Split (1)

train · 12.4k rows

title stringlengths 0 410	content stringlengths 0 775k	source stringclasses 21 values	url stringclasses 267 values
መቓልሕ ርእሰ ዓንቀጽ - ብሕታውያን ጋዜጣታት ኣብ ሓደጋ	እዘን መርኣያ ንግስነት ዲሞክራሲያዊ ሃዋህው ሃገርና ኮይነን ዘሎዋ ብሕታውያን ጋዜጣታት ኤርትራ፡ ኣብ ህዝቢ ልዑል ተቐባልነት ረኺበን ምህላወን ናይ ኪዮስክታት ምስጢር ኮይኑ ሎ። ንጋዜጣ ተነባቢ ዝገብሮ ኣገዳስነት ናይቲ ኣብኡ ዝጽሓፍ ጽሑፋትን ዝህል ዎ ህዝባዊ ተኣማንነት እዩ። ተሳትፎ ህዝቢ ኣብ ጋዜጣታት ልዕሊ ዝኾነ ይኹን እዋን እናዓዘዘ ምምጽኡ፡ መርኣያ ናይቲ ክንሃንጾ እንሕልን ዘሎና ኣሳታፊ ዝኾነ ህዝባዊ ሊበራላዊ ዲሞክራሲ እዩ። እንተኾነ፡ እዚ ዓይነት ዲሞክራሲ ክውን ዝኸውን፡ ብሰፊሕ ተሳትፎ ህዝቢ፡ ሰራዊት፡ መንግስትን ብልዑል ናይ ስራሕ ተወፋይነት ጋዜጠኛታትን እዩ። ተሳትፎ ህዝብናን ሰራዊትናን ኣብ ጉዳይ ሃገሩ ልዕሊ ዝኾነ እዋን ዘተባብዕ ኮይኑ፡ እቲ ዲሞክራሲያዊ ስርዓት ንምህናጽ ተበጊሰ ኣሎኹê ዝብል ዘሎ መግንስትና ግን፡ ነቲ ዓንዲ ሕቶ ዲሞክራሲ ዝኾነ ፕረስ ሃገርና ኣብ ክንዲ ምትብባዕ፡ ክሃስይ ዎ ዝኽእሉ ስጉምትታት ኣብ ምውሳድ ይርከብ ኣሎ። ንኣዳለውቲ ጋዜጣታት ኣብ ቤት ፍርዲ ብብርክት ዝበለ ጉዳያት ምኽሳስ፡ ሰራዊት ኤርትራ(እቲ ቀንዲ ጉዳይ ሃገሩ ናይ ምውሳን ብቕዓትን ሓላፍነትን ዘለ ዎ ) ኣብ ብሕታውያን ጋዜጣታት ንኸይጽሕፍ ምእጋድን ገለ ካብቲ ዓንቃጺ ስጉምትታት ኣብ ልዕሊ ጋዜጣታት ክኸውን እንከሎ፡ እቲ ዝኸፍአ ግን፡ መንግስቲ ንኹሎም ኣባል ጋዜጣታት፡ ንዋና ኣዳለውቲ(ተሓተትቲ) ወሲኽካ ኣብ ክተት ክጸንሑ ብምእዛዝ ህላውአን ኣብ ኣዝዩ ዘስግእ ኩነታት ከም ዝወድቕ ገይሩ ሎ። እዘን ተሓቲመን ዝወጻ ዘሎዋ ጋዜጣታት ብሕቲ ኣብ ኢድ ነበብቲ ክትርእየን እንከሎኻ ብዙሕ ጸገም ዘለወን እኳ እንተዘይመሰላ፡ ንነፍሲ ወከፍ ሕታም ናብ ኣየር ንምብቃዕ ዝሕለፍ ዘሎ መሰናኽላት ግን ተተሪኹ ዝወዳእ ኣይኮነን። እቲ ጉዳይ ከምዚ ዝኸዶ ዘሎ እንተድኣ ቀጺሉ ድማ እቲ ዘጋጥመን ዘሎ ጸገም ዓዚዙ ደው ዝብላሉ ግዜ ክመጽእ እዩ። ንኹሉ እቲ ኣብ ቅድሚ እቲ ዝጉዓዝኦ ዘሎዋ መንገዲ ዝጸንሕ ገዚፍ ደናጉላ ከሊለንኦ ይሓልፋ ኣለዋ። ሓደ መዓልቲ ግን ካብቲ ደናጉላ ክእለያ ክብላ ክጸድፋ ሙዃነን ርዱእ ኮይኑ ሎ። ዝበዝሕ ጋዜጠኛ፡ ሞራልን ሓቦን ሰኒቑ ይምርሽ ኣሎ። ስለዝኾነ ድማ ብሕታውያን ጋዜጣታት ኣብ ኢድ ኣንበብቲ ይበጽሓ ኣለዋ። ብኸምዚ ዘለውኦ ክቕጽላ ድየን፡ ክማሓየሻ፡ ደው ክብላ ድየን ክዕንብባ ግን ኣብቲ መንግስቲ ዝኽተሎ ፖሊሲ ዝምርኮስ መጻኢ ጥራይ እዩ ዘለወን። ሃገርና ኤርትራ ካብ ወያነ ንዝተፈነወላ ወራር ንምምካን ኩሉ ሸቂሉ እዩ። ገለ ብሂወቱ ክሽቅል እንከሎ፡ ገለ ድማ ብጉልበቱ፡ ብኽእለቱን ብንብረቱን ሸቂሉ እዩ ደው ኣቢል ዎ። ጋዜጠኛታት ኤርትራ ድማ፡ ብዘይካ እቲ ንወያነ ንምፍሻል ዘበርከት ዎ ሞያዊ መኸተ፡ ምስ የሕዋቶም ብምስላፍ ኣብ ግንባራት ደው ኢሎም እዮም። እዚ ድማ ሓደ መርኣያ ናይ እቲ ኣብ ልዕሊ ሃገሮምን ህዝቦምን ዘለ ዎ ም ፍቕሪ እዩ። ኣብዚ እዋን እዚ ግን ሃገርና ብተዛማዲ ኣብ ዝሓሸ ናይ ሰላም ኩነታት ትርከብ ስለ ዘላ፡ መደብ ምጥያስ ተነዲፉ ይርከብ ኣሎ። ብዘይካ እዚ ገለ ገለ ትካላት ኣገዳሲ ዝኾነ ዓቕሚ ሰበን ክስሕባ ክኢለን ኣሎዋ። እዚ ነቲ ዝበዝሐ ዓቕሚ ሰቡ ከቲቱ ዝርከብ ዓውዲ ብሕታዊ ጋዜጠኝነት ተነፊግ ዎ 'ዩ ዘሎ። ኣብ ሃገርና ብርክት ዝበላ ክለባት ኩዕሶ እግሪ ኣሎዋ። እዘን ክለባት እዚኣተን ብዝወሓደ ንዓሰርተው ሽዱሽተ ሰባት ዝኸውን መንቀሳቐሲ ወረቐት ክህባ ወይ ካብ ግንባራት ንዝደለይኦ ክስሕባ ዕድል ተዋሂብወን ኣሎ። ብርክት ዝበሉ ኣብ ባህሊ ዝነጥፉ ሰባት፡ ማለት ሙዚቀኛታት፡ ደረፍትን ተላሃይትን እውን ፍታሕ ተገይርሎም ኣብ ኣስመራ ይነጥፉ ኣሎዉ። ኣብ መዳይ ብሕታውያን ጋዜጠኝነት ግን ዋላ እውን ንሓደ ሰብ ከምዚ ዓይነት ፍታሕ ክረክብ ዘይምብቅዑ ንህላወ ብሕታውያን ጋዜጣታት ኣብ ሓደ ዓቢ ናይ ሕቶ ምልክት የእትይ ዎ ይርከብ ኣሎ። ስለዚ፡ ነተን ኲኖ እዚ ፍታሕ ካልእ ናይ መንግስቲ ሓገዝን ምትብባዕን ዝጽበያ ዘሎዋ ጋዜጣታትና ንምድሓን መንግስቲ ኣብ ልዕሊአን ዘለ ዎ ኣተሓሕዛ ከማሓይሽ ንጽውዕ።	asmarino.com	null
መበገሲ ጉዳይ ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ጠንቅን ህሉው ደረጅኡን ካብ ጉዱሳት ተማሃሮ	መበገሲ ጉዳይ ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ጠንቅን ህሉው ደረጅኡን ካብ ጉዱሳት ተማሃሮ ኣብ እዚ ቅንያት እዚ ኣብ መንጎ ተማሃሮ ዩኒቨርስትን ምምሕዳር ዩኒቨርስትን ልጡል ዘይምርድዳእ ተፈጢሩ ኣሎ። እዚዚ ክሳብ ሞት ገለ ተማሃሮ ዘስዓበ ኩነታት መበጊሲኡ እንታይ ኮን ይከኸውን? ነዚ ሕቶ እዚ ሰብ ነናቱ ትንታኔታት ክህበሉ ቀንዩ ኣሎ። ብዓቢኡ ከኣ እቲ መንግስቲ ብማዕከናት ዜንኡ ኣቢሉ ዝፈነ ዎ ዘይምሉእ ሓበሬታ ተጸልዩ ክሳብ "ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ጸጊቦም፡ ኣሕቐቶም ኣብ ምንታይ ክምዘሎዉ ዘንጊዖም" ወዘተ… ናብ ምባል ደረጃ ተበጺሑ ኣሎ። ንምዃኑ እዚ እምቢታ ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ መኣስን ብከኸመይን እዩ ናብ እዚ ደረጃ እዚ በጺሑ? ናይ ሰሙን ናይ ሳልስቲ ድዩ? ቐላስ ፈከኸም ክብል ዝጸንሐ እዩ? ዝብሉ ሕቶታት ምምርማር ዘድልዮም ኮይኑ ይስመዓና። እዚ ጽሑፍ እዚ ከኣ ብመጠኑ ኣመዓባብላን ዝርዝራትን ናይ እዚ ተከኸሲቱ ዘሎ ኩነት ክትንትን ኢዩ። ቀዳማይ መድረኽ፡ (ድሕረ ባይታ) ኣብ 1994 ሚኒስትሪ ትምህርቲ ተማሃሮ ካልኣይ ደረጃ ኣብያተ ትንህርቲ ኣብ ናይ ክረምቲ ዕረፍቶም ኣብ ክረምታቒ ማእቶት ክሳተፉ ምዃኖም ንህዝቢ ሓቢሩ። ዕላማ ክረምታቒ ማእቶት ከኣ ከምዚ ኣብ ዝተፈላለየ እቐናት ዝተገልጸ ተሓቢሩ። ብኡኡ መሰረት ከኣ ኣብ ተማሃሮ ካልኣይ ደረደኸ ጥራይ ብሙቱኳር ይካየድ ነይሩ። ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ኣብ እዚ ክረምታቒ ማእቶት ክሳብ እዚ ቀረባ እቐን ይሳተፉ ኣይነበሩን። እንተኾነ ኣብ 1999 ድሕሪ ምዝዛም ካልኣይ ወራር፡ ኩሉ ሰራቒት ኣብ ድፍዓት ኣብ ተጠንቀቕ ስለ ዝነበረ ተማሃሮ ኣብ ማእቶታቒ ስርሓት ዓቕሞም ከበርክቱ ተሓቲቶም። ኣብዚ እቲ ከይጠቀቓስናዮ ክንሓልፍ ዘይንደሊ፡ ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ቅድሚ ናብ ክረምታቒ ማእቶት ምውፋሮም ኣብ ቖጸራ ህዝቢ ናይ ዞባ ማእከል ክትሳተፉ ኢከኹም ተባሂሉ፡ ነቲ ናይ ክረምቲ ዕረፍቶም ኣብ ክፍልታት ብምእታው፡ ነቲ ክሰርሕ ዎ ዝተመደበ ስራሕ ዝሕግዞም መምሪሒታት ኣብ ምውሳድ እዮም ዘሕልፍ ዎ ኔሮም። ቐላ እኳ እቲ መደብ ቖጸራ ህዝቢ ብዘይተፈልጠ ምኽንያት ይቋረጽ፡ ተማሃሮ ንክረምታቒ ማእቶት ክትብገሱ ኢከኹም ምስተባህሉ ብዘይ ዕጻይምጻጻይ ናብቲ ዝተመደበሎም ቦታታት ተበጊሶም። እቲ ዝበዝሑ ተማሃሮ ተመዲቦሙሉ ዝነበሩ ዞባ፡ ዞባ ጋሽ ባርካ እዩ ኔሩ። እዚ እውን ሃንደበታውን ግዜ ዘይህብን እዩ ኔሩ። እዞም ተማሃሮ እዚኣቶም በቲ ዝነበሮም ልዑል መንፈስ ተበጊሶም ኣብ ባረንቱ ምስ በጽሑ፡ ሓደ ዘይተጸበይ ዎ ኩነታት ኣጋጠሞም። ምምሕዳር ከተማ ኮነ ዞባ፡ ምምጻእ ናይዞም ኣስታት 900 ዝኾኑ ተማሃሮ ሃንደበትን ዘይተሓበሮምን ምዃኑ ተፈሊጡ። እንተኾነ ንሳቶም እውን ግዲኦም ገበሩ። ኣብ ፌስቲቫል ዞባ ጋሽ ባርካ(ኣብ ባረንቱ) ተጸሚዶም ብምንባሮም ካብ ቅድሚ ዓይኖም ንምእላይ ናብ ጎልጅ ከምዘምርሑ ገበሩ። ኣብ ጎልጅ ዝኾነ ይከኹን ናይ መግብን መደቀሲን ቀረብ ኣይነበረን። ምምሕዳራት ኣብ ባረንቱ ኣብ ዝነበረ ፌስቲቫል ይሳተፉ ብምንባሮም ሰማዒ ኣይረከኸቡን። እተን ዝነበራ ንኣሽቱ ቤት ትምህርታት ብኣግኡ መሊኤን ዝበዝሐ ተማሃራይ ብዝናብን ቁርን እንዳ ተገርፈ ሰሙን ከም ሓንቲ መዓልቲ ኣሕለፈ። መግቢ ካብ ጁባኻ ኮይኑ፡ እቲ ዘለ ዎ ነቲ ዘይብሉ እንዳ ተኻፈልና የሕሊፍናዮ። ኣብ እዚ ኩሉ ከስተውዕለሉ ዘለ ዎ ፡ መብዛሕትኡ ህዝቢ ኤርትራ ካብ ትሑት መነባብሮ ዝመጸ ከም ምዃኑ መጠን፡ እቲ ኣብቲ እቐን እቲ ዝሕለፍ ዝነበረ መሪር ኩነታት፡ ከየቖጥዐን ኣረኣእያታት ኣብ ነገራት ከይቀየሮን ኣይተረፈን። ድሕሪ ናይ ሓደ ሰሙን መከራ ኣብ ጎልጅ፡ ብዘይ ዝኾነ ይከኹን ሓበሬታ ኣውቶቡሳትን ሎሪን መጺኤን ናብ ዓሊ ግድር ክንግዕዝ ተገብረ። ኣብ ዓሊ ግድር ቐላ እኳ ካብ እቲ ናይ ጎልጅ ዝሓይሽ መግብን መደቀስን ተቀቓሪቡ እንተ ነበረ፡ ብዘይካ ሓላፊ መኽዘን ካልእ ዝኾነ ይከኹን ንጉዳይ ተማሃሮ ዝከታተልን ዝሰምዕን ጠረናፊ ኣካል ኣይነበረን። ኣብ ጥዕናቒ መዳይ እውን ቐላ ሓደ ምቅርራባት ኣይነበረን። በዚ ዝኣክል ከኣ ብዙሓት ተማሃሮ ክሳብ ኣብ ትምህርቶም ምስንኻል ዘስዓበ፡ ለበዳ ዓሶን ካልእ ተመሓላለፍቲ ሕማማትን ግዳያት ኮይኖም። ካልኣይቲ ሰመêን ናይ ዓሊ ግድር ብሰንኪ እቲ ዝነበረ ዘይውዱብ ኣተሓሕዛን ዘይቅሩብነትን ዝምልከቶም ኣካላት ብዘይ ዝኾነ ይከኹን ስራሕን ምንቅስቃቓስን ሓለፈት። ብድሕሪ እዚ ተማሃሮ ብዝወሰድ ዎ ናይ ገዛእ ርእሶም ተብግሶ ተጠርኒፎም ኣብ ሕርሻ ጡጥ ዓሊ ግድር ኣብ ጻህያይ ተቐፈሩ። ሒደት መዓልታት ብከኸምዚ ድሕሪ ምስራሕ ሓለፍቲ መዓስከር ሳቐ ምስ 9ይ ዙርያ ኣባላት ሃገራቒ ኣገልግሎት ናብቲ ቦታ መጺኦም፡ መረረን ነቀቓፌታን ተማሃሮ ካብ እቲ ቦታ ብቤላ ቤሎው፡ ብዘይ ቅኑዕ መንገዲ ድሕሪ ምስናቖም ንተማሃሮ ኣኪቦም ምፍርራሕ ዝተሓወሶ ኣገባብ ምስኦም ተጠርኒፎም ክሰርሑ ምዃኖም ሓበር ዎ ም። ተማሃሮ ብወገኖም እቲ ኣገባብ ቁኑዕ ከምዘይኮነ፡ ተማሃራይ ድማ ሲቨል እምበር ወተሃደር ስለ ዘይኮነ፡ ብሲቪላቒ ጥርናፌን ሲቪላቒ ኣካይዳን ክመሓደር ይግብኦ ብምባል፡ ርእይቶኦም ኣብቲ ጉዳይ ቐላ እኳ 'ተገለጹ፡ እቲ ተደኸሚሩ ዝነበረ ስራሕ ንኽሳለጥ፡ ዕማምን ሓላፍነትን ናይ ኩሉ ኤርትራቒ ምዃኑ ብምግንዛብ፡ በቲ ዝተቐህቦም መምርሒ መሰረት፡ ነቲ ኣቀቓዲሞም ብተበግሶኦም ደኸሚሮሞ ዝነበሩ ጻህያይ ከምዝዕመም ገብሩ። ኣብ ኣጋ ምዝዛም ናይቲ መደብ ስራሕ ከኣ ኣማሓዳሪ ዞባ ጋሽ ባርካ፡ ምስ ሓላፊ ክፍሊ ትምህርቲ ዞባ ናብ ዓሊ ግድር መጺኦም፡ መረረን ነቀቓፌታን ተማሃሮ፡ ኣኪቦም ድሕሪ ምስማዕ፡ ንልቢ ተማሃሮ ዘረስርስ ናይ ይቕሬታ መደረ ብምስማዕ ነቶም ኣብ እቲ ቦታ ዝነበሩ ወተሃደራውያን ሓለፍቲ መሰላት ተማሃሮ ኣኽቢሮም ክጓዓዙ ተላብዮሞም። ምምሕዳር ዩኒቨርስቲ ኣስመራ ቀዳማይ ዝተከኸተሎ ዘይሓላፍነታቒ ኣገባብ ከይኣክል (ማለት፡ ተማሃሮ ቀረብ ኣብ ዘይተዳለወሉን መደብ ስራሕ ኣብ ዘይወጸሉን ቦታ ንክረምታቒ ማእቶት ብምስዳድ ከምኡ እውን፡ እዚ ኩነታት ምስ ኣጋጠመ፡ ነቲ ኩነታት ዝከታተል ሰብ ብዘይምስዳድ) ንእንደገና ኣብ ሓደ መድረኽ ተመሳሳሊ ጌጋ ክደግም ተራእዩ። ዩኒቨርስቲ ኣስመራ ዝበዝሑ ተመረቕቲ ተማሃሮ ኣብ ዓሊ ግድር ምህላ ዎ ም ብምዝንጋዕ፡ ነቶም ኣብቲ መደብ ከይተሳተፉ ኣብ ኣስመራ ከውደኽድከኹ ዝጸንሑ ተማሃሮ ናይ መመረቒ ጋ ዎ ንን ናይ ዕድመ ወረቀቓትን ዓዲሉ ወድኤ። ጸኒሑ እውን ነቶም ኣብ ዓሊ ግድር ዝነበሩ ኣስታት 900 ተማሃሮ ብምርሳዕ ምዝገባ ተማሃሮ ኣብ ውሽጢ ክልተ መዓልታት ከምዝውዳእ ኣጠንቀቀቓ። ተማሃሮ ነዚ ምስ ሰምዑ ንሓለፍቲ መዓስከር ሳቐ ዝምልከቶ ኣካል ኣብ ዝሓጸረ እቐን ኣቃቓልቦ ሂቡ ናብ ኣስመራ ዝመልሳ ኣውቶቡስ ንከኸዳልወሎም ሓተቱ። እንተኾነ ሓለፍቲ መዓስከር ነቲ ጉዳይ ኣቃልቦ ብዘይ ምሃብ፡ ናይ ማእቶት ግዜ ምንውሑን ዝኾነ ይከኹን ተማሃራይ ካብ ካምቦ ዴሺ(ዓሊ ግድር) ከይወጽእ ኣጠንቀቀቓë። ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ካብ ብሎኮ ተሰነይ ከይወጽኡን ኣብ ተሰነይ እንተተረኺቦም እውን ከምዝቕየዱ ተገብሩ። ብዘይካ እዚ ነቶም ኣብ እቲ ከባቢ ዝነበሩ ኣባላት ሓይልታት ምክልኻል፡ ነቲ ተማሃሮ ዝሓተት ዎ መሰላት ከምቲ ዘለ ዎ ከየቕረቡ ናይ ፎእ በል ዎ ም ጎስጓስ ተኻየደ። እዚ ድማ ዕላምኡ ርዱእ እዩ። ንጌጋ ብጌጋ ኣብ ክንዲ ምሽፋን፡ ግን ሃናጺ ንከኹሉ ዘርብሕ ስጉምቲ ምውሳድ ምሓሸ ኔሩ። እንተኾነ ተቃቓውሞ ተማሃሮ ስለ ዝሓየለ መካይን መጺኤን ንተመረቕቲ ተማሃሮ ብቀቓዳምነት፡ ብድሕሪኡ ከኣ ንከኹሎም ተማሃሮ ናብ ኣስመራ ኣግዒዘንኦም። ብድሕሪ እዚ ተወከልቲ መሪጾም ናይቲ ከኹሉ ዝተፈጸመ ጌጋታት ናብ ምምሕዳር ዩኒቨርስቲ ኣስመራ ጸብጻብ ኣቕሪቡ በዚ ከኣ ቅኑዕ ልቢ ተማሃራይ ዝተንከፈን ዘይወጽእ ቂም ዘሕደረን ፍጻሜታት ክረምታቒ ማእቶት ኣብ ዓሊ ግድር ብከኸምዚ ተዛዚሙ። ካልኣይ መድረኽ፡- ምኽታት ተማሃሮ ኣብ እቐን 3ይ ወራር ኣብ እዚ እቲ ኣገዳሲ ተራ ዝተጻወተ፡ እቲ ከም ድልድል ኣብ መንጎ ተማሃሮን ምምሕዳር ዩኒቨርስትን ከገልግል ተባሂሉ ብጽቡቕ ድልየት ፕረዚደንት ዩኒቨርስቲ ኣስመራን ተማሃሮን፡ ኣብ 1998 ዝቖመ ባይቶ ማሕበር ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ኣስመራ(ማ.ተ.ዩ.ኣ) እዩ። ንከኹሉ ዝነበረ ምዕባሌታት ናይ እቲ ኣብ መንጎናን ኢትዮጵያን ዝካየድ ዝነበረ ኲናት ድሕሪ ምግምጋም፡ እቲ ቀቓጻሊ ብተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ንክከኸቱ ዕድል ክቐሃቦም ዝቀቓርብ ዝነበረ ብምምሕዳር ዩኒቨርስቲ ይከኹን ብመንግስቲ ንኽምለሰሎም ኣገዳሲ ተራ ድሕሪ ምጽቐት፡ ብውዱብ ኣገባብ ዝተዓለሙ ተማሃሮ ናብ ግንባራት፡ ዘይተዓለሙ ከኣ ናብ ግዚያቒ መደበር ታዕሊም ጋሕቴላይ ከምዝከኸዱ ተገብረ። ኣብ ግዜ ካልኣይ ወራር እውን እዞም ተማሃሮ እዚኦም ሽሕ እዃ ኣብ ግዜ ትምህርቲ ይንበሩ፡ ብልጡል ሃገራቒ ወንን ኒሕን ተበጊሶም፡ ኣብተን ናይ ቀዳመ ሰንበት ዕረፍቶም ከነጽንዕ ዝተቐሃበና ዕዮታት(ሽዘዘቕቐቦብቅቦtዘ) ክንሰርሕ ከይበሉ ወተሃደራቒ ታዕሊም ኣብ ዘñዘሮን ካልእን የካይዱ ኔሮም። ድሕሪ ምዝዛም ሳልሳይ ወራርን ምኽታም ውዕል ሰላም ኤርትራን ኢትዮጵያን፡ ተማሃሮ ናብ ሰለማቒ መነባብሮኦም ተመሊሶም ትምህርቲ ክቕጽሉ ጸኒሖም። እቲ ንሕቶታት ተማሃሮ ንምምሕዳር ከቕርብ፡ ጠለባቶም ከማልኣሎም ንዝብል ዕላማታት ዝተመስረተ ውልዶ ማሕበር ተማሃሮ ዮኒቨርስቲ ኣስመራ(ማ.ተ.ዩ.ኣ) ንጥፈታቱ ኣብ ጉዳያት ተማሃሮ ቀጺሉ። እዚ ከምዚ ኢሉ እንከሎ ማሕበር ተማሃሮ ዓበይቲ ብድሆታት ኣጋጣም ዎ ፡- 1. ንላዕለቐይ ደረጃ ትምህርቲ ናብ ዩኒቨርስስታት ደቡብ ኣፍሪቃ ዝለኣከኹ ተማሃሮ ናይ 150ሽሕ ናቕፋ ትሕጃ ከትሕዙ ብምምሕዳር ዩኒቨርስቲ ዝወጸ ትእዛዝ። 2. እቶም ቅድሚ ናብ ዩኒቨርስቲ ምእታ ዎ ም ሃገራቒ ኣገልግሎት ዘማልኡ ተማሃሮ ናይ ቅድሚ ሕጂ ኣገልግሎቶም ከምዘይሕሰብን ሕጂ ከምብሓድሽ ከገልግሉ ምዃኖም ዝሕብር ብምምሕዳር ዩኒቨርስቲ ዝወጸ መግለጺ። 3. ንጉዳይ ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ኣብ ክረምታቒ ማእቶት። ማሕበር ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ኣስመራ፡ ነዞም ዓበይቲ ብድሆታት ደው ኢሉ ተሟጊቱ፡ ኣብቶም ክልተ ቀዳሞት ብድሆታት ክዕወት እንከሎ፡ ኣብቲ ሳልሳይ ብድሆ እውን ጸኒጡ እንዳ ሞገተ እንከሎ እቲ ጉዳይ(ኣንፈቱ ስሒቱ) ይርከብ። ካልኣይ መድረከኸ፡- ምስ እዚ ኩሉ ኣብ ቀዳማይ መድረኽ ዝተጠቕሰ ኣተሓሕዛ ተመሃሮ ኣብ ቀዳማይ ማእቶት ዘስዓቦ ቂምታን ቅርሕንትን እዩ ኣምብኣር እዚ ናይ ካልኣይ ግዜ ማእቶት ብሃንደበትን ብዘይ ቅድመ ዝርርብ ምስ ተማሃሮን ብሚኒስትሪ ትምህርቲ ክፍሊ መደብ ክረምታቒ ማእቶት ዝተኣወደኸ። ከምዚ ዝኣመሰለ ዓቢ ሃገራቒ ዕማም፡ እሞ ከኸኣ እቶም ዝርካቦም ናይ ኤርትራ ምሁራትን ተረከብቲ ሃገርን ዝሳተፍ ዎ መደብ፡ ብዘይ ቐላ ሓደ ምምይያጥ ብዘይ ወላሓደ ናይ ኣተገባብራ ምርድዳእን ናይ ዓቕሚ ክእለትን ዳህሰሳ ክብገሱ ምዃኖም ብመረከኸቢ ብዙሃን ተሓቢሩ። ተማሃሮ ከኣ ብምህዝቦም ብመራከኸቢ ብዙሃን ክብገሱ ምዃኖም ፈሊጦም። ተመሃሮ ዩኒቨርስቲ ነዚ ምስ ሰምዑ ንርዱእን ቅቡልን ምኽንያታት ነዚ ተወጢኑ ዘሎ ክረምታቒ ምእቶት ከምዘይቅበል ዎ ብመንገዲ ማሕበሮም(ማሕበር ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ኣስመራ) ገሊጾም። ምኽንያታት ዘይመቀቓበሊ(ምንጻግ) ክረምታቒ ማእቶት ከኣ እቲ ንተማሃሮ ካልኣይ ደረጃ ዝወሃብ ዝነበረ ዕላማታት መተግበሪኡ ብሓጺሩ ምስ ደረጃ ትምህርቶም ዘይከይድ፡ ብቀቓëጠባቒ መዳይ እውን ሓጋዚኦም ዘይሙዃኑ፡ ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ካብ ዝተፈላለዩ ዕድመታትን ኣገልግሎታትን(ሰብ ሓዳር፡ ተጋደልቲ፡ ሃገራቒ ግቡኦም ዝፈጸሙ፡ ግቡእ ታዕሊም ወሲዶም ናይ ዓመት ኣገልግሎት ዝተርፎምን ካልኦትን) ብዘለ ዎ ም ዝመልኤ ንሙዃኑ፡ ኣብ እቐን ናይ ካልኣይ ደረጃ ትምህርቶም ከኣ ዝሓለፍ ዎ ስለዝኾኑ ዘይሳነ እዩ። ኣብዚ ጠለብ እዚ ክልተ መኽሰብ ኣሎ፡- 1. እታ ሃገር ኩለመዳያቒ ህንጸት ትረክብ 2. እቶም ተማህሮ እውን ኩሎም በበቲ ዝተማህርሉ ዓውዲ እንተሰሪሖም ንእግረ መንገዶም ተሞኩሮ ኣብቲ ዝጽንዕ ዎ ዘሎዉ ዓውዲ ትምህርቲ ይኾነሎም። ብተወሳኺ እውን ኣብ ዘይኣመሉን ስራሕ ከይድካ ትረኽቦ ዕግበት ስራሕን(ቖተሾ ዘሽtቕዘቖሽቀtቕተቦ) ኣብ ዝኣመንካሉን ዝጠለብካዮን ስራሕ ትረኽቦ ዕግበትን ሰማይን ምድርን እዩ። ምስ ዕግበት ስራሕ ዝመጽእ ፍርያምነት ከኣ ብኡ መጠን ዓቢን ዕዙዝን እዩ። ድሕሪ ተከኸታታሊ ርክባት ኣብ መንጎ ኣስራሕቲ(መንገዲ ዶር. ወልደኣብ ኢሳቕ) ተመሃሮን(ብመንገዲ ማሕበር ተመሃሮ ዩኒቨርስቲ ኣስመራ) ኣብ እቲ ማእቶት ንተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ኣይምልከትን ዝብል ኣምር ብመትከል ድሕሪ ምስምማዕ፡ ካልእ ተማሃሮ ዘድምዕሉን ንሃገር ዘርብሕን ክልተ ዓበይቲ ውጥናት ወጺኡ። እዚ መደብዚ ከኣ ብተማሃሮ ዓቢ ተቀቓባልነት ረኺቡ። ነቲ ብተደጋጋሚ ዝተጠቕሰ ፋይናንሳቒ(ቁጠባቒ) ጸገማት ተማሃሮ ኣብ ግምት ዘእቱው ክከኸውን ተስፋ ብምግባር ከኣ ኩለ-መዳያቒ ምቅርራባት ንክረምታቒ ስራሕ ክገብሩ ደኸመሩ። ማሕበር ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ኣስመራ(ማ.ተ.ዩ.ኣ) ነዚ ዕማም እዚ ንምክያድ ዕማም እዚ ንምክያድ ንነፍሲ ወከፍ ክኽፈል ተሓሲቡ ዘሎ ዓቀቓን ገንዘብ ምስ ተሓተተ ግን፡ እቲ ገንዘብ 800ናቕፋ 26.90 ናቕፋ ንመዓልቲ ምዃኑ ኩሉ መግቢ፡ መደቀሲ፡ ትራንስፖርትን ካልእን ወጻኢታት ካብኡ ከምዝሽፈን ብዶር. ወልደኣብ ኢሳቕ ተሓቢሩ። ምስቲ ዝነበረ ትጽቢት ተማሃራይን ዓይነትን ኣገዳስነትን ናይቲ ተታሒዙ ዘሎ ፕሮደኸክትታት ኣብ ግምት ብምእታው እዚ ዓቀቓን ገንዘብ እዚ ብከኹሉ መለክዒðታት ዘይእከኹልን ነቲ ስራሕ ብዓወት ክዛዘም ዘይሕግዝን እዩ። ማ.ተ.ዩ.ኣ ነዚ ጉዳይ ክፍሊት ብዝምልስ ዓሚቕ ዘተ ገይሩ። እቲ 800 ናቕፋ ዝብል ነገር ኣብ ምንታይ መለክዒታት ተሞርኪስካ ዝተገመተ እዩ? ርሕቀት ቦታ፡ ሕጽረት መሳለጥያ፡ ሕጽረት ትራንስፖርት፡ ብሓቂ ግምት ዘእተወ ድዩ? ኩነታት ክሊማ ተጸኒጡን ኣብ ግምት ኣእትዩ ድዩ እዚ ገንዘብ ተተሚኑ ድዩ? ዕዉት ስራሕ ብምትብባዕ ዝብል ኣምር ኣብ ግምት ዘእተወ ድዩ ዝብሉን ካልእ ሕቶታትን ብምልዓል ብዕምቖት ድሕሪ ምዝታይ ኣኼብኡ ኣብዘን ዝስዕባ ነጥብታት ደምዲሙ። 1. እቲ ተተሚኑ ዘሎ ገንዘብ ኣዝዩ ዘይተጸንዐ፡ ሽግር ተማሃራይ ኣብ ግምት ዘየእተወ፡ ኣገዳስነት ናይቲ ተታሒዙ ዘሎ ስራሕ ዝጎሰየን ኣዝዩ ግምታቒን፡ ስለዝኾነ ከኣ ዘይእከኹልን ዘይቅቡልን ምዃኑ ብምሉእ ድምጺ ደመዲሙ። 2. እቲ ጉዳይ ኣገዳስን ብዕሙቖት ክዝተየሉ ዘለ ዎ ን ምዃኑን ማ.ተ.ዩ.ኣ ስለ ዝኣመነን ንዶር. ወልደኣብ ኢሳቕ ደብዳቤ ብምጽሓፍ ብቀቓጥታ ምስ እቲ ዝምልከቶ ኣካል(ማለት ምስ እቲ ነቲ ስራሕ ብደረጃ ሓላፍነት ሒዝ ዎ ዘሎ ኣካልን ነዚ ናይ ባደኸት እማመ ዘቕረበ ኣካል) ክዘራረቡን ክላዘቡን ድሌት ከምዘሎ ዎ ም ገሊጾም። ነቲ ማሕበር ወኪላ ኣብ ኣተጋባብራ እቲ መደብ ኣብ እቲ ነዚ ናይ ገንዘብ ክፍሊት እማመ ንምውጻእ ዝነበሩን ኣብ ግምት ዝኣተዉን መለክዒታት ምስ እቲ ዝምልከቶን በይናቒ ውሳነ ዝወስድ ዘሎን ኣካል እትዘራረብ ኮሚቴ ከኣ ኣቚሙ። እዘን ክልተ ጠለባት እዚአን ምስ ቀረባ፡ እቲ ናይ ገንዘብ ጉዳይ ውጹእን ክምሓየሽ ዘይክእልን ምዃኑ። ኣብ ክንዲ ነቲ ናይ ልዝብን ናይ ኣብ ሓደ ንከኹን ጠለብ ማ.ተ.ዩ.ኣን ሓንጎፋይ ኢልካ ምቕባልን ከኣ ሳዕቤኑ ብዘይ ምስትብሃል ምስ ዝምልከቶ ኣካል ተራኺብካ ምዝርራብ ከምዘይክኣልን ከምዘሎ ዎ ተቀቓቢሎም ከተግብር ዎ ከምዘለ ዎ ም ብግበር ኣይትግበር ዝዓይነቱ ተሓቢሮም። እዚ ከኣ ብከኹሉ መለክዒታት ዘይግቡእን ንህልኻቒ ኣሰራርሓ ዝዕድምን እዩ ነይሩ። እዚ ስጉምቲ እዚ ከኣ ነቲ ጉዳይ ናብ ካልእ ኣንፈቱ ከትሕዞ ዝደኸመረ። ምናልባት ከኣ እዚ ዝርርብ እዚ ተቀቓባልነት ረኺቡ ብኣግኡ እንተዝግበር ነይሩ ናብ ዝሓሸ ናይ ምርድዳእ መንፈስን ፍታሕን ምከኸደ ነይሩ ዝብል ተሪር እምነት ኣሎ። ድሕሪ እዛ ኩነታ እዚኣ ከኣ፡ ማ.ተ.ዩ.ኣ እቲ ዝተኣመመ ክፍሊት ከምዘይቅበሎ ገሊጹ። ምምሕዳር ዩኒቨርስቲ(ቤት ጽሕፈት ፕረዚደንት ከኣ ካብዚ ንላዕሊ ዝርርብ ከምዘይ ቅጽልን ተማሃሮ እዚ ተወጢኑ ዘሎ መደብ ግቡኦም ምዃኑ ፈሊጦም ናብ እቲ ወጺኡ ዘሎ መደብ ብዘይሕቶ ክሳተፉ እንተዘይኮይኑ ግን መስከረም ክምዝገቡ ከምዘይፍቀደሎም ዝገልጽ መግለጺ ኣውጺኡ ማ.ተ.ዩ.ኣ እዚ ዝርርብ ከምዘይተጸንቀቀቓን ናብ ካልእ ንኽልቲኡ ወገን ዘረዳድእ ነጥቢ ክሳብ ዝብጻሕ ጻዕሩ ክቕጽል ምዃኑ ንተማሃሩኡ ኣፍሊጡ። ማ.ተ.ዩ.ኣ ካልእ መንገዲ ኣፈታትሓ ናይቲ ጉዳይ እንዳፈተሸ ከሎን ምምሕዳር ዩኒቨርስቲ እውን እቲ ነገር ተማሃሮ ከምዘይዓገብሉን ከምዘይ ተሰማምዕሉን እንዳፈለጠ ብቀቓጥታ መደብ ስራሕ ኣብ ምስራዕ ኣትዩ። እዚ ፍልልይ ከይተፈትሐ ከሎ እዩ እምበኣር ካልእ ነቲ ጉዳይ ዘነሃህርን ናብ ዘይኣንፈቱ ዘትሕዝን ኩነት ዝተፈጥረ። ንሱ ከኣ ፕረዚደንት ማሕበር ተመሃሮ ዩኒቨርስቲ ኣስመራ ምሩቕ ሰምረ ከሰተ ኣብ ትሕቲ ቀይዲ ፖሊስ ምእታዉ እዩ። ካልእ ናብ ህልኽ ዝዕድምን ነቲ ጉዳይ ባርዕ ዝወሰከኸን ኩነት። ዝኾነ ሰብ ኣብ ቤት ፍርዲ ክሲ ክሳብ ዘይተመስረተሉ ንጹህ ምዃኑ ብምእማን፡ ፕረዚደንት ሰመረ ከሰተ ገበን ምስ ዝህል ዎ ኣብ ቤት ፍርዲ ቀቓሪቡ ክሱ ክፍለጥን ሃለቐቱ ንቤተሰቡ ክሕበርን፡ ገበን ምስ ዘይህል ዎ ከኣ ብዘይ ዝኾነ ይከኹን ቅድመኩነት ክፍታሕን እዚ ክሳብ ዝከኸውን ተማሃሮ ንቀቓጻሊ ዝርርብን ስራሕን ድልቐት ከምዘይኮኑ ገሊጾም። ክብደት ናይ እዚ ዝቀቓረበ ቅድመ-ኩነት እዚ ብምንእኣስን ሳዕቤኑ ዕሽሽ ብምባልን ግን ነዚ ጠለብ ተማሃሮ ጸማም እዝኒ ተቐሂብ ዎ ን ዘይትርጉሙ ሒዙን። ቀላል ዝነበረት ጉዳይ ከኣ ብክንዲ ንነገራት ኣተኩሮ ሂብካን ሳዕቤናቱ ብኣጋ ተገንዚብካ ብልዝብ ምፍትሑ ነቲ ጉዳይ ጸማም እዝኒ ብምሃብ ናብ ምትፍናን ከምዘምርሕ ተገይሩ። እዚ ጉዳይ ኣብ ተኣፋፊ ሃቐሁ ተንጠልጢሉ ከሎ ከኣ ሕጂ እውን ካልእ መጓሃሃሪ ባእታ ክውሰኾ ተገይሩ። ተመሃሮ ኩሎም ኣብ ገገዝኦም ከለውን ሰላማቒ ፍታሕ እናተጸበዩን ከሎዉ ብሬድዮ ብቴለቪዥንን ብጋዜጣን፡ ተመሃሮ ነናብ ዝምልከቶምን ዝተመደበሎምን ቦታ ከምዝተበገሱን ብዘይካ እቲ ናይ 800 ናቕፋ ክፍሊት ከኣ መደቀሲን መግብን ክማልኣሎም ምዃኑ ዝገልጽ መግለጺ ወጺኡ። እዚ ንከኹሎም ተመሃሮን ወለዲን ዘገረመ መግለጺ እዚ ከኣ፡ ዝኾነ ኣካል ኣብ ዘየድሊ ህልኽ ኣትዩ ይሰርሕ ከምዘሎ ዘነጸረት መግለጺት እያ ነይራ። እቲ ምንታይሲ እዚ ተወሳኺ መፍትሒ ናይቲ ጉዳይ መሲሉ ክርአ ዝተደልየ ተወሳኺ ናይ መግብን መደቀስን ምውሳኽ ስለምንታይ እዩ ብቀቓጥታ ነቲ ንቀቓጻሊ ፍታሕ ዝጽበይ ዝነበረ ማ.ተ.ዩ.ኣ ዘይተሓበሮን ኣብ መኣዲ ዘተ ቀቓሪቡ ምስ ተማሃሮ ክዝተየሉ ዘይተደልየን? ስለምንታይ እዩከኸ ብቀቓጥታ ብመራከኸቢ ብዙሃን ሃንደበት ከምዚ ዝኣመሰለ ዘይተገብረ ምብጋስ ተመሃሮ፡ ዝተፈነወ? ስለምንታይ እዩከኸ ተመሃሮ ነዚ ሓድሽ ምምሕያሽ ይሰማምዓሉ ኣይሰማማዓሉ ከይተፈልጠን መልሶም ነዚ ምምሕያሽ ከይተዛተዩሉ ብመራከኸቢ ብዙሃን በይንኣቒ ስጉምቲ ዝተዘርግሐ? እዛ መግለጺ እዚኣ ከኣ ነቲ ዝተመርጸ ኣተሓሕዛ ናይቲ ጉዳይ ዘነጸረት እያ ነይራ። በዚ መግለጺ እዚ ክውቃዕ ዝተደልየ ዕላማ ከኸኣ ብተማሃሮ ብከኸም እዚ ዝስዕብ ክትንተን ደኸሚሩ። 1. እቲ 800 ናቕፋ ንከኹሉ ነገር ክሽፍን ከምዘይክእል ክገልጽ ዝጸንሐ ተማሃራይ፡ እዚ ሓዲሽ መግለጺ(ኣብ ልዕሊ እቲ 800 ናቕፋ መግብን መደቀስን ብላዕሊ ከምዝተማልእ ዝገልጽ በይንኣቒ መግለጺ) ናብ ህዝቢ ብምዝርጋሕ ነቲ ተማሃሮ ጸጊቦም ዝብል ስምዒት ንምሕዳር ዝግበር ጎስጓስ ባይታ ንምጥጣሕ፡ 2. እቲ ዝተፈጥረ ዘይምርድዳእ ከምዝተፈትሐ ገሊጽካ ነቲ ዝቕጽል ናይ ተማሃሮ ተቃቓውሞ ዘይምኽኑይን ቀበጥበጥን ከምዝኾነ ምግባርን ኣብ ህዝቢን ሰራቒትን ዘይመልክዑ ንምትሓዝን። ብዝኾነ ማሕበር ተማሃሮ በዚ ከይተደናገረ እቲ ኣቀቓዲሙ ተሓቲቱ ዘሎ ጠለባት ከይተማልአ ሕጂ እውን ተማሃሮኡ ናብ ስራሕ ከምዘይተበገሱን ከምዘይብገሱን ደጊሙ ገሊጹ። ናይ ዝርርብ ከይተጸንቀቀቓን ኣብ ክንዲ ናይ ልዝብን ዘተን ምምራሕ ምምሕዳር ዩኒቨርስቲ ናብ ካልእ ናይ ህልኽን ናይ ምፍርራሕን መንገዲ እዩ መሪጹ። ብዕለት 7ን 9ን ናይ መፈራርሕን እንተዘይኬድኩም ወይልከኹም ዘስምዕ ተሪርን መግለጺ ወጺኡ። ኩሉ ተማሃራይ ንዕለት 09/08/01 ነናብ ዝምልከቶን ዝተመደበሉን ናይ መላለዪ ትምህርቲ(ተቶቕቅቦtሽtቕተቦ) ዝወሃበሉ ቦታ ክብገስን ዝገልጽ መግለጺ ወጺኡ። ብዓቢኡ እቲ ሕቶታት ተማሃሮ ምስ ጉዳይ ተማሃራይ ሰመረ ዝተሓሓዝ ኣይተመለሰን። ብዓቢኡ ከኣ ንህላወ ማ.ተ.ዩ.ኣ ኣብ ዩኒቨርስቲ ዝነጽግ ተርእዮታት ተከኸሲቱ። በዚ ከኣ ማ.ተ.ዩ.ኣ. በዚ ተሰናቢዱ መግለጺኡ ከምዘይልውጥን ተማሃሮኡ ናብ ዝኾነ ቦታ ከምዘይብገሱን ዝሕብር መግለጺ ኣውጺኡ። ኣንጻር መርገጺታት ሒዝካን ተታፋኒንንካን ጉዕዞ ቀጺሉ። ዕርገት ናይቲ ጉዳይ ከኣ ብኡ መጠን እና ነሃረን ካልእ መልክዕ እናሓዘን መጺኡ። ኩሉ ስኣን ኣብ ጣውላ ኮፍ ኢልካ ምልዛብን እሂን ምባልን። ዕለት 9/08/01 ንግሆ ኣውቶቡሳት ተቀቓሪበን፡ ዝብገስ ተማህራይ ግን የለን። ተማሃሮ ሓደ መርገጺ ሒዞም ንመሰሎም ይሓቱ ምህላ ዎ ም እናተፈልጠ ደኣ እሞ ስለምንታይ እዩ እቲ ጉዳይ ኣቶኩሮ ዘይተገብረሉን ቅጽበታቒ ንልቦናቒ ፍታሕ ዘይተናደየሉ? እዚ ኣብ ዝኾነሉ ዕለትን መዓልትን ንምሩቕ ፕረዚደንት ሰመረ ከሰተ ኣብ ቤት ፍርዲ ቀሪቡ ክሲ ግን ኣይተመስረተሉን። እዚ ከኣ ንከኹሉ ተማሃራይ ነቲ ጉዳይ ብቀቓረባ ዝከታተል ዝነበርኩሉ ናይ ሰላማቒ ፍታሕ ተስፋ ዝሃበ ፍጻመ እዩ ነይሩ። ተመሃሮን ማሕበሩን ከኣ እቲ ክሲ ብዘይቀረበ ሰመረ ብነጻ ክልቀቕ ብምትስፋው ዳርጋ ኩሎም ናብ እቲ ዝተመደበሎም ቦታ ክከኸዱ ዘድሊ ምድላቐት ደኸመሩ። እቲ ጉዳይ ከኣ ዝተፈትሐ መሰለ። ንከኹሉ ደላዪ ጽቡቕ ከኣ ተስፋ ዝህብ ፍጻመ ኮነ። ኣባላት ማሕበር ከይተረፈ እውን እቲ ናይ ሰመረ ጉዳይ ዓርቢ ዕለት 10/08/01 ኣብ ቤት ፍርዲ ክዛዘም ብምትስፋው ንተማሃሮኦም ናብ እቲ ዝተመደበሎምን ስራሕ ንኽብገሱ ደኸመሩ። እቲ ፍታሕ ናይ እዚ ንከኹሉ ሃገራቒ ዘሻቀቓለ ጉዳይ ከተርእየና ዝተጸበናያ ዓርቢ ግን ካልእ ሰብ ዘይተጸበዮን ንከኹሉ ዘሕዘነን ዲፕሎማስያቒ ሃስያ(ውሽጣውን ግዳማቒን) ዘስዓቦን ፍጻመ ሒዛትልና መጺኣ። ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ካብቲ ጉዳይ ፕረዚደንቶም ክሰምዕሉ ዝመጽኡሉ ቤት ፍርድን ካብቲ ደቂሶሙሉ ዝነበሩ ሓባራቒ መሕደሪኦም ተተገፊፎም ናብ እቲ ንሰለስተ ኣርባዕተ ግዜ ንሃገራቒ ግቡኦም ዝተበገሱሉ ስታድዮም ክእከቡ ኣርፊዶምን ውዒሎምን። በዚ ስጉምቲ እዚ ከኣ ብከኹሉ መለክዒታት ንተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ዘይግባእን ዘይኢዶምን ንከኹሉ ሓላዪ ሃገር ዘሕዘነን ዘሰንበደን ሳዕቤናት ኣብ ግምት ዘየእተወን ኣብ ታሪኽ ሃገርና ጸሊም ነጥቢ ዝገደፈን እዩ። እዚ ስጉምቲ እዚ ከኣ ብውሑዱ፡- 1. ኣብ መንጎ ተማሃሮን መንግስትን ዘይነበረ ፍልልይን ቅርሕንትን ንኽፍጠር ዝዓደመ። 2. ክብርን ነጻነትን ቤት ፍርዲ ዝገሃሰን ኣብ ስግኣት ዘእተወ 3. ኩሎም ወለዲን ኣዝማድን ተማሃሮ ብፍላይ ንከኹêሉ ኤርትራቒ ከኣ ብሓፈሻ ዘሰንበደን ዘጉሃየን 4. እታ ብምግሃስ ሰብኣቒ መሰላት ተወቀቓñሳ ዘይትፈልጥ ዝነበረት ኤርትራ ክትውቀስን ምስተን ሰብኣቒ መሰል ዜጋታተን ብምግሃስ ዝፍለጣ ሃገራት ክትጥቀስ ዝገብረን እዩ ነይሩ። ልዕሊ ኩሉ ከኣ፡- 1. ነዚ ኣብ ብዙሕ ጽንኩር ኩነታት ሃገራውነቱ ዘመስከረን ድልውነቱ ንመስቐእቲ ከይተረፈ ዘረጋገጸ ተማሃራይ፡ 2. ነዚ መብዛሕትኡ እንኮ ብትምህርቲ ዕድል ኣብ ትሕቲ ስድራቤቱ፡ ኣብ ሲቪላቒ ናብራ ዝርከብን ብጉዳይ ሃገሩ ከይደቀሰ ዝሓድርን ተማሃራይ፡ 3. ነዚ እንተወሓደ ሓደ ሓው፡ ሓፍቱ ወይ እውን ውለዱ ኣብ ግምባራት ዘሰለፋን ኣሰሊፉ ዝርከብን ተማሃራይ ከም እዚ በደል ክፍጸምን ብሰንኪ ዘቕረቦ መሰረታቒ ናይ መሰል ሕቶ ከም ናይ ጸላኢ(ምናልባት እውን ዘገድድ) ኣተሓሕዛ ክታሓዝን ከምዚ ክፍደይ ኣዝዩ ዘሕዝንን መዓንጣ ብዙሓት ዜጋታት ዘቀቓëሰለን ፍጻመ ኮይኑ ኣሎ። እዚ ክሳብ ሕጂ ናይ ብሉጻት ተማሃሮ ይርጋ ዮሴፍን የማነ ተኬአን ሞት ዘስዓበን ናይ ልዕሊ 2000 ካልኦት ተማሃሮ ሂወት ኣብ ሓደጋ ዘውደቀቓ ኣተሓሕዛ እዚ ከኣ ብከኹሉ መደዩ ዘተሓሳስብን ጭካነ ኤርትራቒ ኣብ ልዕሊ ኤርትራቒ ዘርኣየ ፍጻመ ኮይኑ ኣሎን ከም ጸሊም ታሪኽ ተሰኒዱ ክነብርን ኢዩ። ካብ ጉዱሳት ተማሃሮ	asmarino.com	null
ኤርትራ ክውንቲ ክትከውን ካብ ዝወዓሉ ንሎሚ ቃለ-መጠይቕ ምስ ሚኒስተር ጴጥሮስ ሰለሙን	ሚኒስተር ጴጥሮስ ሰለሙን ብዛዕባ ዝምድና ወጻኢ፡ ዲፕሎማሲያዊ ኣሰራርሓ፡ ዝምድና ህዝባዊ ግንባርን ወያነን፡ ኣገባብ ምቕያር ሰበ-ስልጣን፡ ጉዳይ ብልሽውናን ካልእ ኣርእስታትን ብዝምልከት ምስ ጋዜጣ ጽጌናይ ሰፊሕ ቃለ-መጠይቕ ኣካይዱ ኣሎ። እዚ ቃለ-መጠይቕ ኣዝዩ ሰፊሕ ምዃኑ ኣብ ዝሓለፈ ሕታምና ገሊጽና ምንባርና ዝዝከር ኮይኑ፡ ምሉእ ትሕዝቶ ናይቲ ቃለ-መጠይቕ ኣነሆ ንንባብ፡-	asmarino.com	null
ጋዜጣ ሰቲት ዓርቢ ነሓሰ 2001 - ዓሚዲ ንመኻኸር	ከም ዝፍለጥ ፕረዚደንት ማሕበር ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ኣስመራ ተማሃራይ ሰመረ ከሰተ ብሰሉስ ዕለት 31/07/01 ከባቢ ሰዓት 7፡45 ቅድሚ ቀትሪ ካብ ገዝኡ ብኽፍሊ ጸጥታ ካብ ዝውሰድ ንነጀው፡ ኣብ መንጎ ምምሕዳር ዩኒቨርስትን ተማሃሮ ዩኒቨርስትን ዘይምርድዳእ ክርአ ጸኒሑን ኣሎን። የዕሚቑ ንዝሓስብ ሰብ እዚ ተወሲዱ ዘሎ ስጉምቲ (ማእሰርቲ ሰመረ ከሰተ) ሳዕቤኑ ተጸኒዑ ዝተገብረ ኣይመስልን ኢዩ። ንዝኾነ ነገር ካብ ኣብ ጥርዙ ምስ በጽሐን ምስ ተፈንጀረካን ንምእላዩ ላዕልን ታሕትን ምባል፡ ከሎ ገና ህድእ ኢልካ ምሕሳብን ምዝታይን ኣድላዪ ኮይኑ ይስምዓና። ንነገራት ብጎነጽን ታህዲድን ክትፈትሕ ትፍትን እንተድኣ ኮይንካ ግን፡ ውጽኢቱ ከም ኣብ ባሕሪ ምሕራስ ኢዩ ክኸውን ዝኽእል። ናብ ቀንዲ መዛረቢ ነጥበይ ክኣቱ፡ ድሕሪ ማእሰርቲ ሰመረ ከሰተ፡ ሰለስተ ነጥብታት ዝሓዘ ጠለብ ቀሪቡ ነይሩ። እቲ ጠለብ ከኣ ሕጋውን፡ ንዝኾነ ይኹን ዜጋን ዝግብኦን ከምምዃኑ መጠን ንምንታይ ብእዋኑ ተዘትዩሉን ተራእዩሉን ፍታሕ ዘይርከቦ? ምፍትሑ ቀሊል ዩ፡ እንተኾነ ግን ንነገራት ጓዕጺጽካን ናይ ምርኣይ መንፈስ ስለዘሎን ከይተተግበረ ጸኒሑን ኣሎን። ከም ሳዕቤኑ ከኣ ነዚ ዝርአ ዘሎ ንተማሃራይ ኣገዲድካ ውፈር ምባልን ምዕጻው ቤት መግብን መደቀስን ተማሃሮ፡ ብዓቢኡ ከኣ ምዕጻው ዩኒቨርስቲ ኣኸቲሉ ይርከብ። ቅድሚ ናብዚ ደረጃ ዚ ምብጽሑ ብዝቐልጠፈን ዝጸፈፈን ኣገባብ እተን ዝቐረባ ክልተ ነጥቢ ንጉዳይ ሰመረ ዝምልከታ ጠለባት ተተግቢረን፡ ተማሃራይ ብምሉእ መንፈስን ተበግሶን ኣብ ዝተባህለሉ ወፊሩ እንተዝኸውን እቲ ወፍሪ ዕዉትን ውጽኢታውን ክኸውን ምኽኣለ። ሕጂ ውን ማይ ኣይሓለፎን ዘሎ፡ ጉዳይ ሰመረ ከሰተ ብዕቱብን ብህጹጽን ተራእዩ ፍታሕ ረኺቡ ብዛዕባ ወፍሪ ይዘረብ። እንተዘይኮነ ግን ቤት መግቢ (ካፍተርያ)ን መደቀስን ተማሃሮ ዓጺኻ ንተማሃይ ከተሻቕል ምፍታን፡ ኣብ ርእሲ ጌጋ ጌጋ ምፍጻም ካልእ መኣዝን (ሳዕቤን) ከይሓዘን ምእላዩን ንምእላዩ ህጹጽን ፍትሓዉን ስጉምቲ ይወሰድ። እንተዘይኮነ፡ ፕረ.ዩኒቨርስቲ ኣስመራ ዶ/ር ወልድኣብ ዉን ባዕሉ ኣብ ኣፍደገ ዩኒቨርስቲ ንተማሃሮ "ኣይፈልጠኩምን ኢየ ዋላ ዉን ንገዛኹም ክትከዱ ትክእሉ ኢኹም" ስለዝበለ፡ ተመሃራይ ኣብዚ ብጥሜትን ብስእነትን መደቀስን ተሳቕዩ ንወፍሪ ብግዴታ ዝበገሰሉ ጉዳይ ኣይክህሉን ኢዩ። ስለዝኮነ ከኣ ተማሃራይ ነናቱ ስጉምቲ ክወስድ ኢዩ። ንዝመጽእ ዝኾነ ይኹን ሳዕቤን ተሓታቲ ከኣ ባዕሉ ፕረ.ዩኒቨርስቲ ዶ/ር ወልድኣብ ምዃኑ ብዓቢኡ ኸኣ ህዝቢ ክፈልጥ ይግባእ። ምኽንያቱ ናይ ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ናይ ቀረባ ተሓታቲ ንሱ ምበር ካልእ ኣካል ስለዘየለ። ሄለን ዩኒቨርስቲ ኣስመራ እዞም ኣብ ስልጣን ዘለዉ መሪሕነት ህ.ግ፡ ኣብ ሕብረተሰብ ክልተ ዓይነት ግርጭት ከምዘለዉ፡ እዚኣቶም ብስነ-ሞጎት መሰረታዊ ግርጭትን ዘይመሰረታዊ ግርጭትን ወይ ድማ ተጻራርን ዘይተጻራርን ግርጭት እዮም። ተጻረርቲ ወይ መሰራታውያን ግርጭታት ብረብሓ ፍጹም ዘይራኸቡ ብስዕረት ናይ ሓዲኦም ጥራይ ዝፍትሑ ምዃኖም፡ ንኣብነት ኣብ መንጎ ሰውራ ኤርትራን መግዛእቲ ኢትዮጵያን ዝነበረ ግርጭት ኪጥቀስ ይከኣል። ዘይመሰረታውያን ዘይተጻራርን ድማ ኣብ መንጎ ናይ ሓባር ጥቕምን ረብሓን ዘለ ዎ ም ኣባላት ሕ/ሰብ፡ ኣብ ምቕያስ ስልትን እስትራተጅን ኣየናይ ዝሓሸ መገዲ እዩ ዘዐውት ኣብ ዚብል ሓሳብ ዚሰሓሓቡ፡ ወጽኢት ግርጭቶም ንምዕባለ ዚሕግዝ ወይ ዚደፍእ እዩ። ካብዚ ብምብጋስ እምበኣር፡ ግርጭት መሪሕነትና ዘይመሰረታውን ድፋኢ ምዕባለን ብምዃኑ ግዚኡ ሓልዩ ዝመጸ ተርእዮ እዩ። እንተኾነ ቅኑዕ ኣተሓሕዛን ኣፈታትሓን ጥራሕ እዩ መርኣያ ዘየመሰረታውነት ዘረጋግጽ። እዞም ግርጭታት እዚኣቶም፡ ቅድሚ ምሕንጻጽ ዶብ ኤርትራን ኢትዮጵያን ምምጽኦም ኣይተሓጐስናሎምን ክውንነት ሃገርና ካብ ኣመጽኦምከ ብኸመይ ነኣንግዶም ዚብል ዓቢ ግድል ግን፡ ንኹልና ብጉዳይ ሃገርና ንግደስ ኤርትራውያን ዓቢ ሓላፍነት ክንስከም ክንክእልን እጃምና ከነበርክትን ይግባእ። ግርጭት ብኣኼባን ዘተን ምጽውዋርን ጥራሕ እዩ ዚፍታሕ። ኣብ ውሽጢ ህ.ግ.ደ.ፍ ካብዚ ወጻኢ ዝኾነ ኣገባብ ኣይንፈልጥን ኢና፡ ኣይንቕበልን ድማ። ባይቶታት በቲ ህዝቢ ዝሃቦም ሓላፍነት ብደረጃታቶም ይፍትሕ ዎ ፡ ዘይተሰማምዑሉ ነጥብታት ድማ ኣብ ህዝቢ ወሪዱ መዕለቢ ይገበረሉ። ነዚ ግርጭት እዚ መዕለቢ ከይገበርካ፡ ጉባኤን ምርጫ ባይቶን ኪግበር ዚከኣል ኣይኮነን። ስለዚ መሪሕነትና፡ ግርጭት ብዘተ ይፍታሕ፡ እዚ ጉዳይ፡ ጉዳይ ፖለቲካ እዩ፡ ክሳብ ሕጂ ተረዲእናዮ ከምዘለና። ካልእ ጉዳይ ብልሽውና፡ ጉዳይ ጥልመት ሃገር፡ ጉዳይ ትሕተ ሃገራውነት እንተልዩ፡ ንሕጊ ስለዚምልከት ግዜ ከይወሰደ ምስ መርትዖታቱ ናብ ሕጋዊ ኣብያተ ፍርዲ ጥራሕ ከቐርብ ኣለ ዎ። ክሳብ ክንድ እቲ ንህዝብን መንግስትን ሓሸውየ ከብል ኣይግባእን። ኣነ ከምሓሳብ፡ መሪሕነት ህ.ግ ግርጭት ፈቲሓ ተጻዋዊራ ከም ሓደ ግንባር ክትከይይድ ክትክእል ኣለዋ እየ ዝብል። እዚ እንተዘይተኻእለኸ? ኣነ ምስ ህ.ግ ነዊሑኒ፡ ምስ መስመራ ኣይሳነን ኢየ፡ ናተይ ሃገራዊ ፖለቲካዊ መስመር ኢየ ክኽተል ዝደሊ፡ ንዚብሉ ሃገራውያን ድማ ህ.ግ ናጻ ዕድል ኪህብ ኣለ ዎ። ሕጊ ሰልፍታት ተወዲኡ፡ ኣብ ስራሕ ከምዚውዕል ኪግበር፡ ትግባረ ቅዋማዊ ስርዓትና፡ ጸገማትና ፈቲሕና ነቀላጥፎ። ብዝተረፈ፡ ተረዳዲእካ ኣብ እዚ ግንባር ኪስራሕ ካብዘይተኻእለ፡ ግርጭታትካ ክትፈትሕ ካብ ዘይከኣልካ፡ "ካብ ግንባር ዚፍንጨል ወይልኡ፡ ፈትዩ ጸሊኡ ንህ.ግ ኪቕበላ ኣለ ዎ ፡ እንተዘየሎ ዚብል ግደ ምፍርራሕ ጸጥታን መቕጻዕትን ኪኸውን እዩ" ዚብል ስዉር ተግባር እንተመጺኡ፡ ንስርዓትና ናብ ናይ ጸጥታን ወተሃደራዊ ስርዓትን ዘቐይርን ፖለቲካዊ መሰል ዜጋታት ዚግህስ፡ ርግኣትን ጸጥታን ህዝቢ ዝነፍግ ስለዝኾነ፡ እዚ ምርጫ ህ.ግ.ደ.ፍ ኪኸውን ኣይግባእን። ኣብ ርሱን ፖለቲካዊ ምፍሕፋሕ ኣብ ዘለናሉ ግዜ፡ እዋስኡ ንዚበሃሉ ሚኒስተራት ካብ ስልጣን ምእላይ መገደዲ ደኣ እምበር መፍትሒ ግርጭት ኣይኮነን። ውሕሉላት መራሕትና ተጻዋርነትኩም ላሕሊሑ የሰክፈና ሎ፡ ኮፍ ኢልካ ግርጭትካ ካብ ዘይምፍታሕ ንላዕሊ ዘሰክፍ እንታይ ኣሎ? ንወጥናት ሶቬት ሕብረት፡ ንመግዛእቲ ደርጊ፡ ንተጻብኦታት ሰውራ፡ ነዚ ሕጂ ዝመጸ ወራር መኪትኩም ኣፍሺልኩሞ፡ ሕጂ ኣብ ውልቃዊ ህልኽን ጽልእን ትኣትዉ፡ ንኣረኣእያታትኩም ቀዳምነት ትህቡ እዝስ ከም ሽንቲ ገመል ንድሕሪት እዩ። እቲ ክልተ ሳዕ መስዋእቲ ዝኸፈለ ህዝቢ፡ ጻምኡ ክፈል ዎ ፡ ታሪኽ ንድሕሪት ኣይምለስን እዩ። ነገሩ "እታ እምኒ ጸምበለል በለት" "እታ ኩቦ ጠሓለት" ከይከውን ጉዳይና ብዓቢ ጥንቃቐን ተገዳስነትን ንሓዞ። ኣበድ ተስፋይ ደ/ምብራቕ ኣስመራ ከም ዚፍለጥ ኣብ መጀመርያ ሓርነት ኤርትራ (1991) ዝተገብረ ገምጋም፡ ከረን ካብ ከተማታት ኤርትራ ደድሕሪ እታ ዋና ከተማና ኣስመራ፡ ብ2ይ ደረጃ እትርከብ ዝነበረት ከተማ ምንባራ ማንም ዚፈልጦ እዩ። ብድሕሪኡ ምስ ካልኦት ከተማታት ኤርትራ ምስ እነዋዳድራ፡ ነቲ ዘርኣይኦ ለውጢ ርኢኻ፡ ከረን ኣብ ትሕቲ ኣየናይ ማእከላይ መንግስቲን ከምኡ ድማ ፖለቲካዊ መግዛእታዊ ካርታን ከምዘላ ንምፍራድ ኣብ ዘሸግር ሃዋህዉ ኣላ፡ እንተበልና ዳርጋ ብዙሕ ምግናን ኣይመስለንን። ጭቡጥ መርትዖ (ጭብጢ) ናይ እዚ ድማ ዓይንና የማነ ጸጋም ኣብ ዘለዋ ካልኦት ከተማታት ግልጽ እንተበልናዮ እኹል ኮይኑ እስመዓኒ። ምስ ምምጻእ ናጻ ኤርትራ፡ ማለት (1991) ጠሓኒት እኽልን ቤት ቁርስን ጥራሕ ዝነበረን ከተማታትና፡ ሎሚ እንታይ ዓይነት ደረጃ በጺሐን ምህላወን ኩልና ንፈልጦ ሓቂ እዩ። እዚ ክብል እንከለኹ ግን ሰይጣናዊ ቅንኢ ኣሕዲሩለይ ዘይኰነስ፡ እቲ ቈላሕታ ንኹሉ ዘይድህስሶ በሃላይ ስለዝዀንኩ እየ። ልዕሊ ኩሉ ከረን፡ ንንግዲ ይኹን ካልእ ነገራት ማእከል መራኸቢት ከም ምዃና መጠን፡ ኣዝዩ ምቹእ ዝኾነ ስትራተጂ እያ ትውንን። ኮይኑ ግን፡ ድሕሪ ናጽነት ዘርኣየቶ ለውጢ ዳርጋ የለን። እቲ መጺኡ ዚበሃል ለዉጢ ድማ፡- 1) መፍረ መድሃኒት ዚብል ስም ዝለበሰ፡ ሓቅነቱ ዘይተረጋገጸ ብእንዳ ቻይና ዚፍለጥ ጽፉፍ ናይ እኽሊ መኽዘን ዝመስል ህንጻን፡- 2) ምስኡ ለጊቡ ዚርከብ ዊናን ዶብዓትን ኩባንያ ህንጻ፡ ተባሂሉ ዚስመ ዘሎ (ናይ ብሓቂ ዶብዓት ዘብል እዩ) ኣብዚ ግዜ እዚ ዚበዝሕ ስርሑ ተሰላሲሉ ኣብ ምዝዛም ዚርከብ፡ ቪላ ዚብል ስም ተሓንጊጡ፡ ብነጸብራቅ ናይ ዚንጎ ዓይንኻ ዚደጉሕ ንኽትርእዮ ዘሰልቹ ገዛውቲ ኮይኑ፡ ካብቲ ናይ ቀደም ኣብኡ ዝነበረ ገዛውቲ ኣምሓሩ ዚፈልዮ ነገር እንተሎ፡ ብራኸ ጥራሕ እዩ፡ ምስ ተዛዘመ ድማ ብሕብሪ ኪበልጾ ይኽእል ይኸውን። ንምዃኑ፡ ጎላጉል መጋርሕ ቪላታት ጥራሕ ንኽስራሕ ሕልና መን ፈቐዶ? ንከተማ ከረን ከማዕርግ ልዑል ትንቢት ተነቢርሉ ዝነበረ ጎላጉል ከም ምዃኑ መጠን፡ ከምዚ ጌርካ ክትሓድጎ ካብኡ ዝዓቢ ሃየንታ ዘሎ ኮይኑ ኣይስመዓንን። ከም ሓቂ፡ እዚ ጎላጉል እዚ ወላ እኳ ከም ናይ ሰምበል ኣይንበል እምበር፡ ከም ናቱ ቅዲ (ቃቅዘቕዋቦ) ከምኡ እውን እንተወሓደ ናይ መሬት ወሲኽካ፡ 2 ደርቢ ዝሓዘ ንሓድሕዱ ዝተኣሳሰረ ኪኸውን ነይር ዎ። ብተወሳኺ፡ ዝኾነ ገለ ሰብ በዓል 3 4… ደርቢ ኪሰርሕ ምስ ዚደሊ፡ መሬትካ ክንድኡ ኣይስከምን እዩ (ክሃምም እዩ) ተባሂሉ መን ከሊእ ዎ ፡ ቪላ ከረን ኪሰርሕ ይግደድ። አረ ሕጅስ በዛ ነብሰይ ቀጢን ብምዃነይ፡ ንኣምላኸይ ብጣዕሚ ኢየ ዘመስግኖ። ምኽንያቱ ክብደት ዘለ ዎ ም ሰባት ኣብዚ ሓጺር ግዜ ክትሃሙ ኢኹም ከይተባህሉ ኣይክተርፉን ኢዮም። እዚ ኮይኑ ከየብቅዕ መጋርሕ መንበሪ ገዛ ጥራሕ ኪኸውን ኣየናይ ነቢይ ተነብዩ ነይሩ? ምስኡ ዚተኣሳሰር ሕቶ እዩ። ብተመሳሳሊ፡ መደመርያ ናጽነት ኣቶ ሙሳ ኣመሓዳሪ ከተማ ከረን ኣብ ዝነበረሉ ግዜ፡ ዝሓንጸጾ መደብ ምልባጥ ካትራመ ጎደናታት ንድምጺ ሓፋሽ ኤርትራ ግርም መዛረቢ መደብ ኮይኑ የገልግል ኣሎ። ነዚ ኣርእስቲ እዚ ቅድሚ ግብራውነቱ፡ ህዝቢ እታ ከተማ በዝን ወዲኸምዝን እናተዘኻኸረ፡ ነቲ ተስፋ ቘሪጹሉ ረሲዕ ዎ ዝነበረ ተስፋታት፡ ደጋጊሙ ንኺሰምዖ፡ ምስታ እንኮ ሬድዮና ዓቢ ጽልኢ እዩ ዘሕድር ዘሎ። ካልእ ክብሎ ዝደሊ እንተድኣሎ፡ ከም ዝረዳኣኒ ከረን ዚምደቡ ኣመሓደርትን ኢንጅነርታትን፡ ምስታ ከተማ ወይ ምስቲ ህዝቢ እሉኽ ጽልእን ዝይሃስስ ቅርሕንትን ዘለ ዎ ም ጸረ ምዕባለ ዝጉዓዙ ሰባት ከይኮኑ ኣይተርፍን ኢዮም። እዚ ሕቶ እዚ ግን ንኣንባቢ ዘይኮነስ፡ ኣንቢቡ ምላሽ ኪህበሉ ንዚኽእል ኣካል ብዝያዳ ዚምልከት ኮይኑ፡ መልሲ ግን ኣብ ወረቐት ወይ እውን ሬድዮ ዘይኮነስ ኣብ ባይታ እንተኾነ ተመራጺ እመስለኒ። ምናልባት ስምዒት ዘበገሶ ዘረባ ኪመስል ይኽእል ይኸውን። እንተኾነ ነዚ እንዳረአኻ ስቕ ዘብል ስምዒት ዝተዓደለ ሰብ ኪህሉ ኣዝዩ ጸቢብ ዕድል እዩ። ቴድሮስ ካብ ከረን	asmarino.com	null
"ዝመረጽናዮም ሚኒስተራት በብተራ ነፍስ-ወከፎም ንሓደ ዓመት ፕረዚደንት ይኾኑ"	"ዝመረጽናዮም ሚኒስተራት በብተራ ነፍስ-ወከፎም ንሓደ ዓመት ፕረዚደንት ይኾኑ" ብስዩም ጸሃየ ኣብ ወርሒ ጥሪ 2001 3 ሰባት ዝሓቖፈት ስዊዘርላንዳዊት ጉጅለ ሰራሕቲ ፊልም መጺኣ ነይራ። እቶም ሰባት ኣብ እዚ ዓውድ እዚ ተሞክሮታት ዝደለቡ ኮይኖም ብፍለይ ኣብ እዛ' (ኤርትራ እታ ካልእ ሃገር)እትብል ብ ረሪመላ ሱከ) ዝተባህለ ምትሕግጋዝ ማሕበር ንኤርትራ እትስራሕ ዘላ ፊልም ትየሪ ብዕድመ ዕብይ ዝበለ ከም ዳይሬክተር፡ መንእሰይ ፊሊፕ ከም ሰኣላይ፡ መንእሰይ ክርስትያን ከኣ ከም ናይ ድምጺ ቴክኒሻን ኮይኖም ኢዮም ዝሰርሑ። ኣብ እቲ ናብ ታሪኻዊት ናቕፋ ዝገበርናዮ ናይ ስራሕ ጉዕዞ፡ ነታ ፊልም የሀብትም ዘበል ዎ ን ካልእን ሕቶታት ከቕሩቡለይ፡ ኣነ ኸኣ ብዛዕባ ኤርትራ ሃገረይ ክገልጽ፡ እቲ ነዊሕ ጉዕዞ ኣይተፈለጠናን። ናይ ዓዲ-ሽሩም ዝነደዳ ታንክታት፡ ድሩዓት መካይንን ኣጽዋርን ምንጋር ዘየድልዮ ኣንጸባራቂ ዓወታት ተጋዳላይ ህ.ግ ተዓዚቦም፡ ኣብ ናቕፋ ድፋዓት ግሎብን ደንደንን ምስ ተዓዘቡ፡ "ክንደይ ዝኣክል ሰራዊት ኢትዮጵያ ሞይቱ?" ኢሎም ምስ ሐተቱ፡ ተጋዳላይ ተኽለ ጸሃየ፡ "ኣብ ቅድምን ከባቢናን ዘሎ ኣዕጽምትን ናይ ቦምባታት ሓጺነ መጺንን ርኢኹም ቁጸሩ፡ ክትግምግም ዎ ኣየጸግምን ኢዩ።" ዝበሎም መልሲ ብቑዕ ነይሩ። ንኣስመራ ገጽና ኣብ ዝተመለስናሉ ግዜ፡ ንሳቶም ሕቶታቶም እናጸንቀቁ ስለዝመጹ፡ ኣነ እውን ብዛዕባ ስዊዘርላንድ ሕቶታት ኣቕሪበሎም ነይረ። ኣብ ሓደ ሕቶ ኩሎም ይምልሱ ብምንባሮም፡ ብሓደ ጠሚረ የቕርበልኩም ኣለኹ። ኣብ ወርሒ ጥሪ 2001 3 ሰባት ዝሓቖፈት ስዊዘርላንዳዊት ጉጅለ ሰራሕቲ ፊልም መጺኣ ነይራ። እቶም ሰባት ኣብ እዚ ዓውድ እዚ ተሞክሮታት ዝደለቡ ኮይኖም ብፍለይ ኣብ እዛ' (ኤርትራ እታ ካልእ ሃገር)እትብል ብ ረሪመላ ሱከ) ዝተባህለ ምትሕግጋዝ ማሕበር ንኤርትራ እትስራሕ ዘላ ፊልም ትየሪ ብዕድመ ዕብይ ዝበለ ከም ዳይሬክተር፡ መንእሰይ ፊሊፕ ከም ሰኣላይ፡ መንእሰይ ክርስትያን ከኣ ከም ናይ ድምጺ ቴክኒሻን ኮይኖም ኢዮም ዝሰርሑ። ኣብ እቲ ናብ ታሪኻዊት ናቕፋ ዝገበርናዮ ናይ ስራሕ ጉዕዞ፡ ነታ ፊልም የሀብትም ዘበል ዎ ን ካልእን ሕቶታት ከቕሩቡለይ፡ ኣነ ኸኣ ብዛዕባ ኤርትራ ሃገረይ ክገልጽ፡ እቲ ነዊሕ ጉዕዞ ኣይተፈለጠናን። ናይ ዓዲ-ሽሩም ዝነደዳ ታንክታት፡ ድሩዓት መካይንን ኣጽዋርን ምንጋር ዘየድልዮ ኣንጸባራቂ ዓወታት ተጋዳላይ ህ.ግ ተዓዚቦም፡ ኣብ ናቕፋ ድፋዓት ግሎብን ደንደንን ምስ ተዓዘቡ፡ "ክንደይ ዝኣክል ሰራዊት ኢትዮጵያ ሞይቱ?" ኢሎም ምስ ሐተቱ፡ ተጋዳላይ ተኽለ ጸሃየ፡ "ኣብ ቅድምን ከባቢናን ዘሎ ኣዕጽምትን ናይ ቦምባታት ሓጺነ መጺንን ርኢኹም ቁጸሩ፡ ክትግምግም ዎ ኣየጸግምን ኢዩ።" ዝበሎም መልሲ ብቑዕ ነይሩ። ንኣስመራ ገጽና ኣብ ዝተመለስናሉ ግዜ፡ ንሳቶም ሕቶታቶም እናጸንቀቁ ስለዝመጹ፡ ኣነ እውን ብዛዕባ ስዊዘርላንድ ሕቶታት ኣቕሪበሎም ነይረ። ኣብ ሓደ ሕቶ ኩሎም ይምልሱ ብምንባሮም፡ ብሓደ ጠሚረ የቕርበልኩም ኣለኹ። ሕቶ፡- ኣፍልጦኹም ብዛዕባ ኤርትራን፡ ናይ ሕጂ ኣመጻጽኣኹምን ክትገልጹለይ? ትየሪ፡- መጀመርያ ሓደ ኣልበርት ዝበሃል ወዲ ስዊዘርላንድ ኣባል ሱከ፡ ብዛዕባ ታሪኽ ኤርትራን መደብ ናይ እዚ ፊልምን ኣዕሊሉኒ። ብዛዕባ ናይ 30 ዓመታት ቃልስኹም፡ ጽንዓት ናይ ህዝቢ ኤርትራን ዘሕለፎ ከበድቲ ብድሆታትን፡ መትከል ርእሰ ምርኮሳኹም፡ ካብ ካልኦት ሃገራት ኣፍሪቃ ዝፈልየኩም ነጥብታት ኩሉ ጸቒጡ፡ ሓገዛት ምዕራብን ዓለማዊ ባንክን ምእባይኩም፡ ብናይ ገዛእ ርእስኹም ተሞክሮን ፍልስፍናን ኣንጻር ድኽነት ከምትቃለሱ፡ ልዕሊ ኩሉ ኸኣ ብፍላይ ድሕሪ እዚ ሓድሽ ወራር፡ ኢትዮጵያ ብዛዕባ ኤርትራ ትዝርግሖ ዘላ ግጉይ ሐበሬታ ብኸመይ ይብዳህን፡ ናይ ብሓቂ ገጽ ኤርትራ ንምልላይን ዝዓለመ ኣብ ቴለቪዥናት እምበር፡ ንመሸጣ ዘይኮነ ፊልም ክንሰርሕ ተረዳዲኢና። ኩሉ ኩነታት ኤርትራ ስለዝመሰጠኒ ከኣ፡ ኣነ ዳይሬክተር ኮይነ ክሰርሕ ተሰማሚዕና። ንሱከ ዘድሊ ባጀት ድሕሪ ምቕራብ፡ ቀደም ኣጸቢቐ ንዝፈልጦ ሰኣላይ ፊሊፕ ምሳይ ክሰርሕ ሐቲተዮ፡ ንሱ እውን ምስኡ ንዝሰርሕ ናይ ድምጺ ክኢላ ክርስትያን ኣምጺኡለይ። እንሆ ኣብ ወርሒ ጥሪ 2001 ምስ ኣቦ መንበር ሱከ ዶክተር ቶኒ ሎኸር፡ ሰበይቱ ሃይዲን ዶክተር ኣልበርትን ብሓባር መጺእና። ከም ዝተረዳእክ ዎ ኤርትራን ስዊዘርላንድን ክልቲኤን ንኣሽቱን ውሑድ ህዝቢ ዘለወንን ስለ ዝኾና ይመሳሰላ እየን። ስዊዘርላንድ ሃብታም ናይ ነዊሕ ዓመታት ቅዋም ዘለዋ፡ ብኮንፈደረሽን ብዙሓት ገጅለታት ኤትኒክ ዝሓjፈት፡ ብሳላ ኲናት ዝሃብተመት፡ ህዝባ ሃብታምን ሰላማዊ መነባብሮ ዘሕለፍን ኮይኑ፡ ኤርትራ ን30 ዓመታት ንናጽነት ዝተቓለሰ ህዝባ ድኻ፡ ግን ብርእሰ ምርኮሳ ዝኣምን ብምዃኑ ነዚ ፍልልይ እዚ ብዓይነይ ክርኢ መጺአ። ብዝያዳ ከኣ፡ ሓንቲ ንእሽቶን ድኻን ሃገር ዋላ እኳ ብዙሕ ሃብቲ እንተዘይብላ፡ ነብሳ ክኢላ ብዘይ ብልሽውና ከምትመሓደር ክርእይ ብሂገ። ፊሊፕ፡- ብወገነይ ኣብ እዚ ሕጂ እዋን፡ ስራሕ ፊልም ገዲፈ፡ ካልእ ዝበዝሐ ገንዘብ ዝረኽበሉ ስራሕ ባር እየ ክገብር ጸኒሐ። ኣቐዲመ ዝፈልጦ ውሩይን ስልማት ዝረኸበን ዳይሬክተር ትየሪ ከም ሰኣላይ ክሰርሓሉ ምስ ሐተተኒ ተሰማሚዕና፡ ንክርስትያን ሓቲተዮ ኸኣ ሕራይ ኢሉኒ። ትየሪ ሓንቲ መጽሓፍ ብዛዕባ ኤርትራ ሂቡኒ፡ ኣንቢበ ፍሉይ ተሞክሮ ብምዃኑ ተቐቢለዮ። በዓል ዶክተር ቶኒን ካልኦትን ኣድናቖም ብዛዕባ ኤርትራ ሰሚዐዮ ነይረ። ኣነ ግን፡ ባዕለይ ርእየ ከድንj እምበር፡ ብኣድናቖቶም ክድነቕ ኣይደለኹን። ካብ ተሞክሮ ካልኦት ሃገራት ኣፍሪቃ ፍልይ ዝበለ ስለዝኾነ፡ ክርእይ ተሃንጥየ። ብሓቂ ኸኣ፡ ብፍላይ ባህርይ ናይ እዚ ህዝቢ ካብ ዝተጸበናዮ ንላዕሊ ኮይኑ ጸኒሑኒ። ክርስትያን፡- መጀመርያ ሕጊ፡ ዳሕራይ ባህርያዊ ሳይንስ ተማሂረ። ጸኒሐ ከኣ፡ ኣብ ናይ ፊልም ስራሕ ምስ ፊሊፕ ኣትየ። ቅድሚ ሕጂ ምስ ፊሊፕ ንስራሕ ፊልም ንደቡብ ኣፍሪቃ ኬድና ብዙሕ ክፉእን ዘሕዝንን ኩነታት ተዓዚብና። ሕጂ ንኤርትራ ክንመጽእ ምስ ሐተተኒ ግን፡ ምስ እቲ ዘንበብናዮ ካልእ ዝተፈለየ ክንርኢ ኢና ስለዝበልኩ፡ ተቐቢለዮ። ካብ ድኻ ስድራ-ቤት ስለዝተወለድኩ ኸኣ፡ ድኻታት ሃገራት ክርእይ እደሊ እየ። ኣብ እዚ ምስ መጻእና እቲ ህዝቢ ምንቅስቓሱ ጥራይ ተዓዚበ፡ ሓቀኛን ፈቓርን ምዃኑ ርእየዮ። ኣብ እዚ ሓጺር እዋን ብዝርዝር እፈልጦ ኢየ እኳ እንተዘይበልኩ፡ ብዛዕባ ኤርትራን ህዝባን ክፈልጥ ክኢለ ኢየ። ሃገርና ስዊዘርላንድ ብዙሓት ጉጅለታት ኤትኒክ፡ ዋላ እውን እቶም ውሑዳት ከይተረፉ ናይ ቋንቋን ባህልን ማዕርነት ኣረጋጊጻ ብሰላም ትነብር ስለዘላ፡ እዛ ምስ ሃገርና ተመሳሳልነት ዘለዋ ኤርትራ ብሰላም ክትነብር እትስፈወላ። እንተኾነ፡ ኣብ መዋእል ግሎባላይዜሽን ስለዘለና፡ ብናይ ገዛእ ርእሳ ድሌትን ፍጥነትን ክትከይድ ትኽእል'ዶ ዝብል ሕቶ ኣሰኪፉኒ እዩ። ኣብ በዓል ኤውሮጳ ሰባት ብዛዕባ ግሎባላይዜሽን ይፈርሁ ኣለው። ኣብ ከም በዓል ስዊዘርላንድ፡ ማሕበረ-ኮማት ዝበሃል ጠፊኡ እዩ፡ የለን። ሕቶ፡- ስዊዘርላንድ ብኩሉ ኩነታት እንታይ ትመስል? መልሲ፡- ሃገርና ስዊዘርላንድ ኣዝያ ሰላማዊት፡ ኲናት ዘይትፈልጥ፡ ግን ከኣ ብሳላ ካልኦት ዘካይድኦ ኲናት ዝሃብተመት ስስዕቲ ሃገር ኢያ። ብዝሒ ህዝባ 7 ሚልዮን ኮይኑ፡ ዝተፈላለየ ጉጅለታት ኤትኒክ፡ ከም ጀርመን፡ ፈረንሳ፡ ኢጣልያ ወዘተ የጠቓልል። ካብ 1848 ዓመት ኣትሒዛ፡ ብሃገራዊ ቅዋምን ብኮንፈደረሽን ናይ ብዙሓት ጉጅለታት ኤትኒክ ኣብ ትሕቲ ፈደራላዊ መንግስቲ እትመሓደር፡ ሃብታምን ሰላማዊትን ሃገር ኢያ። ሃገራዊ ቋንቋና ናይ እቲ ዝወሓደ ካብ 15-20ሽሕ ዝበጽሕ ኦረማንሽ ዝበሃል ቋንቋ ኢዩ። ንኣሽቱ ስለዝኾኑ ግን፡ ህላዊኡ የንቖልቁል ኣሎ። ብዙሓት ቋንቋኦም፡ ባህሎምን እንታይነቶምን ከይጠፍእ ይፍራህ ኣሎ። ኣነ ዝነብረሉ ኣብ ዶብ ደርመን ዝርከብ ጁቫ ዝበሃል ዞባ ፈረንሳውያን ከይዕብለሉ ይፈርሁ ኣለው። ሃገርና ሰለማዊት ስለዝኾነት፡ እቲ ኣብ 70 እታት ብፈረንሳውያን ኣንጻር ጀርመናውያን ዝተላዕለ ሰውራ ዘሰንብድ ኢዩ ነይሩ። ነፍሲ ወከፍ ዞባ(ካንቶን)ናይ ገዛእ ርእሳ መንግስቲ ሃልይዋ፡ ብፈደራላዊ ኮንፈደረሽን ኢና ንመሓደር። ገለ ገለ ከም ሽግር ዝተቐላቐሉ ናይ ምትዕብላልን ናይ ሃይማኖታት ከንሻን ካቶሊክን ሽግራት ተራእዩ ነይሩ። ብወገነይ ኩሉ ብዝተቐበለት ስዊዘርላንዳዊት ኣደ ስለዝዓበኹ እዚ ዝጠቐስክ ዎ ሽግራት ኣብ ህይወተይ ጸልዩኒ ኣይፈልጥን። ኣብ ስዊዘርላንድ ኩሉ ብድምጺ ህዝቢ ኢዩ ዝውሰን። ህዝቢ ኩሉ ግዜ ኢዩ ዝእከብ፡ ብዛዕባ ኩሉ ህይወቱ ከኣ ብድምጺ ይውስን። ካልእ ሕቶታት ዓበይቲ ሕቶታት ፖለቲካ ገዲፍካ፡ ኣብ ሐደ ከባቢ ከም መዘናግዒ፡ መናፈሲ፡ ሜዳ ኩዕሶ፡ መዋእለ ህጻናት ወዘተ ክስራሕ እንተተደልዩ፡ ህዝቢ ብድምጺ እዩ ዝውስን። ኣድልይ ዎ ይትግብሮ፡ ኣየድለዮን ይተርፍ። ኣብ እቲ ፖለቲካዊ ስልጣን እውን ብድምጺ ኢዩ። ሕጂ ከም ዓብን ኣካታዕን ፖለቲካዊ ጸገም ዝረአ፡ ጉዳይ ዩሮ ወይ ኤውሮጻዊ ሕብረት ኢዩ። እቶም ብዓቢ ድምጺ ዝዕወቱ ፈረንሳውያን ይደልይ ዎ ፡ እቶም ጀርመናዊያን ይቓወም ዎ። ኣብ ውጻኢቱ ከኣ፡ ድምጺ ናይ እቲ ዝበዝሐ ህዝቢ ኢዩ ዝውስን። ብዛዕባ ሰራዊት፡ ሃገርና ሰላማዊት ስለዝኾነት ኣየድልይን ኢዩ፡ ክሓቅቕ ኣሎ ዎ ዝብል ዓቢ ሕቶ ኣሎ። ነዚ ዝጠልቡ ዘለው ፖለቲከኛታት፡ ሃገርና ሞዴል ሰላም ክትከውን ስለዝደለዩ ኢዩ። ነፍስ ወከፍ ዞባ(ካንቶን)ብዝመረጸቶም ሰባት ኣብ እቲ ፌደራላዊ መንግስቲ ትውከል። ኣብ ስዊዘርላንድ ፕረዚደንት ፍሉይ ስልጣን የብሉን። እቲ ዝለዓለ ስልጣን ኣብ ኢድ ዞባታት፡ ኣብ ኢድ ህዝቢ ኢዩ። ብ1848 ሃገራዊ ቅዋምና ካብ ዝእወጅ ንደሓር፡ ፕረዚደንት ኣብ ሓደ ዓመት ኢዩ ዝቕየር። 7 ሚኒስተራት ኣለውና። ነፍሲ ወከፎም ከከም ዕድሚኦም በቲ ዝዓበየ ጀሚሮም፡ በብተራ ንሓደ ዓመት ፕረዚደንት ይኾኑ። ሐደ ሚኒስተር ይኣኽለኒ ደኺመ እንተይሉ፡ ካልእ ብድምጺ ተመሪጹ ይትክኦ። ኩሉ መስርሕ ፖለቲካ፡ ብኣዝዩ ሰላማውን ብምርጫን ኢዩ ዝካየድ። ሃገርና ናይ ህዝቢ ድምጺ ስለ ዝነገሰላ ኢያ ብሰላም ትነብር ዘላ። ሕቶ፡- እሞ ካብ ስልጣኑ ዝወርድ ሚኒስተር የለን ማለት ኢዩ? መልሲ፡- ስለምንታይ ዝወርድ? ህዝብን ሃገራዊ ባይቶን እንድ እዩ መሪጽ ዎ። ብኣዝዩ ፍሉይ ኩነታት ክኸውን ኣለ ዎ። ሓደ ግዜ ሓደ ኣዝዩ ፍትው ሚኒስተር፡ ጥሮታ ክወጽእ ስለዝሓተተ፡ እቲ ህዝቢ ኩነታቱ ርእዩ ካልእ መተካእትኡ መሪጹ። ሚኒስተራትና 2 ደቀ ንስትዮ 5 ደቂ ተባዕትዮ ኮይኖም፡ ደረት ግዜ ዝበሃል የብሎምን። እናተተኻኽኡ ዝቅጽሉ፡ ክሳብ 7 ዝበጽሑ ዝመሳሰሉን ዘይመሳሰሉን ሃገራውያን ሰልፍታት ኣለዋና። ከም ኣብነት ሓንቲ ብሕሉፋት የማናውያን ሓረስቶት ዝተዓብለለት ሰልፊ ኣላትና። ንኩሉ ንሳ ትፈጥሮ ጸገማት ዝህንድስ፡ ሓደ ካብ እቶም ዓበይቲ ሃብታማት ዜጋ ኢዩ። ብመርገጺ ኣንጻር ኩሉ ናይ ወጻኢ ሓይሊ ኮይኑ፡ ሕሉፍ መርገጺ ኣንጻር ኤውሮጳዊ ሕብረት ኣለ ዎ። ኣንጻር ስደተኛታት ኢዩ። ኢትዮጵያውያን ስደተኛታት ድሮ ይፋነው ኣለው። ኤርትራውያን እውን ክስዕቡ ኢዮም። ሽግርን ምግርጫውን ባህርያዊ ኢዩ። ግን፡ ኩሎም ሰልፍታት ብወከልቶም ተኣኪቦም ብልዝብን ብሰላማዊ መንገድን ኢዮም ዝፈትሕ ዎ። እዚ ናይ ስዊዘርላንድ፡ መግለጺ ዲሞክራስን ሰላምን ኢዩ። ስልጣን ኣብ ከተማታት ዘይኮነ፡ ኣብ እቲ ዝበዝሕ ናይ ገጠር ህዝቢ ኢዩ ዘሎ። እቲ ዞባታት ብጣዕሚ ዓቃባዊ ኢዩ። ብፍላይ ኣብ ዙሪክ ዶብ ጀርመን ሓያል ናይ ገባሮ ዓቃባዊ ሰልፊ ኢዩ ዘሎ። ንስደተኛታት ኣጸጋሚ ኢዩ። እቲ ናይ ፈረንሳ ኤትኒክ ዝዓበየ ሃገር ስለዝኾነ፡ ቋንቋ ምኽኣል ኣዝዩ ኣገዳሲ ኢዩ (ኣብ መንጎኦም ሰሓቕን ዘይምስምማዕን ዋጭዋጭን ተላዒሉ፡ ዓው ክብሉ ጀሚሮም። እቲ ሐደ ትቕብል ኣቢሉ ብምቕጻል)፡ ስዩም ከይትስንብድ፡ እዚ ባህርያዊ ኢዩ። ከይንሰማማዕ ንኽእል። ርእይቶና ምስ ወዳእና ግን፡ ግድን ክንሰማማዕ ኢና። ናይ ስዊስ መግለጺ እንታይነትናን ህይወትናን ኢዩ። ክንደይ መንግስታት ኢየን ክቖማ? ኣየናይ'ከ ይሕይል? ኣብ እቲ ማእከላይ መንግስቲ ብድምጺ ወከልተን ኢዩ ዝውሰን። ሕቶ፡- መነባብሮ ናይ ዝተፈላለዩ ቀጸላታት ህዝቢ ከመይ ይመስል? መልሲ፡- ሃገርና ስዊዘርላንድ ብስፍሓታ 1/3 ናይ ኤርትራ ኢያ ትኸውን። እቲ 7 ሚልዮን ህዝባ ከኣ፡ ጽቡቕ ኢዩ ዝነብር፡ ሃብታም ኢዩ። ሕቶ፡- ብኸመይ ሃብቲሞም? ስለዝሰርሑ ድ ኢዮም? መልሲ፡- መነባብሮ ቀሊል ኣይኮነን። ዝበዝሑ ሰባት ናይ ብሓቂ ዕቱብ ስራሕ ኢዮም ዝሰርሑ። ካብ ስራሕ ወጻኢ እንተኾይንካ፡ ናብ እቲ ሰብ ዝጸልኦ ማሕበራዊ ኣድህቦ (ረተቀቕሽባ ሆሽቶቅ) ኢኻ ትኸይድ። ነዚ ግን፡ ሰብ ብውርደት ኢዩ ዝርእዮ። ካልኦት ሰሪሖም ብዝረኸብ ዎ ገንዘብ ክትናበር ንስድራኻ ዘዋርድ ኮይኑ እዩ ዝስመዓካ። ካብ እዚ ወጻኢ ግን፡ ቅቡል ዝኾነ ሓገዛት ንገባሮ ይወሃብ ኢዩ። ኣነ ዝነብረላ ክሳብ 200 ዝበጽሑ ገባሮ ዘለውዋ ናይ ጎቦ ዓዲ ብምልእታ ናይ መንግስቲ ሓገዝ ይወሃባ እዩ። ካብ እቶም ኣብ ስንጭሮታትን ጎላጉልን ዝነብሩ፡ እቶም ናይ ጎቦ ዝያዳ ገንዘብ ይወሃቡ። እዚ ዝግበረሉ ምኽንያት ከኣ፡ ከም በዓል ኣልፕስን ካልእን ዝኣመሰሉ እምባታት፡ ሰብ ዘይብሎም ከይተርፉ፡ ከይባድሙ ናይ ኣግራብን እንስሳታትን ሓለዋታት ስለዘድልዮ ኢዩ። እቶም ገባሮ ግን፡ ከብትን ካልእን ኣለ ዎ ም፡ ኣዝዮም ሃብታማት ኢዮም። ናይ ከባቢያዊ ሽግር ኣሎና። ብፍግረ መሬትን ካልእን ኣግራብ ክጠፍኡ ይኽእሉ ኢዮም። ነዚ ንምዕቃብ ኢዩ መንግስቲ ንገባሮ ገንዘብ ዝኸፍል። ብኣንጻር እቲ መንግስቲ ንገባሮ ዝኸፍሎ፡ ብቱሪዝም ዓቢ እቶት ኢዩ ዝረክብ። ቱሪስት፡ ጎቦታት፡ ኣግራብ፡ ስንጭሮታትን እንስሳታትን ይርእዩ። ኣገዳሲ ኢዩ እቲ ጎቦታት። ከም ኔስትል ጸባ፡ ዘኮለት ፎርማጆ ዝስርሓሉ ኣዝዩ ፍሉጥን ሃብታምን ቦታ ኢዩ። ሕቶ፡- ምስጢር ባንክታት ስዊዘርላንድ እንታይ ኢዩ? መልሲ፡- እቲ ምስጢር ኣብ ኣዝዩ ዓቢ ውድድር ዝተመሰረተ ኢዩ። ብቅልጡፍ ኢየን ከኣ ዓብየን። ኩሎም ምልካውያን ስርዓታትን መራሕትን፡ ኩሎም ናይ ዓለም ማፍያታት፡ ሚልዮናት ዶላራት ኣብ እዘን ባንክታት ኢዮም ዘቐምጡ። ብመንጽሩ ኸኣ፡ መዓት ገበናት ኣሎ። ስለ እዚ፡ ነተን ባንክታት ዝበለጸ ስቱራትን ዘተኣማምናን ክኾና፡ ብዙሕ ኢዩ ዝስራሕ። ኲናት ቀንዲ ባእታ ንምህብታም ስዊዘርላንድ ኢዩ። 2 ኲናት ዓለም ነዛ ሕጂ ሃብታም ኮይና ዘላ ሃገርና፡ ዓበይቲ ሮቋሒታት ኢዮም። እቶም ዝህደኑ ዝነበሩ ሃብታማት ኣይሁዳውያን ነጋዶ፡ ገንዘቦምን ወርቖምን ኣብ ባንክታት ስዊስ ኢዩ ዝቕመጥ ነይሩ። ስዊዘርላንድ መተሓላለፊት ዓበይቲ ንግዲ ኣብ ኤውሮጳ ኢያ። ከም በዓል ሞንቶካርሎ ገንዘበን ኣብ ስዊስ ኢዩ ዘሎ። እቲ ዝያዳ ዘተባብዕ ከኣ፡ ናይ ባንክታትና ናይ ድሕነት ኩባንያታትና ዝሓትኦ ግብሪ፡ ካብ ዝኾነት ካልእ ሃገር ዝተሓተ ብምዃኑ ኢዩ። ሕቶ፡- ስለምንታይ ዋላ 2ይ ኩናት ዓለም ዘይጸለወኩም? ስለምንታይ ኢዩ ኲናት ዘይቀርበኩም? መልሲ፡- 1ይ ኲናት ዓለም ኣብ ሳራየቮ ጀሚሩ፡ ናይ ኤውሮጳ ኲናት ኮይኑ። 2ይ ኲናት ዓለም ብሓቂ ዳርጋ ኩለን መንግስታት ዝተሳተፍኦ ናይ ዓለም ኲናት ኢዩ ነይሩ። ኤውሮጳ ሳላ ግዙኣት ሃገራት ከም ኣፍሪቃ፡ ብዙሕ ገንዘብን ወርቅን ኣኪባ ስለ ዝነበረት፡ ነዚ ውሕስነት ክትከውን ዝተመረጸት ስዊዘርላንድ ኢያ። ልቢ ኤውሮጳ ናይ ሕልሚ ቦታ ኢያ ኮይና። ይቕጽል	asmarino.com	null
ንሎሚ ምስ መቓልሕ፡ ሜጀር ጀነራል ብርሃነ ገረዝግሄር	ሜጀር ጀነራል ብርሃነ ገረዝግሄር ሜ ጀር ጀነራል ብርሃነ ገረዝግሄር ይበሃል። ኣብ ድርኮ መራጉዝ ብ4 መስከረም 1949 ተወሊዱ። ካብ ቀዳማይ ክሳብ ራብዓይ ክፍሊ ኣብ ቤ/ት ድርኮ ተማሂሩ። ብድሕሪኡ ሓደ ዓመት ኣብ ማእከላይ ደረጃ ቤ/ት ሳንጆርጆ ድሕሪ ምምሃሩ፡ ናብ ቤ/ት ቤት ገርግሽ ሰጊሩ ካብ ሻዱሻይ ክሳብ ሻሙናይ ክፍሊ፡ ቀጺሉ ከኣ ኣብ ቤ/ት ልኡል መኮነን ክሳብ 11 ክፍሊ ተማሂሩ። ኣብ መወዳእታ፡ ናብ ኣዲስ ኣበባ ብምኻድ ዩኒቨርስቲ ብምእታው፡ ስነ-ቅመማ ከጽንዕ ጀሚሩ። ካልኣይ ዓመት ከይወድአ ግን፡ በቲ ሽዑ ዝነበረ ክቱር ሃገራዊ ስምዒት ተደሪኹ፡ ናብ ሜዳ ኤርትራ ኣብ መጋቢት 1972 ዓ.ም ወጺኡ። ሜ/ ጀ ብርሃነ ኣብ ሰራዊት ዝሰርሓሉ ጽፍሕታት ኩሉ ንምዝርዛዝሩ እኳ እንተኣሸገሮ፡ እቲ ንሱ ዝዝክሮ ግን፡ ኣብ መ ጀመሪያ 1973 ከም ኮሚሳር ጋንታ፡ ቀጺሉ ከም ኮሚሳር ሓይሊ ባሕሪ፡ ብድሕሪኡ ከም ኮሚሳር ቦጦሎኒ ኮይኑ ሰሪሑ። ሜ/ ጀ ብርሃነ ኣብ እቲ ኣብ 1977 ዝተገብረ ቀዳማይ ውድባዊ ጉባኤ ህ.ግ፡ ኣባል ፖለቲካዊ ቤት ጽሕፈት እቲ ውድብ ኮይኑ ተመሪጹ። ካብ 1977-87 ከኣ፡ ኣባል ፖለቲካዊ ቤት ጽሕፈት ኮይኑ ክሰርሕ ጸኒሑ። ብድሕሪኡ ክሳብ ናጽነት ኣብ ዘሎ ግዜ ድማ፡ ከም ኣባል ማእከላይ ሽማግለ፡ ኣማሓዳሪ ዞባ ምዕራብን ተሓጋጋዚ ጠቕላሊ ስታፍን ኮይኑ ብምግልጋል፡ ዓርቢ 24 ግንቦት 1991 ምስ እቲ ነቲ ውግእ ዘወሃህድ ዝነበረ ላዕለዋይ እዚ ንኣስመራ ኣትዩ። ሜ/ ጀ ብርሃነ ኣብ መ ጀመርያ ናጽነት ከም ጸሓፊ ክፍሊ ኢንዳስትሪ፡ ብምቕጻል ከም ኣመሓዳሪ ኣውራጃ ሓማሴን ድሕሪ ምስርሑ፡ ናብ ምክልኻል ብምምላስ ብደረጃ ናይ ሜ/ ጀ ማዕርግ ከም ኣዛዚ ሓይሊ ምድሪ ኤርትራ ብምዃን ኣገልጊሉ። ካብ 1998 ንደሓር ድማ፡ ከም ኣዛዚ ሃገራዊ ዕቑር ሰራዊት ኮይኑ ክሰርሕ ጸኒሑ። ሜ/ ጀ ብርሃነ ማዕርጉ ተቐንጢጡ ካብ እቲ ዝነበሮ መዝነት ከምዝተኣልየ ብሰፊሑ ክዕለል ጸኒሑ እዩ። ጋዜጣ መቓልሕ፡ ሓቅነት ናይ እዚ ወረ ንምርግጋጽን፡ ብምኽንያት ዓስራይ ዓመት በዓል ናጽነት ኤርትራ ንህሉው ኩነታት ሃገርናን ካልእን ኣመልኪታ ምስ ሜ/ ጀ ብርሃነ ገረዝግሄር ሰፊሕ ቃለ መጠይቕ ኣካይዳ ኣላ። ጋዜጣ መቓልሕ፡ ንሜ/ ጀ ብርሃነ ነዚ ቃለ መጠይቕ ክገብር ግዚኡ ሰዊኡ ፍቓደኛ ብምዃኑ ብስማን ብስም ኣንበብታን እናመስገነት፡ ናብ እቲ ዝተገብረ ቃለመጠይቕ ተሕልፈኩም፡- ሜጀር ጀነራል ብርሃነ ገረዝግሄር ሜ ጀር ጀነራል ብርሃነ ገረዝግሄር ይበሃል። ኣብ ድርኮ መራጉዝ ብ4 መስከረም 1949 ተወሊዱ። ካብ ቀዳማይ ክሳብ ራብዓይ ክፍሊ ኣብ ቤ/ት ድርኮ ተማሂሩ። ብድሕሪኡ ሓደ ዓመት ኣብ ማእከላይ ደረጃ ቤ/ት ሳንጆርጆ ድሕሪ ምምሃሩ፡ ናብ ቤ/ት ቤት ገርግሽ ሰጊሩ ካብ ሻዱሻይ ክሳብ ሻሙናይ ክፍሊ፡ ቀጺሉ ከኣ ኣብ ቤ/ት ልኡል መኮነን ክሳብ 11 ክፍሊ ተማሂሩ። ኣብ መወዳእታ፡ ናብ ኣዲስ ኣበባ ብምኻድ ዩኒቨርስቲ ብምእታው፡ ስነ-ቅመማ ከጽንዕ ጀሚሩ። ካልኣይ ዓመት ከይወድአ ግን፡ በቲ ሽዑ ዝነበረ ክቱር ሃገራዊ ስምዒት ተደሪኹ፡ ናብ ሜዳ ኤርትራ ኣብ መጋቢት 1972 ዓ.ም ወጺኡ። ሜ/ ጀ ብርሃነ ኣብ ሰራዊት ዝሰርሓሉ ጽፍሕታት ኩሉ ንምዝርዛዝሩ እኳ እንተኣሸገሮ፡ እቲ ንሱ ዝዝክሮ ግን፡ ኣብ መ ጀመሪያ 1973 ከም ኮሚሳር ጋንታ፡ ቀጺሉ ከም ኮሚሳር ሓይሊ ባሕሪ፡ ብድሕሪኡ ከም ኮሚሳር ቦጦሎኒ ኮይኑ ሰሪሑ። ሜ/ ጀ ብርሃነ ኣብ እቲ ኣብ 1977 ዝተገብረ ቀዳማይ ውድባዊ ጉባኤ ህ.ግ፡ ኣባል ፖለቲካዊ ቤት ጽሕፈት እቲ ውድብ ኮይኑ ተመሪጹ። ካብ 1977-87 ከኣ፡ ኣባል ፖለቲካዊ ቤት ጽሕፈት ኮይኑ ክሰርሕ ጸኒሑ። ብድሕሪኡ ክሳብ ናጽነት ኣብ ዘሎ ግዜ ድማ፡ ከም ኣባል ማእከላይ ሽማግለ፡ ኣማሓዳሪ ዞባ ምዕራብን ተሓጋጋዚ ጠቕላሊ ስታፍን ኮይኑ ብምግልጋል፡ ዓርቢ 24 ግንቦት 1991 ምስ እቲ ነቲ ውግእ ዘወሃህድ ዝነበረ ላዕለዋይ እዚ ንኣስመራ ኣትዩ። ሜ/ ጀ ብርሃነ ኣብ መ ጀመርያ ናጽነት ከም ጸሓፊ ክፍሊ ኢንዳስትሪ፡ ብምቕጻል ከም ኣመሓዳሪ ኣውራጃ ሓማሴን ድሕሪ ምስርሑ፡ ናብ ምክልኻል ብምምላስ ብደረጃ ናይ ሜ/ ጀ ማዕርግ ከም ኣዛዚ ሓይሊ ምድሪ ኤርትራ ብምዃን ኣገልጊሉ። ካብ 1998 ንደሓር ድማ፡ ከም ኣዛዚ ሃገራዊ ዕቑር ሰራዊት ኮይኑ ክሰርሕ ጸኒሑ። ሜ/ ጀ ብርሃነ ማዕርጉ ተቐንጢጡ ካብ እቲ ዝነበሮ መዝነት ከምዝተኣልየ ብሰፊሑ ክዕለል ጸኒሑ እዩ። ጋዜጣ መቓልሕ፡ ሓቅነት ናይ እዚ ወረ ንምርግጋጽን፡ ብምኽንያት ዓስራይ ዓመት በዓል ናጽነት ኤርትራ ንህሉው ኩነታት ሃገርናን ካልእን ኣመልኪታ ምስ ሜ/ ጀ ብርሃነ ገረዝግሄር ሰፊሕ ቃለ መጠይቕ ኣካይዳ ኣላ። ጋዜጣ መቓልሕ፡ ንሜ/ ጀ ብርሃነ ነዚ ቃለ መጠይቕ ክገብር ግዚኡ ሰዊኡ ፍቓደኛ ብምዃኑ ብስማን ብስም ኣንበብታን እናመስገነት፡ ናብ እቲ ዝተገብረ ቃለመጠይቕ ተሕልፈኩም፡- መቓልሕ፡- ብመጀመሪያ ንዝሃብካና ዕድል ካብ ልቢ እናመስገንና፡ ብኸመይ ናብ ገድሊ ከምዝተሰለፍካን፡ ናብኡ ክትከይድ እንታይ ዓይነት ስምዒት ከምዝደፋፍኣካን'ዶ መዕለልካና? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ኣቐዲመ ብሕታዊት ጋዜጣ መቓልሕ ንዘርኣየቶ ተገዳስነት እናመስገንኩ፡ ኣብ ሃገርና ዲሞክራስያዊ ስርዓት ንምህናጽ እትገብሮ ዘላ ጻዕሪ የመጉስ። ቀጺለ ናብ ሕቶኻ ክኣቱ፡ ኣብ 60 እታት እቲ ዝነበረ መግዛእታዊ ናይ ፖለቲካ ሃዋህው፡ ምፍራስ ፈደረሽንን ምጉባጥ ኤርትራ ብስርዓት ሃ/ስላሴን፡ ከም ኩሎም ናይ እቲ ሽዑ እዋን ተማሃሮ፡ ገለ ናይ ምግዳል ስምዒት ክሓድረኒ ክኢሉ። ብድሕሪኡ፡ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ዩኒቨርሲቲ ሓያል ዝኾነ ናይ ለውጢ ምንቅስቓስ ስለ ዝነበረ፡ ንሕና ኤርትራውያን እውን ብዛዕባ ሃገርና ዝያዳ ክንግደስ ገይሩና እዩ። ኣብ እቲ እዋን እቲ ድሮ ብረታዊ ቃልሲ ጀሚሩስ፡ ምዕባለታት የርኢ ስለ ዝነበረ፡ ንሕና እውን ብዛዕባ ሜዳ ምውጻእ ክንመያየጥን ክንሓስብን ጀሚርና። ኣብ እቲ እዋን እቲ ህዝባዊ ሓይልታት ሓርነት ኤርትራ(ህ.ሓ.ሓ.ኤ) ዝበሃል ብበዓል ዑስማን ሳልሕ ሳበ ዝምራሕ ቅኑዕ ምንቅስቓስ ካብ ጀብሃ ተነጺሉ ምስ ሰማዕና፡ በቃ ብዘይምስምስ ክንስለፍ ወሲንና። ሰባት ናብ እቲ ቦታ ዝወስዱ ደሊና፡ ሓደ ርስቶም ዝበሃል ስውእ ብጻይ ረኺብና። ኣብ ቀዳማይ ሰሙን ናይ መጋቢት 1972 ካብ ኣዲስ ኣበባ ተበጊስና ኣብ 4ይ መዓልቲ፡ ናብ ሰሜናዊ ባሕሪ ርእሲ ዓዲ ዝበሃል መሬት እምባ ደርሆ ኣቲና። ናብ እቲ ሽዑ እዋን 2ይ ወገን ተባሂሉ ዝፍለጥ ዝነበረ ክፋል ህ.ሓ.ሓ.ኤ ድማ፡ ተጸንቢርና። መቓልሕ፡-መ ጀመሪያ ክትስለፍ እንከሎኻ፡ ምስ እቲ ቅድሚ ምስላፍካ ዝነበረካ ትጽቢት ተ ቓ ድዩ'ዶ ዋላስ…? ሜ. ጀ ብርሃነ፡- ክንወጽእ ክንሓስብ እንከሎና፡ ኣቐዲምና ንብዙሕ ኣዋርሕ ስነ-ኣእምሮኣውን ኣካላውን ምቅርራባት ንገብር ነይርና። ኣብ እቲ እዋን እቲ፡ ካብ ኣራት ኪሎ ዩኒቨርስቲ እናተበገስና፡ እንጠጦ ዝበሃል ጎቦታት ኣዲስ ኣበባ እናኸድና፡ ኣካላዊ ምንቅስቓሳት ንገብር ነይርና ኢና። እዚ ምስ ወጻና ከጋጥመና ዝኽእል ድኻምን ኣካላዊ ተጻዋርነትን ንምልምማድ እዩ ነይሩ። ስለ እዚ፡ ኩሉ ተዳሊናሉ ኢና ወጺእና። ስለ ዝኾነ ድማ፡ ኣብ ታዕሊም ኣብ ዝነበርናሉ እዋን፡ ብዙሕ ዘጋጠመና ጸገም ኣይነበረን። ጽቡቕ ኣጋጣሚ ኮይኑ ከኣ፡ ኣብ እቲ ዝኸድናሉ ቦታ ብዙሕ ጥሜትን ጽምእን ኣይነበረን። መቓልሕ፡- ገለ ገለ ባእታታት፡ "ኲናት ሓድሕድ ብሰላማዊ መንገዲ ክእለ ይኽእል ነይሩ እዩ። ዎ ይብሉ ኢዮም። ነዚ ከመይ ትርእዮ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- እዚ ብኹሉ መልክዓቱ ክርአ እንከሎ ውሳኔ ናይ ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ እዩ። መሪሕነት ተ.ሓ.ኤ ሃገራዊ ዕላማ ይንበሮ እምበር፡ ኣብ ኣሰራርሕኡ/ኣከያይድኡ ንጹር ዘይኮነ መስመር ሒዙ ይኸይድ ስለዝነበረ፡ ነዚ መስመር እዚ ተቓዊሙ፡ ህ.ሓ.ሓ.ኤ ከምዝተፈልየ ኩሉ ዝፈልጦ እዩ። እዚ ኲናት እዚ ካብ እቲ፡ "ኣብ ሜዳ ኤርትራ ልዕሊ ሓደ ውድብ ክህሉ የብሉን። ዎ ዝብል ጭርሖ ተ.ሓ.ኤ እዩ ዝብገስ። ኣብ እቲ እዋን እቲ ንሕና፡ "እቲ ዝነበረ ፍልልይ ካልኣዊ እዩ። ፍልልያት ብዘተን ብዲሞክራስያዊ ኣገባብን ክፍታሕ ይኽእል እዩዎ ዝብል መርገጺ እዩ ነይሩና። እንተኾነ፡ ተ.ሓ.ኤ፡ ኣብ ልዕሌና እውጅ ኲናት ስለዝኸፈቱ፡ ንሕና እውን ክንከላኸል ተገዲድና። ብኸም እዚ እቲ ኲናት ተ ጀሚሩ። ሕጂ፡ "ሰለማዊ ፍታሕ ክርከብ ይኽእል ድዩ? ዎ ዝብል ሕቶ፡ ኣነ ብወገነይ ካልእ ክመጽእ ዝኽእል ፍታሕ ኣይነበረን ኢየ ዝብል። መቓልሕ፡- ኣብ ሜዳ እቲ ኣዝዩ ኣ ዎ ንታዊ ጎድኒ ህ.ግ ትብሎ እንታይ እዩ? ኣሉታዊ'ኸ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- እቲ ኣዎንታዊ ጎኒ ህ.ግ፡ ከም እቲ ኩሉ ተጋዳላይ ህ.ግ ዝፈልጦን ዝሰርሓሉን፡ ህዝቢ ኤርትራን ዓለምን ጸላኢ እውን ከይተረፈ ዘድንቖ ኣሰራርሓታት፡ ሓድነት፡ ምትእምማን፡ ብጻይነት፡ ተወፋይነት፡ ፍቕርን ሓልዮትን እዩ ነይሩ። እዚ ብግብሪ ዝተሰርሐ ከኣ እዩ። ህዝቢ ኤርትራ፡ ዋላ ነቲ ፈላማ ውድብ ዝኾነ ተ.ሓ.ኤ ገዲፉ፡ ናብ ህ…ግ ዝተጸንበረን ናጽነቱ ብመንገዱ ዘረጋገጸን። እንተኾነ፡ ዋላ ኣብ እዚ እውን፡ ኩሉ ነገር ጽቡቕ እዩ ነይሩ፡ ዝኾነ ይኹን ጌጋታት ኣይነበረናን ክንብል ኣይንኽልን ኢና። ግን፡ ብምንጽጻር ኣሉታውን ኣዎንታውን መዳያት፡ ሰብ ነናቱ ሚእታዊት ክህቦ ይኽእል እዩ። ብወገነይ እቲ ኣዎዎንታዊ ኣዝዩ ዓቢ ነይሩ። መቓልሕ፡- እሞ እቲ ኣዎንታዊ ጎድኒ ህ.ግ ሕጂ ህግደፍ ዓቂብዎ ሎ'ዶ ትብል? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ኣነ ነዚ ብኣሉታ ኢየ ዝምልሶ። እቲ ሕጂ ዘሎ ዕግበት፡ ምስ እቲ ናይ ቀደም ክነጻጸር እንከሎ ብኣንጻሩ እዩ። እዚ ዝበዝሕ ህዝቢ ዝዛረበሉን፡ ኡይ ዝብለሉን ዘሎ ሓቂ እዩ። ዋላ እኳ ኣነ ኣባል ማእከላይ ባይቶ ህ.ግ.ደ.ፍ ይኹን፡ ከም ሰብ ግን፡ ብዙሕ ዘይዓቀብናዮ ስርሓት ከምዘሎ ይርኣየኒ እዩ። ብፍላይ ንትካላዊ ኣሰራርሓ፡ ንሓድነትና፡ ንመሪሕነትን ንኣረኣእያ ህዝብና ኣብ ልዕሊ እቲ ግንባርን ዝምልከት፡ ህዝቢ ብዙሕ ዘይዓገበሎም ሕቶታት ከምዘለው ኢየ ዝፈልጥ። መቓልሕ፡- እዚ ካብ ምንታይ ይመስለካ? ሰብኣዊ ዓቕሚ ናይ እቲ ግንባር ስለዝደኸመ ድ እዩ ዋላስ ካልእ እዩ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ኣነ ብዝመስለኒ፡ ልዕሊ እቲ ኣብ ሜዳ ዝነበረ ኣሰራርሓ ክንከይድ እኳ እንተነበረና፡ ሕጂ ግን ከም እቲ ናይ ሜዳ ዝተጓዓዝናዮ እውን ክንስጉም ኣይከኣልናን። እቲ ምኽንያት ድማ፡ ሕግን ትካላዊ ኣሰራርሓን ተኸቲልና ክንጓዓዝ ስለዘይጸናሕና እዩ። ሕጋዊ፡ ትካላውን ባ ጀታውን ብዝኾነ መንገዲ ዓመታዊ ገምጋም እናገበርና፡ እሂን ምሂን እናተበሃሃልና ንጉዓዝ ዘይምህላውና እዩ እቲ ጸገም። መቓልሕ፡- ወያነ ክወሩና እዮም ኢልካ ሓሲብካ ትፈልጥ'ዶ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ኣነ ወያነ ከም ውልቀ ሰባት ይኹን ከም ስርዓት ብዓቕመይ ይፈልጦም ኢየ እየ ዝብል። ዝምድናና ከመይ ኢሉ እዩ ጀሚሩን ማዕቢሉን? ከመይ ኢሉ ናብ እዚ በጺሑን? ዝብሉ ሕቶታት፡ ብዝምልከቶም ኣካላት ዝተዘርበሉ ሓቂ ድማ ስለዝኾነ፡ ዝተፈልየ ርእይቶ የብለይን። ምስ ወያነ ዝነበረና ዝምድናታት፡ ኣብ 1978፡ 79፡ 80 እታት ብፍላይ እናሓርፈፈ እዩ መጺኡ። ኣብ 1985 ከኣ፡ ብወግዒ ምስ ወያነ ዝምድና በቲኽና ኢና። ኣጋጣሚ ኮይኑ ምስ ወያነ ዝምድና ኣብ ዝበተኽናሉ እዋን፡ ምስ ብጻይ ስብሓት ኤፍረም ኣብ ካርቱም ከይድና ዝምድናና ብወግዒ በቲኽና። ከምኡ ዘግበረና ምኽንያት ድማ፡ ወያነ፡ "ህ.ግ ኣግላሲ ዝኾነ ውድብ እዩ፡ ህ.ግ ናጽነት ከምጽእ ዘይክእል ናይ ብርጅዋ ውድብ እዩዎ ዝብል ጸለመታት ኣንጻርና የካይድ ስለ ዝነበረ እዩ። ብድሕሪኡ ንናደው ምስ ደምሰስና፡ ንዓናን ነቲ ዝሰራሕናዮ ዓወትን ዘመጉስ፡ ብሬድዮ ፈነውኦም ክዝምሩ ጀሚሮም፡ ብሓባር ክንሰርሕ ድማ፡ ጻውዒት ኣቕሪቦም። ኣብ እቲ ኣብ 1989 ዝተገብረ መጥቃዕቲ ሽረ እንዳ ስላሴ ድማ፡ ክንተሓባባሮም ሓቲቶምና። ኣብ እቲ እዋን እቲ፡ ነቲ ዕቱብ ተሳትፎ ሓይሊ ህ.ግ ወኪለ ከይደ። ኣብ እቲ ስራሕ ብምስታፍ፡ ዳርጋ ብሙሉኡ ትግራይ ብምሕራር መዳርግቲ ዘይብሉ ተራ ተጻዊትና ኢና። ኣብ እዚ እዋን እዚ፡ "ወያነ ኣንጻርና ይሰርሑ ነይሮም እንድ ኢዮም? ከመይ ኢልና ምስኦም ክንተሓባበር ጸኒሕና? ዎ ዝብል ዘረባታት ይስማዕ እዩ። እንተኾነ፡ ንሕና ዕላማና ምስ ዝኾነ ጸላኢ ደርግ ብምትሕብባር፡ ነቲ ዝዓበየ ናይ ሓባር ጸላኢና ንምድምሳስ ከምዝነበረ ክፍለጥ ኣለዎ። እዚ ኣብ እቲ እዋን ቅኑዕ ውሳኔ እዩ ነይሩ። ብድሕሪኡ፡ ወያነ ንሕቶ ረፈረንደም ኤርትራ ምድጋፉ፡ ኣብ ዝምድናና ቀሊል ተራ ኣይነበሮን። ቀጺሉ ኣብ ዶባት ክልቲአን ሃገራት ዝረአ ዝነበረ ናይ ንግድን ካልኦት ሕቶታትን ነይሩ እዩ። ኣብ መወዳእታ 96 ከምኡ እውን መ ጀመሪያ 97 ግን፡ ግሁድ ዝኾነ ምግሃስ ውዕላትን ዶባትን ይረአ ነይሩ እዩ። እንተኾነ፡ "ክወሩና ይኽእሉ ኢዮምዎ ዝብል ግምት ነይሩካ'ዶ ንዝብል፡ ኣነ ገለ ገለ ጎንጽታት ከልዕሉ ይኽእሉ ኢዮም ዝብል ግምት ነይሩኒ ይኸውን፡ እቲ ግጭት ናብ እዚ ደረጃ እዚ ይድይብ እዩ ዝብል ግምት ነይሩኒ ክብል ግን፡ ቁሩብ የጸግመኒ እዩ። ነገርና ይደልዩና ምንባሮም፡ እቲ ኩነታት ናብ ውግእ ከምርሕ ከምዝኽእል ግን፡ እቲ ምልክታት ይርኣየኒ ነይሩ እዩ። መቓልሕ፡- ካልኣይን ሳልሳይን ወራር ወያነ፡ ብሓያል መኸተ ሓይልታት ምክልኻልን ህዝብን ኤርትራ እንተፈሸለ እኳ፡ ብሓደ ሓደ ናይ ወጻኢ ማዕከናት ዜና ግን፡ ኤርትራውያን ተሳዒሮም ኢዮም ዝብል ጸብጻባት ነይሩ እዩ። ነዚ እንታይ መልሲ ትህበሉ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ቅድሚ ነቲ ሕቶ ምምላሰሰይ ኣቐዲመ ብዛዕባ ኲናትን ውግእን፡ ኣብ መንጎኦም ዘሎ ፍልልያትን ኣሕጽር ኣቢለ ክገልጽ እደሊ። ምኽንያቱ፡ ወትሃደራዊ ዓወትን ስዕረትን ምስ ኲናትን ውግእን ተዛሚዱ ስለ ዝኸይድ። ውትህድርና ስነ-ፍልጠት እዩ። ስነ-ፍልጠት ስለዝኾነ ድማ፡ ዝኾነ ሰብ ከም ዝመስሎ ወይ ከም ድላዩ ክትርጉሞ ወይ ክገልጾ ኣይክእልን እዩ። ምኽንያቱ፡ ናቱ ሕግታት፡ ጭቡጥ ግብራዊ ታሪኻዊ ይኹን ክልሰ-ሓሳባዊ መግለጺታት ስለዘለዎ። ብወገነይ ቅድሚ ስዒርና ወይ ተሳዒርና ምባል፡ ዓወትን ስዕረትን ምስ ናይ ቀንዲ ዕላማ ወያነን ናትና ዕላማን፡ ብመንጽር ንዕኡ ንምትግባር ዝተወስዱ ስልታዊ ስጉምትታትን ተኣሳሲሩ ክግለጽ ኣለዎ። ኣብ ግንቦት 1998፡ እቲ ውግእ ምስ ተ ጀመረ፡ ወያነ "ሻዕብያ ነመሓድሮ ዝነበርና መሬት ብሓይሊ ሒዞም ልኡላውነትና ደፊሮም ስለዘሎዉ፡ ብዘይ ቅድመ-ኩነት ካብ መሬትና እንተዘይወጺኦም መሬትና ብሓይሊ ክንመልሶ ኢና። ዎ ኢሎም። ብመንገዲ ባይቶኦም ኣብ ልዕሌና ኲናት(ኀሽቶ) ኣዊጆም። ብኣንጻሩ ንሕና፡ "እዚ ጉዳይ እዚ ጉዳይ ዶብ እዩ። ሕቶ ዶብ ስለ ዝኾነ ድማ፡ ብመሰረት ዝወረስናዮ መግዛእቲ ውዕላት ዶብ ክሕንጸጽን ብሰላም ክፍታሕን። ዎ ዝብል መርገጺ ሒዝና ንኣዋጅ ኲናት ቸዊምና። ኣብ ለካቲት 1999፡ ወያነ ካልኣይ ወራር ጀሚሮም፡ ነቲ፡ "መሬትና እዩ፡ ነመሓድሮ ነይርና ኢና። ዎ ዝብልዎ ከባቢ ባድመ ጥራይ ዘይኮነ፡ ንውሽጢ ኤርትራ ብምእታው ገለ ገለ ቦታታት ክሕዙ ክኢሎም። ንሱ ጥራይ ዘይኮነ፡ መደቦም ክሳብ ኣስመራ ምእታው ምንባሩ ክበርህ ክኢሉ። ካብ እዚ ክበርህ ከምዝኸኣለ እምበኣር፡- 1. ናይ ወያነ ናይ መወዳእታ ዕላማ ነቲ ተታሒዙና ዝብልዎ ዝነበሩ መሬት ምምላስ ጥራይ ዘይኮነ፡ ንህ.ግ ደምሲስካ ወይ ኣዳኸïምካ፡ ኣብ ኤርትራ ናይ ወያነ ጽግዕተኛ ዝኾነ ስርዓት ምትካል እዩ ነይሩ። 2. ብመንጽር ናይ እዚ፡ እንተድኣ ናይ ወያነ ናይ መወዳእታ ዕላማ ንህ.ግ ምድምሳስ ወይ ምድኻም ኮይኑ፡ ንሕና እውን ከም ሃገርን ህዝብን ክንህሉ እንተኾይንና ስርዓት ወያነ ክድምሰስ ወይ ክበታተን ኣለዎ። ስለ እዚ፡ ናይ መወዳእታ ዕላማና ንወያነ ከም ስርዓት ምድምሳስ ወይ ምብትታን ኽውን ባህርያዊ እዩ። እዚ እቲ ፖለቲካዊ መዳይ ኮይኑ፡ እዚ ፖለቲካዊ ውሳነታት እዚ ብሰላም እንተዘይመጺኡ፡ እቲ ካልእ ኣማራጺ ብሓይሊ ብጎነጽ ምፍታሕ እዩ። እዚ ድማ፡ ኲናት ይበሃል። ኲናት እምበኣር መቐጸልታ ፖለቲካ ኮይኑ፡ ንናይ መወዳእታ ዕላማኻ ብሓይሊ ብረት ምትግባር እዩ። ሓደ ካብ እቲ ነዚ ዕላማ እዚ ትጥቀመሉ ኣገባብ ድማ፡ ወትሃደራዊ ስርሒታት፡ ውግኣት እዩ። ዕላማ ናይ እዚ ውግኣት እዚ ከኣ፡ ንጸላኢ ደምሲስካ፡ በታቲንካ ወይ ደፊእካ እትደልዮ ቦታታት በብንእሽቶ ወይ ሰፊሕ መሬት ኣብ ሓደ እዋን ምሓዝ እዩ። እዚ ምስ ሚዛን ሓይሊ(ዓቕሚ ሰብ፡ ኣጽዋር… ሞራል ወዘተ) ወይ እውን ምስ ብልሓት(ስልቲ) ውግእ ዝተኣሳሰር እዩ። እቲ ውግኣት ከም እዚ ኢሉ ክውሕድ ወይ ክበዝሕ ይኽእል። ነብሲ ወከፍ ውግእ ድማ፡ ናቱ ዓወትን ስዕረትን ኣለዎ። ኣብ ግንቦት 2000 ወያነ ሳልሳይ ወራር ጀሚሮም፡ ውሽጢ ኤርትራ ብምእታው ዝበዝሕ ክፋል ዞባ ጋሽ ባርካ እንተላይ ባረንቱ፡ ዓቢ ክፋል ዞባ ደቡብ እንተላይ ሰንዓፈ ክሕዙ ክኢሎም። ኣብ እዚ ዝተጠቕሰ ቦታታት ዝነበረ ኣስታት ሓደ ሚልዮን ዝኸውን ህዝቢ ሃንደበት ንብረቱን ገዝኡን ገዲፉ ብምዝንባሉ ከኣ፡ ሕማቕ ኣጋጢሙና። ምስ ወያነ ሰለስተ ወራራት ኣካይድና። ኣብ እቲ ቀዳማይ ወራር ንሓይሊ ወያነ ደፊእና መሬትና ክንሕዝ ክኢልና። ኣብ እቲ ካልኣይን ሳልሳይን ወራራት ወያነ ሰፊሕ መሬት ኤርትራ ክሕዙ ክኢሎም። ውግእ ንጸላኢኻ ደምሲስካ ወይ በታቲንካ ወይ ደፊእካ ነቲ ይብጽሓኒ ትብሎ መሬት ብሓይሊ ምሓዝ ካብ ኮነ፡ ብ ጀካ ብዓወት ወይ ስዕረት ካልእ ወትሃደራዊ መግለጺ የብሉን። ምናልባት እቲ ዘሰሓሕብ ቦታታት ክልቲኡ ወገናት ክደፍእ እንተዘይክኢሉ ብጃላነት ክግለጽ ይከኣል እዩ። ካብ እዚ ወጻኢ ወትሃደራዊ መግለጺ እንተልዩ ድማ፡ ክሰምዕን ክመሃርን ድሉው እየ። እዚ ነቲ ዝተኻየደ ውግኣት ጥራይ ዝምልከት እዩ። ኣብ እቲ ኲናት መጺእና ምስ እንርኢ፡ ወያነ ናይ መወዳእታ ዕላምኦም ኣብ ኤርትራ ካልእ ስርዓት ንምምጻእ ስለዝነበረ ኣይተዓወቱን። እቲ ክቕጽል ዝኽእል ዝነበረ ውግኣት ድማ፡ ብስምምዕ ሰላም ኣብ እዚ ዘለዎ ኩነታት በጺሑ ይርከብ። ውግእ ቀጺሉ ነይሩ እንተዝኸውን፡ እንታይ ለውጢ ክመጽእ ከምዝኽእል ድማ፡ ክፈልጦ ዝኽእል የልቦን። ኣብ መወዳእታ ግን፡ እቲ ፍትሓዊ ኲናት ክዕወት ምዃኑ ርዱእ እዩ። ከም እቲ ኣቐዲመ ዝበልክዎ ኣብ ውግእ ክትደፍእን ክትድፋእን ዝነበረን ዘሎን እዩ። ኣብ እቲ መወዳእታ ግን፡ እቲ ፍትሓዊ ኲናት እዩ ዝዕወት ዝብል ጭርሖ ኣብ ሕጂ በጺሑ ክቕየር ኣይክእልን እዩ። እዚ ኣብ ዝሓለፈ ናይ 30 ዓመት ተሞክሮታትና ዝተራእየ እዩ። ወያነ ድማ፡ ብሓይሊ፡ ብዓቕሚ ብብቕዓት እዮም ሰፊሕ መሬትና ሒዞም ዝብል እምነት የብለይን። እዚ ዝኾነ ሰብ፡ ህዝቢ ይኹን ሰራዊት ዝዛረበሉ ሓቂ እዩ። ሓቀኛ፡ ቅኑዕን ደቂቕን ገምጋም ግን፡ ክግበር ኣለዎ። መቓልሕ፡- ኣብ ሳልሳይ ወራር፡ "ብዙሕ ናይ ኣጽዋር ዋሕዲ፡ ናይ ሰብኣዊ ኣወዳድባ ሃጓፍ፡ ናይ ኣዘዝቲ ሰራዊት ሸለልትነትን ነይሩና። ዎ ይበሃል እዩ። ንስኻ ብዛዕባ እዚ እንታይ ምበልካ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ብወገነይ ወያነ ሰፊሕ መሬትና ክሕዝ ዝኸኣለ፡ ብሰንኪ ኣጽዋር፡ ብሰንኪ ሰብኣዊ ዓቕምን፡ ብሰንኪ ኣዘዝቲ ሰራዊትን እዩ ኣጋጢሙና፡ ዝብል ርእይቶ የብለይን። መቓልሕ፡- ወያነ ኣብ እዋን 3ይ ወራር ክሳብ ኣስመራ ንምብጻሕ እዩ ነይሩ ዕላምኦም። ቀንዲ ምስጢር ፍሽለቶም እንታይ እዩ ትብል? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- እዚ ፍሉጥ እዩ። ናይ ወያነ ዕላማ ኣስመራ ምእታው ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣስመራ ኣቲኻ ስርዓት ምቕያር እዩ። እዚ ዳሕራይ ባዕሎም ዝተዛረቡሉ ሓቂ እዩ። እንተኾነ፡ ዋላ እኳ ሰፊሕ መሬት ኤርትራ ክቖጻጸሩ እንተኸኣሉ፡ ሳላ ጅግና ሰራዊትናን ህዝብናን፡ ነቲ ናይ መወዳእታ ዕላምኦም ከተግብሩ ኣይከኣሉን። እዚ፡ ውጽኢት ናይ እቲ ህዝብን ሰራዊትን ዘርኣዮ ፍሉይ ተወፋይነት እዩ። መቓልሕ፡- መኸተ ዋርሳይ ኣብ እዚ ናይ ወያነ ኩነታት ከመይ ትግምግሞ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ዋርሳይ ካብ ክውንነት ናይ ኤርትራ፡ ካብ ቤተሰቡ፡ ካብ ዓበይቲ የሕዋቱን (ተጋደልቲ)፡ ካብ ሕ/ሰብን ዝወረሶ ሃገራዊ ስምዒት ስለዘለዎ፡ ካብ እቲ ካልእ ክፋል ሕብረተሰብ ዝፈልዮ ምንም ነገር የልቦን። ኩሉ እቲ ጅግንነት፡ ኒሕን ሓቦን ካብ ኣያታቱ ወሪስዎ እዩ። ከምኡ ስለዝኾነ ከኣ፡ ዋላ እኳ እቲ ኲናት ሃንደበት ዝመጸና እንተኾነ፡ ብዘይካ እቲ ኣብ እቲ መ ጀመርያ ዝተራእየ ውሑዳት ጸገማት፡ ካልእ ሓቂ ብሓቂ ወራሲ ሕድሪ ምዃኑ ብግብሪ ኣረጋጊጹ እዩ። መቓልሕ፡- ኣብ መ ጀመሪያ ናጽነት ሓላፊ ክፍሊ ኢንዳስትሪ፡ ቀጺልካ ከኣ ኣመሓዳሪ ኣውራጃ ሓማሴን፡ ካብኡ ግን፡ ናብ ወትሃደራዊ መዳይ ብምኻድ ናይ ሜ ጀር ጀነራል ማዕርግ ረኸïብካ። እዚ ምቅይያር ስለምንታይ እዩ? እንታይ'ከ ተሰሚዑካ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ንዓይ ከም እዚ ዝበልካዮ ካብ ቦታ ናብ ቦታ ኣብ ሓጺር ግዜ ብቐጻሊ ምቅይያር ጽቡቕ እኳ እንተዘይኮነ፡ ኣብ ስምዒተይ ብኣሉታ ዝጸለወኒ ኣይነበረን። ብፍላይ ኣብ እቲ ናብ ውትህድርና ዝተመለስኩሉ፡ ኣብ ሰራዊት ናይ ምጥያስ ናይ ዘይርጉእ ኩነታት ኣብ ሰራዊት ስለዘነበረ፡ ኣነ ድማ፡ እዚ ኩነታት እዚ ንምቕያር ድሌትን ተገዳስነትን ስለ ዝነበረኒ፡ ንቦታ ኣዛዚ ሓይሊ ምድሪ ኮይንካ ምስራሕ፡ ብኣዝዩ ጽቡቕ ዝኾነ መንፈስ ኢየ ተቐቢለዮ። መቓልሕ፡- ኣብ ግዜ 3ይ ወራር መዝነትካ እንታይ እዩ ነይሩ? ነየናይ ግንባር ኢኻ'ኸ ትእዝዝ ነይርካ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ኣብ እቲ ግዜ እቲ ፍሉይ ዝነበረኒ ሓላፍነት ኣይነበረን። ኣነ ጠጠው ኢለ ኢየ ነይረ። እቲ ውግእ ምስተ ጀመረ ግን፡ ስርሐይ ቀጺለ። ምስ ሚኒስትሪ ምክልኻልን ካልኦት ብጾተይን ድማ፡ እቲ ወራር ጠጠው ክሳብ ዝብል ኣብ ላዕለዋይ እዚ ኮይነ ሰሪሐ። መቓልሕ፡- ኣብ ስራሕ ከም ዘየሎኻ፡ ካብ ሓላፍነትካ ከምዝወረድካን መዓርግካ ከይተረፈ ከም ዝተቐንጠጥካ ይስማዕ እዩ። እዚ ማዕረ ክንደይ ሓቅነት ኣለዎ? ሓቂ እንተኾይኑ'ኸ እቲ ምኽንያት እንታይ እዩ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- እዚ ጉዳይ እዚ ኣነ እውን ካብ እቲ ዝሓተሉን ገና መልሲ ዘይረኸብኩሉን ሕቶ እዩ። ውልቃዊ ጉዳየይ ኣልዒለ ክዛረብ ኣይምፈተኹን። ዋላ እኳ ክዛረብ መሰለይን ግቡአይን እንተኾነ። እንተኾነ፡ እቲ ጉዳይ ብወግዒ ዘይምግላጹ፡ ኣብ ልዕለይ ይኹን ኣብ ልዕሊ ብዙሓት ካልኦት ዝድስክሉ ዝነበሩን ዘለውን ብጾተይ ዘመሓላልፎ ኣሉታዊ መልእኽቲ ስለዘለዎ፡ እቲ ምኽንያት ብሓቂ ንህዝቢ ክግለጽ ስለዝደለኹ እዩ። ንሱ ድማ፡ ምስ ኣብ ህ.ግ ዝጸንሐ ክቱር እምነትን ዘይምግላጹን፡ "ገለ ነገር እንተዘይርከቦም'ዶ ምደስከሉ? …ወዘተዎ ዝብል ምጥርጣራት ኣብ ልዕሊ እቶም ዝደስከሉ ስለዘሕድር እዩ። ብፍላይ ካብ እዚ ተበጊሰ ድማ፡ እቲ ኣነ ዝፈልጦ ሓቂ ከብርህ ክፍትን እየ። ብዕለት 11 ጥሪ 2001፡ ካብ ሓላፍነተይ ከምዝወረድኩን መዓርገይ ከም ዝተሓደግኩን ብሚኒስተር ምክልኻል፡ ብቓል ተሓቢሩኒ። ብወገነይ ብዕለት 12 ጥሪ 2001 ብሚ/ር ምክልኻል ዝተሓበረኒ፡ ካብ ሓላፍነተይ ምውራድን መዓርገይ ምሕዳግን ምኽንያት፡ ኣነ ጥራይ ዘይኮነ ከም ኣባል ናይ ክልቲኡ ባይቶታት፡ ኣባላት ባይቶ ክፈልጥዎን ህዝቢ እውን ክፈልጦ ስለ ዝግባእ፡ ብወግዒ ብጽሑፍ ክወሃበኒ ትሓትት ደብዳቤ ናብ ፕረዚደንት ሃገረ ኤርትራ ኢሰያስ ኣፈወርቂ ልኢኸ። ኣብ ርእሲኡ 30 ዓመታት ዝቸለስኩሉ ዕላማ ንሃገረይን ንህዝበይን ስለዝኾነ፡ ሕጂ እውን ንዕላማ ቃልሰይ ክቕጽሎ ምዃነይ ጠቒሰ። ምኽንያቱ ተዋሂቡኒ ዘሎ ሓላፍነት ይኹን መዓርግ ን20 ዓመታት ኣብ ሳሕል ከርተት ናይ ዝበልክዎ ጻማ እምበር ብፍቶት ወይ ብህያብ ዝተተኹበለይ ስለዘይኮነ፡ ፍረ ቃልሰይ፡ ነባሪ ታሪኸይን መንነተይን ድማ ማንም ሰብ ዝሓኮ ኣይኮነን። ብዛዕባ ዘጉደልኩዎ ነገር እንተሎ ድማ(ዝኾነ ሕርኽርኽ ዝብል ዘይብለይ እኳ እንተኾንኩ) ብሕጊ ክሕተትን ሕጋዊ ስጉምቲ ብነጻ ፍርዳዊ ኣካል ክውሰደለይን ሓንጎፋይ ኢለ ዝቕበሎ ምዃነይን ከፍልጥ እደሊ። ምኽንያቱ ዝኾነ ሰብ ልዕሊ ሕጊ ስለዘይኮነን ብሕጊ ክሕተት ስለዘለዎን። እንተኾነ ብዕለት 20 ጥሪ 2001 ጸሓፊት ፕረዚደንት ብቃል፡ ብተሌፎን ደብዳቤይ ፕረዚደንት ክቕበሎ ፍቓደኛ ከምዘይኮነን፡ ንሚ/ር ምክልኻል ክህቦ ከምዘሎንን ሓቢራ ደብዳቤይ መሊሳትለይ። ብዕለት 06 ለካቲት 2001 ንሚ/ር ምክልኻል ብመሰረት ሓበሬትኡ ንፕረዚደንት ዝጸሓፍኩሉ ደብዳቤን፡ ዝተዋህበኒ ናይ ቃል መልስን ዝሕብር 2 ሕቶታት ክምልሰለይ ብደብዳቤ ሓቲተ። ንሱ ድማ፡- 1. ስለምንታይ ካብ ሓላፍነተይ ከምዝወረድኩን መዓርገይ ከምዝተሓደግኩን ብወግዒ ብጽሑፍ ክወሃበኒ። 2. መንግስቲ ዘየድልዮ እንተኾይነ፡ ናይ ስንብታ ወረቐት ክወሃበኒ ዝብል እዩ። ክሳብ ሕጂ 4 ወርሒ ሓሊፉ ዝተዋህበኒ መልሲ የለን። ብወገነይ ሕርኽርኽ ዝብለኒ ነገር ከምዘየለ፡ ስለዚ፡ እቲ ምኽንያት ብንጹር ክፍለጥ ደጊመ ዝሓተሉ ዘሎኹ ጉዳይ እዩ። መቓልሕ፡- ኣብ ሳልሳይ ወራር፡ ወያነ ዝሰሎኹሉ ቦታታት ዕቑር ሰራዊት ዝቖጻጸርዎ እዩ ነይሩ ይበሃል እዩ። በዚ ድማ፡ ገለ ገለ ሰባት ነቲ ናትካ ምስጓግ ምስኡ የተኣሳስርዎ ኢዮም። ንስኻ'ኸ እንታይ ርእይቶ ኣሎካ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ወያነ ዝሰሎኹሉ ቦታታት፡ ኣብ ትሕቲ እዚ ናይ ዕቑር ሰራዊት ኣይነበረን። እቲ ቦታታት፡ መሬት ዛይደ ኮሎም፡ ከባቢ ትኹል፡ ደቦናን ማይ ጤልን ዝበሃል ከባቢታት እዩ። እዚ ድማ፡ ኣብ ትሕቲ እዚ ናይ ዕቑር ሰራዊት ዘይምንባሩ በዚ ኣጋጣሚ ከረጋግጸልካ እፈቱ። ፍሉይ ኣነ ዝቖጻጸሮ ግንባር ኣይነበረን። ብናተይ ናይ ኣመራርሓ ድኽመት ዝፈረሰ ግንባር የለን፡ ብናተይ ናይ ኣማራርሓ ድኽመት ኣብ ሃገር ዝወረደ ስግኣት ከምዘየለ እፈልጥ። መቓልሕ፡- ንስኻ ደስኪለ ኢኻ ትብል ዘሎኻ። ፕረዚደንት ግን፡ ምስ ጋዜጣ ናጽነትን መጽሄት ሕውየትን ኣብ ዝገበሮ ቃለ መጠየቕ፡ ምድስካል ዝበሃል ነገር ከምዘየሎን፡ ፍጹም ከምዘይቅበሎን እዩ ገሊጹ። ብወገንካ ነዚ ከመይ ትርእዮ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- እዚ ከም ቃል ኣብ ሜዳ፡ ኣብ ውሽጢ ህ.ግ ኣይፍለጥን እዩ ነይሩ። ድሕሪ ናጽነት ካብ 1993 ንደሓር ዝተዋህበ መግለጺ እዩ። ትርጉሙ ኣብ ህዝቢ ድማ፡ ከም ካብ ስራሕ መንግስቲ ደው ምባልን፡ ደሞዝካ ኮፍ ኢልካ ምብላዕን እዩ። ኣብ እዚ ዝሓለፈ ሸውዓተ-ሸሞንተ ዓመታት፡ ንዓመት፡ ንኽልተ ዓመት፡ ንሓሙሽተ ዓመትን ልዕሊኡን ደው ዝበሉ ተጋደልቲ ኣለው። ህዝቢ ነዚኦም ደስኪሎም ኢሉ እዩ ዝጽውዖም። ካልእ ዝተዋህበ ስነ-ቃል(ሩቅቶብቕቦተባተቐኅ) የልቦን። ስለ እዚ፡ ምድስካል ዝበሃል የለን ዝበሃል ኣይመስለንን። ምኽንያቱ፡ ንዓመታት ዝተጋደሉ ተጋደልቲ፡ ንዓመታት ደው ስለዝበሉ ዝተዋህበ መግለጺ ስለዝኾነ፡ ክትሓብኦ ኣይትኽእልን ኢኻ። ካብ ስራሕ መንግስቲ ደው ኢሉ ኣሎ ማለት እዩ። መቓልሕ፡- ካብ ስልጣን ከም ዝተኣለኻን ማዕረግካ ከም ዝተሓደግካን ነጊርካና። ደሞዝካ'ኸ ትኽፈል ኣሎኻ ዲኻ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ደሞዝ ብሙሉኡ ይወሃበኒ እዩ። ኣነ ግን፡ ከይሰራሕኩ ይወሃበኒ ስለዘሎ፡ ሕርኽርኽ እብለኒ። ምኽንያቱ፡ እዚ ኣነ ይኹን ካልኦት ንበልዖ ዘሎና ገንዘብ ናይ ህዝቢ እዩ። ከይሰራሕካ ደሞዝ ክትወስድ ንዓኻ እውን ኣይወሓጠልካን እዩ። ስለ እዚ መንግስቲ፡ "ብቕዓት የብልካን፡ በዝን በትን ምኽንያት ንመንግስቲ ኣይተድልን ኢኻ። ዎ ዝብል እንተኾይኑ፡ ብወግዒ ብጽሑፍ መፋነዊ ተዋሂቡ ክፋኖ ኣለኒ። መቓልሕ፡- ኣብ እዚ እዋን እዚ ብርክት ዝበሉ ሓለፍቲ፡ ካብ ስራሕ ደው ምስ በሉ መግለጽታት ይህቡ ኣለው። ገለ ገለ ሰባት ግን፡ "ንምንታይ ቀደም ኣብ ልዕሊ ካልኦት ተመሳሳሊ ተግባር እናተፈጸመ ትም ኢሎም ይርእዩ ነይሮም፡ ሕጂ ግን፡ ኣብ ነብሶም ምስ መጸቶም ኢዮም ዝዛረቡ ዘለው። ዎ ይብሉ እዮም። ነዚ እንታይ መልሲ ትህበሉ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ሓቂ እዩ ኣብ ባይቶ ከም እዚ ዝኣመሰለ ኣብ መንጎና ዝነበረ ዘሳሓሕብ ጉዳይ ይዝረብ ኣይነበረን። ሕጂ ግን፡ ብዝተፈላለየ መንገዲ ይዝረብ ኣሎ። እዚ ሓደ ምዕባለ እዩ። እንተኾነ፡ "ቅድሚ ሕጂ ስለ ዘይተዘርበ፡ ንምንታይ ሕጂ ይዝረብ ኣሎ? ዎ ምባል ቅኑዕ ኮይኑ ኣይስመዓንን። ቅድሚ ሕጂ ጌጋታት ነይሩ እዩ። ስለ እዚ፡ ብኡኡ ክቕጽል ኣለዎ ምባል ግጉይ እዩ። እቲ ዘይዕግበት ኣብ ውሽጢñ ኣሰራርሓና፡ ካብ 1994/95-98 ዝ ጀመረ ግዜ፡ ብዙሕ ስምዒትን ዘረባን ነይሩ እዩ። ኣብ 1998 ግን፡ ናይ ወያነ ኩነታት ስለዝመጸ፡ ንኩሉ ነገራት ኣደስኪልዎ ጸኒሑ። ድሕሪ ምንስሓብ ካብ ባድመን ድሕሪ 3ይ ወራርን፡ ከም እቲ ዝሓሰብናዮ ስለ ዘይከደ፡ እቲ ጉዳይ ብዝተፈላለየ ኣጠማምታ ክንርእዮ ስለዝ ጀመርና፡ ኣብ 8ይ ኣኼባ ባይቶ ህግደፍ ገለ ገለ ነገር በጭቕ ክብል ጀሚሩ እዩ። እንታይ ኮይንና ኢና ንባድመ ክንሓድጋ ክኢልና? ኣብ ኣሰራርሓና እንታይ ለውጢ ስለዘሎ እዩ ወያነ ቦታታት ክሕዝ ክኢሉ? ኣሰራርሓና ብደቒቕ ይገምገም…ወዘተ ዝብል ርእይቶታት ብግልጺ ክውሕዝ ጀሚሩ። እንተኾነ፡ እቲ ናይ ገለ ገለ ሰባት ዘይዕግበት፡ ቅድሚኡ ዝ ጀመረን በብቕሩብ ፈኸም ክብል ዝጸንሐን እዩ። መቓልሕ፡- ምስ ምእዋጅ ሕግታት ሰልፊ፡ ኣብ ሃገርና ሰልፍታት ቀልጢፈን ክምስረታ ትድግፍ ዲኻ? ትድግፍ እንተኾንካ ስለምንታይ? ኣይግዝይኡን እዩ። ህዝብና ኣይነቕሐን ዝበሃል ኣዘራርባ ስለዘሎ መዓስ እዩ ግዜኡ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ቅድሚ ናብ እቲ ሕቶ ምእታወይ፡ ኣቐዲመ ኣሕጽር ኣቢለ ብዛዕባ እዚ መብርሂ ክህብ እፈቱ። ሕብረ ሰልፋዊ ስርዓት እንታይ ማለት እዩ? ስለምንታይ እዩ ህ.ግ.ሓ.ኤ ኣብ ካልኣይን ሓድነታውን ጉባኤኡ፡ ኣብ መጻኢ ኤርትራ ብዙሕነት ሰልፍታት ኣገዳስን ጠቓምን ምዃኑ ወሲኑን ንህዝቢ ገሊጹን? ኣገዳስን ጠቓምን እንተዘይከውን፡ ስለምንታይ እዩ ህዝቢ ኤርትራ ነቲ ብክኢላታት ዝተነድፈን፡ ብተሳትፍኡ ዘጽደjን፡ ብዙሕነት ሰልፍታት ዝሕመረቱ ፖለቲካዊ ህይወት ክህሉ ዘፍቅድ ቅዋም ብ1997 ዘጽደቐ? ስለምንታይ እዩ'ኸ ሃገራዊ ባይቶ ኤርትራ ኣብ መበል 13 ኣኼባኡ፡ ሕግታት ሰልፊ እትነድፍ ኮሚተ ዘjመን፡ ኣብ ታሕሳስ 2001 ሃገራዊ ምርጫ ክካየድ ዝወሰነን? ስለምንታይ እዩ'ኸ ኣብ ህዝቢ ወሪዱ ህዝቢ ክካትዓሉ ዝተወሰነ? ንልምምድ ወይ ግዜ ንመሕለፊ ኣይመስለንን። ጠቓምን፡ ኣገዳስን መሰልን ስለዝኾነ እዩ። ሕጂ ኣብ ትግባረ ምስ በጽሐ ዝኾነ ይኹን መመኽነይታ ክወሃበሉን ክዕገትን ኣይግባእን እዩ። ናይ ህዝቢ ኤርትራ መሰል ስለዝኾነ። ኣነ ከም ኣባል ማእከላይ ባይቶ ህግደፍን ኣባል ሃገራዊ ባይቶ ኤርትራን፡ ብመሰረት ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሰ ውሳነታት እድግፎን ንትግባርኡ ክሰርሕን እየ። ሰልፍታት ክመጽእ ድዩ? እንተ መጺኡ'ኸ መዓስ ክመጽእ ይኽእል… ወዘተ ዝብሉ ሕቶታት፡ እቲ ኩነታት ዝምልሶ እዩ። ኣብ እዚ ዓመት እዚ ክመጽእ ዝኽእል እንተኾይኑ ይምጻእ። ድሕሪ ዓመት እንተመጺኡ ጽቡቕ፡ እንተ ዘይመጺኡ ጽቡቕ። ሓላፍነትና ከም ህግደፍ፡ ብሕግን ቅዋምን ተቐይድና፡ ምዘëእ ሃዋህው ምፍጣርን፡ ህዝቢ ኣብ ፖለቲካ ህይወት ሃገሩ ክሳተፍ ምእንቲ፡ ኣገዳስነቱን ጥቕሙን ብቅኑዕን ክፉትን ክትዕ ከም ዝፈልጥን ከምዝመሃርን ምግባር ኽውን ኣለዎ። ብድሕሪኡ ምርጫ ናይ ህዝቢ ይኸውን። "ሕጂ ኩነታት ስለዘየፍቅድ ሰልፍታት ክመጻ ኣይክእላን እየን። ህዝብና ደረጃ ንቕሓቱ ትሑት ስለ ዝኾነ፡ ሕጂ ሰልፍታት ክjማ ኣይክእላን እየን። ዎ ምባል፡- 1. ህዝቢ ኤርትራ ብድሌቱ ብንቕሓቱን ብኹሉ ዓቕሙን ቸሊሱ፡ ድሕሪ 30 ዓመት ናጽነቱ ዝጨበጠ ህዝቢ እዩ። ድሕሪ ናጽነት እውን እንተኾነ፡ ምስ ኩሉ ዝነበሮ ቅሬታታትን ዕቃበታትን ኣብ ኣሰራርሓና፡ ወራር ወያነ ምስ መጸ ብሓደ ድምጺ ተላዒሉ ልኡላውነቱ ዳግም ዘረጋገጸ ህዝቢ እዩ። ሕጂ ኣብ ምቐüም ሰልፍታት ምስ በጽሐ፡ "ኣይነቕሐን፡ ኩነታት ኣየፍቅድን እዩ…ዎ ምባል፡ ካብ ንህዝቢ ኣትሒትካ ምርኣይ፡ ካብ ጸርፊ ሓሊፉ ካልእ ትርጉም ክወሃቦ ኣይክእልን እዩ። 2. ወይ ድማ፡ ናይ ህግደፍ ተቐባልነት ብህዝቢ፡ ኣብ ዓቢ ምልክት ሕቶ ስለዘሎ፡ ካብ ስግኣት ዝተላዕለ ክመስል ይኽእል። እዚ እንተኾይኑ ድማ፡ እቲ ፍታሕ ህግደፍ ብኣሰራርሕኡን ኣካይድኡን ህዝቢ ከምዝቕበሎ ምግባር ጥራይ እዩ። ሕብረ-ሰልፋዊ ስርዓት ማለት እኳ፡ ሓደ ሃገር(ህዝቢ) ኣብ ክንዲ ብሓደ ሰልፊ ወይ ውድብ ዝjመ ስርዓት(መንግስቲ) ጥራይ ዝመሓደር፡ እቲ ነቲ ስርዓት ዘቕውም ውድብ፡ ሓደ ምስ ዝኽውን እሞ፡ ሓደ ኮይኑ ከኣ፡ ሃንቀውታን ድሌትን ህዝቢ ዘየማልእ ምስ ዝኸውን፡ ካልእ ኣማራጺ ውድብ ክምስረትን፡ ብኣሰራርሕኡን ኣካይድኡን ህዝቢ እንተደጊፍዎ ድማ፡ ከም መወዳድርቲ ብሕግን ብመሰረት ቅዋምን ንሃገራዊ ረብሓን ሓድነትን ዝሰርሕ፡ ብክልተ ወይ ካብኡ ንላዕሊ ዝjመ ስርዓት ማለት እዩ። ብዙሕነት ሰልፍታት ኣብ ዓለም፡ ብፍላይ ኣብ እተን ዝማዕበላ ሃገራት ሰሪሑን ይሰርሕን ኣሎ። ኣብ ኤርትራ ምስ በጽሐ፡ ዘይሰርሓሉ ምኽንያት እንታይ ኣሎ? እቲ ዝድለን ዝሕተትን ብሕግን ስርዓትን፡ ብቅዋምን ሕግታት ሰልፍን ተቐይድካ ምስራሕ እዩ። እዚ ድማ፡ ንኽጅምር ጥጡሕ ባይታ ምንጻፍ፡ ብመሰረት ተነጺፉ ዘሎ ሕጊ ሰልፊ፡ ከም ዝሰርሕ ምግባር እምበር፡ ከይ ጀመረ ከሎ ንኸይጅምር፡ ንኸይመጽእ ዘምስል፡ ኣብ ህዝቢ ስክፍታታት ዘሕድር መግለጺታት ክወሃብ ኣይግባእን። ዝኾነ ነገር ከይ ጀመረን ከይተበገሰን ክትፈርዶ፡ መደምደምታ ክግበሮ ቅኑዕ ኣይኮነን። ኣይግዜኡን እዩ፡ መወዳእታ የብሉን። መልሲ እውን ኣይኮነን። ብስም ዝናን ታሪኽን ህ.ግ.ሓ.ኤ ምንባር ኣይከኣልን እዩ። መቓልሕ፡- ብዛዕባ ትካላዊ ኣሰራርሓ፡ ኣብ ግንባር ይኹን ኣብ መንግስቲ ብዙሕ እዩ ዝዝረብ? ንስኻ'ኸ ከመይ ትርእዮ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- መሰጋገሪ ቅዋም ናይ ግንባርን መንግስትን ኣሎና። ኣብ tርተር ናይ ህግደፍን፡ ኣብ መሰጋገሪ ቅዋም መንግስቲ ኤርትራን፡ ንቅርጽን ኣቃውማን ዝምልከት ዓንቀጻት ብንጹር ሰፊሩ ኣሎ። ስልጣንን ሓላፍነትን ክልቲኡ ባይቶታት፡ ስልጣንን ሓላፍነትን ካቢነ ሚኒስተራት… ወዘተ እንታይ ምዃኑ ኣብቲ ቅዋም ተነጺሩ ኣሎ። ግን፡ ሰሪሑ ክበሃል ኣይክእልን እዩ። ትካላት ውሽጣዊ ናጽነተን ሓልየን፡ ባ ጀትን ተሓታትነትን ምቁጽጻር እናተገብረለን፡ ብቑዓት ሓለፍቲ ተመዲቦምለን፡ ብሕጊ ዘይሰርሓ እንተኾይነን ትካላዊ ኣሰራርሓ ኣሎ ክበሃል ኣይክእልን እዩ። ስለምንታይ ከምኡ ኮይኑ፡ ካልእ ሕቶ ኮይኑ፡ ሓቅነቱ ወይ እቲ ምኽንያት፡ ንህዝቢ ክግለጽ ኣለዎ። ህዝቢ ብዛዕባ እዚ ክፈልጥ መሰሉ እዩ። ክሓተሉ ድማ፡ ግቡኡ እዩ። ኣብ ህግሓኤ ብውድብ ደረጃ፡ ብጽብብ ዝበለ መልክዑ ይኹን እምበር፡ ሓያላት ትካላትን ሓያል ትካላዊ ኣሰራርሓን ነይሩና እዩ። ብኣወዳድብኡ፡ ብሕጋዊ ኣሰራርሕኡ፡ ብግሉጽነቱን ምቁጽጻሩን፡ ብኣረኣእይኡን ነብሰ-ምትእምማን ዝመልኦ ኣካይድኡን፡ ንህዝቢ ኤርትራ ብግብሪ ኣእሚኑ፡ ኣብ ጎኑ ኣሰሊፉ፡ ነጻ ኤርትራ ክውን ምግባሩ፡ ህያው ምስክር እዩ። ንዓለምን ንጸላእትን ከይተረፈ ዘገረመ ትካላዊ ኣሰራርሓ ከኣ እዩ ነይሩ። መቓልሕ፡- ኣብ እዘን ዝሓለፋ 6-7 ዓመታት ብዛዕባ ጉቦን ምጥፍፋእን ብዙሕ ተዘሪቡን ተጻሒፉን እዩ። ፕረዚደንት ኢሳያስ እውን ምስ ጋዜጣ ናጽነት ኣብ ዝገበሮ ቃለመጠይቕ እቲ ዝዓበየ ኲናት ናይ እዛ ሃገር ብልሽውና ምዃኑ ሓቢሩ ነይሩ። ኣብ ግንባርን(ህግደፍ) መንግስትን ጉቦን ምጥፍፋእን ከመይ ትርእዮ? ኣሎ ኢልካ'ዶ ትኣምን? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- መ ጀመርያ ጉቦ፡ ብልሽውና እንታይ ማለት እዩ። ብዙሕ መልክዓት ናይ ጉቦ ኣሎ። ኣነ ብወገነይ ብውሑዱ ክልተ መልክዓት ናይ ጉቦ ክገልጽ እኽእል። 1. ሓደ ሰብ ወይ ጉጅለ ናይ ሰባት፡ ብውልቂ ወይ ብጉጅለ፡ ንውልቃዊ ወይ ጉጅለኣዊ ረብሓታት ክብል(ክብሉ)፡ ንኻልእ ሰብ ወይ ሰባት ገንዘብ፡ ብገንዘብ መልክዕ ፡ ህያብ ምሃብ ወይ ምቕባል ኽውን ይኽእል። 2. እቲ ካልኣይ መልክዕ ጉቦ(ብልሽውና)፡ ናይ ሞራል ጉቦ ይበሃል። እዚ ድማ፡ ሓደ ሰብ ሰባት ንኽፈትውዎ ወይ ክስዕብዎ፡ ካብ ሕጊ ወጻኢ ብዝኾነ ኣገባብ፡ ንኻልኦት ሰባት ዝኾነ ዓይነት ሓለፋታት፡ ዋላ ብዘይኮነ መንገዲ ምውዳስ ከይተረፈ ጉቦ እዩ። ናይ ፍናን ጉቦ ድማ፡ ይበሃል። እዚ ን20 ዓመት ኣብ ሳሕል ዝተማሃርኩዎ ስነ-ምግባር ስለዝኾነ ኣይርስዖን እየ። ኣብ እቲ ሕቶኻ ክምለስ፡ 1. ኣብ እታ ቀዳመይቲ ጉቦ የልቦን ክብል ኣይደፍርን እየ። ምኽንያቱ፡ ሓበሬታ ክሓጽረኒ ስለዝኽእል። ንዓመታት ዝተዘርበሉ ጉዳይ ስለዝኾነ ግን፡ እቲ ቅኑዕ ኣገባብ ዝብሎ፡ እቲ ፍጻመ ምስ ኣጋጠመ ኣብ እዋኑ(ሓቂ እንተኾይኑ)፡ መን ጉቦ ሂቡ፡ መን'ከ ጉቦ ተቐቢሉ፡ ኣብ ህዝቢ ምግላጽ፡ ህዝቢ ከም ዝፈልጦን ከምዝመሃረሉን ምግባር እዩ። ካብ እዚ ሓሊፉ፡ ብዛዕባ ጉቦ ምዝራብ ጥራይ፡ ኣብ ጥርጥር ዘእቱ ጥራይ ዘይኮነ፡ ጉቦ እምበኣር የልቦን ዘብል እውን ኽውን ይኽእል። 2. ኣብ እቲ ካልኣይ መልክዕ፡ ጉቦ ወይ ናይ ፍናን ጉቦ ክኣቱ። ኣሎ ጥራይ ዘይኮነ፡ ብጭቡጥ ኣሎ። እዚ ድማ፡ ብሕግን ብትካላዊ ኣሰራርሓን ተቐይድካ ካብ ዘይምስራሕ፡ ብባ ጀትን ብተሓታትነትን ካብ ዘይምስራሕ…ወዘተ ዝመጽእ እዩ። እዚ ከኣ፡ ናይ ዝሓለፉ ዓመታት ኣሰራርሓና፡ ደቂቕ ገምጋም ብምግባር ጥራይ ክዝረበሉ፡ ክፍለጥን ክግለጽን ዝከኣል እዩ። በዚ ኮይኑ በቲ፡ ኤርትራ ሃገርና ካብ ጉቦን ብልሽውናን ናጻ ክትከውን ንኽተሎ ዘሎና ፖሊሲ፡ ቅኑዕን ኣብ ቦትኡ ዘሎን እዩ። ነዚ ዝሕግዝ ግን፡ ጉቦ ኣብ ዝርከበሉን ዝርኣየሉን፡ ከይወዓለ ከይሓደረ ብሕጊ ብጭብጢ ከምዝተሓዝን፡ ሕጋዊ ስጉምቲ ከምዝውሰደሉን፡ ስጉምቲ ምስ ተወስደሉ ድማ፡ ብኡ ንብኡ ኣብ ጋዜጣ ይኹን ተለቪዥን ከምዝግለጽን፡ ወይ ብዝጥዕም መንገዲ ህዝቢ ከምዝፈልጦን ክግበር ኣለዎ። ከም እዚ ምስ ዘይግበር ግን፡ ከም እቲ ኣቐዲመ ዝበልክዎ፡ ህዝቢ ክጠራጠርን፡ ንኸይተኣማመን ዝግበር ዘሎ ኣሰራርሓ እምበር፡ ጉቦ እምበኣር የለን ከብል ዝኽእልን እዩ። ወይ እውን እዚ ብዙሕ ግዜ ብዛዕባ ጉቦ ዝዝረብ ዘሎ፡ ካልእ ፖለቲካዊ ዕላማ ኣለዎ ከስምዕ ይኽእል። መቓልሕ፡- ንኣድላይነት፡ ዕማም፡ ብቕዓትን ሕጋውነትን ፍሉይ ቤት ፍርዲ ከመይ ትግምግሞ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ኣብ መ ጀመሪያ 1996 ጉቦ ሳዕሪሩ ዝብል ግኑን ኣዘራርባታት ስለዝነበረ፡ ኣነ እውን ኣብ ምክልኻል ስለዝነበርኩ፡ ንፍሉይ እዋን ነቲ ዝተባህለ ዕላማ ንምውቃዕ(ጉቦን ምጥፍፋእን ንምቁጽጻር) ተባሂሉ ዝjመ ምንባሩ እፈልጥ። ብድሕሪኡ ግን፡ ንነዊሕ እዋን፡ ብፍላይ ክሳብ ሕጂ ምቕጻሉ ዘይግባእ እዩ። ኣነ ከኣ፡ ነቲ ኣብኡ ዘሎ ዓቕምን ኣሰራርሓን ስለዝፈልጦ ሕጂ ክህሉ ኣይግብኦን እዩ። ብርእይቶይ፡ እዚ ፍሉይ ቤት ፍርዲ ዝበሃል ክፈርስን፡ ብመሰረት ቅዋምና ከኣ፡ ሓደ ብቑዕ ዝኾነ ላዕለዋይ ቤት ፍርዲ ክቐውም ኣለዎ እብል። መቓልሕ፡- ተሳትፎ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ፖለቲካዊ ጉዳይ ሃገሩ ከመይ ትርእዮ? ህዝቢ ብዛዕባ ሃገሩን መንግስቱን ብኸመይ ይግምገም? ዕግበቱ ክሳብ ክንደይ እዩ ኢልካ ትኣምን? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ብዛዕባ ተሳትፎ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ጉዳይ ሃገሩን መንግስቱን፡ ህዝቢ ባዕሉ ክምልሶ ዝግባእ እኳ እንተኾነ፡ ከም ኣባል ክልቲኡ ባይቶታት፡ ንህዝቢ ወኪለ ዝፈልጦ ክዛረብ እኽእል እየ። ኣብ እዚ ብንጹር ክፍለጥ ዘለዎ፡ ህዝቢ ብዛዕባ ሃገሩን ህዝቢ ብዛዕባ መንግስቱን ክበሃል ከሎ፡ ክልተ ዝተፈላለየ ሕቶታት ምዃኖም ክፍለጥ ይግባእ። ህዝቢ ኤርትራ፡ ብዛዕባ ኣብ ሃገሩ ዘለዎ ፍቕሪ፡ ወንን ሓልዮትን፡ ኣብ ናይ 30 ዓመታት ብረታዊ ቃልሲ ብመስዋእቱ ኣረጋጊጽዎ እዩ። ኣብ ዝሓለፈ ሰለስተ ዓመታት ውግእ ኣንጻር ወያነ ብግብሪ፡ ብመስዋእቲ፡ ብሓድነቱን ዳግም ኣረጋጊጽዎ። ስለ እዚ፡ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ሃገሩ ዘለዎ ኣረኣእያን ተሳትፎን፡ ብግብሪ ብሓድነቱ፡ ብመስዋእቱ ስለዘረጋገጸ፡ ሓድነትን ተሳትፎን ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ጉዳይ ሃገሩ ኣብ ዋጋ ዕዳጋ፡ ኣብ ሕቶ ምልክት ዝኣቱን፡ ምስ ካልእ ዕላማታትን ክደባለቕ የብሉን። ዝተመለሰ ሕቶ እዩ። ህዝቢ ኤርትራ ብዛዕባ ኣብ ልዕሊ ውድቡ፡ ግንባሩን መንግስቱን ግን፡ ዝተፈላለየ ኣረኣእያታት ክህልዎ ይኽእል እዩ። እዚ ምስ ኣካይዳን ኣሰራርሓን ናይ እቲ ግንባር ወይ መንግስቲ ተኣሳሲሩ ዝኸይድ እዩ። ኣብ 60 እታት ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ከም እንኮን ፈላምን ብረታዊ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ፡ ኩሉ ህዝቢ ወይ ዝበዝሕ ካብ ህዝቢ ኤርትራ ደጊፍዎ ስዒብዎ። ኣብ 70 እታት ህ.ግ.ሓ.ኤ ከም ውድብ ምስ መጸ፡ ህዝቢ ውሽጣዊ ኣሰራርሓ ተ.ሓ.ኤ ስለዘየዕገቦ፡ ንህ.ግ.ሓ.ኤ ከም ቅኑዕን ሃገራውን ውድብ፡ ብመትከሉን ብውሽጣዊ ኣሰራርሕኡን ዝበዝሕ ህዝቢ ስዒብዎ፡ ናጽነት ድማ ኣምጺኡ። ሕጂ'ኸ ህግደፍ ብኣካይድኡን ተግባራቱን ክንደይ ካብ ህዝቢ ኤርትራ የዕግብ ኣሎ? ህዝቢ ህግደፍ ብኣሰራርሕኡን ብውሽጣዊ ሓድነቱን ኣየዕግበናን እዩ እንተበለ'ኸ እንታይ እዩ ሓጥያቱ? ኣሰራርሓና ዲና ክንእርምን ከነመሓይሾን ዘሎና፡ ወይስ ህዝቢ ኣይትዛረብ ኢልና ብሓይሊ፡ ብጸቕጢ ክስዕበና ኢና ክንሓስብ ዘሎና? ስለምንታይ እዩ ህዝቢ ብዛዕባ ሓድነት ግንባር ወይ መንግስቲ ዝጠራጠር ዘሎ። ሓደ ካብ እቲ ቀንዲ ጠንቂ ናይ እዚ፡ ኣብ መሪሕነት ፍልልያት ስለዘሎ እዩ ኮይኑ ዝረኣየኒ። ህዝቢ ኤርትራ ንህግሓኤ ኣሚኑ ክስዕቦ እንከሎ፡ ኣብ መሪሕነቱን ኣመራርሕኡን እምነት ስለዝነበሮ እዩ። መሪሕነት ህግሓኤ ኣብ ውሽጡ ፍልልያት ኣይነበሮን። እንተነይርዎ ድማ፡ ኣዝዮም ንኣሽቱን ካብ ውሽጡ ብዝኾነ ተኣምር ዘይወጹን እዮም ነይሮም። ድሕሪ ናጽነት ግን፡ እቲ ምኽንያት ንጎኒ ኣጽኒሕና፡ ፍልልያት ኣብ ውሽጢ መሪሕነት፡ ኣብ ጎደናታት፡ ኣብ ህዝቢ ተዘርጊሑ፡ ህዝቢ ነዚ ፍልልያት እዚ እናረኣየ፡ ብዝመሰሎን ብዝርድኦን ክገልጾን ክትንትኖን ጀሚሩ። ምኽንያቱ፡ ህዝቢ ኤርትራ ምስ ኣቃውምኡን እምነቱን ዘይከይድ ኣሰራርሓ፡ ምስ እምነቱን ባህሉን ዘይከይድ ስነ ምግባር፡ ዝኣምኖምን ይውክሉኒ እዮም ዝብሎምን፡ ኣብ እቲ ምውሳን መንግስታዊ ኣካላት እንተዘይሪኡ ክጠራጠርን ዕቃበታት ክርእን ግድን እመስለኒ። ብዘይካ እዚ ህዝቢ፡ ንሃገር ዝምልከቱ ዝተፈላለየ ሕቶታት ዝዛረበሎምን ዘዕዘምዝመሎም የለውን ክበሃል ኣይክኣልን እዩ። ሓደ ካብኦም ሕቶ ቋንቋ እዩ። ኣብ ህ.ግ.ሓ.ኤ ይኹን፡ ሕጂ ኣብ መንግስቲ ኤርትራ ዝስርሓሉ ዘሎ ፖሊሲ፡ "ኩለን ብሄራት ኤርትራ፡ ብቋንቋ ኣዲአን ክመሃራ ኣለወን። ዎ ዝብል እዩ። ፖሊሲ ግን፡ ክቕየር፡ ክመሓየሽ ይኽእል እዩ። ደረቕ፡ ዘይቅየር ፖሊሲ የለን። ሕጂ ሕቶ ቋንቋ ተላዒሉ ይዝረበሉን፡ ኣብ ጋዜጣታት ይጸሓፍን ኣሎ። ሓንሳብ ከም ፖሊሲ ስለ ዝሓዝናዮ፡ ብኡኡ ክንደርቕ ድዩ ዘሎና? "ኣነ ትግርኛ ተዛራቢ እየ። ብቋንቋ ኣደይ ይኹን ብዝጥዕመኒ ቋንቋ ክመሃር ኣሎኒ። ዎ ኢለ ክማጎት መሰል ኣሎኒ። ንኻልኦት ብሄራት፡ "ናይ ግድን ብቋንቋ ኣዴኽን ኢኽን ትመሃራ። ዎ ክብለን ግን፡ ክሳብ ክንደይ ዓቕምን መሰልን ኣሎኒ፡ ምልክት ሕቶ እዩ። ቋንቋ ኣካል ባህሊ እዩ። ቋንቋ ይኹን ባህሊ ምስ እምነትን ካልእ ረቐüሒታትን ተኣሳሲሩ ዝኸይድ እዩ። ስለዝኾነ ድማ፡ ነቲ ዝምልከቶ ክፋል ሕብረተሰብና ንኽዝትን ንኽውስንን ዕድል እንተተዋህበ ጽቡቕ እመስለኒ። "ደቅና ብቋንቋ ዓረብ ኢና ነምህር። ዎ እንተበሉ እንታይ ጉድኣት የምጽኣልና? ካልእ ምስ ተሳትፎ ህዝብና ኣብ ፖለቲካ፡ ብዙሕ ይዝረብን ይስማዕን እዩ። ህዝቢ ኤርትራ ንሃብቲ፡ ጸጋ(ብኹሉ መልክዓቱ) ሃገሩ፡ ፍረ ጻማ ናይ ቃልሱን መስዋእቱን ብማዕረ'ዶ የስተማቕሮ ኣሎ? ብናትና ናይ ህግደፍ ኣካይዳ፡ ግብራዊ ኣሰራርሓ፡ ብዛዕባ ፍትሕን ማዕርነትን፡ ሕጉስን ቅሱንን ድ እዩ ዘሎ ህዝቢ? ረጊኡ ብዘይ ስክፍታን ምጥርጣርን ድ እዩ ዝነብር ዘሎ? …ዝብሉን ዝተፈላለዩ ጉዳያትን ህዝቢ ብነጻ ክዛረበሎምን ክዝትየሎምን፡ ክፉትን ጥጡሕን ባይቶ ሃዋህው ክንፈጥረሎም ይግባእ። መቓልሕ፡- ብምኽንያት 10ይ ዓመት ናጽነትና፡ ብመንገዲ ጋዜጣ መቓልሕ ከተመሓላልፎ እትደሊ መልእኽቲ እንተሎ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- እዚ በዓል እዚ ድርብ በዓል እዩ። ድርብነቱ ድማ፡ ዓሰርተ ዓመታት ናጽነት እንዝክረለን ኣብ እቲ ወያነ ዝኸፈተልና ወራር መኪትና፡ ልኡላውነትና ዘረጋገጽናላን ስለዝኾነት፡ ኣብ ግዜ ሰላም ነብዕሎ ምህላውና እዩ። ስለ እዚ፡ ንህዝብን ጅግና ሰራዊትን ኤርትራ ዮሃና እናበልኩ፡ ነታ ትምነያ፡ ምዕብልቲ፡ ሰላማዊት፡ ዲሞክራስያዊትን ቅዋማዊትን ሃገር ንምምስራት የብቅዓካ እብል። የቐንየልና ሜ/ ጀ ብርሃነ	asmarino.com	null
ቀስተደብና ረቡዕ ግንቦት 2001 - ቃለ-መጠይቕ ምስ ጀነራል ዑቕበ ኣብርሃ	ጀነራል ዑቕብ ኣብርሃ ነዚ ብኣጋጣሚ ዓስራይ ዓመት መዓልቲ ናጽነት ኤርትራ እነካይዶ ዘሎና ቃለ-መጠይቕ ንሕቶታትና ክትምለስ ፍቓደኛ ብምዃንካ ነመስግን። ብምቕጻል ናብ ካልእ ሕቶታትና ቅድሚ ምስጋርና ፈለማ ዑቕበ መንዩ? ጀነራል ዑቕበ፡-ኣነ ብ29 ሕዳር 1949 ኣብ ደቀምሓረ (ሃዳሙ) ተወሊደ። ዕድመይ ንትምህርት ምስ ኣኸለ ኣብ ደቀምሓረ ኣብ ዝነበራ ኣብያተ ትምህርቲ ክሳብ ካልኣይ ደረጃ ተማሂረ። እዚ ኸኣ ክሳብ 1969 ዓ.ም ምዃኑ ኢዩ። ገለ ክፋል ናይ ግዜኣብ ደቀምሓረ ገለ ክፋል ከኣ ናብ ዓዲ (ድቅናዞ) እናተመላለስኩ እየ ዝመሃር ነይር። ኣነ ቦኽሪ ናይ ገዛና እየ። ኣቦይ (ኣብርሃ እንግደ) ኣብማሕበር ኤርትራ ንኤርትራውያን ዝነጥፍ ዝነበረ ከምዃኑ መጠን ኣብ ሃገራዊ ስሚዒተይ ዓቢ ተራ ነይሩ ዎ። ዘካይድ ዎ ዝነበሩ ርክባትን ዝጽሐፉ ዝነበሩ ጋዜጣታትን የዕልለኒ ነይሩ። ኣብ ወዳእታ እውን ብደርጊ ክልተ ግዜ ተኣሲሩን ተገሪፉን ድሕሪ ውጽኡ፡ ብ1986 ብሃንደበት ዓሪፉ። ኣብ ደቀምሓረ ካልኣይ ደረጃ ትምህርተይ ኣብ ምውዳእ ኣብ ዝነበርኩሉ ግዜ (1969) ድምጺ ሰውራ ኤርትራ ድሃዩ ኣብ ከባቢና እናንሃረ መጺኡ። ኣብ ደቀምሓረ ኸኣ በብስለስተ እናተጠርናፍና ክንውደብ ጀሚርና። ብዙሕ ከይከደ ግን እቶም ምስ ተ.ሓ.ኤ ርክብ ነይሩ ዎ ም ዝተባህሉን ቀንዲ ወደብትና ዝነበሩን ስለ ዝተኣስሩ በቲ ሓደ ወገን ብተጋድሎ ሐርነት ኤርትራ ብዝውሰድ ዝነበረ ናይ ምቕንጻል ተግባራት ካብ ሜዳ ብምምላስ ኢዶም ዝሃቡ መንእሰያት ኣብ ደቀምሓረ ቦታ ተፈልዩሎም ይእከቡ ብምንባሮም ከኣ በቲ ካልእ፡ ነቲ ተበጊሱ ዝነበረ ናህሪ ድምጺ ሰውራ ኤርትራ ንግዜኡ ከዝሕሎ ኪኢሉ። ብድሕርዚ ናብ ኣዲስ-ኣበባ ብምኻድ ንሓደ ዓመት ዝኸውን ኣብ ስራሕ ተዋፊረ። ቀጺለ ኸኣ ኣብ1971-1972 ዓመት ትምህርቲ ናብ ዩኒቨርሲቲ ኣዲስ ኣበባ ኣትየ። ሽዑ ድሮ ናይ ህዝባዊ ሓይልታት ወረን ምውዳብን ስለ ዝጀመረ፡ ምስ ገለ መማህርተይ ብጉጅለ ተጠርኒፍና ድሃይ ሰውራን ሰውራዊ ክልስ ሓሳብን ክንከታተል ጀሚርና። ኣብ መንጐ ትምህርቲ ምቁራጽ ከኣ ኣብ ካልኣይ ርብዒ ዓመት1972 ናብ ኣስመራ ብምምጻእ ካብ ኣስመራ ተበጊስና ንሜዳ ወጺእና። ሕቶ፡- • ንሜዳ ምስ ወጻእካ ሜዳ ከመይ ረኺብከዮ ከመቲ ትጽበዮ'ዶ ጸኒሑካ? ጀንራል ዑቕበ፡-ካብ ኣስመራ ብድርፎ ጌርና ንሰሜናዊ ባሕሪ ኢና ወሪድና። ሰሜናዊ ባሕሪ ኣግራቡን፡ ክሊሙኡን ዝተመርጸ ቦታ ካብ ኤርትራ እዩ። እቲ ንሕና ንጽበዮ ዝነበርና ቅድሜና ዝሓለፉ(ዝተሰለፉ) ብጾትና ክንርኢ ብዝሕ ዝበሉ ተጋደልቲ ክንረክብ መዓስከርን ዕጥቅን ክንጥምት እዩ ነይሩ። ንዓና ተቐቡሉና ኣዝዮም ውሑዳት ነይሮም። ዝበዝሑ ኣርሒቑም ንገረግር ሱዳን ስለ ዝኸዱ፡ ኣዝዩ ጽሙዋን ኣብ ዝወዓልካሉ ዘይሕደሮ፡ ኣስርካ እናጥፋእካ ትጓዓዝ እዋን ከምእታውና ከምቲ ዝተጸበናዮ ኣይጸንሓናን። ገለ ካብቶም መማጽእትና እውን ኣብ ተስፋ ምቑራጽን ናብ ኣስመራ ምእታው ዝብል ስምዒት ዘኸተለሎም ነይሮም። ኣብዚ እዋን እዚ ብሓደስትና ከሎናን ብረት ገና ከይመለኽናን ሓንቲ ብረት ብእብረ ኣብ ንሕዘሉ ዝነበናን ብገለ ከድዓት ብዝተፈጸመ ሸርሒ ኣብ ልዕሊ ገለ ብጾትና ብለይቲ ሓደጋ ብምውዳቕ ናይ ሓሙሽተ ብጾት መስዋእቲ ኣኸቲሎሙልና። ኣብዚ ኸኣ ንመጀመርያ ግዜ ከም ኣላዪ ናይ ዝተወግኣ ብጻይ ኰይነ ምስቲ ሓደ ዝነበረና ብተሞክሮ ዘጥረዮ ሓኪም ኰይነ ሰሪሐ። ድሕሪ ቁሩብ ኣዋርሕ ከኣ ናብቶም ዝብዝሑ ብጸትና ዝነበር ዎ ገረግር-ሱዳን ንኹሉቲ ሓውሲ ምድረ በዳ ገማግም ሰጊርና ተጸንቢርናዮም። ሕቶ • ብዛዕባ ገረግር ሱዳን ክዝረብ እንከሎ ፈለማ ዝልዓለ ውግእ ሕድሕድ እዩ። ንስኻ ኣብቲ እዋን ከም ሓድሽ ተስላፊ መጠን ስሚዒትካ ከመይ ነይሩ? ጀንራል ዑቕበ፡-ልክዕ እዩ ኣብቲ እዋን ሓደስቲ ኢና ኔርና። ግን ድሮ ምስ ብረት ተላሊና፡ ድፍዓት ርኢና መስዋእትን ነዊሕ ጉዕዞን ኣጋጢሙና ብምንባሩ ብመጠኑ ኣምር ናይ ውግእን ጽንዓትን ነይሩና። ተ.ሓ.ኤ ንኸጥፍኡና ይመጹ ስለዝነበሩ ኸኣ ንምክልኻል ዕጡቓት ኔርና። ኣብቲ እዋን ተሐጋጋዚ ብሬን ኤሞጂ ኰይነ ተመዲበ ነይረ። ሕቶ • ካብ እትስለፍ ክሳብ ግዜ ናጽነት ዝተመደብካሉ ሓላፍነታት ክትገልጸልና ዶ? ጀንራል ዑቕበ፡-ድሕሪ ምስላፈይ ኣብ ገረግር ሱዳን ከምቲ ዝበለኩ ዎ ከም መድፍዓጂ ኰይነ እየ ተመዲበ። ካብ ገረግር ሱዳን ንመሬት ኤርትራ ምስ ኣተና ኣብ ከባቢ ዓራግ ድሕሪኡ ጠግሕ ኣብ ዝነበርናሉ ከም መድፍዓጂ ቀጺለ። ብድሕሪኡ ግን ገለ ሰባት ካብ ዝተፈላለያ ሓይልታት ተሳሒብና ዝኣክል ዕጥቂ ተዋሂቡና ናይ ፈዳይን ጉጅለኰንና ንቅድመ ግንባር (ንሰሜናዊ ባሕሪ) ኬድና። እዚ ኣብ 1973 ምዃኑ እዩ። ክልተ ሓይሊ ዝዀና ሰዒበናና ክንስርሕ ድሕሪ ምጽናሕ ኣብቲ 1973 ዝውድኣሉ ዝነበረ ግዜ እዩ ዝመስልኒ ንገረግር ኣስመራ ተጠርኒፍና ተመሊስና፡ እቲ ናይ ሰለስተ ሰሙን ውግእ ምስ መንግስቲ ኢትዮጵያውን ኣርኪብናሉ። ክሳብ እዚ እዋን እዚ ከም ተራ እየ ክሰርሕ ጸኒሐ። ኣብ 1974 ካብቲ ዝነበረኩ ዎ ኣሃዱ ወጺኣ ከም ተኸታታሊ ሜላ ክፍሊ ዕቃበ ብረት ኰይነ ተመዲበ። በዚ ሓላፍነት እዚ ኸኣ ክሳብ ቀዳማይ ውድባዊ ጉባኤ እሰርሕ ነይረ። ኣብ ቀዳማይ ውድባዊ ጉባኤ ኣባል ማእከላይ ሽማግለን ኣባል ፖለቲካዊ ቤት ጽሕፈትን ብምዃን ኣብ ወተሃደራዊ ሽማግለ ሓደ ኣባል ነይረ። ወተሃደራዊ ሽማግለ ብሓለፍቲ ክፍሊ ታዕሊም ክፍሊ ስለያን ክፍሊ ዕቃበ ብረትን ስለ ዝቐውም ኣነኸኣ ሓላፊ ክፍሊ ዕቃበ ብረት ብምንባረይ ብኸምኡ ኢዩ ነይሩ። ሕቶ • ኣብዚ ጽንኩር መድረኽ ስራሕኩም ብኸመይ ተካይዱ ኔርኩም? ጀንራል ዑቕበ፡-እቲ መድረኽ ናይ ብሓቂ ጽንኩርን ተሪርን ኢዩ ነይሩ። ማለት ብኽልተ ጸላእቲ ትህደነሉ ዝስተ ማይን ዝብላዕ እኽልን ዝለበስ ክዳንን ከም ድላይካ፡ ወይ ኣብዝደለኻዮ ዘይትረኽበሉ። ከም ኣራዊት በረኻ ብቐትሪ ትሕባኣሉ፡ ብለይቲ ትኸደሉ እዋን ብምንባሩ ከቢድ እዩ ነይሩ ናይ ብሓቂ። እንተዀነ ግን ዕላማን መትከልን ዘለ ዎ ፡ ቖሪጹ ዝተላዕለ ሰብ ሽትኡ ንምውቃዕ ዘደናጉዮ እምበር፡ ዝኽልክሎ ስለዘይብሉ፡ ልዕሊ ኹሉ ኸኣ ሓባራዊ እምነት ሓባራዊ ኣስራርሓ ተወፋይነትን ተዓጻጻፍነትን ብምንባሩ ጽንኩር ጽንኩር ከይተባህለ ሓሊፉ። ህዝቢ ኣብ ጐኒ ሰውራ ንምስላፍን ሰውራ ዘይነጽፍ ንምግባርን ከኣ ብዙሕ ስርሓት ስለ ዝተኻየደ ኹሉ ሽግራት ተሳዒሩ። ሕቶ • ፈለማ ህዝባዊ ሓይልታት ሃይማኖታውን ኣውራጃውን ጐስጓስ የካይድ ነይሩ ይብሃል እዚ ከመይ እዩ? ጀንራል ዑቕበ፡-ኣነ እንታይ እዩ ዝመስለኒ፡ ሰብ ክሳብ ዕላማኻ ብተግባር ዝርእዮን ዝመዝኖን ብዛዕባኻ ግጉይ ግምትን መረዳእታን ክህል ዎ ይኽእልዩ። ገለ ዝቃወመካ ኪህሉ እውን ግድንዩ። ከምኡ ስለ ዝዀነ ነናቱ መበገስን ርእይቶን ክህል ዎ ይኽእል። ብወገነይ ከምኡ ዓይነት ስምዒትን ኣበሃህላን ፈጺሙ ኣይነበረን ክብል ኣይክእልን መን ይብሎ? ስለምንታይ ይብሎ? ቅኑዕ ድዩ እቲ ዝበሎ ኢዩ ዘገድስ። ህዝባዊ ግንባር ስዒቡ ካብ ኩሉ ኣውራጃታትን ንኹሉ ሃይማኖታትን ዝወከለ ዜጋ ብዝስፍሐ መልክዑ ጠርኒፉ ብምሐዙ እቲ ኣበሃህላ ናይቲ እዋን ብዓብላሊ ተሳታፊ ናብቲ ናይቲ ግንባር ዝተሳዕረ እመስለኒ። ሕቶ • ኣብቲ ንስኹም ዝተስለፍኩሙሉ እዋን ኩሉ ኣብ ውትህድርና እዩ ዝምደብ ነይሩ ንስኻ እውን ብቐጥታ ኣብ ሰራዊት ኢኻ ተመዲብካ። ስለምንታይ እዩ ከምኡ ዝግበር ነይሩ? ጀንራል ዑቕበ፡-ኣብቲ መጀመርያ እዋናት ካልእ ምርጫ ብዙሕ ስለ ዘይነበረን፡ ናይ ሞትን ሂወትን ሕቶ ተንጠልጢሉ ብምንባሩ ናብ ካልእ ክሕሰብ ዘይካኣል እዩ። እዚ ኩሉ እናዀነ እውን ብገለ ዝተወሰነ ዓቕሚ ህዝቢ ንምውዳብ ሰባት ይፍለዩሉ ነይሮም እዮም። ኣነ እውን ከም ሰበይ ካልእ ኣማራጺ ኣይነበረንን። ኣብ ዳሕራይ መድረኽ እንተኾይኑ ግን ብፍላይ ድሕሪ ቀዳማይ ውድባዊ ጉባኤ ብዘይካ ወተሃደራዊ ክፍልታት ንዕኡ ዘገልግላን ንህዝቢ ዝሕግዛን ኣካላትን ክፍልታትን እውን ቖይመን እሰርሓ ነይረን እየን። ከምቲ ኣቐዲመ ዝጠቐስኩ ዎ ድሕሪ ቀዳማይ ውድባዊ ጉባኤ ከም ኣባል ፖለቲካዊ ቤት ጽሕፈትን ኣባል ወተሃደራዊ ሽማግለን ኣብ ዝተፈላለዩ ግንባራትከም ኣወሃሃዲ (ኣዛዚ) ግንባር ኰይነ ሰሪሐ። ብፍላይ ኣብ ግንባር ሰሜናዊ ምብራቕ ሳሕል ከኣ እቲ ግንባር ተመስሪቱ ክሳብ ዝፈርስ ንሓሙሽተ ቀጻሊ ዓመታት ከም ሐላፊ ናይቲ ግንባር ኰይነ ሰሪሐ። ኣብ ካልኣይ ውድባዊን ሐድነታውን ጉባኤ ኣባል ማእከላይ ባይቶ ብምዃን ሐላፊ ኮሚሽን ቁጠባ ኰይነ ክሳብ 1989 ናብ ወተሃደራዊ ጠቕላሊ ስታፍ ዝቕየር ስሪሐ። ካብ 1989 ክሳብ ናጽነት ከኣ ኣብዚ ሓላፍነት እዚ ኢየ ነይረ። ሕቶ • ጀነራል ዑቕበ ንስኻ ቀልጢፍካ ናብ መሪሕነት ዝመጻእካ ትመስል። ምስቲ ግዜ ብምንጽጻር ማለት እዩ። ነዚ ከመይ ትርእዮ? ጀንራል ዑቕበ፡-ነቲ በቲ እዋን ዝነበረ ናብ መሪሕነት ዘሰጋግር ረቛሒታት ስለ ዘማላእኩ እየ ዝኸውን እብል ግና ኣባይ ጥራይ እውን ኣይመስለንን። ሕቶ • ኣብ እዋን ምሕራር ኣስመራ ኣበይ ኔርካ? ጀንራል ዑቕበ፡-እቲ ግዜ ኣብ ወተሃደራዊ ጠቕላሊ ስታፍ ዝነበርኩሉ እዋን እዩ ነይሩ። ብግንባር ደቀምሐረ ኸኣ ምስቶም ነቲ ውግእ ዘወሃህዱ ዝነበሩ ነይረ። ሕቶ • ድሕሪ ናጽነት ሚኒስተር ንግድን ኢንዳስትሪን ከለኻ፡ ንግዳዊ ኮርፖረሽን ቀይሕ ባሕሪ ኣብ ትሕቲ ሚኒስትሪኹም እዩ ነይሩ። እቲ ናይ መንግስትን ውድብን ስራሕ ብኸመይ ተወሃህዶ ኔርካ፡ ክልተ ሓላፍነት ነይሩካ ማለት ድዩ? ጀንራል ዑቕበ፡-ኣይፋሉን ክሳብቲ ህ.ግ.ደ.öፍ ንትካላት ህዝባዊ ግንባር ዝነበራ ክትጥርንፍን ክተረክብን ትጅምር፡ ኩሉቲ ኣብ ሜዳ ዝነበረ ትካላት ድሕሪ ናጽነት ነናብ ዝቐርቦ ትካል መንግስቲ እዩ ተጸንቢሩ። ንኢንዱስትሪ ዝመስላ ናብ ንኢንዱስትሪ መጓዓዝያ ግንባር ዝበዝሕ ክፋሉ ናብቲ ናይ መንግስቲ መጓዓዝያ ናይ ንግዲ ትካላት ድማ ኣብ ትሕቲ ሚኒስትሪ (ብዘይካ ናይ ሓይሊ ባሕሪ) ንግዲ ነይረን። ንምጥርናፉ ኪጥዕም ከኣ ንግዳዊ ኮርፖረሽን ቀይሕ ባሕሪ ንኹለን ኣብ ዝተፈላለየ ቦታታት ዝነበራ ትካላት ንግዲ ከምዝ ጥርንፍን ነብሱ ዝኸኣለ (ሃችtተቦተብተችዘ) ትካል ኰይኑ ንኺዓይን ንጹር ዕላማታት ሒዙ ኪብገስን ኪኢሉ። ማለት ክሳብ ብሃገር ደረጃ ናይ ንግዲ ኩባንያታት ዝዓብያን ርትዓዊ ውድድር ዝነግስን ዚቕጽል፡ ንምርግጋእ ዋጋታት ኪሰርሕ ዝብል እዩ ነይሩ። ድሕሪ ሳልሳይ ውድባዊ ጉባኤ 1994 ኣብ ህግደፍ ንቁጠባዊ ጉዳያት ዝከታተል ቤት ጽሕፈት ምስቖመ ድሒሩ ይጀምር እምበር፡ ኩለ êብናይ ግንባር ዝፍለጥ ትካላት ካብ መንግስቲ ብምስሐብ ኪጥርንፎ ጀሚሩ። ስለዚ ክልተ ሐላፍነት ኣይነበረን። ሕቶ • ኣብ ከባቢ 1996/97 ኣብ ንግዲዊ ኮርፖረሽን ቀይሕ ባሕሪ ብልሽውና ነይሩይብሃል። ብዛዕባ እዚ እትፈልጦ እንታይ ኣሎ? ጀንራል ዑቕበ፡-እዚ፡ እቲ ትካል ኣብ ህግደፍ ኣብ ዝነበረሉ እዋን ዝተላዕለ ክሲ እዩ። ብወገነይ ዝፈልጦ ብልሽውና የብለይን። እዚ ክሲ እዚ ክሳብ ክንደይ ሓቂ ምዃኑን ጉድኣቱን ንምጽራይ ተባሂሉ ብመንግስቲ ተታሒዙ ኣሎ። ብመንግስቲ መግለጺ ክሳብ ዝገበርከኣ ዝፈልጦ ሰብ ዘሎ ኣይመስለንን። ብወገነይ ብዛዕብኡ ዝብሎ የብለይን ሰብ በብሓቁ ክወጽእ ስለ ዝዀነ ኸኣ ዘዛርብ የብሉን። ክሳብ ክንድዚ ግዜ ምውሳዱ ግን ብወገነይ ኣይቅበሎን። ንዓይ ብውልቂ ምሳይ ዝተኣሳስር ጉዳይ ዝበል ዎ ተሐቲተ ኣብ ግዜኡ መሊሰዮ እየ ምዝርዛሩ ዘድሊ ኣይመሰለንን። ብወገነይ ከም ርእይቶ፡ ብልሽውና ንምጥፍፋእ ገንዘብ ጥራይ ዝምልከት ኣይመስለንን። ስርዓተ-ሕጊ ምጥሓስ እቲ ዝለዓለ ብልሽውና እዩ ኢለየ ዝኣምን። ንብልሽውና ዝምልከት ትርጉም ዝርዝራዊ መግለጽን ንዕኡ ዝቕይድ ሕግታትን፡ ብሃገራዊ ባይቶ ድሕሪ ምጽዳjም ካብ ሃገራዊ ባይቶ ነቲ ዝወጸ ሕጊ መሰረት ብምግባር ዝከታተልን ዝኸስስን ኣካል ኪቐውም ዝሓሸ ምዀኑ። ሕቶ • ሕራይ ንስኻ ኣብ 1998 ካብ ሚ/ሪ ዕዮን ሰብኣዊ ድሕነትን ናብ ሚኒስትሪ ምክልኻል ተሳሒብካ ናይ ጀነራል መዓርግ ተዋሂብካ ደሐር እውን ካብኡ ተኣሊኻ እዚ ከመይ እዩ? እንታይ'ከ ተሰሚዒዑካ? ጀንራል ዑቕበ፡-እወ ብ1998 ግጭት ኣብ መንጐናን መንጐ ኢትዮጵያን ምስ ተላዕለ ድሕሪ እቲ ቀዳማይ ወራር ማለትዩ ኣብ ሚኒስትሪ ዕዮን ሰብኣዊ ድሕነትን ከለኹ ሓደ ናይ ኢንስፖክሽን ጉጅለ መሪሐ ኣብ ኩሉ ግንባራት ዘይረ ነቲ ዝተዋህበ መደብን መምርሒስራሕን ከኣ ተግቢርና ጸብጻብና ኣቕሪብና። ብድሕሪኡ ካብ ሚኒስትሪ ዕዮን ሰብኣዊ ድሕነትን ተቐይረ ናብ ሚኒስትሪ ምክልኻል ከይደ። ንሎጂስቲክስ ንምምሕዳራዊ ስርሓትን ንሕክምናዊ ኣገልግሎታትን ብሓላፍነት ክሕዝ ተነጊሩኒ ብኡ መሰረት ነዚኦምን ካልእ ናይ ሓባር ናይ ምክልኻል ዕማማትን ምስ ሚኒስተር ምክልኻል ብምዃን ክሳብ ካልኣይ ወራር ዝውዳእ ሰሪሐ። ኣብ ወርሒ 07/1999 ምሉእ ናይ ጀነራልነት መዓርግ ተዋሂቡኒ ሐለቓ ጠቕላሊ ስታፍ ሐይልታት ምክልኻል ኤርትራ ኰይነ ከገልግል ተሐቢረ ንዝተዋህበኒ ሓላፍነት ብግቡኡ ኪሰርሓሉ ጀሚረ። ኣብ ወርሒ 11/1999 ብወገነይ እጠቅም እዩ ዝበልኩ ዎ ኪእረም ዘለ ዎ ዝለ ዎ ደብዳቤ ናብ ፕረሲደንት ጺሒፈ ብምንባረይን ኣብ 8ይ ኣኼባ ማእከላይ ባይቶ ኣራሚ ኰይኑ ዝተራእየኒ ርእይቶ ብምቕራበይን ኢዩ እየ ዝብል፡ (ምኽንያቱ እቲ ዝተጻሕፈለይ ምኽንያት ብዝዀነ መለክዒ ስለ ዘይቅበሎ) ኣብ ወርሒ 02/2000 ካብ ሓላፍነትን ካብ ማዕረግን ከም ዝተላቕቕኩ ዝገልጽ ደብዳቤ ካብ ፕረሲደንት በጺሑኒ። እቶም ዘቕርብኩ ዎ ም ደብዳቤታትን ዝተዋህበኒ መልስታትን ኣብ ካልእ ኣጋጣሚ ከቕርቦምየ። ሕጂ ካብቲ በጺሐዮ ዘለኹ ንምቕጻል ግን እዚ ኣነ ካብ ስራሕ ጠጠው ዝበልኩሉ እዋን 3ይ ወራር ዝቀራረበሉ ዝነበረ ግዜ እዩ። ሳልሳይ ወራር ምስ ጀመረ እውን ብዓቕመይ ከበርክት እሕተት እምበር ጸማም እዚኒ ተዋሂቡኒ ኣብ መወዳእታ ግን ብፍቓድ ሚኒስተር ምክልኻል ክሳብ እቲ ወራር ዝውዳእ ምስኡ እናተጓዓዙኩ ርእይቶይ ኣበርክት ነይረ። 9ይ ኣኼባ ማእከላይ ባይቶ ምስ ተገብረ ብጽሑፍ ንኹሉ ኩነታተይ ዝገልጽ፡ ዝተጋሃስኩ ዎ መሰለይ ዝሐትት፡ ብመርመርቲ ብዛዕባ ምስ 09 ዝተኣስስር ዝበሃል ዝተሐተትኩ ዎ ን ዝመለስኩ ዎ ን፡ ብዝርዝር ኣቕሪበ። ጉዳየይ ትርኢ ኣካል ክትቀውም ተወሲኑ ከብቅዕ ክሳብ ሕጂ ገጽ ኣካል ንገጽ ፍታሕን ኣይረኣኹን። እቲ ናብ ማእከላይ ባይቶ ዘቕረብኩ ዎ ጽሑፍ ኣብ ካልእ ኣጋጣሚ ከቕርቦ ኢየ። ክሳብ ሕጂ ኸኣ ኮፍ ኢለ ብዘይ ስራሕ ኣለኹ። እዚ ኸኣ ብዘይካ ንሰብ ብሞራል ንምቕታል ካልእ ዕላማ ዘለ ዎ ተግባር ኣይመስለንን። እቲ ዝኸፍአ ግን ጸላኢ ናይ ደርጊ ጀነራላት ካብ ቤት ማእሰርቲ እናውጽኣ ክጥፍኣና ኪህቅን ኮሎ፡ ኣነ ኣብ ድሮ ወራር ካብ ስራሕ ምብራረይን ካብ ዓመት ንላዕሊ ብዘይ ዝዀነ ሕቶን መደብ ስራሕን ኣብ ገዛ ኮፍ ክብል ግን ናይ ብሓቂ ዘሕዝን(ሩተቶtችቶቅ) እዩ። ክሳብ ሕጂ ሎሚ፡ ጽባሕ በቲ ውሳነ ማእከላይ ባይቶ መሰረት ስጉምቲ እውስድን፡ ፍታሕ እርከብን ይኸውን ብምባል ነብስይ ስቒጠ ተጸሚመ ጸኒሓ። ካብዚ ንላዕሊ ምጽማም ግን ሓቂ ንኸይወጽእ ምኽሓድ ስለ ዝዀነ ኢየ ኩነታተይ ዝገልጽ ዘለኹ። ዝበደለ ሰብ ብኣገባብ ብሕጊ ኪሕተትን ጉዳይ ቀሪቡ ውሳነ ኪወሃቦን ጥዑይ ኣስራርሓ እዩ። ኣብ ነጻ ቤት ፍርዲ ነብሱ ኪከላኸል ክሳብ ዝኸኣል። ሕቶ • ምስ ወያነ ኣብ ዝተኻየደ ኩናት ብፍላይ ሳልሳይ ወራር ካብ ትጸቢትና ወጻኢ እዩ ነይሩ። ንምንታይ ኢዩ ከምኡ ኰይኑ? ጀንራል ዑቕበ፡-ብወገነይ ክርእዮ እንከለኹ ናይ ሳልሳይ ወራር ጥራይ ቁንጭል ኣቢልካ ክትዛረብ ብጣዕሚ ኣጸጋሚ እዩ። ገምጋም ኪግበር እንተዀይኑ ንኹሉ ዘማልእ ኪኸውን ኣለ ዎ እየ ዝበል። ካብ መጀመርትኡ ኣገባብ ኣተሐሕዛና ኣብ ጉዳይ ሃገራዊ ድሕነትን ትካላዊ ኣስራርሕኡን ከመይ እንተንገብር ዝሐሸ ውጽኢት ምረኸብና ኢልና እንተዘይ ሒዝናዮ ዝተነጸረን ዝተጨበጠን ገምጋምንገብር ኰይኑ ኣይስምዓንን። ሃገራዊ ድሕነት ክብል እንከለኹ ንናይ ስለያን ጸጥታን ማለተይ ዘይኰንኩ ንኹሉ ማለት፡ ንሃገራዊ ጥቕምና ዘርጉድ ከባቢናን ዓለምናን ብኹሉ መዳያት ብምጽናዕ ሃገራዊ ድሕነትና ብኸመይ ከም ዝሕሎ ምስ ውሽጣዊ ዓቕምናን ክእለትናን ብምትእስሳር ዝርኣ፡ ንስግኣታት ናብ ረብሐ ንምቕያር ዘኽእል ንምክልኻል፡ ንናይ ወጻኢ ፖሊሲታት፡ ንፋይናንሲያዊን፡ ናይ ጸጥታ ኣካላትን ዘጠቓለል ማለተይ እየ። መታን ንብድሕሪ ሕጂ ዝመጽእ ጸገም ናይ እዚ ሃገር እዚ በገባብ ኪተሐዝ ዝሐለፉ ጉድለታትና ብግሉጽ ክንርእዮም ዘሎና ኰይኑ እስምዓኒ። ንሓደ ንምውቃስ ወይ ንምውርዛይ ዘይኰነ ጉድለታት ኩላትና ዝነበርናሉ ስለ ዝዀነ ኩላትና ተሓተትቲ ኢና። ከም ተመኩሮ ግን ኣብ ክንዲ ብጫፍ ሒዝካ ምግምጋም ካብስሩ ምርኣዩ ስለ ዝሓይሽ እየ ዘልዕሎ ዘለኹ። ውግእ ኣብ ብዙሕ ኣጋጣሚታት ከም እተመነኻዮ ኣይከውንንዩ ጽጹይ መጽናዕትን ምቅርራብን ግን ነቲ ስክፍታ ይዓጽ ዎ 'ዩ። እዚ ሃገር ካብ ናይ ድሕሪ ሕጂ ሐደጋ ክድሕንን ዘተኣማምን ትካላት ኪህል ዎ ን ህዝቢ ዝተሐወሶ ኩሉ መዳይዊ ገምጋም ከካይድ ዘለ ዎ እመስለኒ። ሕቶ • ንስኻ ከም ገዲም ተጋዳላይን ኣብ ዝተፈላለየ ሐላፍነታት ከም ዝነበርካ መጠን ኣብ ውድብ ይኹን ሃገር ንዘሎ ናይ ሓጋግን ፈጻምን ኣካላት ናይ ስራሕ ምድብላቕ ከመይ ትርእዮ? ጀንራል ዑቕበ፡-ናይ ሓጋጊን ፈጻሚን ስልጠንን ዕማማትን ሐላፍነትን ዳርጋ ኣብ ኩሉ ዓለም እንተበልከውን ፍሉጥ ዓይነትዩ። ሐጋጊ ኣካል ሕግታት ዘውጽእን ዝእውጅን ናይ ሃገር ባጀት ዘጽድቕ ንናይ ሃገር ጸጥታን ድሕነትን ምዕባሌታትን ጠቅምን ዝትንኩፉ ፖሊሲታት ዝሕንጽጽን ሕግታት ዝስርዓሎምን ንፈጻሚ ኣካላት ዝቁጻጻር-ፍሉያት ኮሚተታት ብምግባር ዕማማቱ ዘጸፍፍ ክኸውን ከሎ፡ ፈጻሚ ኣካል ከኣ ኣብ መንጐ ርክባት ሓጋጊ ኣካል ዝለዓለ ስልጣን ዘለ ዎ ብሓጋጊ ዝተዋህቦ መደባትን ሕግታትን ዘፈጽም ማለትዩ ብሐጺር ኣገላልጻ። ሓጋጊ ኣካል ዝኣወጆ ሕጊ ብኡኡ ወይ ድማ ናብ ህዝቢ ወሪዱ ጥራይ እዩ ከመሐየሽ ወይ ከውስኸ ዝከኣል። ሕጊ ከወጽእ እንከሎ፡ እቶም ቀዳምት ሰባት ሕጊ ከቐሙ ከለው፡ ሓይሊ ዝስምዖ ከይዕምጽ ኣብ ስልጣን ዝመጽእ ሰብ ስልጠኑ ከም መሳርሒ ገይሩ ከምድላዩከይከይድ…ወዘተ ንምዕጋት ተባሂሉ እዩ። ነዚ እዮም ከኣ ሕጊ ሓጺሩ ኣልካ ኣይትለቅበሉ ነዊሑ ኢልካ ኣይተጉድለሉ ዝብሉ። ፈጸሚ ኣካል ናብ ሓጋጊ ኣካል እማመ ድኣ የቕርብ ይኸውን እምበር ባዕሉ ሕጊ ነዲፉ ሕጊ ክእውጅ ፍጹም ካብሕጊ ወጻኢ ኢዩ ዝመስለኒ። ኣብ ቅዋም ናይ ውድብ ይኹን ናይ ሃገር ዝሰፈረ ሕጊ ክጥሓስ የብሉን። ንኣብነት ኣብ ቅዋም ህግደፍ ንኣኼባታት ዝጠቕስ ዓንቀጽ ኣሎ። ኣብ ኣዋጅ 37/1993 ይኹን ኣብ 52/1994 ተመሓይሹ ዝቐረበ ንኣኼባታት ካበነ ሚኒስተራትን ሃገራዊ ባይቶን ዝገልጽ ኣሎ። ጉባኤ ይኹን ሃገራዊ ምርጫ ብግዜ ዝተወሰነ ኣለው…ወዘተ። እንተድኣ እዚኦም ብዘይ ኣፍልጦ ሓጋጊ ኣካላት ወይ ብተሳትፎ ነቲ ሓጋጊ ኣካል ዝ'4ሾረጻ ህዝቢ ከይተመሐየሹ በቶም ፈጸምቲ ዝቕየሩ ኰይኖም ልዕሊ ሕጊ ምኻድ ኰይኑ ይረኣየኒ። ኣባና ኸኣ ብዙሕ ከምዚ ይረኣ እዩ። ግቡእ ግን ኣይኰነን። ሓገግቲ ኣካላት ከምዘለ ዎ ብግቡእ ንፈጸምቲ ክቁጻጸርን ዝተዋህበና ስልጣን ነተግብርን ኣለና ክብል ኣይክእልን ብወገነይ። ክዕረ ዘለ ዎ ኣስራርሓ ኸኣ እዩ። ሕጂ ሃገርን ስፊሕ ህዝብን ስለ ዝሐዝና ምስ ዓለም ብቐረባ ስለ ዝተኣስስርና ከምቲ ኣብ ግዜ ሰውራ ዝነበርናዮ ክንከውንዘሎና ኣይመስለንን። ኣብ ገሊኡስ ኣብ ግዜ ሰውራ ዝነበርናዮ ኣተሐሕዛ ዝያዳ ዝሕይል ኰይኑ እረኣየኒ። ሕቶ • እዚ ኣስራርሓ ካብቀደም ዝጸንሐ እዩ ብምባል ሕጂ ኪቕጽል ከም ዘለ ዎ ዝዛረቡወገናት ኣለው ነዚ ከመይ ትርእዮ? ጀንራል ዑቕበ፡-እዚ ካብ ክውንነትን ስነ ፍልጠትን ምህዳምዩ። ቁልዓ እዃ በታ ዝተወልዳ ኣይነብርንዩ። ካብ ግዜ ናብ ግዜ እናማዕበለ እዩ ካብ ጉበዝና ናብዕብየት ዝስጋገር። ቀደም ስለ ዝተጋገናስ ብኡ ንቐጽል ዝብል፡ ብግዜ ውበ ዝጸመመስ ውበ ክብል ሞተ ከም ዝበሃል እዩ። ከምዚ ዝብሉ ንሕማቕ ከም ባህሊ ዝወስዱ ከመሓይሹን ለውጢ ኪገብሩ ዘይህቅኑን፡ ንሃገር ከም ዘይጠቕሙ ጌርካ ጥራይ ምውሳዶም። እንተድኣ ኣብናይ ስብዓታት ጠጠው ክንብል ኰንና ነዛ ትሕንበብ ዘላ ዓለም ኣበይ ክንብላ። ጉድለትና ኣሪምና ንለውጢ ምስ ንቕረብ ጥራይ ኢና ክንጓዓዝ ንኽእል። ሕቶ • ህዝቢ ቅድም ኣብ ልዕሊ ህ.ግ. ዝነበሮ ኣረኣእያን ሕጅን እናጐደለ ይመጽእ ምህላው እዩ ዝዝረብ ንስኻ ከም ገዲም ተጋዳላይ ነዚ ከመይ ትሪኦ? ጀንራል ዑቕበ፡-ብናተይ ርእይቶ ከም ውልቀ ተሓታታይ ከምኡ እመስለኒ። ኣብ ወረቐት ቁጽሪ ኣካላት ምርኣይን፡ ብስራሕ ኣባልካ ከኸውን ንዝተመዝገበ ንዕላማታት ውድብ ብንጹር ተረዲኡ ከም ዝኣምን ምግባርን ክልተ ዝተፈላላየ ነገርዩ ህዝቢ በጠቓላልን ኹሉ ኣባል'ሲ ይትረፍ ነቶም ከም ሓላፍቲ ጨናፍር ዝተመደቡ ይኹን ንዓይ ከም ላዕልዋይ ሓላፊ ህግደፍ ግቡእ ገይረ ክብል ኣየድፍርን። እዚ ናተይ ትዕዝብቲ እዩ። ካልእ ከኣ ነዚ ናተይ ዝቃወም ከህሉ ከም ዝኽእል ጥርጥር የልቦን። ነዚ ክልተ ተጋጫዊ ትዕዝበትታት ንምምዛንን ናይ ብሐቂ ቦታ ህግደፍ ኣብ ህዝቢ ንምርግጋጽን ሐደ ኣገባብ እንተ ዝወጽእ ማለት ህዝቢ ርእይቶኡ ብዛዕባ እዚ ኣርእስቲ(ሠታቕቦቕተቦ ሣተባባዘ ) እንተ ዝግበር ብስቱር ርእይቶኡ ክህብ እንተ ዝሕተት እቲ ዝተጨበጠ ርእይቶ ህዝቢ ምተፈልጠ። ኣነ ጽቡቕ ነገር ዋላ ሓንቲ ኣይተሰርሐን እብል የለኹን ከም ተቐባልነትን ህቡብነትን ኣብ መንጐ ህ.ግ.ን ህግድፍን ክርእዩ ከለኹግን ናይ ህ.ግ ዝዓዘዘ ምንባሩ እየ ዝኣምን። በቲ ሐደ ወገን ከኣ ኣብ ኣካላት ህግድፍ ዘሎ ኣጠማምታ ብዛዕባ ውድቦም ንምርግጋጽ ናይ ዝሐለፍናዮ ካብ 1994 ክሳብ ሕጂ ኣሰራርሐ ህግድፍ ንምግምጋም ብቕሉዕ ኣብ ኣባላቱ ምተዘተየሉ እሞ ድኻማቱን ሓያል ጐንታቱን መረጋገጸ። ሕቶ • ጉባኤ ውድብ ኣብ ግዜኡ ዘይምግባሩ ምኹነዪዩ ኢልካ'ዶ ትኣምን? ጀንራል ዑቕበ፡-ብወገነይ ምኹነይ ኣይብሎን ኢየ። ኪግበር ነይሩ ዎ። እዚ ኸኣ ናይቶም ኣብ ሓጋጊ ኣካልን ኣብ ፈጻሚ ቤት ጽሕፈትን ዘሎና ናይ ኩላትና ጉድለትን ጸገምን ኰይኑ እዩ ዝረኣየኒ። ኣብ ቅዋምና ኣስፊርናዮ ከነብቅዕ ክሳብ ሕጂ ዘይምግባርና (3 ጉባኤታት ኪግበር ዝነበሮ ሓንቲ ከይገበርና ምሕላፍና) ድኻም ጥራይ ኰይኑ እዩ ዝስምዓኒ። ኣብ መበል 9ይ ርክብ ማእከላይ ባይቶ ኣብ ወርሒ መጋቢት 2001 ኪግበር ተባሂሉ ከብቅዕ ክሳብ ሕጂ ዘይምትግባሩ እውን መሊስካ ነቲ ስሚዒት ምትንካፍን ካብ ሕጋዊ ኣሰራርሓ ወጻኢ እዩ። ጉባኤ ስቕ ኢልካ ብዘይ ሐደ ርጡብ ገምጋም ትኣት ዎ ኣይኰነን። ኩሎም ኣባላት ዝሳተፍ ዎ ዝሐለፈ መድረኽ ዓጽዮም ናብዝመጽእ ብዝማዕበለ መገዲ ዝስጋገርሉ ብምዃኑ ኩሉ እንተናዊ ገምጋም ኪግበር እዩዘለ ዎ። ጉባኤ ምእንቲ ጉባኤ ከምዘይግበር ፍሉጥዩ። ጉባኤ ዝፈትሖ ነገር የብሉን ንዝበሃል ኣዘራርባውን ይህሉ እዩ። ዝፈትሖ እንተዘይብሉ ደኣ ስለምንታይ ጉባኤ ኪግበር ይውስን። ሕቶ • ጉባኤ ኣብ እዋኑ ዘይምግባሩ ዘስዕቦ ጸገም እንታይ ኣሎ? ጀንራል ዑቕበ፡-ብመጀመርታ ካብ ኣገባብ (ሕጊ) ወጻኢ ስለ ትኸይድ ጽቡቕ ነገር የብሉን እንትርፎ ሕሜትን ስሚዒትን ሓደ መድረኽ ዓጺኻ ናብ ካልእ ትሓልፈሉ መሳልል ስለ ዝዀነ ከኣ ቦታኻ ኣብ ሰዓብትኻ ኣገባብ ኣስራርሐኻ ለውጢ ንምግባርን ምስቲ እዋን ንምኻድን ይሕግዘካ። ኣብ ግዜኡ ዘይምግባርካ ኸኣ ኣንጻር እዞም ጥቕምታት ከኺድካ ይኽእል ማለት እዩ። ሕቶ • ንድፊ ሕጊ ፖለቲካዊ ሰልፍታትን ውድባትን ተዳልዩ ወጺኡ ኣሎ። ሕጂ ግን ኪዳናጐ ከም ዝኽእል እዩ ዝግለጽ ዘሎ፡ ብዛዕባ እዚ እንታይ ትብል? ጀንራል ዑቕበ፡-ሕጊ ጥራይ ዘይኰነ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ንኪህልዋ ኣብ ካልኣይ ውድባውን ሓደነታውን ጉባኤ ህ.ግ ዝተወሰነ እዩ። ኣብ ሳልሳይ ጉባኤ እውን ኣብ ቻርተር ህግደፍ ተነጺሩተ ደጊሙ እዩ። ነዚ ክውን ንምግባር ከኣ ኣብ ዝሓለፈ መበል 13 ኣኼባ ሃገራዊ ባይቶ ማለት ሓጋጊ ኣካል ሃገርና ተዘትዩሉ ሕጊ ንኺንደፍ ተወሲኑስ፡ ንዕኡ ትነድፍ ኮሚተ ወጺኣ ንድፋ ናብ ህዝቢ ከተቕርብን ርእይቶታት ህዝቢ ኣኪባ ናብ ባይቶ ክትቕርብን ተባሂሉ እዩ። ሕጂ ገለ ሰብ ከምኡ ስለ ዝበለ ንድሕሪት ኪምለስ የብሉን። እታ ኮሚተ ግቡእ ስርሓ ከይትስርሕ ምጉንዳባ ካብ ሕጊ ወጻኢ እዩ ምኽንያቱ ብኣዋጅ ቁጽሪ 37/1993 መሰረት ኣብቲ ንናይ ሃገራዊ ባይቶ ስልጣንን ዕማማትን ዝብል ክፋሉ ኣብ ዓንቀጽ 4 ንኡስ ዓንቀጽ 6 ተነጺሩ ቀሪቡ ከም ዘሎ፡ እቲ ስልጣን ሕጊ ፖለቲካዊ ውድባትን ስልፍታትን ናይ ምንዳፍን ናይ ምክትታሉን ጉዳይ ብዘይካ ንሃገራዊ ባይቶ ንፈጻሚ ኣካል ይኹን ንፕረሲደንት ኣየስክምንዩ። ነታ ኮሚተ ዝመረጸ ሃ/ባይቶ ብምዃኑ ብዘይክኡ ካልእ ጠጠው ከብላ ኣይነበሮን። ካብ ሕጊ ወጻኢ ዝዀነ ኣገባብ እዩ ተወሲዱ ዘሎ። ድሓር ከኣ ሰልፊ ናይ ምግባርን ዘይምግባርን ሕቶ ንፈጻሚ ኣካል ይኩን ንሓጋጊ ኣካል ዝተዋህበ መሰል ኣይኰነን። እቲ መስል ናይ ህዝቢ ኤርትራ ጥራይ እዩ። ሃገራዊ ባይቶ ይኹን ካቢነ ሚኒስተራት ወይ ፕረሲደንት ነቲ ሕጊ ናይ ምእዋጅ ስልጣን እዩ ዘለ ዎ 'ምበር ንህዝቢ ኣብ ሓደ ስልፊ ወይ ውድብ ጥራዩ'ኢኻ ትስለፍ ክብል ዎ ኣይክእሉን ኢዮም። እዚ እንተዀይኖም ነቲ ኣብ ግዜ ሰውራ ብተ.ሐ.ኤ ዝዝመር ዝነበረ ሜዳ '84íርትራ ብዘይካ ሓደ ውድብ ካልእ ኪጻውር ኣይክእልን እዩ ዝበል እንደገና ከነተግብር ንብገስ ኣሎና ማለት እዩ። ስለዚ ብወገነይ እቲ ሕጊ ቀልጢፉ ኪእውጅ ነይሩ ዎ ን/ኣለ ዎ ን። ካብኡ ንደሓር በቲ ኣዋጅ መሰረት ሰልፊ ኪምስርት ዝደሊ ኤርትራዊ፡ ብዘይ ዝዀነ መኻልፍ በቲ ሕጊ መሰረት ኪምስርት ኣለ ዎ። ናይ ግዜ ሕቶ ነቲ ስልፊ ከቕውም ዝደሊ ዝተርፍ ምርጫ እምበር ናይ ካልእ ኣይኰነን። ሕቶ • ምስ እዚ ተኣሳሲሩ ዝመጽእ ኣብዚእዋን ኣብ ኤርትራ ፖለቲካዊ ውድባት ይኹን ስልፍታት ክቖማ ደረጃንቕሐት ህዝብና ንኸምኡ ቅሩብ ኣይኰነን ዝብል ከኸውን ከሎ፡ እቶም ደገፍቲ ህ.ግ ድማ ንሕና ኣባላቱ ከለና ስለምንታይ እዩ እቲ ኣብ መሪሕነት ዘሎ ኣባል ፖለቲካዊ ስልፍታት እንተድኣ ቖይምን ህ.ግ ሰዓብቲ ከይስእን ዝጠራጠሩ ዝብል እዩ፡ ኣብዚ እንታይ እዩ ርእይቶኻ? ጀንራል ዑቕበ፡-እንድዒ መዘም ብመጀመርያ ናይ ህዝቢ መልክዒ ንቕሐትን ብቕዓትን ብፍሉይዝተዋህቦ ብዘይ እቲ ህዝቢ ባዕሉ ንኻልእ ዝተዓደለ ኰይኑ ኣይረኣየንን። ህዝቢ ኤርትራ ኸኣ ሎሚ ሕጊ ኪመሃር "ሀ" ኢሉ ዝጅምር ዘሎ ኰይኑ ኪቐርብ ነቲ ህዝብን ሕግታቱን ተመኩሩኡን ምንሻው ኰይኑ እዩ ዝረኣየኒ። እንተድኣ ህዝቢ ኤርትራ ሕጊ ንምቕባል ብቕዓት የብሉን ዝብሉ ሰባት ሃልዮም ነቲ ህዝብን ዝነበረ ሕግታቱን ዘይፈልጡ ከኾኑ ኣለ ዎ ም እየ ዝብል። ሕጊ ፖለቲካዊ ውድባትን ሰልፍታት ንምቛም ማለት ብሕጊ ተቐይድካ ምኻድ ማለት እዩ። ብሕጊ ኣሚንካ ምኻድ ከኣ ኣብ ህዝቢ ኤርትራ ዘሎ ቅሩብነት ምስ ዝዀነ ካልእ ሃገርውን ዝወዳደር ኣይመስለንን። እቲ ከም ካልኣይ ሕቶ ዘቕረብካዮ እንተዀይኑ ገለ ሰብ ከምኡ ስሚዒት ኣይሳኣኖን ይኸውን፡ በቲ ስሚዒት ግን፡ ንመስል ህዝቢ ክትቅይድ ግቡእ ኣይኰነን። ህግደፍ ከም ፖለቲካዊ ስልፍ ከቕጽል ኣብ ዝብገስሉ ካልእ ተወዳዳሪ ስልፊ ክህል ዎ በቲ ሕጊ መሰረት፡ ንሃገርን ንህዝበን ንህግድፍን ዘጥዒን ሂወት ዝህብን እምበር ዝሃሲ ኣይኰነን። ፖለቲካዊ ስልፍታት ምህላው ከም ንሃገር ብሃይማኖት ኣውራጃን ወገንን ምፍልላይ ዝቑጽሩ ዎ እውን ዝስኣኑ ኣይኰኑን። እቲ ሕጊን እቲ መንግስትን ቅዋምን ድኣ ንምንታይ ኪህሉ እንተድኣ ነዚ ዕላማዚ ዘገልግል ኰይኑ። ስልፊ ይኹን ፖለቲካዊ ውድብ ኪምስረት በቲ ሕጊ መሰረት ምቕራቡን ዘይምቅራቡን ነቲ ሕጊ ዘተግብር ኣካል እኮ ከህሉ እዩ። ኣብ ጐልጐል ዘድርበ ኣገባብ ኣይኰነን። ስለዚ ብሕጽር ዝበለ ህላወ ፖለቲካዊ ውድባትን ስልፍታትን ኣብ ሃገርና በቲ ዝወጽእ ሕጊ መሰረት ኪህሉ ዝፈጥሮ ጸገም የለን እየ ዝበል። እንትርፎ ቅዱስ ፖለቲካዊ ውድድር። ከምቲ ህዝቢ ኣብ ሃይማኖታት ተኸፋፊሉ ከሎ ንጉዳይ ሃገሩ ብሐባር ዝጸምድ፡ ኣብ ፖለቲካዊ ኣረኣእያ ኪፈላሊ ይኽእል ኣብ ጉዳይ ሃገር ግን ብሓባር እገጥም ማለት እዩ። ሕቶ • ገለ ሃገራት ኣብ ልዕሊ ኤርትራ ዘለወን ኣረኣእያ ኣሉታዊ እዩ፡ ማለት ኤርትራ ከም ፈጣሪት ህውከት ወይ ኣብ ወተሃደራዊ ሓይሊ እትኣምን ገይረንየን ዘቕርብኣ ንስኻ ከም ገዲም ተጋዳላይ መጠን ነዚ ብኸመይ ትምልሰሉ? ጀንራል ዑቕበ፡-ብወገነይ ህ.ግ ናጽነት ኣምጺኣ ኤርትራከም ሉኡላዊት ሃገር ምስ ተቑጽረት ዝነበረ ስእሊ (ሕብሽዋቅ) ጽቡቕ እዩ ነይሩ እዚ ተምጽኦ ዘሎኻ ኣጠማምታ ኤርትራ ምስ የመን-ሱዳን-ጅቡቲ-ኢትዮጵያ ኣብ ግጭት ምስ ኣተወት ዝመጽእ ዘሎ እመስለኒ። ነዚ ኣርእስቲ እዚ ናይ ብሓቂ ካብ ናትዃ ጸገም ዝተበገስ ድዩ? ወይስ ክውንጅላና ደሌን? ንምፍላጥን ከም ተመኩሮ ክንመሃረሉን ምእንቲ ከምቲ ኣቐዲመ ኣብ ኣተሓሕዛና ንትካላዊ ኣስራርሓ ሃገራዊ ድሕነትና ዝምልከት ዝበልኩ ዎ ዕቱብ ገምጋም ኪግበርሉ ካብ ዘለ ዎ ጉዳያት ሓደ እዩ። ማለት ስእልናኣብ ዓለም ንምዕቃብን ንምዕዛዝን ዝኣክል ሰሪሕናዶ? ናይ ወጻኢ ፖሊሲታትና ክሳብ ክንደይ ንጹር ስትራተጂ ነይሩ ዎ ም? ውግእ ንኸይ መጽእ ብዝግባእ ጽዒርናዶ? ወዘተ ዝበሉ ሕቶታትን ካልእን ተዘርዚሮም ኪኢላዊ ገምጋም ኪግበረሎም ኣለ ዎ እብል። እዚ ምስ ዝረጋገጽዩ እቲ ቅኑዕ መልሲ ዝርከብ። ዝድግፍን ዝቃወምን ኣባህላታት ኪህሉ ይኽእልዩ። ንዕኡ ዝስዕር ግን ክፉት ዘተን ወገን ዘይወስድ ንጹር ገምጋምን ምስ ዝግበር ጥራይ እዩ። ሕቶ • ገለ ሰባት ንውድብ ከም ሓደ ፖለቲካዊ ዕላማ ንምውቃዕ ዝስርሕ ዘይዀነ፡ ንባዕሉ ከም ዕላማ ዝወስድ ዎ ኣለው። ንኣብነት ገለ ኣባላት ጀብሃ፡ ጀብሃ ስለ ዘይኣተወት፡ ክኣትው ከምዘይብሎም ገሊኦም እውን ኣብ ህዝባዊ ግንባር ስለ ዘለው ክሳብ መወዳእታ ክቕጽሉ ይደልዩ፡ ሕጂ ንስኻ ብውልቅኻ ብጀካ ህ.ግ ካልእ ሰልፊ ትደሊዶ? ጀንራል ዑቕበ፡-ከምቲ ኣብ ዝሐለፈ ሕቶኻ መልሲ ዝሃብኩሉ ሕጊ ሰልፊ ተኣዊጁ ኣብ ኤርትራ ሰልፍታት ክህልዋ ብምሉእ ድሌት ኢየ ዝድግፎ። ንህዝባዊ ግንባር ሓይላ ክትወጽእ ካብ ዝገበረ ሓደ ረቛሒ ዋላ እኳ ዋጋ ዝተኸፍሎን ብሕጊ ዘይተቐየደን ይኹን እምበር ኣብ ሜዳ ኤርትራ ክልተ ዝተፈላለዩ ኣረኣእያታትን ኣስራርሓን ብምንባሮም ህዝቢ ናብቲ ዝሓሸ ከዘምብል ዕድል ረኺቡዩ። ሕጂ ኸኣ ብሕጊ ዝተቐየደ ቅዱስ ፖለቲካዊ ውድድራት ምህላው ንህዝበን ሃገርን ጥዕና ዝህብዩ ኢለየ ዝኣምን። ሓደ ጥራይ ምዃን ስእልኻ ንምምዛን እውን ኣይሕግዝን እዩ። ገለ ሰባት ኣብ ሓደ ሃገር ፖለቲካዊ ስልፍታት ካብ ሓደ ንላዕሊ ምፍቃድ ኣሉታዊ መዳዩ ኢዩ ዝበዝሕ ዝበሉ ኣለው። እዚ ግን ሓደ መመኽነይታ ነቲ ሓደ ውድቦም በይኑ ክብሕት ስለ ዝደልዮ ክኸውን እኽእል። ካልኣይ ነገር ከኣ ነተን ካብ ሓደ ንላዕሊ ፖለቲካዊ ስልፍታት ኣቑመን ብዘይ ጸገም ዝግስግሳ ዓድታት ክፈልጥወን ስለዘይደልዩ ከኸውን እኽእል። ናይ ብሓቂ ሕግን ስርዓትን ዘለ ዎ ሃገር ካብሓደ ንላዕሊ ፖለቲካዊ ስልፍታት ጌይሩ ከጓዓዝ ረብሓምበር ጉድኣት ኣየኽትለሉን እዩ። ሕቶ • መጻኢት ኤርትራ ከመይ ክትሪኣ ትደሊ? ጀንራል ዑቕበ፡-ኩሉ ሰብ ንሜዳ ክወጽእ እንከሎ ዕላማ ስለ ዝነበሮ እዩ። ማለት ነጻ ኤርትራ ከምጽእ መስል ህዝቢ ተሓልዩ ብፍትሒን ዲሞክራሲን ሰላምን ክትነብር ኢዩ እቲ ድሌት። እዚ ሕጂ ኣትዩ ዘሎ ተጋዳላይ ይኹን፡ እቲ ተሰዊኡ ዝተረፈ፡ ብሂወቱ ተመሊሱ ክሽየም መዓርግ ኪለብስ፡ ኪወልድ ንብረት ከጥሪ ኢሉ ሓሲቡ ዝፈልጥ ዝነበረ ኣይመስለንን። ናይ ኣጋጣሚ ጉዳይ ግን ገለ ተስዊኡ ገለ ኸኣ ሓሊፉ። ሕጂውን ነዚ ዘሎ ይኹን ነቲ ዝመጽእ ወለዶ ኤርትራና ዓዲ ስርዓተ ሕጊን ፍትሒን ዓዲ ዲሞክራሲን ሰላምን ዓዲ ምዕባለን ሓድነትን ክትከውን እምነየላ። እዚ ንኺኸውን ከኣ እቲ መሰረታዊ ትሕተ ቅርጺ ማለት ብቕዋም መሰረት፡ብዘተኣማምን ደረጃ ዝስርሕ ሓጋጊ ፈጻሚን ነጻ ፍርዳዊን ትካላን ኪህልዋን ሰርዓተ ሕጊ ከነግስን ናይ ህዝቢ ተሳታፍነት ኣብ ጉዳይ ሃገሩ ኪዓዝዝን ናይ ርእይቶን ምዝራብን መስል ኪኽበርን ክርኢ እደሊ። ሕቶ • ብዛዕባ እዞም ስውኣት ኣሕዋትካ'ዶ መዕለልካና? ጀንራል ዑቕበ፡-ካብ ገዛና ንሜዳ ኣርባዕተ ኢና ተሰሊፍና። ናተይ ከምቲ ዝስማዕኩም እዩ ብዓል ሓዳርን ኣቦ ሰለስተ ቖልዑን ከኣ እየ። ናይቶም ሰለስተ ኣሕዋተይ ከኣ እቶም ክልተ ብ1978 ተሰሊፎም እታ ጓል ህዝባዊት ብዝብል ቅጽል ስምያ ኣብ ሜዳ ትፍለጥ እቲ ወዲ ከኣ ኣሮን ይበሃል። እቲ ሳልሳይ ትርእዩ ዎ ኣለኹም ከኣ ክስለፍ ከሎ ኣዝዩ ንእሽቶ እዩ ነይሩ ብ1978 ኢዩ ኸኣ ተሰሊፉ። መስዋእቲ ኸኣ ብኡ እዩ ዝጅምር ኣብ 6ይ ወራር ኣብቲ ኣነ ዝነበርኩሉ ግንባር ኣብ ብርጌድ 44 ብዕለት 17-2-1982 ተሰዊኡ። እቲ ሓደ ሓወይ ኣሮን ከኣ ኣብ ብ77 ኢዩ ነይሩ ብዕለት 31-3-1983 ኣብ እምባሃራ ተስዊኡ። እታ ሓብተይ ከኣ ምስ ብርጌድ-70 ኢያነይራ ኣብ መጥቃዕቲ ምድምሳስ ውቃው እዚ ምስ ሓይሊ ካድረታት ኣብ ዝነበረትሉ ግዜ ብዕለት 02-03-1984 ተሰዊኣ። ሕጂ እውን ሰለስተ ኣሕዋተይ ኣብ ኣገልግሎት ኣለው። • የቐንየልና ጀነራል ዑቕበ ኣብረሃ	asmarino.com	null
ኣቶ ጴጥሮስ ሰሎሙን መን'ዩ?	14 2004 ኣቶ ጴጥሮስ ሰሎሙን መን እዩ? ኣብ ናይ ሎሚ መደብና ሓጺር ታሪኽ ህይወትን ኣስተዋጽኦን ኣቶ ጴጥሮስ ሰለሙን ተኽለ ከነቕርበልኹም ኢና። ቅድሚ እዚ ሓተታ እዚ ምቕራብና ግን እዚ ዚስዕብ ሓጺር መግለጺ ነቕርበልኩም። ዚዝከር እዩ ቅድሚ ሕጂ ተመሳሰልቲ መደባት ኣብ ትሕቲ 'ኣስቴር ፍስሓጽዮን መን ኢያ? ' ከምኡ እውን 'ማሕሙድ ሸሪፎ መን እዩ? ' ዚብል ኣርእስትታት ኣቕሪብናልኩም ነርና። እንሆ ኸኣ ሕጂ 'ጴጥሮስ ሰሎሞን መን እዩ' ዚብል ታሪኽ-ህይወታዊ ሓተታ ነቕርበልኩም ኣሎና። ብመ ጀመርያ፡ ሓደ ንልዕሊ 30 ዓመታት ዝተጋደለ ሰብ ታሪኹ ኣብ ዉሽጢ ዓሰርተ ደቒቕ ዘቲኻ ኪውዳእ ዘይከኣል ሓቂ ጥራይ ዘይኰነስ ዓገብ እውን ኢዩ። እዞም ስሞም ረቚሕና ታሪኾምን ኣስተዋጽኦምን ነዘንትወሎም ዘሎና ብሉጻት ተጋደልቲ ታሪኾም ብግቡእ ንኪጽሓፍ ነዊሕ እዋንን ብዙሕ መጽናዕትን የድልዮ። እዚ ንወስዶ ዘሎና ተበግሶ ግን ንሓደ ዕሽሪት-ታሪኾም ስለ ዘይከድን ንሰማዕትና ይቕሬታ ንሓትት። ኣስዒብና ኸኣ፡ እቲ ንኤርትራ ግንባሩ ዝሃበ ጅግና ተጋዳላይ ኣዝዩ ብዙሕ ኢዩ። ድሕሪ ናጽነት ኣብ ቀይዲ ኣትዩ ዘሎን መስጐጒቲ ዘርከቦን እውን ከምኡ ብዙሕ እዩ። ብኻልእ ኣዘራርባ፡ ግዜ ፈሊና፡ ግቡእ መጽናዕቲ ገርና ክሳብ ንዳሎ፡ ዛንታኡን ፍረ-ዕዮኡን ኣብ ልብና ገርና በቲ ኣብ ኢድና ዘሎ ጽሑፋት ተጠቒምና ነዞም ኣብ ትሕቲ ቀይዲ ኣትዮም ዘሎዉ ዓሰርተ ሓደ ናይ ግንባርን መንግስትን ሓለፍትን ሰበ-ስልጣንን-ነበር ዛንትኦም በቲ ዓቕምና ነቕርበልኩም እንሆ። እምበኣር፡ ኣቶ ጴጥሮስ ሰሎሙን መን እዩ ኣብ ዚብል ሓተታና ንስገር። ኣቶ ጴጥሮስ ሰሎሞን ብተጋደልቲ ይዅን ገባር ብ"ወዲ-ሰሎሞን" ዚፍለጥ፡ ካብ እቶም ኣብ ኣዲስ ኣበባ ዩኒቨርሲቲñ ንጉዳይ ኤርትራ ምስ ናይ ካልኦት ናይ ሓርነት ምንቅስቓሳት ኣዛሚዶም፡ "እንተደኣ ኣበርቲዕና ተቓሊስናን ተወፊናን፡ ኤርትራ ናጻ ሃገር ክትከውን ዘይትኽእለሉ ምኽንያት የለን" ኢሎም ዝኣመቱን ነቲ ኣብ ሜዳ ኤርትራ ዝምዕብል ዝነበረ ፖለቲካዊ ሃዋህዉ ናህሪ ኪውስኽ ካብ ዝገበሩ ተመሃሮ ዩኒቨርቲ ሓደ ዀይኑ፡ ከም ዝበሎ ኸኣ ብጻዕሩን ብጻዕሪ-ብጾቱን ኤርትራ ልኡላዊነታ ንኽትለብስ፡ ከምኡ እውን ኣብ ፍቕዲ ናጻ ሃገራት ዓለም ዘእተወ ተጋዳልይ እዩ። ብ1971 ዓ.ም ንኽጋደል ኢሉ ንሜዳ-ኤርትራ እኳ እንተ ተበገሰ፡ ኣብ ሶማል ንሓደ ዓመት ስለ ዝተኣሰረ፡ ብ1972 ዓ.ም. ኢዩ ተሰሊፉ። ክሳብ 1ይ ውድባዊ ጉባኤ ህ.ግ.ሓ.ኤ፡ ኣብ ዝተፈላለዩ ሓላፍነታዊ ጽፍሒታት፡ ማለት ኣብ ተዋጋኢ ሰራዊትን ክፍልታትን፡ ካብ ተራ ተጋዳላይ ክሳብ ኮሚሽነር ፖለቲካ ቦጦሎኒ ኰይኑ ዘገልገለ ገዲም ተጋዳልይ ኢዩ። ኣቶ ጴጥሮስ፡ ብዝነበሮ ምቕሉል ኣቀራርባን ልዙብ ምትሕውዋስን ከምኡ እውን ብብጻይነቱን ተወፋይነቱን ብቕዓቱን ዘመስከረ ተጋዳይ ኢዩ ነይሩ። ውድብ ህዝባዊ ሓይሊታት ኣብ እቲ ግዜ እቲ ንዝነበሮ ፖለቲካዊ ኣረኣእያን መርገጺታትን ፈትፊቱ ኣብ ኣሃድኡ ንዝነበሩ ብጾቱ ብምቕባልን፡ ኣገባብ ቃልሲ ብምሕባርን ዓቢ ተራ ተጻዋቱ ኢዩ። ብተወሳኺ፡ ወተሃደራዊ ብቕዓቱ ብምምዕባልን ንካልኦት ኸኣ ኣብነት ብምዃንን፡ ዓብን ታሪኻውን ኣበርክቶ ገይሩ ኢዩ። ብ1977 ዓ.ም ኣብ ዝተገበረ 1ይ ውድባዊ ጉባኤ፡ ኣባል ፖለቲካዊ ቤት ጽሕፈት ኰይኑ ድሕሪ ምምራጹ፡ ሓላፊ ክፍሊ ስለያን ምልክትን ኰይኑ እውን ተመዚዙ። ክፍሊ ስለያን ምልክትን፡ ሓደ ካብቶም ኣብ 1977 ዝቘሙ ናይቲ እዋንቲ ሓደሽቲ ክፍሊታት እኳ እንተ ነበረ፡ ሓደ ካብቶም ቅልጡፍ ምዕባለ ጌሮም ኣብ ዕጥቃዊ ቃልሲ ልዑል ተራ ዝተጻወቱን ልዑል ኣበርክቶ ዝገበሩን ንምዃን ዝበቕዐ ኣብ ትሕቲ መሪሕነት ኣቶ ጴጥሮስ ሰለሙን ኢዩ። ኣቶ ጴጥሮስ ሰለሙን፡ ተርኡን ኣበርክቶኡን ኣብኡ ጥራይ ከይተወሰነ፡ ኣብ ዝተፈላለየ ወተሃደራዊ ግንባራት ተዋፊሩ ኣብቲ ጽንኩር ናይ ወራርን ምዝላቕን ህሞት ወተሃደራዊ ኣዛዚ ኰይኑ ዘገልገለ፡ ሓደ ካብ ተመክሮ ብረታዊ ተጋድሎ ህዝቢ ኤርትራ ዘፍረዮም ወተሃደራዊ ኣዘዝቲ ኢዩ። ክፍሊ ስለያን ምልክትን፡ ከም ኣገዳሲ ትካል ኣብቲ ወተሃደራዊ ጉዕዞ፡ መምስ መድርኹ ዝሰማማዕ ቀጻሊ ምምሕያሽ ኪገብርን ንናይቲ እዋን ብድሆታቱ ኪገጥም ዘኽእሎን ኣገባባት ብምትእትታው፡ ብቕዓት ዓቕሚ-ሰቡ ብቀጻሊ ስልጠናን ትምህርትን ብምምዕባል፡ ህዝባዊ ግንባር፡ ቅድም ኣብ ምክልኻል ድሓር ድማ ኣብ ወተሃደራዊ ተበግሶ ምውሳድ፡ ዝተጻረየን ዘተኣማምንን ሓበሬታት ብምቕራብ ናይ ሓበሬታን ሓድሽ ሓሳባትን ማዕከን ኰይኑ ኣገልጊሉ። ድሕሪ ናጽነት፡ ከም ኩሎም ሲቪላዊን ወተሃደራውን ትካላት ናይ ሃገርና፡ ንናይ ሓደ ሰብ መደብን ዊንታን ከም ዘገልግሉ ኰይኖም ዝተቐርጹ፡ ክፍሊ ወተሃደራዊ ስለያ እውን ካብዚ መጻወድያ ክወጽእ ኣይኽኣል እምበር፡ ናይ ግዜ ዕጥቃዊ ቃልሲ ኣበርክቶኡን፡ ኣብቲ ደረጃ ብቑዕነት ዘብጽሑ ዎ ሓለፍቱን ኣባላቱን፡ ተጋዳልይ ጴጥሮስ ሰለሙን ዝርከቦምን ንሱ ዝመርሖምን፡ ታሪኾም ምስ ታሪኽ ምክልኻልን ምጥቃዕን፡ ምስ ዓወትን ናጽነትን ተኣሳሲሩ ክዝከር ዝነብር እዩ። ኣቶ ጴጥሮስ ሰለሙን፡ ኣብ ናይ 1978 ብሕብረት ሶቭየትን ካልኦት ሃገራትን ዝተደገፈን ናይ ደርግ ወራር ንምክልኻል ኣብ መንጎ ከረንን ኣቑርደትን ተመስሪቱ ናይ ዝነበረ፡ ቀጺሉ እውን ኣብ መንጎ ከረንን ኣፍዓበትን፡ ኣብ መወዳእታ ድማ ኣብ ናቕፋ ናይ ዝተመስረተ፡ ወተሃደራዊ ግንባራት ኣዛዚ ብምዃን ብቐጻሊ ኣብ ዓውደ ኵናትን ኣብ መንጎ ሰራዊቱን ኰይኑ ሰሪሑ። ካብ መ ጀመርታ 1979 ክሳብ ኣጋ መወዳእታ 1983፡ ካብ ሳልሳይ ክሳብ ሻዱሻይ ወራራት ደርግ፡ ከምኡ እውን ሰላሕታ ወራር፡ ኣብ ምፍሻል፡ ዋና መአዘዚ ማእከል ኣብ ናቕፋ ኰይኑ ካብ ግንባር ናብ ግንባር እንዳተንቀሳቐሰ ብውሕልነትን ብቕዓትን ብሉጽ ኣመራርሓ ኣርእዩ። ብፍላይ ግንባር ናቕፋ፡ ምልክት ጽንዓትን ተወፋይነትን ህዝቢ ኤርትራን ኤርትራዊ ተጋዳላይን ንኽትከውን ካብ ዘብቅዓ ረቛሒታት ብሱልን ውሕሉልን ኣመራርሓ ከም ምዃኑ መጠን፡ ኣቶ ጴጥሮስ ሰለሙን፡ ሓደን ቀንድን ካብቶም ግንባር ናቕፋ ክዝከር ከሎ ኣብ ቅድሚ ዓይኒ ነፍሲ ወከፍ ኣባል ህዝባዊ ግንባር ዝመጽእ እዩ። ብድሕሪኡ ካብ ወተሃደራዊ ግንባር ተሳሒቡ ብቀዋሚ ኣብ ክፍሊ ስለያ ኰይኑ ክነጥፍ ዝተገብረሉ ግዜ እውን ንወተሃደራዊ ክእለቱን ተመክሮኡን ብቐሊሉ ክትካእ ከም ዘይክእል ብምርዳእ ኣብ መ ጀመርታ 1984 ኣብ ተሰነይ ንዝነበረ ጸላኢ ንምድምሳስን ተሰነይ ሓራ ንምውጻእን፡ ኣብ 1985 እውን ኣብ ባረንቱ ንዝነበረ ጸላኢ ንምድምሳስን ባረንቱ ሓራ ንምውጻእን፡ ብእዛዝነት ናይቲ ውግኣት ሰሪሑ እዩ። ኣቶ ጴጥሮስ ሰሎሙን፡ ብ1987 ዓ.ም. ዝተገበረ 2ይ ውድባዊ ጉባኤ እውን እንደገና ኣባል ፖሊቲካዊ ቤት ጽሕፈት ኾይኑ ተመሪጹ። ናይ ክፍሊ ስለያን ጸጥታን ሓላፊ ብምዃን ከኣ ነቲ ኣብቲ እዋን ስርዓት ደርግ ብሶቭዬት ሕብረት እናተሓገዘ ዘተኣታተ ዎ ረቂቕ ስለያውን ናይ ጸጥታን ኣሰራርሓ ንምምካት ዓቕሚ ክፍሊ ስለያ ክብ ንምባል ናይ ትምህርትን ስልጠናን መደባት ብምትእትታውን፡ ህዝባዊ ግንባር ካብ ናይ ምክልኻል ናብ ናይ ስትራተጂያዊ ምጥቃዕ ተሰጋጊሩን መስርሕ ስትራተጂያዊ መጥቃዕቲ ሸቶኡ ንክወቅዕ ግዙፍ ኣበርክቶ ኣወፍዩ። ኣብ ኩሉ ዓበይቲ ወተሃደራዊ ስርሒታት ብኣካል ኣብ ዓውደ ኲናት ተረኺቡ ስትራተጂያዊ ኣገዳስነት ዝነበሮ ሓበሬታታት ብቐረባን ብቐጥታን፡ ንዝምልከቶም ኣዘዝቲ ብምሃብን ንተመኩሮኡን እዋናዊ ሓበሬታታትን ብምውህሃድ ክሳብ መወዳእታ ናይ ናጽነት ኵናት ንኣገልግሎት ህዝብን ሃገርን ዘውዓለ ውፉይ መራሒ ኢዩ። ኣብ እዋን ነጻነት፡ ክሳብ ምግባእ 3ይ ጉባኤ ህዝባዊ ግንባር ሓርነት ኤርትራ፡ ተጋዳላይ ጴጥሮስ ሰለሙን፡ መ ጀመርታ ጸሓፊ ክፍለ-ምክልኻል ቀጺሉ ድማ ሚኒስተር ምክልኻል ኰይኑ ክሳብ መ ጀመርያ በ1994 ዓ.ም ኣገልጊሉ። ኣብ ናጻ ኤርትራ ኵነታት እንዳተለወጠ መጺኡ" ክፍሊ ስለያን ምልክትን ድማ ምስ ጊዜ ተቋሪኑ ኪምዕብል እኳ ይድለ እንተ ነበረ፡ ዋና ጸሓፊ መንግስቲ ኤርትራ ምስ ኣቶ ጴጥሮስ ሰሎሙን ስነ-ሓሳባዊ ፍልልያት ኣስተብሂሉ፡ ነቲ ኣብ ግዜ ብረታዊ ቃልስን ከምኡ እውን ኣብ ምዕዋትን ምዕቃብን ናጽነት፡ ሓደ ካብ ቀንዲ መሓውራት ሰውራን መንግስትን ዝነበረ ክፍሊ ስለያ፡ ንተጋዳላይ ጴጥሮስ ዘሕሰመ መሲሉ ዎ ፡ ቖራሪሙ ከም ዝለምስ ጌሩ ዎ። ዝተጎድአ ሃገርን ህዝብን ድኣ እምበር ኣቶ ጴጥሮስ ሰለሙንሲ ንሃገሩን ህዝቡን ዝከኣሎ ኣበርክቶ ካብ ምግባር ኣይተjጠበን፡ ንዕኡ ዚምልከት ፍሉይ ፖለቲካዊ ይኹን ካልእ ክሳራ እውን ኣይነበሮን። ኣቶ ጴጥሮስ ሰለሙን፡ ድሕሪ እቲ ኣብ መ ጀመርታ 1994 ዝተጋብአ 3ይ ጉባኤ ህዝባዊ ግንባር ሓርነት ኤርትራ፡ ካብ ሚኒስትሪ ምክልኻል ናብ ሚኒስትሪ ጉዳያት-ወጻኢ ተቐይሩ። ንሰለስተ ዓመታት ከኣ ሚኒስተር ጉዳያት ኰይኑ ሰሪሑ። ቀጺሉ እውን ካብ ሚኒስትሪ ጉዳያት-ወጻኢ ናብ ሚኒስትሪ ሃብቲ-ዓሳ ዝለ ዝተቐየረ፡ ክሳብ ኣብ ወርሒ ግንቦት 2001፡ ማለት ካብ ስርሑ ክሳብ ዝድስክል፡ ንሃገሩ ብትግሃት ኣገልጊሉ ኢዩ። ኣብ ናይ 1998 ኲናት ኤርትራ-ኢትዮጵያ ንውሱን ግዜ ከም ኣማኻርን ተሓጋጋዚን ሚኒስተር ምክልኻል ኰይኑ ክሰርሕ ተመዚዙ እኳ እንተ ነበረ፡ ብሰንኪ ፕረዚደንት ዝተኸተሎ ናይ ኣመራርሓ ኣገባብ ዕጉብ ዘይምንባሩ ኣብ ወተሃደራዊ ስርሓት ተዋሂቡ ዎ ዝነበረ ናይ ምኽሪ ምሃብን ምትሕግጋዝን ስራሕ ተሓዲጉ። ሚኒስተር ሃብቲ ዓሳ ከሎ ነቲ ሃገር ዝምርሓሉ ዝነበረ ብፕረዚደንት ዝተኣታተወ ኣገባብ ገደብ ንምግባር፡ ኣባላት መሪሕነታት መንግስትን ግንባርን፡ ቅድም ኣብ ኣኼባታት ባይቶታት ግንባርን መንግስትን፡ ንሱ ምዃን ምስ ኣበየ ድማ ወጻኢ ካብዚ ኣካላት እዚ፡ ኣቤቱታኦም ከስምዑ ካብ ዝ ጀመሩ ሓደ ነይሩ። ነዚ ካብ ናይ ፕረዚደንት ዝተፈልየ ርእይቶ ምህላዉን ተቓውሞኡ ዓው ኢሉ ምግላጹን ምኽንያት ብምግባር፡ ፕረዚደንት ኢሳያስ፡ ካብ ወርሒ ግንቦት 2001 ክሳብ ዕለተ-ማእሰርቱ፡ ካብ ኩሉ መንግስታዊ ሓላፍነቱ ኣደስኪሉ ዎ። ከም እቶም ካልኦት ኣብ ማእሰርቲ ዝርከቡ ብጾቱ፡ ኣቶ ጴጥሮስ ሰለሙን፡ ምእሳሩ እንተ ዘይኰይኑ ተኣሲሩሉ ዘሎ ቦታ፡ ኩነታት ጥዕንኡን ኣይፍለጥን ጥራይ ዘይኰነ ብሂወት ምህላዉ ዘረጋግጽ ምልክታት እውን የለን። ድሕሪ ማእሰርቲ ናይ እቶም 11 ላዕለ ዎ ት ሓለፍቲ መንግስትን ግንባርን፡ ብመንግስቲ ንሰለስተ ወይ ኣርባዕተ ካብቶም እሱራት ፈሊኻ ናይ ምጽላም ዘመተ ተኻይዱ ኢዩ። ብውሽጢ-ውሽጢ ሓደ ካብ እዞም እቲ ጸለመ ናብ ኣቶ ጴጥሮስ ሰሎሙን ከም ዘቕንዐ ናይ ኣደባባይ ምስጢር ኢዩ። ንሓደ ተጋዳላይ እሞ ኸኣ ከምዚ ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሰ ስሉም ታሪኽ ዘሎ ዎ ፡ ኣብ ታሪኽ ኤርትራ ዝገበሮ ኣስተዋጽኦ ኪከሓድ ዘይከኣል ኣሰር ዝገደፈ ሰብ፡ ስሙ ንምጽላምን ፍረ-ዕዮኡ ምቊንጻብን ንሕልና ደቂ-ኤርትራ ከም ዝበሳስዖ ምግማቱ ኣየሸግርን። ህዝቢ መን ዘምጽኣሉ ናጽነት ዲዩ ዘስተማቕሮ ዘሎ? ዋላ እኳ ህዝቢ እታ ናይ ልቡ ንኸይዛረብ ኣፉ ይለጐም፡ ሕልናኡ ከም ዘየቕስኖ ርዱእ ኢዩ። ፕረሲደንት ኢሳያስ ኣብ ልዕሊ ብጾቱ፡ ኣብ በረኻታት ኤርትራ መጓዩይቱ፡ ኣብ ዕርድታት ናቕፋ መዳቕስቱ፡ ቅያ መሳርሕቱ፡ ዝወሰዶ ናይ ማእሰርቲ ስጒምቲ ሕልና ዘይጸዋሮ ገበን እዩ። ለውጢ ምሕታት፡ ኣኼባ ምጥላብ፡ ብመጽዓ ስዉእ መሰረት ስልጣን ንህዝቢ ነረክብ ምባል ያኢ ከም ዓቢ ገበን ተቘጺሩ፡ ተምበርካኽነት ኰነ ጥልመት ዚብል እከይ ስም ተዋሂቡ ዎ ክንሰምዕ ዝስምዓና ጓሂ መዐቀኒ የብሉን። ኣቶ ጵጥሮስ ሰሎሙን እቲ ዝወረዶ ግፍዒ ኣብኡ ጥራይ ኣይተወሰነን፡ ኣብ በዓልቲ ቤቱ፡ ወይዘሮ ኣስቴር ዮውሃንስ እውን ተሰጋጊሩ ኢዩ። ው/ሮ ኣስቴር፡ ኣብ ሃገር ኣሜሪካ ትምህርታ ድሕሪ ምጥንቓቕ፡ እቶም ብዘይ ኣቦ ዘሎዉ ደቃ ንኽትናቢ ንሃገራ ምስ ተመልሰት ካብ መዕርፎ ነፈርቲ ኣስመራ ብዕለት ተወሲዳ ኣብ ትሕቲ ቀይዲ መንግስቲ ክም እትኣቱ ተገይሩ" ሃለዋታ ዚፈልጥ ሰብ እውን የለን። ስለምንታይ ክሳብ ክንድዚ ጭካኔ የድሊ? ኣብዚ ግዜ እዚ እቶም ኣርባዕቲኦም ደቖም፡ ስድርኦም ናጽነት ዘምጽኡ ጀጋኑ ክነሶም፡ ብዘይ ኣቦን ኣደን ክቕጽዑ መተገብአ? ዝኸበርካ ህዝቢ ኤርትራ፡ እዚ ጒዳይ እዚ ጒዳይካ ስለ ዝዀነ ኣቕልበሉ፡ ድምጽኻ እውን ሃበሉ።	asmarino.com	null
ዕላል ብሕታውያን ጋዜጠኛታት ምስ ሚኒስተር ነበር ሃይለ ወልደትንሳኤ (ድሩዕ) 13 2001	13 2001. - / ዕላል ብሕታውያን ጋዜጠኛታት ምስ ሚኒስተር ነበር ሃይለ ወልደትንሳኤ (ድሩዕ) "ፕረዚደንት ካብ ሕጊ ወጺኡ፡ ነዚ ዘሎ ናይ ኣረኣእያ ፍልልይንሰላማዊ ተቓውሞን ብጎነጽ…ኪድርቁስ ኪፍትን ኣይግባእን" "ካብዛ ኣካይዳ ጎብየ ትበሃል ተመዛዚት ሓረግ ክንናገፍ ከድሊ እዩ።" ሕቶ፡-ቅሉዕ መልእኽቲኹም ኣኼባታት ማእከላይን ሃገራውን ባይቶታት ጸዊዕኩም ከም እተነጽገ ይሕብር። ንኣኼባ ዘገድስ እንታይ ኩነታት ሃልዩ፡ ስለምንታይ'ከ ህጹጽ ኮይኑ? ኣኼባ ምጽዋዕከ ሕጋዊን ኣገባብን ዲዩ? ድሩዕ፡ ማእከላይ ባይቶ ናይ ግንባር፡ ሃገራዊ ባይቶ ድማ ናይ መንግስቲ፡ እቶም ዚለዓሉ ሓገግቲ ኣካላት፡ ማለት ዘለዓለ ስልጣን ዘለ ዎ ም ኣካላት እዮም። ኣብ ግንባር ልዕሊ ፈጻሚ ቤት ጽሕፈትን ልዕሊ ኣቦ መንበርን፡ ኣብ መንግስቲ ድማ ልዕሊ ካቢነ ሚኒስትራትን ልዕሊ ፕረሲደንትን ስልጣን ዘለ ዎ ም ኣካላት እዮም። ማእከላይ ባይቶ ናይ ግንባር ኣብ ኣረርባዕተ ኣዋርሕ፡ ሃገራዊ ባይቶ ናይ መንግስቲ ድማ ኣብ ሸሽዱሽተ ኣዋርሕ ምዱብ ኣኼባ ኪገብሩ፡ኣቦ መንበር ምስ ዚደሊወይ 2/3 ኣባላት ባይቶ ምስ ዚጠልቡ ድማ ካብ ምዱብ (ስሩዕ)ግዜ ወጻኢ፡ ህጹጽ ኣኼባ ክገብሩ፡ ኣብ ኣኼባታቶም (ስሩዕ ይኹን ህጹጽ) ፖሊስታት ክሕንጽጹን ስራሓት ፈጸምቲ ኣካላትክቖጻጸሩን ብመስረት ቅዋም፡ ማለት ብሕጊ፡ መሰጋገሪ ቅዋም ህግድፍ "ዓንቀጽ 6"፡ መሰጋገሪ ቅዋም መንግስቲ ኤርትራ "ዓንቀጽ 4" ዝተሓንጸጸ እዩ። ንኣኼባ ዘገድስ እንታይ ኩነታት ሃልዩ እዩ ክበሃል ኣይግበኦን። ከም ሓገግቲ ኣካላት ብዘይካኣብ ዓመታዊ ዕረፍቲ ኩሉ ግዜ እናተራኸቡ ብምስራሕ ንግንባርን መንግስቲን ዝመርሕ ፖሊስታትን ሕጊታትን ከጽንዑ፡ ክምርምሩን ክውስኑን ዝግባእ ስለዝኾነ። ከም መሰጋገሪ መድረኽግን፡ ኣኼባታቶም ኣብ ኣረርባዕተን ሸሽዱሽተን ኣዋርሕ ክኸውን ብሕጊ (ቅዋም) ስለዝተወሰነ እዩ ብቐጻሊ ዘይራኸቡ። ከምርመርን ክውሰንን ዘለ ዎ ፖሊስታትን ሕጊታትን ኣሎ ጥራይ ዘይኮነ፡ ናይ ግንባርንመንግስቲን ፈጸምቲ ኣካላት ስራሕ ምክትታልዉውን ስለዘድሊ፡ ኣብ ምዱብ ግዚኦም ክራኸቡ ናይ ግድን እዩ። ኣብ መንጎ ምድቡ ኣኼባታት ሓገግቲን ፈጸምቲን ኣካላት ኣብ ዘሎ ግዜ፡ ዝለዓለ ስልጣን ዘለ ዎ ኣቦ መንበርን ፕረሲደንትን ኢዩ። ኣቦ መንበር ወይ ፕረሲደንት ስሩዕ ግዜ ኣኼባታት እናተመጠጠ ብዘይ ምጽዳቕ ባይቶ፡ ዘድለዮ ውሳነታት ከተግብር ከም ዝምባለ ስለዚረአ ኣብ ናትና ኮነ ኣብ ተመኩሮ ካልኦት)፡ ነዚ ተርእዮን ዝምባለን ምቁጽጻር እዩ ድማ ፍሉጥደረት ግዜ (ስሩዕ) ኣኼባ ሓገግትን ፈጸምትን ኣካላት ክህሉ ብሕጊ ዝሕንጸጽ። ነዚን ካልኦት ብባይቶ ዚጸድቁë ሕግታትን ብፈጻሚ ኣካል ኮነ ብፕረሲደንት ንኸይጠሓሱ ንምቁጽጻርን ንምምዝዛንን ከኣ እዩ ፍርዳዊ ኣካል ካብ ሓጋጊን ፈጻምን ኣካላት ናጻ ኮይኑ ዝቐውም። ኣቦመንበር ባይቶታት፡ ኣብ ምዱብ ግዚኡ ኣኼባታት ምስ ዘይዕድም ብሕጊ ምጥሓስ ኣብ ፍርዳዊ ኣካል ክኽሰስ ይከኣል እዩ። ግዝኣተ ሕጊ እንተልዩ። ኣብ መንጎ እቲ ስሩዕ ግዜ (ቅድሚ ኣርባዕተ ኣዋርሕ ኣብ ናይ ግንባር፡ ቅድሚ ሽዱሽተ ኣዋርሕ ድማ ኣብ ናይ መንግስቲ) ክጽዋዕ ዘለ ዎ ህጹጽ ኣኼባ፡ ብመብዛሕትኦም ኣባላት ሓጋጊ ኣካላት ኣገዳሲ ኮይኑ ምስ ተረኽበ ዉምበር፡ ሓደ ክልተ ስለዘደለይ ዎ መታን ከይከውን ድማንህጹጽ ኣኼባ ጻውዒት ኣቦ መንበር ወይ ጠለብ 2/3 ኣባላት ባይቶ ናይ ግድን ከምዘድሊ ኮይኑ ብሕጊ ተሓንጺጹ ኣሎ። ኣብ ግንባር ንኣርባዕተ ኣዋርሕ፡ ኣብ መንግስቲ ሽዱሽተ ኣዋርሕ ከይኣኸለ፡ 2/3 ኣባላት ሓጋጊ ኣካል እንተዘይሓቲቶም ኣቦ መንበር ባይቶ ኣኼባ ክጽውዕ ኣይግደድን እዩ። እዚ ነቲ ሕጋዊ ሸነኽ ናይቲ ሕቶ ዝምልስ እዩ። እንታይ ክዝረብ የደልን ኣየድልን ብዘየገድስ፡ ብሕጊ ክግበር ከምዘለ ዎ ዘረጋግጽ እዩ። ኣኼባ ንምግባር ዘገድስ ምኽንያትዉከ ኣሎ ዲዩ ዝብል ሕቶዉ ውን ክምልሽ ዘድሊ ይመስለኒ። ኣብ ናይ ነሓሰን መስክረምን 2000 ኣኼባታት ማእከላይን ሃገራውን ባይቶታት ተዘሪቡሎም ንመጻኢ ጉዕዞ ኤርትራ ኣዝዮም ኣገደስቲ ዝኾኑ ናይ ምሉኣት ኣባላት ግንባርን ሓፋሽ ህዝብን ዕቱብ ክትዕን ተሳታፍነትን ዝሓቱ ውሳነታት ሓሊፎም ኔሮም። ጉባኤ ግንባር ኣብ ውሽጢ ሽዱሽተኣዋርሕ፡ ቅዋማዊ ስርዓት ዝትከለሉ ሃገራዊ ምርጫ ድማ ኣብ መወዳእታ 2001 ክግበሩ። ድሕሪዉቲ ኣብ ለካቲት 1994 ዝተጋብአ፡ ሳልሳይ ጉባኤ ህግ፡ ራብዓይ ጉባኤ ኣብ ቀዳማይ መንፈቕ 1996 ክግበርዉዩ ተወሲኑ ነይሩ። ካብዉቲ ዝግብኦ ንልዕሊ ሓሙሽተ ዓመታት ተመጢጡ እንሆ። ሕጂ ድማ ብመስረት ናይ ነሓሰ 2000 ውሳነ ኣኼባ ማእከላይ ባይቶ ክሳብ መወዳእታ ለካቲት 2001 ጉባኤ ክግበር ነይር ዎ። ጉባኤ ክግበር ግን ምርጫታት ምክያድ ጥራይ ኣይኮነን ዝሓተት። ጉባኤ ንስለ ጉባኤ ኣይኮነን ዚግበር። ዝሓለፈ መድረኽ ብውድዓዊ መገዲ ምግምጋም፡ ካብኡ ዝውሰድ ምህሮ (ካብ ኣወንታዊ ጥራይ ዘይኮነ ብቐንዱ ካብ ኣሉታዊ መዳይ) ብግቡእ ኣብ ግምት ምእታው፡ ንዝጸንሓና ራእይን ዕላማታትን ብምፍታሽን ዘጋጥመና ብድሆታትን ዝጽበየና ዕማማትን ብምትንባይ ዕላማታትና፡ ስትራተጂታትናን ኣሰራርሓናን ምትዕርራይ፡ ናይ መጻኢ ጉዕዞና መገዲ ከኣ ምስኣልን ይሓትት። ንጉባኤ ዝምረጹ ኣባላት ከኣ ኩሎም ኣባላት ኣብዞም ገምጋማትን መጻኢ መደባትን ብኽፉት ምስ ተኻትዑን ምስ ተመያየጡን፡ ርእይቶታት ኣባላት ሰኒjምን ንኣባላት ወኪሎምን እዮም ኣብ ጉባኤ ክሳተፉ ዘለ ዎ ም። ኣብቲ ገምጋም ንውድባዊ ጉዳያት ጥራይ ዘይኮነ፡ ግንባር ንመንግስቲ ይመርሕ ስለዘሎ፡ ተመኩሮ መንግስቲዉውን ዝምልከቶ እዩ። ብዘይካ ከምዚ ዝኣመሰለ ኩነታትን ንኩሎም ኣባላትዘሳትፍን ገምጋም፡ ጉባኤ ምግባር ኮነ ብዛዕባ ዕለተ ጉባኤ ምዝራብ ትርጉም ኣይህል ዎ ን። ክሳብ ለካቲት 2001 ከኣ እዚ ገምጋማትን መስርሕ ምርጫን ክውዳእ ይከኣል ነይሩ። መደናጎይን መወንዘፍን ብቑዕ ምኽንያት የለን። ብመሰረት መሰጋገሪ ቅዋም መንግስቲ ኤርትራ ናይ 19 ግንቦት 1993 ዓንቀጽ 3/2 ዕድመ መንግስቲ ኤርትራ እንተነውሐ ኣርባዕተ ዓመት ክኸውን ስለዝውስን፡ እንተነውሐ ኣብ ግንቦት 1997 ክብቅዕ ነይር ዎ። ኣብ ግንቦት 1997 ከኣ ቅዋማዊ መንግስቲ ክምስረት ነይር ዎ። ነዚ ቅዋማዊ መንግስቲ ንምምስራት ብደካ ካልኦት ልሙዳት ናይ መንግስቲ ስርሓት ናይ ግድን ክፍጸሙ ወይ ተነዲፎም ክጸድቁ ዝነበሮም ስርሓት ስለዝነበሩ እዩ ናይ ኣርባዕተ ዓመታት ናይ መሰጋገሪ ግዜ ዝተደልየ። ሃገራዊ ቅዋም፡ ሕጊ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ሕጊ ፕረስን ካልኦት ንምምስራት ቅዋማዊ መንግስቲ ዘድልዩ ሕግታትን ካብዉቶም ቀንዲ እዮም። ኩሎም እዞም ሕጊታት እዚኣቶም ቅድሚ ግንቦት 1997 ተወዲኦም ቅዋማዊ መንግስቲ ኣብ እዋኑ ክምስረት ኣይከኣልን ኔሩ ዲዩ ዝብል ሕቶ ሓደ ካብቲ ክግምገም ዘለ ዎ እዩ። ብወገነይ ሕጂ ንድሕሪት ተመሊሰ ክርእዮን፡ ኣብዉውን (ብግቡእ ንከይሰርሕ ብቑዕ ምኽንያት ከኣ የለን) ኩሉ እቲ ንምምስራት ቅዋማዊ መንግስቲ ክግበር ዝነበሮ፡ ኣብ እዋኑ ክፍጸም ይከኣል ነይሩ እብል። ናይ ባይቶ ማለት ናትካ ድኻም ጥራይ እዩ። ሃገራዊ ባይቶ ኣብ ናይ መስከረም 2000 ኣኼባኡ ሕጊ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ነዲፉ፡ ናብ ህዝቢ ንክትዕ ኣውሪዳን ርእይቶታት ኣኪባን ናብ ኣኼባ ሃገራዊ ባይቶ ንምጽዳቕ ከተቕርብ እተመዘዘት ኮሚቴ ቖይማ ኔይራ። ሃገራዊ ባይቶ ዝሃባ ስራሕ ብፕረሲደንት ብዘይኣገባብ እንተዘይዕገት፡ ኣብ መወዳእታ ጥሪ 2001 ንህዝባዊ ክትዕ ቀሪባቶ ዝነበረት ንድፊ ሕጊ ፖለቲካዊ ስልፍታት ዋላንሰለስተ ኣዋርሕ ክትዕ እንተዚግበረሉ ኣብ መወዳእታ ሚያዝያ 2001 ንምጽዳቕ ናብ ሃገራዊ ባይቶ ክቐርብን ክጸድቕን ምኸኣለ ነይሩ። ቅድሚ ሃገራዊ ምርጫ ናይ ታሕሳስ 2001 ከኣ ብውሕዱ ናይ ሸውዓተ ኣዋርሕ ዕድመ ምነበሮ ነይሩ። እቲ ንድፊ ሕጊ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ንዝሓለፈ 3-4 ኣዋርሕ "ደስኪሉ" ድሕሪ ምጽናሕ፡ ዝምልከታ ኮሚቴ ብዘይትፈልጦ መገዲ ሕጂ ንክትዕ ወሪዱን፡ ኣብ ወጻኢ ንኣብነት ኣብ ኣመሪካ ብውሑዳት ሰባት ኣብ ብዙሓት ከተማታት ነቲ ክትዕ መታን ክመርሑ ምኽኑይ ዘይኮነ ነዊሕ ጊዜከምዝወስድ ይግበርን ኣሎ። ዕላምኡ ድማ ናይ ምርጫ ግዜ ክሳዕ ዝኣክል ኣጽኒሕካ ትርጉም ከምዘይህል ዎ ንምግባር እዩ። ብግዜ ኣመኽኒኻ ቅዋማዊ መሰል ህዝቢ ኣብ ቀዳማይ ሃገራዊ ምርጫንምንፋግ ከም ናይ ሓጺር ዕላማ፡ ነቲ ሓደ ሰፊሕ ፖለቲካዊ ምንቅስቓስ ወይ ውድብ እምበር ፖለቲካዊ ሰልፍታት ክህልዋ የብለንን ዝብል ናይ ስልጣን ምብሓት ወይ ምልኪ ኩነት ንምፍጣር ከኣ ከም ናይ ሓዋሩ ዕላማ ጌረ ጥራይ እየ ኣነ ክርድኦ ዝኽእል። እዚ ድማ ነቲ ህ.ግ. ኣብ ናይ1987 ካልኣይን ናይ 1994 ሳልሳይን ጉባኤታቱ፡ ህዝቢ ኣብ ግንቦት 1997 ብምጽዳቕ ሃገራዊቅዋሙ፡ ሃገራዊ ባይቶ ኣብ መስከረም 2000፡ ዝወሰን ዎ ምንጻግን ምኽሓድን እዩ። ቀንዲ ሕመረቱ ድማ ዚተፈላለየ ኣረኣእያታት ክህሉን ክጸዋወርን ተፍቅድዉዶ ኣይተፍቅድን ዚልክዕን፡ ህዝቢ ዝተፈላለየ ኣማራጺ ሓሳባት ኪቐርበሉን ናጻ ድሌቱ ክመርጽን መሰሉ ትሕልወሉዉዶ ኣይትሕልወሉን ዝመስክር ጭቡጥ ኩነት እዩ። ህዝቢ ብናይ ጸላኢ ወራር ተመዛቢሉ ዓዱ ከይተመልሰን ኣብ ሕማቕ ኩነታት እናሃለወን፡ ኣዴታት ናይ ስዉኣት ደቀን ሓበሬታ ከይፈለጣ፡ ናይ ሰላምን ውግእን ኩነታት ናበይ ከምዘብል ከየፍለጠ፡ ኣብዚ ሕቶታትዉዚ ዝፈላሊ ነገር ከይሃለወ፡ ስለምንታይ ምርባጽ፡ ስለምንታይ ህጹጽ ይኸውን፡ዝብል ሕቶ ይለዓል እዩ። በቲ ግሩህ ዓይኒ፡ ናይ ግቡእን ቅዋማዊ መንግስቲን ሕቶ፡ ናይ ምርጫታትን ሓለፍቲ ምቅይያራትን ወይ ንሂወት ናይ ህዝቢ ብቐረባ ዘይጸሉ ክልሰ ሓሳባዊ ምውስዋሳትን ጌርካ ብምውሳድ እንተጸንሓልናን እንተተደናጎየን እንታይ ኣለ ዎ ክበሃል ይከኣል ይኸውን። ሕቶ ጉባኤ ግንባርን ምምስራት ቅዋማዊ መንግስትን ምርጫታት ዝሓትትዉኳ እንተኾነ፡ ብቐንዱ ግን ብተሳትፎ ህዝቢ ሓቀኛገምጋም ምግባርን ናይ መጻኢ ዕድል ንጽቡቕ ውሑስ ምግባርን ጉዳይ እዩ። ስለምንታይ ጸላኢ ብዙሕ ካብ መሬትና ሒዙ ኣብ ልዕሊ ህዝብን ቁጠባናን ዓቢ ጉድኣት ኣስዒቡ፡ ኣብ ወተሃደራዊ ግጥምን መኸተን ስለምንታይ ከምቲ ዝተተስፎናሉን ትጽቢት ዝገበርናሉን ዘይኮነ፡ ነዚ ዝወረድና ጉድኣት ስውኣትን ስንኩላንን ወሲኽካ ከነወግድ ወይ ከነውሕድ ንኽእልዉዶ ነይርና፡ ድሕሪ ሕጂዉኸ ምስ ኢትዮጵያ ኲናት ከይቅጽል፡ ምናልባትዉውን ምስ ካልእ ነገር ኲናት ከይውላዕ እንታይ ክንገብር የድሊ፡ ኤርትራ ኣብ ቀጻሊ ቅልውላውን ስግኣትን ከይትኣቱን ናይ ደሞክራስያዊ ምስግጋርን ናይ ልምዓት መደባትን ከይዕንቀፍን ከይኩለፉን ጉዳያት ብኸመይ ንሓዞ፡ ወሪዱና ዘሎ ማሕበራውን ቁጠባውን ሽግራት ንምፍታሕ ናይ ማሕበረሰብ ዓለም ገዚፍን እዋናውን ደገፍ ስለዘድሊ ቅድሚ ሕጂ ተበላሽዩ ዝጸንሐ ምስልና ኣዐሪና ምስ ዓለም ብኸመይ ንዋሳእ፡ኩሉ መንእሰይን ዓያዪን ጉልበትና ኣብ ወተሃደራዊ ሜዳ ተጸሚዱ ስለዘሎ፡ ብኸመይ ብዝቐልጠፈነጣይስን፡ ሽግር ስድራቤቱን ሽግር ሃገርን ንኪፈትሕ ብኸመይ ንሕዞን፡ … ወዘተ ዝብሉ ሕቶታት ብተሳትፎ እቲ ኣደራዕ ናቶም ዝኾነ ህዝቢ ክግምገሙን፡ ክጽንዑን ኣድላዪ ስጉምቲ ክውሰደሎምን ዘድልዩ እዮም። ሕቶ እንጌራ፡ ሕቶ ሰላም፡ ሕቶ ቅሳነትን ጎደና ጽቡቕ ትንቢትን ራህዋን ስለዝኾኑ፡ ይጽነሑለይ ዘይበሃሉን ዘየላብዉን ኢዮም። ሕቶ ምርጫን ሕቶ "ኮረይትን" ኣምሲልካ ብምቕራብ፡ ከም ድላይካን ንቐጻልነትን ምጥጣሕን ስልጣንካ ንምውሓስ ክውንዘፉ ዘለ ዎ ም ኣይኮኑን። ኣብ ናይ 30 ዓመታት ሓርነታዊ ኲናት ናይ ዝተሰውኡ ደጋኑ ኣስማት ክንገር እንከሎ፡ ሓንቲ ኣርባዕተ ደቃ ዝተሰውእዋ ኣደ ከይበኸየት ተሪፋዉስ ንምንታይዉደኣ ዘይትበኽዪ ተባሂላ ምስ ተሓተተት፡ "ካብ ገዛ ምስ ወጹ ምእንቲ ሃገር ንመስዋእቲ ስለዝሃብክ ዎ ም እየ። ንሳቶም ተሰዊኦም ናጽነታ ዝረኸበት ሃገር ከምዉቲ ዝተመነይ ዎ ሕግን ፍትሕን እንተዘይነጊሱላ ግን ሽዑ እዩ ዝበኪ"ኢላ ይበሃል። ሕጂዉውን ሃገር ንምክልኻል ዝተረፉ ደቃ ዋልዉውን እንኮ፡ ዘፋነወት ኣደ ንመስዋእቲ ሂባቶም ስለዝኾነት ጽባሕ ንግሆ ናይ ስውኣት ክግለጽ እንከሎ፡ ናይ ቅድሚ ሕጂስ ርኢናዮ፡ ድሕሪ ሕጂዉኸ ዋጋ መስዋእቶም ህዝብን ሃገርን ሕጊን ፍትሕን ከስተማቕር ድዩ ከም ትብል ዝፍለጥ እዩ። መን ተሰዊኡ መን ስንኪሉ መንዉከ ብድሓን ወጺኡ ካብ ምቁጽጻር ኣደታት ወጻኢ ስለዝኾነ፡ ብዋጋ መስዋእቲ ክርከብ ዘለ ዎ ሕጊ፡ ፍትሒ፡ ስላምን ራህዋን ኮነ ካልእ ተወሳኺ መስዋእቲ ከይስዕብ ንምውጋድ ብዛዕባ ክግበር ንዘለ ዎ ፡ ብማዕረዉዉቲ ናይ ዝተሰዉኡ ደቀን ንክንገራ ዘለወንድሌት ዝኸይድ ይመስለኒ። ሓቀኛን ህዝቢ ዚሳተፎን ገምጋም ምግባር፡ ዝተመዛበለ ህዝቢ ዓዱ ናይ ምምላስን መነባብርኡ ናይ ምምሕያሽ ጉዳይን ዘውሕሰሉ መገዲ ምዝታይ ማለት እዩ። ኣብ ሰነን ታሕሳስን 2000 ዝተፈረመ ናይ ምቁራጽ ተጻብኦታትን ሓፈሻዊ ውጥን ሰላምን ውዕላትን፡ ምእታውን ዓቃቢ ሰላም ሰራዊትን ምቋም ናይ ዶብን ካሕሳን ዝውስና ኣካላትን፡ ምዝናይ ይደሊን ኣብ ትግባረ ሓደ ሓደጸገማት ኣይጓንፍን ኢዩዉኳ እንተዘይተባህለ፡ መስርሕ ሰላም ንድሕሪት ኣብ ዘይምለሰሉ ዘተኣማምንደረጃ በጺሑዉሎ ክበሃል ይከኣል። ናይ ዶብን ካሕሳን ኣካላት ምቛመን ከኣ ዝወስዶ ግዜ ብዘየገድስ ከም ውዱእ ክውሰድ ዘለ ዎ እዩ። ምስ ናይ የመን ዝነበረና ምስሕሓብ 3 ዓመታት ስለዝወሰደእዚ ከኣ ንክብየን ክንድኡ ግዜ ክወስደልና እዩ ክትብል ዘይከኣልዉኳ እንተኾነ፡ ዓቃብ ሰላም ሰራዊት ክሳብ ሽዑኡ ክጸንሕ ስለዝኾነ፡ ኲናት ንከይውላዕ ክገትእ ይኽእል እዩ። ስለዚ ዶብ ከይተመልከተ ስለምንታይ ምህዋኽ ዝብል ርእይቶ ነቲ ኩነታት ካብ ዘይምፍላጥ ወይ ከኣ ኮነ ኢልካ ግዜ ምምጣጥ ክኸውን ይኽእል። ጉባኤ ክግበርን ቅዋማዊ መንግስቲ ክምሰረትን ኩሉ ዝኣምነሉን ዝቕበሎን ስለዝኾነ ፍልልይ የለን፡ ስለዉዚ ንምንታይ ምርባጽ ይበሃል እዩዉውን። ብኡኡ ምእማንን ንትግባረኡ ጭቡጥን እዋናዊንስጉምቲታት ምውሳድን ግን ይፈላለ እዩ። ናብ ምርጫታት ምጕያይን ቅድሚኡ ንሓራ ገምጋም ምዘëእ ኩነታት ፈጢርካን ገምጋም ጌርካን ናብ ምርጫታት ምኻድን ኣዝዩ ዓቢ ፍልልይ ኣለ ዎ። ገምጋም ከይገበርካ ዕለተ ምርጫታት ምኽባር ትርጉም የብሉን። ትግባረ ጉባኤ ግንባርን ምምስራት ቅዋማዊ መንግስትን ከም ዕላማ ኣገዳሲዉኳ እንተኾነ ናብኡ ንምብጻሕ እንኽተሎ መገድን ኣገባብንዉውን ማዕሪኡ ኣገዳስነት ኣለ ዎ። ካብኡ ተረፈ ቦጅቦጅ እዩ ዝኸውን። ስለዚ ምዱብ ኣኼባታት ማእከላይን ሃገራውን ባይቶታት ኣብ እዋኖም ክጋብኡ ሕጋውን ኣቦ መንበር ክጥሕሶ ዘይግባእን እዩ። ቅድሚ ሕጂ ስለዘይተዘውተረ ክግበር የብሉን ክበሃል ኣይከኣልንእዩ። ምስ ግዜ ካብ ጽቡቕን ሕማቕን እናተመሃርካ ስለዉዚ ምዕቡልን ሕጋዊ ኣሰራርሓ ምክታል ጥዑይ ሃዋሁ ስለዝፈጥርን ምዱብ ኣኼባታት ኣብ እዋኖም ክካየዱ ዘገድስ ሕጋዊ ስለዝኾነ ጥራይኣይኮነን። እዚ ዘሎናዮ እዋን ኣዝዩ ተነቃፊ፡ ተሃዋሲን ወሳንን ስለዝኾነዉውን። ኣብዛ እዋን እዚኣንገብሮ ገምጋም ንወስዶ ስጉምትታትን ንዝመጽእ 5 ዓመታትን ኪኖኡን እዛ ሃገር እዚኣ እንታይክትከውን እያ ዝውስንን ስለዝኾነ። ሓደ ፖለቲካዊ ውድብ ወይ ጉጅለ ንዝመጽእ 5 ዓመታት ቀጻልነት ስልጣኑ ንምርግጋጽ ቲኬት ዘቝርጸሉ ተዋስኦ እንተኾይኑ፡ ህዝቢ ኣይክረብሕን እዩ። መንይመጽእ ኣብ ስልጣን ብዘየገድስ፡ ቅሳነት፡ ራህዋን ብልጽግናን ንምርግጋጽ ስርዓተ ሕግን ፍትሕንደሞክራስን ዝሰፍነላ ሃገር ውሑስ ንምግባር እንተኾይኑ ከኣ ድሌትን ሃንቀውታን ህዝቢ እዩ። ዝሓለፈ መንፈቕ እቲ ዝድለ ዘሎ ክፉት ገምጋማት ንከይግበር ዝዕንቅፍ ነገር ኣይነበረን። ንምኽኑይን ዘይምኽኑይን ነገር ደፋእ ኢልካ ኣካይዳ ጎብየ ምኻድ ኣይመምከርን። ሓደ ከምዝበሎ ቀደምዓቢ ዓሳ ንንእሽቶ ዓሳ ይበልዕን ይስዕርን ነይሩ። ኣብዉዛ ዘመናዊት ተወዳዳሪት ናይዉዚ እዋንዉዚ ዓለምና ግን፡ ዝቐልጠፈ ንጎሳስ ስለዝስዕር፡ (ቀስ እንተዉይልካ ትርገጽ! ) ኣካይዳ ጎብየ ኣየዋጽእን። ስለዉዚ እቲ ብሰሪ እኹል ሓበሬታን ኣፍልጦን ግዚኡ ኣይኮነን ዝብል ርእይቶ ዝጸንሖ ካብዛ ተመዛዚት ሓረግ እዚኣ ክናገፍ ከድሊ እዩ። ሕቶ፡- ዝምልከቶ ወገን ስለምንታይዩ ጠለብኩም ንኣኼባ ባይቶታት ዘይተቐበለ? ድሩዕ፡ እዚ ሕቶዉዚ ዝምልከቶ ማለት ኣቦ መንበር ባይቶታትዉዩ ክምልሶ ዘለ ዎ። ዚኾነ ይኹን ኣባል ባይቶ ኮነ ዜጋ ግምታቱ ክገልጽ ግን ዝኽእል ይመስለኒ። ብፍላይ ድማ ኣኼባ ዝጠለበ ኣባል። ሕጋዊ ስለዘይኮነ ክብል ኣይክእልን እዩ። ሓደ ይኹን 15 ኣባላት ባይቶ ከይጠለቡዉውን ኣብ ስሩዕ ግዚኡ ክግበር ስለዝነበሮ። ብእኩብ ስለምንታይ ተሓቲቱ እንተኾይኑ ከኣ ቀዲሙ ክሕተት ዘለ ዎ ስለምንታይ ኣብ ግዚኡ ዘይተገብረ እዩ ክኸውን ዘለ ዎ። ብእኩብ ምሕታት ዘኽልክል ሕጊ ከኣ የለን። ስምዒታት ገኒኑ ስለዘሎ ኣኼባ ጫቕጫቕ ክብልን ፍረ ኣይርከቦን እዩ ተባሂሉ እንተኾዕይኑ ፍልልይ ርእይቶታት ምህላው፡ ስምዒታትዉውን እንተተሓወሶ፡ ንኣኼባን ስራሕን ባይቶታት ዘሀብትም፡ንጉዳያት ብተፈላለየ ኩርናዓት ንምጥማት ዘኽእል፡ ስምዒታት እንተሎ ከኣ ነገራት ኣጻሪኻ ምትእምማንን ናይ ርእይቶ ፍልልይ ሃልዩካ ምጽውዋርን ብሓባር ምስራሕን ዕድል ዝህብዉምበር፡ ክልተ ጸጕሪ ኣብ ዘብቖሉን ነዊሕ ተመኩሮ ኣብ ዘለ ዎ ምን እምባጋሮ ይፈጠር ማለት ኣይኮነን። ነዚ ድማ ዘጠፍኦ ሰብ ዘሎ ኣይመስለንን። ተቓውሞን ነቐፌታን ከይመጽእ ተባሂሉ እንተኾይኑ ተነቂፉ ዘይፈልጥ ቀጨውጨው ክብሎዝኽእልዉኳ እንተኾነ ናቱ ጥራይ ዘይኮነ ናይቶም ዘይነቅፉ ጉድለትዉውን ስለዝኾነ ናይ ሓባርትምህርቲ ክውሰዱ ዝግባእ እምበር ዝህደመሉ ክኸውን ኣይግባእን። ክነቅፉኻ ወይ ንሓሳብካን ድሌታካን ክቃወሙ ንዝኽእሉ ሰባት ኣቐዲምካ ብኻልእ መገዲ ሕሳብካ ንምዕጻው ወይ ንከምኡ ንዝሕግዘካ ኩነታት ንምፍጣር እንተኾይኑ፡ ስልጣን ዝሓዘ ኩሉ ነገር ክገብር ስለዝኽእል፡ ሕሳብ ክዓጹውን ይኽእል። ነቲ ርእይቶ ክቐትል ግን ኣይክእልን። ስለዉዚ ዘይሩ ዘይሩ ፋይዳቢስ እዩ ዝኸውን። ምናልባት ኣነ ዘይግምቶ ምኽንያትዉውን ይህሉ። ብዝኾነ በዚ ይኹን በቲ ምኽኑይ ኣይኮነን። ልዕሊሕጊ ምኻድ ስለዘይግባእ። ሕቶ፡- ማ/ቤ/ጽ ህግደፍ ዘሕጋዊ ጎስጓስን ዘመተን ንህዝቢ ከምዘካየደ ይግለጽዉዩ። እቲ ጎስጓስ እንታይ ዝዓለመ እዩ ነይሩ? ድሩዕ፡ ማ/ቤ/ጽ ህግደፍ ኣብ ጥሪ 2001 ብዘውጽኦ "ሳልሳይ ወራር ወያነን ዝተኸተሎ ፖለቲካዊ ዘመተታትን ወረቐት ዘተ" ዘርእስቱ ጽሑፍ፡ መደመርያ ኣብ ሓለፍቲ ክፍልታትን ጨናፍርን መንግስታዊ ትካላትን ሓለፍቲ ጉጅለታትን ቀጺሉ ድማ ኣብ ኩሎም ኣባላት ህግደፍ ሰሚናራዊ ዘመተ ኣካይዱ። እቲ ጽሑፍ ሰሚናራትን ማእከላይ ባይቶን ፈጻሚ ቤት ጽሕፈትን ከም ኣካላት ዘይፈልጥ ዎ ን ዘይመረቕ ዎ ን እዩ፡ ስለዉዚ ድማ ዘይሕጋዊ እዩ። ኣባል ማእከላይ ባይቶን ከም ሚኒስተር ላዕለዋይ ሓላፊ ህግደፍ ኣብ ሚኒስትሪን ኮይነን ጸኒሐን ክሳብ ሕጂ እዚ ናይ ሰሚናር ጽሑፍ እዚ ብወግዒ ኣይተዋህብኩን። ደሓር ኣብ ኢንተርነት ስለዝተዘርግሐ ግን ብኮንትሮባንድ ረኺበዮ ኣለኹ። ኣንባቢ ሚዛን ክህል ዎ ከኣ ንጋዜጣ ሓዳስ ኣድማስ ሓቲማ ከተውጽኦ ኣወፊየላ። ዕላማቲ ጽሕፉን ሰሚናራትን፡ እቲ ጽሑፍ ባዕሉ ከምዝገልጾ፡ "ድሕሪ ሳልሳይ ወራር ዝጸንሐ ፖለቲካዊ ሃዋሁ ምግምጋምን፡ ክካየድ ዝጸንሐ ምድንጋራት ንምብራህን፡ ንዝተቀልቐለ ኣሉታዊ ተርእይቶታት ንምምካት እዩ" ይብል። … መዛረብን መደናገርን ፖለቲካዊ ኣርእስቲ እናተሳእነብዘይ መጠን ድማ፡ ሳላ ተሪር ቃልስና ክድፈር ዘይጸንሐ ምክዋስ ትሕተ-ሃገራዊ ስምዒታትን ካልእ ግዕዘይን ይረአ ኣሎ። ኣባላት ግንባርን ህዝብን ነዚ ሃዋሁዉዚ ንምጽራይ ቅድሚ ጉባኤ ቀጻሊዘተ ክካየድ ክሓቱ ጸኒሖም እዮም ከኣ ይብል። ካብ ዘጠቕሶም ዕማማት ኩሉ ኣቓልቦ ህዝብና ኣብ ዕላማናን ዕማማትናን እናሃለወ ብውሑዳት ዝካየድ ኣዕናዊ ናይ ሓሶትን በለጽን ዘመተታት ኣይተሳእነን። እዚ ውሽጣዊ ዘመተታት ንምእራምንምዕራይን ዝካየድ ኣይኮነን። ብኣጠቓላሊ ብውሑዳት ንዓበይቲ ዓወታትን ምዕባለታትን ምኽሓድ፡ ንሕጽረታትን ጉድለታትን ምግናን፡ ንኹሉ ጸለሎ ምቕባእ፡ ክሳብ ሃገር ጸገማት ከጋጥማ ምምናይኣይተሳእነን ይብል። ጠንቁ ድማ ውጺኢት ሳልሳይ ወራር ጥራዩዉኳ እንተዘይተባህለ፡ ካብኡ ፈሊኻ ዝረአ ኣይኮነን። ኣብ ሳልሳይ ወራር መዳርግቲ ዘይብሉ ጽንዓትን መኸተንዉኳ እንተተራእየ፡ ኣብ ውሑዳት ዘርባዕባዕን ናይ ተሳዓርነት መንፈስን ንሱ ዚጠንቁ ዘረባታትን ተግባራትን ነይሩ እዩ ድሕሪ ምባል ንውሽጣዊ ሃዋሁ ምጽራይ ይጽውዕ። እቲ ኣንጻሩ ዘመተ ክግበር ዚጠቐስ ዎ "ዝረባታት" ኣብ 6 ኣርእስቲ ከፋፊሎም ብምቕራብ ሓደ ብሓደ ይዛረብሉ። ጉዳይ ኲናት ምስ ወያነን ስላምን፡ ዲፕሎማስያዊ ኩነታትና፡ ቁጠባዊን ማሕበራውን ምዕባለ፡ ትግባረ ቅዋምን ደሞክራስን፡ ግንባርን ተርኡን፡ ኣጠቓላሊን። ኣብ መጠቓለሊ፡ ኣዚዮም ውሑዳትውን ይኹኑ፡ ካድረታትን ሓለፍትን ግንባር፡ ብተፈላለየ ምኽንያታት (ስንባደ፡ ተስፋ ምቁራጽ፡ ካብ ተሓታትነት ንምህዳም፡ ካብ ሓላፍነት ተገሊልና ወይ ቦታ ንኢሱና ብምባል፡ ፖለቲካዊ ሕሳባት ንምዕጻው) ኣብቲ ዘመተ ተኻፈልቲ ኮይኖም ይብል። ንገምጋምን ንምእራምን ዝቐረበ ሓሳባት፡ እንተሎ ኣብ ባይቶታት፡ ዘይመልክዑን ዘይትርጉሙን ኣትሒዝካ ብምጥምዛዝ ምስ ናይ ጸላኢ ፕሮፓጋንዳ ጥራይ ዘይኮነ ንምዕዋት ኣጃንዳ ጸላኢ ከም ኣገልጋሊ ጌርካ ብምትሕውዋስ ስለዝቐረበ ኣብ ክንዲ ንዘተ ንምጥቃዕ ሃዋሁ ክፍጠር ዝዓለመ ምንባሩ ርዱእ እዩ። ካብዉቲ ጽሕፍቲ ወጻኢ፡ እቶም ኣካየድቲ ሰሚናርን ዝተቃነዩ ኣንጨብጨብትን ኣጎሃሃርትን (መንግስቲ ደንጉዩ ክእሰሩ ኣለ ዎ ም! ) ዝፍንው ዎ ዝነበሩ ዘረባታት ነቲ ውዲት ቁልጭ ኣቢሉ ኣቃሊዕ ዎ እዩ። ኣብ ጉዳይ ኲናት ምስ ወያነን ሰላምን፡ ብዛዕባ ኣደማምራን ኣመዓባብላን እቲ ኩናትን መስርሕ ሰላምን ይትረፍ ካድረታትን ሓለፍትን፡ ዝኾነ ይኹን ዜጋ ርእይቶታትን ውልቃዊ ግምቱን ገምጋሙን ክህል ዎ የብሉን ዲዩ? እዚ ኲናትዉዚ ጥቕሚ ስለዘይብሉን፡ ኣብ መወዳእታ ከኣ ኣብ ጠረጴዛ ብሕጋውን ሰላማውን መገዲ ጥራይ ስለዝፍታሕን፡ እንተላይ ከም ዘይጅምር ንምግባር፡ ምስ ተደመረ ድማ ቀልጢፉ ከምዝቑጸ ንምግባር ክግበር ዝግብኦ ኣይነበረን ድዩ ኢሉ ክመራመርን እኽል ሓበሬታ ረኺቡ መደምደምታ ክህብን ኣይግባእን ድዩ? ነቲ ኲናት ብግቡእ ተቐሪብናሉዉዶ፡ ኣብ ምምካትዉከ ብግቡእ ስሪሕናዉዶ? ብዛዕባናን ብዛዕባ ጸላኢን ዝነበረና ግምታትን ሕሳባትን ልክዕዉዶ ኔሮም? ጸላኢ ኣብ ኩናት ንክስዕረና እንታይ ጸጋታት ኣዋፊሩን ክሳብ ክንደይ ብኣድማዕነት ተጠቒሙሉን? ብኣንጻሩ ንሕናዉኸ? እቲ ኣብ መወዳእታ ዝተቐበልናዮን ዝተሰማማዕናሉን ውጥን ሰላም ካብዉቲ መደመርያ ዝቐረበልና ዝፍለ ድዩ? መሰረታዊ ፍልልይ ዘይብሉ እንተኾይኑ ስለምንታይ መደመርያ ዘይተቐበልናዮ? ባድመ ምስ ተታሕዘት ባይታ ንስምምዕ፡ ዓቢ ክፋል መሬትና ኣብሳልሳይ ወራር ምስ ተታሕዘ ድማ ብምሉኡ እቲ ውጥን ሰላም ምቕባልና ከመይ እዩ? … ወዘተ ዝብሉ፡ ኩነታትን ውድዓዊን ገምጋም ክግበረሎም ዝግብኡ እዮም። ካብ ሓቂ ንምህዳምን ጉድለታት ንምሽፋንን፡ ንገምጋምን ንምእራምን ንዝቐረቡ፡ ብዙሓት ካብኦምድማ ኣብ ባይቶታት ዝተዘርቡ፡ ርእይቶታት ምስ ናይ ጸላኢ ዕላማን ኣደንዳን ኣመዓራሪኻ ከተቕርቦምን፡ ንበሃልቱ ከም ሓገዝቲ ጸላኢ ክትወቅዖም ምፍታን፡ ቅኑዕ ኣይኮነን ጥራይ ዘይኮነ፡ ንናጻ ርእይቶታት ምዕፋንን ምቕታልን እዩዉውን። ኣብ ግዜ ሳልሳይ ወራር፡ ምስቲ ናይ ባድመ ተመክሮን ቅድሚ ምጅማሩ ዝነበረ ናይ ርእሰ ተኣማንነት ጎስጓሳትን፡ ዝተራእየ ሃንደበታዊ ምዕባለታትን ህዝቢ ዘይተጸበዮን ክቕረበሉ ዘይተገብሮን ኣደራዕን፡ ይትረፍ ህዝቢ እኹል ሓበሬታ ዘይነበሮም ሓለፍትን ካድረታትንዉውን ብዙሕ ሓዚኖምንተjጢዖምን እዮም። ተቐሪብናሉ ኣሎና ዝበሃል ዝነበረ ስለምንታይን ካብ መደመርያ መዓልትን ብኸመይ ተደፊእና ኢሎም። ብቐንዱ ግን፡ ካብ ናይ ባድመ እንታይ ተማሂርናን ስለምንታይ ክንጥቀመሉ ዘይከኣልናን። ኣብ ወተሃደራዊ ግጥም ንቕድሚት ክትደፍእ ወይ ከኣ ኣብ ዘይጠዓመካ ንድሕሪት ክትምለስ ዝነበረን ዝህሉን እዩ። ካብ ናይ ባድመ ተማሂርና ኣብ ዝጥዕመና ግዜን ቦታን ጥራይ ኢና ንዋግእ ብዝብል መምርሒ ድሕሪ መስመር ኲናት ዘሎ ህዝብናን ፕሮፓጋንዳናንስለምንታይ ኣየቕረብናን ዝብል ግን ንኹሉ ኣjጢዑ። ህዝቢ ዓቢ ኣደራዕ ስለዝወረዶ ኣብቲ ተኣፋፊ ህሞት ፕሮፓጋንዳና ለሚሱ ህዝቢ ኩነታት ኪከታተል ክሳብ ራድዮ ወያነ ክስምዕ ስለዝተገደደን። ኣብቲ እዋንዉቲ በቲ ዘጋጠመ ጸገም፡ ዝኾነ ይኹን ዜጋ ወይ ካድር፡ ከምቲ ኣብ 1967 ንምስሪ ኣብ ኲናት ጸገም ምስ ኣጋጠማ ፕረሲደንት ደማል ዓብደል ናስር ካብ ስልጣኑ ክወርድ ንህዝቢ ዝሓተት፡ መንግስቲ ወይ ፕረሲደንት ኤርትራዉውን ካብ ስልጣኑ ክወርድ ንህዝቢ ክሓትት ኣለ ዎ እንተተባህለ ዘየብልን ነውሪን ድዩ? ዕላማ ወያነ ምትግባር እዩ ተባሂሉ ክውሰድን ክሕተት ዘለ ዎ ን ድዩ? ዝኾነ ሓሊፉ ክውሰዱ ናይ ይሓይሽ እዩ ዝበሎ ወተሃደራዊ ኣማራጺታት (ምስ ዘለ ዎ ሓበሬታን ግምታትን) ርእይቶ ክህብ ኣይክእልን ዲዩ? ናይ ዓቕምኻ ግምት እንተኣንኢስካን ናይ ጸላኢ ዓቕሚን ናይ ምግባር ክእለትን እንተኣዕቢኻን ናይ ምዝላቕ፡ ናትካ ዓቕሚ ኣዕቢኻ፡ ናይ ጸላኢ ዓቕሚ እንተኣነኣኢስካ ናይ መጥቃዕቲ፡ ርእይቶ ክትህብን ብሰንኪ ርጉጽ ሓበሬታታት ዘለይምህላው ቅኑዕ ትንተናታት ኣብ ዘይምግባር እቲ ክውን ከም ካልእ እንተኾይኑ፡ እቲ ቀዳማይርእይቶ ብተሳዓርነት፡ እቲ ካልኣይ ርእይቶ ብዓንዳሪነት የኽስስ ዲዩ? ብዙሕ ተመክሮ ስለዝሓለፍናሕጂ ብርእይቶ ምሃብ ጥራይ ናብ ከምዚ ምውንጅጃል ክንከይድ ኣየምሕረልናን። ንዝተወስደ ስጉምቲታ ገምጊምካ ካብኡ ትምህርቲ ምውሳድ ግን ይግባእ። ኣብ ኲናት ዘይወዓለ በሊሕ ከምዚበሃል ንወተሃደራዊ ኩነታት ምንቃፍ ቀሊል እዩ። ኣብ ማ/ቤ/ጽ ህግደፍ ዘለዉ ብጾት ጥይት ተኲሶም ዘይፈልጡዉኳ እንተዘይበልኩ፡ ሓንቲ ውግእ መሪሖም ዘይፈልጡ፡ ክነሶም ኣብ ሓርነታዊ ኲናት ክንደይ ውግኣት መሪሖምን ኣዐዊቶምን ንዝመጹ ክኢላታት ሓለፍቲ ኣብ ሳልሳይ ወራር ብመንፈስ ተሳዓርነት ክኸሱ ዘይግባእን ካልእ ዕላማ ከምዘለ ዎ ዝእምትን እዩ። ብዝወሓደ ነቲ ዘጋጠመ ጸገም ንምሽፋን፡ ብዝዓበየ ከኣ ቅድሚ ጉባኤ ኣጸሊምካ ንምጥቃዕ ኮይኑ ክትርጎም ይከኣል። ሕቶ፡- ርእይቶታኩም ብቕሉዕ ናብ ህዝቢ ምግላጽኩም እንታይ ሳዕቤን ክህል ዎ ይኽእል? ናይ ዝኾነ ይኹን ሳዕቤን ተሓታቲዉኸ መን ኢዩ? ድሩዕ፡ እዛ ሕቶ እዚኣ ሓደ ፍጻሜ ወይ ኣጋጣሚ ተዘክረኒ። ሓምለ 2000 ብናይ ስራሕ መገሻ ብፍራንክፈርት እሓልፍ ኣብ ዝነበርኩሉ እዋን ፊስቲቫል ኤርትራውያን ይኽፈት ኔሩስ ንሳቶምነቲ ፈስቲቫል ዝመርሑን መግለጺ ዝህቡን ዝነበሩ ሓለፍቲ ብዛዕባ ኩነታት መስርሕ ሰላም ንእሽቶመብርሂ ክህብ ተዓዲመ ሂበ ነይረ። ኣብ ግዜ ሳልሳይ ወራር ምስዉቲ ኣብ ልዕሊ ህዝብና ትጽቢት ዘይተገብረሉ ዝወረደ ዓቢን ኣሰቃቕን ኣደራዕን ኣብ ፈለማ መዓልቲ ውግእ መንግስትና ብወገን ሓበሬታ ናይ ዘይምሃብ ጥርቅም ዝፈጠሮ ክሳብ ሕማም ዘስዓበ ጭንቀትን ኣመልኪቶም፡ ገለ ኣኼበኛታት ቁጠዐ ዝተሓወሶ ሕቶታት ይሓቱ ነይሮም። መንፈስ ናይዉቲ ሕቶታት ድማ ድሮ ሳልሳይ ወራር ጥይት ቶግ እንተይላ መቐለ ክንበጽሕ ኢና ዘስምዕ ፕሮፓጋንዳ ክትገብሩ ጸኒሕኩምዉሲ፡ ጸገም ምስ ኣጋጠመና ስለምንታይ እቲ ሓቂ ሓቢእኩም ተሕምሙናን ተጨንቁናን ዝብል እዩዝመስል ኔሩ። ኣመሪካን ኣልደርያን ዘርዮምና ዘስምዕውን ይሕተት ኔሩ። ብወገነይ፡ ህዝብናን ዓለምን ንዝፈልጦ ነገር፡ ካብዉቲ ምዑትን ልዕሊ መመርሒ መንግስቲ ከይዱ ዝመከተን ንሃገር ዝተኸላኸለን ህዝቢ፡ ድኻምካ ክትሽፈንን ከተመኻንን ኢልካ ክትሓብእ ምፍታንቅኑዕ ስለዘይኮነ፡ ርእሰ ነቐፌታዊ መልሲ ወይ መብርሂ ሂበ። ወያነ ኣጠላቅዮምና ከምዝነበሩን ኣብ ልዕሊ ህዝብና ዓቢ ጉድኣት ከምዘውረዱን ሳላ ጽንዓትን ጅግንነትን መኸተ ህዝብን ሰራዊትንግን፡ እቲ ዝለዓለ ዕላማኦም ከምዘይወቕዑ፡ ኣብ ወተሃደራዊ ግጥም ክትደፍእን ክትድፋእን ንቡርንንፈልጦን፡ ድሕሪ ምትሓዝ ባድመ ድማ መዘኻኸሪ ዝረኸብናሉን ስለዝኾነ ኩነታት ምስ ዘየዋጽኣናክነዝልቕ ቅኑዕ ምዃኑ፡ ንህዝቢ ስለዘይቀረብናዮ ንዝወረዶ ሃንደበታዊ ኣድራዕን፡ ፕሮፓጋንዳን ንከጋጥም ዝኽእል ጸገም ተቐሪቡን ንህዝቢ ኣቅሪቡን ብዘይ ምጽንሑ ኣብ ፈለማ መዓልታት ዝነበረ ኣተሓሕዛ ጽቡቕ ስለዘይነበረን፡ መንግስቲ ከም ድኻም ክቕበሎ ዘለ ዎ ምዃኑን፡ ዓለም በቲ ዝነበረናይ ወያነ ኵናት ገስጋስ፡ ኣስመራ ምብጻሕ ናይ መዓልታት ጉዳይዉዩ ኢላ ኣብ ትጠራጠረሉ ዝነበረት እዋን፡ ናይ ኣልደርያ መራሒ ፕረሲደንት ቡታፍሊቓ ናይ ወሽመጥ ዑደቱ ኣቋሪጹ፡ ነቲ ዓለም ትጠራጠረሉ ዝነበረት ናይ ወያነ ገስጋስ ናብ ኣስመራ ንምግታእ (ንህዝቢ ኤርትራ ካብቲዝኸፈአ ጥፍኣት ንወምድሓን) ናብ ኣዲስ ኣበባን ኣስመራን ተጓዩ ወግእ ደው ዝብለሉ ኩነታት ክፈጥር ጽዒሩ ስለዝኾነ፡ ኣልደርያ ዘርያትና ክበሃል ከምዘይከኣል፡ … ወዘተ ገሊጸ። ንህግደፍ ዘይድግፉ ወገናት ንመልሰይ ብድላዮም መገዲ ገሊጾምን ክጥቀምሉ ፈቲኖምን ይኾኑ፡ ኩሉ እቲ ምእንቲ ድሕነት ሃገር ዝተቓለሰ ኣብኡ ዝነበረ ኤርትራዊ ግን በቲ መልሲ ዝተቐየመኣይመስለንን። ብኡ ንብኡ ግን "እዛ ሰብኣይ ንዓዲ መምለሲ ዘይብሉ ሓደ ዝኣንፉ ቲኬት ዲያኣቍሪጻ መጺኣ?" ዝብል ዘረባ ኣብዉቲ ፈስቲቫል ይናፈስ ከም ዝነበረ ሰሚዐ። ነዚ ምስ ሰማዕኩ፡ካብ ዝተሓጎስኩሉ ዝሓዘንክሉን ዘስቖርቖርኩሉን ዝዓቢ ኮይኑ ረኺበዮ። ከም ሓላፊ መጠን ንድሕነትን ጥቕምን ሃገር ክብል፡ ኩሉ ዝፈልጦን ዝርደኣንን ኣብ ዝኾነ ቦታን ኣብ ዝኾነ ኣኼባን ይድርጕሖ ማለት ኣይኮነን። ገለ ሓቅታትን ድኽመታትን ካብ ህዝቢ ክትሓብእ ምፍታን ግን፡ ነቲ ዘይቅሸሽ ህዝቢ ክትቅሽሽ ምፍታን ስለዝኾነ፡ ንነብስካ ቀሺሽካ ጥራይ ኢኻ ትተርፍ። ስለዚ ነቲ ኣኼበኛ ፈስቲቫል ክፈልጦ የድልን ይግበኦን ዝበልኩ ዎ ሓበሬታን ድኻምን ብምዝራበይን፡ ንሞራሉን ናይ መኸተ መንፈሱን ወኑን ዘበራትዕ ኮይኑ ስለዝረኸብኩ ዎ ን ተሓጕሰ። ናይ መንግስቲ ነብሰ ነቐፌታ ጌረ ንዓዲ ተመሊሰ ውሕስነት ክህልወኒ ኣይክእልን ኢዩ ኢሎም ኣሚኖም። ከምዚ ተዛሪቡስ ከመይ ኢሉ ንዓዲ ክምለስ ዝብል ስክፍታኦም ከኣ፡ ኣንኳይዶ ተራ ዜጋ፡ ሓደ ካብ ሓለፍቲ መንግስቲዉውን ጉድለት መንግስቲ እንተኣሚኑ ክሰርር ኣይክእልንዉዩ ይብሉ ኣለዉ ማለት እዩ። ብሓጺሩ ንመንግስቲ እንተነቒñፍካ ክትነብር ኣይከኣልን እዩ፡ ንዓይ ከኣሓቂ ተዛሪብካ ኣይትፈልጥን ወይ ከኣ ጉድለት መንግስቲ ኣይትቕበልን ኔርካ እዮም ዝብሉ ዘለዉማለት እዩ። እዚ ኣጸቢቑ ኣሕዚኑኒን ኣስቖርቍሩንን። እምነት ህዝቢ ኣብ ልዕሊ መንግስቲን መራሕትን ክሳብ ክንደይ እናተዳኸመ መጺኡ ምህላው ኣተሓሳሲቡኒ። ርእይቶታትና ብቕሉዕ ናብ ህዝቢ ምግላጽና እንታይ ሳዕቤን ክህል ዎ እዩ ዝብል ሕቶ ክቐርበለይጥራይዉኳ ሓደ ነገር እዩ ዝእምት። ሳዕቤኑ ሕማቕ ወይ ጽቡቕ ክኸውን ይኽእል። እዚ ሕቶ ብኸምዚ ናይ ሕጂ ምቅራቡ ግን መንግስቲ ክጻወሮ ድዩ? ናብ ጎነጽ ኣየምርሕን እዩ? ነዛ ዓዲ ሰላምክህብ ዲዩ? … ወዘተ ዝብሉ ስክፍታታትን ሻቕሎትን ብድሕሪኡ ስለ ዘሎ እዩ። እዚ ስክፍታታትን ሻቕሎትን ትም ኢሉ ዝመጸ እዩ ክንብል ኣይንኽእልን። ቅድሚ ሕጂ ርኡይን ተቓዋምንርእይቶ ዝሃበ ሰብ ወይ ዜጋ ብኸመይ ይተሓዝ ኔሩ ኣብ ዝብል ሕቶ ዝምለሽ እዩ። ንመንግስቲናጻ ርእይቶታትን ነቐፈታታትን ክወሃብ ክነተባብዕ ስለዘይጸናሕና ዝተፈጥረ ፍርሒ ስለዝኾነ ከኣ ከም ድኻም ክንቅበሎ ጥራይ እዩ ዘሎና። ህዝቢ ኣብ ጉዳይ ሃገሩን ኩሉ ዋኒኑን ብግቡእ ክሳተፍእንተኾይኑ፡ ኣድላዪን እዋናውን ሓበሬታ ክረክብ፡ ብኣፍልጦ ኣብ ኣገደስቲ ጉዳያት ክመያየጥን ክግምግምን፡ ንመንግስቲ ዝቖጻጸረሉ መገዲ ከኣ ክህል ዎ ይግባእ። ብዛዕባዉዚ ጉዳይዉዚ ካብ ኣብ ድሕሪ ናጽነት፡ ኣብ ግዜ ሓርነታዊ ቃልሲ ዝሓሸ ምንባሩ ዘይከሓድ እዩ። ድሕሪ ናጽነት፡ ይትረፍ ህዝቢ፡ ላዕለ ዎ ት ሓለፍቲ መንግስቲዉውን ዝኣክል ሓበሬታ ኣብ አእዋኑ ኣይንረክብን ኣሎና ብምባል ከዕዘምዝሙ ከምዝጸንሑ ክጠቅስ እፈቱ። ህዝቢ ከኣ ሕግን ፍትሓን ተሳኢኑ ይብል ኣሎ። ዓው ኢልካ እንተዘይተዛረበ። ድኽመት እዩ። ክፍወስ ዘለ ዎ ን ዝከኣልን እዩ ግን። ርእይቶታትን ወቐሳታትን ላዕለ ዎ ት ሓለፍቲ ኮነ ክትዓት ባይቶታት፡ ህዝቢ ክፈልጦን ክከታተሎንይግባእ ጥራይ ዘይኮነ መሰሉ እዩዉውን። ንሕና ኣተኣታቲናዮን ተለማሚድናሉን ስለዘይጸናሕና ኢናዉምበር፡ ኣብ ካልኦት ሃገራት ክትዕ ባይቶታት ህዝቢ ብተለቪዥን ከይተረፈ ይከታተሎ እዩ። ዋላ እቲ ብስነ-ምግባርና ቅቡል ዘይኮነ ዝተፈላለየ ርእይቶ ዘለ ዎ ም ሰባት ብሰድያ ክተሃራረሙ ከለዉ ይዕዘብ እዩ። ተቓዋሚ ርእይቶታት ብቅሉዕ ናብ ህዝቢ ምግላጽ ነቲ ዝጸንሐ ብቕሉዕ ዘይምዝራብ ልምዲ ዝቕይር ስለዝኾነ፡ ካብ መደመርይኡ ቅቡል ክኸውን ኣይንጽበዮን። ፍርሒን ሻቕሎትን ክፈጥር እዩ። እርኑብን ዘይእርኑብን መልስታት ከኸትል እዩ። ምውርዛይ ምጽላምን ምጥቃዕን ብሓደ ወገን፡ ውዳሰን ምውጣይን በቲ ካልእ ክረአ እዩ። ኣብ ክንዲ ንሓሳባቶም ርእይቶታቶም ነቶም ሰባትምጥማትን ብዛዕባኦም ምዝራብን ክህሉ እዩ። ኣብ ክንዲ ኣብ ቀንዲ ጉዳያት ኣብ ጓል መገዲታት ምድሃብ ክመጽእ እዩ። ኣብ ክንዲ ናጻ ርእይቶታት ምትብባዕ፡ ሻቕሎት ህዝቢ ኣመኽኒኻ መድረኽ ክፉት ዘተን ክትዕን ዝቑëጸየሉ ኩነታት ንምፍጣር ክጸዓር እዩ … ወዘተ። እዚ ኩሉ ግን ናይዉቲ ርእይቶታት ብቅሉዕ ናይ ዘይምግላጽ ዝጸንሐ ልምዲ ሳዕቤንን፡ ከም ኣብ ሓድሽ መድረኽ ክእቶ ከሎ ዝረአ ዘይተርፍ ሓጎጽጎጽን፡ ክውሰድ ዘለ ዎ ዘይተርፍ ነገርን እዩ። ቀስ ኢሉ ግን፡ ናብ ቀንድን እዋናዊን ጉዳያትን፡ ክትዕ ናብ ሰባት ዘይኮነ ናብ ርእይቶታቶም ክቕየር ስለዝኾነ፡ ኣፍልጦን ርእይቶን ኣብ ጉዳያት ህዝቢ ክህል ዎ ን፡ ብመንግስቲ ንዝውሰዱ ስጉምትታት ብነቐፌታዊ ዓይኒ ርእዩ ከምዝብድህ ክገብሮን ስለዝኾነ፡ ጠቓሚ እዩ። ከም ዝኾነ ዜጋ ርእይቶ ናይ ምቕራብ መሰል ስለዘሎና፡ ከም ኣባላት ማእከላይን ሃገራውን ባይቶታት ኩሉ ሕጋዊ መገዲታት ስለዝተኸተልና ገሊኡ ኣፍልጦ ጉዳያትን ሓቅታትን ምእንቲ ሃገራዊ ድሕነት ዓቂብናዮ ስለዘሎና፡ ዝኾነ ፍልልይ ኣረኣእያታት ብሰላማዊን ደሞክራስያውን መገዲጥራይ ከምዚፍታሕ ኣሚንና ንሰርሓሉ ስለዘሎና፡ ህዝቢ ሳዕቤን ናይ ዝኾነ ኣብዉዚ ኣገዳሲ እዋንዉዚ ዝውሰድ ስጉምቲ ክርዳእን ክመሚን ዕድል ክወሃቦ ኣለ ዎ ኢልና ንገብሮ ዘሎና ኮይኑ፡ ንደሞክራሲን ሓቀኛ ተሳትፎን ህዝብን ብዝያዳ ዘደንፍዕ ስለዝኾነ፡ ኣሉታዊ ሳዕቤን ኣለ ዎ ኣይብልን። ኣብ ክንዲ ብዘተ፡ ብሰላማዊ መገድን ብተሳትፎ ህዝብን ነዚ ዘሎ ፍልልይ መበደውን ተረካብ ይዓድዮን ጌርካ ብጉልባብ ካልእ ሕሳብካ ንምዕጻው ናብ ጎነጽን ዘይሕጋዊ ስጉምትን ክኸይድ እንተተደልዩ፡ ንሕና ኣይንድግፎን። ተሓተቲዉውን ኣይንኸውንን። ህዝቢ ከኣ መማይን ፈራድን እዩ። መመመዪን መፍረዲን ዘኾኖ ሕግታት ከኣ ኣሎ እዩ። ሕቶ፡-ርእይቶኹም ውጽኢት ምስ ዘይርከቦ ቃልስኹም ብኸመይ መልክዕ ክትቅጽል ዎ ትሓስቡ? ድሩዕ፡ እዞም 15 ሰባት ማእከላይን ሃገራውን ባይቶታት ከም ሓደ እኩብ፡ እንዛረበሉ ዘሎና ጉዳያትን ርእይቶታትን ግዚኡን፡ ህ.ግ. እኣምነሉ እዩ ኢሉ ንህዝቢ ዝተመባጸዓሉን፡ እተግብሮ ኣለኹ ዝብሎን እምበር ሓዲሽ ኣይኮነን። ግንከ ህዝቢ ከምዘይረደየሉ እንርድኦን፡ ብዓቢኡ ከኣ ዝሓለፈስ ሓሊፉ ሕጂ ኣብዘን ዝመጻ ውሑዳት ኣዋርሕ ዘሓልፉ ውሳነታትን ዝውሰድ ስጉምትታትን ንመጻኢ ዕድል ህዝቢ ኤርትራ ኣዝዩ ወሳንን ተኣፋፊን ስለዝኾነ፡ ታሪኻዊ መርገጺ ዝውሰደሉን ንህዝቢ ዝጠቅም ተባዕ ርእይቶ ከኣ ዝወሃበሉን እዋን እዩ ንብል። ኣብ ድሕሪ ናጽነት ዝተራእየ ናይ መንግስትን ላዕለ ዎ ት ኣካላቱን ድኽመታትን ክግምገሙ ንኹሎምን ክኸውን ዝነበሮ ተራን ክንፍትሽ ከሎናን፡ ብዙሕ ዘጣዕሰና ነገራት ከምዘሎ ይረኣየና። ብዙሕ ካብኡ እምነት ሓላፍነትን ካብ ዘይምስማር ዝተበገሰ ድኻምን ምንባሩ ክግምገም ይከኣል። ሕጂ ቅዋማዊ መንግስቲ ንምምስራት ኣብ ንሸባሸበሉ ዘሎና እዋን ጽባሕ ንግሆ ዘጣዕሰና ነገራት ኣይክሰትን፡ ህዝቢ ንመንግስቲ ናይምቁጽጻር ዓቕሙ ዘሀምል ስርዓት ከይዋደድ ትኩር ንምግባሩን፡ ታሪኻዊ ግዴታ ከምዘሎናን ሕድሪ ስዉኣትና ምዃኑን ይረኣየና። ክንከፍለሉ ከኣ ቅሩባት ኢና። ህዝቢ ኣብ ጉዳዩ ተዓዛቢ ክኸውን የብሉን። ልኡላዊነት ሃገር ኣብ ህዝቢ ዝምስረት ስለዝኾነ፡ መንግስቲ ናይ ህዝብን ብህዝብን ምቁጽጻር ዝግበረሉን ክኸውን የድሊ። ህ.ግ. ንቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ መሪሑ ናጽነት ከምዝጭበጥ ጌሩን ክሳብ ሃገራዊ ቅዋም ተነዲፉ ብመሰረት እቲ ቅዋም ናይ ህዝቢ መንግስቲ ዝምረጽ ዋሕስ ኮይኑ ኣዳልዩንዉኳ እንተኾነ፡ ድሕሪ ሕጂ መንግስቲ ናይ ህዝቢ ክኸውን ስለዘለ ዎ ፡ እቲ ስልጣን ናብ ህዝቢ ክሰጋገር ኣለ ዎ። ግዝኣተ ህ.ግ. ዘይኮነ፡ ግዝኣተሕግን ፍትሕን ዝነግሰሉ ቅዋማዊ መንግስትን ስርዓተን ክተከል ኣለ ዎ። ኣብ ምትካል ናይዚ ስርዓትዉዚ ከኣ ህዝቢ ብናጻ ርእይቶኡ ክገልጽን ክውደብን ዕድል ክረክብ ኣለ ዎ … ወዘተ ዝብል እዩ ርእይቶና። እዚ ድማ ብሰላማዊን ደሞክራስያውን ቃልሲ ክፍጸም ኣለ ዎ ንብል። እቲ ርእይቶና ንህዝቢ ዝጠቅምን ህዝቢ ዝደልዮ ዘሎን እዩ ኢልና ንኣምን። ቀልጢፉ ደንጕዩ ውጽኢት ክህል ዎ እዩ ኢልና ንኣምን። ክሳብ ዝረጋገጽ ዝህሉ ኣገባብ ቃልሲ ድማ ሰላማዊን ደሞክራስያውን ጥራይእዩ። ነቲ ቅኑዕ ኢልና ንኣምኖ ኣብ ውሽጢ ባይቶ ከም ተቓወምቲ ኣብ ውሽጢ ህዝቢ ከም ኣባላቱ ክንቃለሰሉ ክንቅጽል ኢና። ህዝቢ ድማ ሓቀኛ ቅዋማዊ መንግስቲ ንኽትከል ክቃለስ ኣለ ዎ ንብል። እዚ ርእይቶዉዚ ሓድሽ ኣይኮነን። ህ.ግ. ዝኣምነሉ እዩ። ኣብ ትግባረኡ ግን ጸገም ከምዘሎ ይረኣየና። ሕቶ፡- ንድፊ ሕጊ ምርጫን ፖለቲካዊ ሰልፊታትን ቅድሚ ምጽዳቑ ምርጫ እንተተኻዪዱ ድሕሪኡ ዝስዕብ ፖለቲካዊ ሃዋሁ እንታይ ዓይነት መልክዕ ክህል ዎ እዩ? ድሩዕ፡ ሕጊ ምርጫ ከይጸደቐ ምርጫ ክካየድ ኣይክእልን። ኣገባብ ነቲ ውጽኢት ስለዝውስኖ፡ እቲ ሕጊ ብኸመይ ትሕዝቶ ከም ዝጸድቕ ኣገዳስነት ኣለ ዎ። መን ኢዩ ዘመሓድሮዉውን ክስተባሃለሉ ዘለ ዎ እዩ። ሻራ ዘይብሉ ኮሚሽን ምርጫ ምህላውን ምክያድ ምርጫታት ሓራን ርትዓውን ክኸውን ምርግጋጽ ወሳኒ እዩ። ኣብ ተመኩሮ ካልኦት ህዝብታት ኣብ ሕጊ ምርጫን ኣካያይድኡን ካብ ዝረአ ዘይቅኑዕ ኣካያይዳን ምጥፍፋኣትን ክንመሃርን ንብልሽውና ነቓዕ ከምዘይህል ዎ ጌርና ክንሕዞን ከድሊ እዩ። መሰል ምምስራት ፖለቲካዊ ሰልፊታት ካብ 1987 ደሚሩ እተኣምነሉን ኣብ ሃገራዊ ቅዋም ጸዲቑስ ሃገራዊ ባይቶ ሕጊ ክንደፈሉ ዝወሰኖን ስለዝኾነ ኣብ ክትዕ ዝኣቱን ዝንፈግን ኣይኮነን። እተን ዝምስረታ ፖለቲካዊ ሰልፊታት ንሃገራዊ ቅዋም ዝምእዘዛ፡ ንሓድነት ህዝቢ ዝሰርሓ፡ ንልኡላውነት ሃገር ዝከላኸላ ሃገራውያን ሰልፊታት ክኾና ስለዘለወን፡ ክሳብ ሃገራዊ ቅዋም ዝጸድቕን፡ ኣብኡ ተመርኲሱ ንፖለቲካዊ ሰልፍታት ዝቕይድ ዝገዝእ ሕጊ ዝወጽእን፡ ከይቖማ ጸኒሐን ኣለዋ። መንግስቲ ድማ መንግስቲ ህግደፍ ኮይኑ ጸኒሑ ኣሎ። ኣብዉዚ ቅዋማዊ መንግስቲ ንምምስራት ንቀራረበሉ ዘሎና እዋን፡ ህዝቢ ወከልቱ ብናጻ ድሌቱ ክመርጽ ዕድል ክረክብ ስለዘለ ዎ ፡ ካብ መንግስቲ ኮነ ህግደፍ፡ ጸቕጢ ወይ ሽጣራ ከጋጥም ኣይግባእን። ህዝቢ ብቕዋም ኣብ ዝግዛእን ብሕጊ ኣብ ዝቕየድን ዝኾነ ዝመረጾ ፖለቲካዊ ሰልፊ ኣትዩወይ ውን ኣባል ናይ ዝኾነ ከይኮነ ሃገራዊ ምርጭኡ ከሰላስል ማለት መንግስቱ ክመርጽ መሰሉ እዩ። ህ.ግ. ካብ ናጽነት ክሳብ ረፈረንዶም ባዕሉ መንግስቲ ኮይኑ፡ ድሕሪ ረፈረንዶም ቅዋማዊ መንግስቲ ንምቛም መሰጋገሪ ስለዘድሊ ካብ ኣርባዕተ ዓመታት ንዘይነውሕ ግዜ በይነይ ዘይኮነ ምስ ወከልቲ ዞባዊ ባይቶታት መንግስቲ ሒዘ ክጸንሕ ኢየ ኢሉ። ኣብ ክንዲ ኣርባዕተ፡ ዕጽፊ ናቱ ሸሞንተ ዓመት ጸኒሑ። ብድሕሪ ሕጂ ኣብ ቅዋማዊ ስርዓት ከም ፖለቲካዊ ሰልፊ ምበር፡ ከም ግንባርክቕጽል ኣይግበኦን። ሕጊ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ዝንደፍ ድማ ንህግደፍ ብቕዋም ንምቕያድን ዝኾነ ዜጋ ወጻኢ ካብ ህግደፍ ኣብ ፖለቲካዊ ህይወት ናይ ሃገር ንኽሳተፍ ዝመሰሎ ፖለቲካዊ ሰልፊንኸቅውም ንምፍቃድን እዩ። ዘኾነ ይኹን ዜጋ እንተደልዩ ብውልቂ ካብኡ ብዝተረፈ ቅዋምን ሕጊ ፖለቲካዊ ሰልፍን ተቐቢሎም ክሰርሑ ምስ ዝተቐረቡ እኩባትን ንምውሳእ መሰል ኣለ ዎ። ኣብዉዚ እዋንዉዚ ህዝቢ እንተደልዩ ካብ ህግደፍ ወጻኢ ብሕጊ መሰረት ፖለቲካዊ ሰልፊ ክምስርት ኣይክእልን እዩ ወይ ኣይግባእን ምባል ግን፡ ህግደፍ ኣብዚ ቀዳማይ ሃገራዊ ምርጫ ብዘይ ካልእ ተወዳዳሪ ናብ ስልጣን ትመጸሉ ኩነታት ይፈጠርዉሞ፡ ነቲ ናይ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ሕቶ ድሕሪኡ ደፋእ ኢልና ንርእዮ ማለትዉዩ። ምእንቲ ካልኦት ሰልፍታት ከይምስረታ፡ እቲ ሃገራዊ ምርጫ ህግደፍ ዘይትወዳደረሉ፡ ብናይ ናጻ ሕጹያት ውድድር ክኸውን እዩ ምባል ቅኑዕ ኮይኑ ኣይረኣየንን። ህግደፍ ንበይኑ ከም ፖለቲካዊ ሓይሊ ጸኒሑን፡ ንመንግስቲ ይመርሕ ኣሎን። ኣብ ቁጠባዊ ስራሕ እናነጠፈ ነቲ ፖለቲካዊ ሓይሊ ቁጠባዊ ሓይሊ ወሲኹ ኣደልዲል ዎ ኣሎ። ናይ ህግደፍ ጉጅለታት ጥራይ ዘይኮና፡ ኣብ ዝተፈላለየ ጽፍሕታት ዘለዋ ምምሕዳራትዉውን ብህግደፍ ዝተሓርያን ንህግደፍ ዝሰርሓን እየን። ዝኾነ "ናጻ ሕጹይ" ኣባል ህግደፍ እንተኾይኑ ናይዉቲ ሓይሊ ስልጣንን ሓይሊ ቁጠባን ዘለ ዎ ውድብን ኣባላቱን ምረቓን ደገፍን ከምዝህል ዎ ፍሉጥ እዩ። ካልኦት ፖለቲካዊ ዝምባለታት ይወገዱ ኣለዉዉምበር ህግደፍሲ በይኑ ተወዳዳሪ ይኸውን ኣሎ ማለት እዩ። ስለዉዚ ናይ ሕጹያት ሽጣራ ከሎ ጌና ክሹሕ እዩ። ኣብዚ እዋንዉዚ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ክምስረታ ኣይክእላን እየን ዝብል ርእይቶ ኣሎ። ዝወሃብ ምኽንያት ብዙሕ ክኸውን ይኽእል፡ ገለ ካብኡ፡ 1- ከምቲ ናይ ኣርባዓታት ንህዝብና ብሃይማኖታውን ወገናውን ከይጎዛዝየኦ፡ 2- ከም ኣብ ብረታዊ ቃልሲ ኲናት ሓድሕድ ከየስዕባልና፡ 3- ጠፍጢፍካ ጠፋጢፍካ ወይ ድማ ኢንኩበይተር ሃልዩካ ኣብ ሓጺር ግዜ ክጫጫሓ ስለዘይከኣል። 4- ናይ ወጻኢ ሓይሊ ተፈጢረንን ተመዊለንን ናይ ባዕዲ መሳርሒ ከይኮና፡ ዝብል ፍርሒ ክኸውን ይኽእል። 5- ኣባላት ህግደፍ ከይበታተኑ ወይ እቲ ውድብ ከይፈናጨል … ወዘተ። ኣብ ኣርባዕታት፡ ህዝቢ ኤርትራ ጉዳይ ሃገሩ ዝመያየጠሉ ዕድልን ተመኩሮን ከይረኸበ መንግስቲ ኢትዮጵያ ዝነበረ ኩነታት መዝሚዛ ንዕላምኣ ዘገልግል ምንቅስቓስን ውድበን ኣነጣጢፋ ብምንባራ፡ መደመርያ ዓበይቲ ሓይልታት ደሓር ከኣ ሕቡራት ሃገራት መጻኢ ዕድል ኤርትራ ኣብ ዝሓጸረ ግዜ ንምውሳን፡ ድሌት ህዝቢ ክሰምዓ ክመጻ ምኻነን ብምውሳኑን፡ ንህዝቢ ኤርትራ ኣፈርክቡ ስለዝኾኖን፡ ኣብዉታ ሓጻር ግዜ ዝሓዝካ ሒዝካን ክስዕበካ ዝኽእል ብክትድርኾ እትኽእልን፡ ነቲ ናይ ኢትዮጵያ ናይ ሕብረት ውዲት ንምፍሻል ብተብተብ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ተመስሪተን። እተን ጸረ ሕብረት ምስ ኢትዮጵያ ዝነበራ ሰልፍታት ኣብ ሓጺር ግዜ ቖይመን ስሙር ግንባር መስሪተን ናብ ሕቡራት ሃገራት ክሳብ ከይደን ንናጽነት ኤርትራ ምጥባቐን፡ ንውዲት ኢትዮጵያ ዘፍሸለ ኣወንታዊ ስራሕ ነይሩ እዩ። ገሊአን ሰልፍታት ሃይማኖታዊ ስም ብምሓዘን (ንኣብነት ራቢጣ ኢስላምያ) ንገለ ክፋል ህዝቢ ኣሰንቢደን። ኳ ይኹና። ምበር፡ ዕላምአን ንናጽነት ብምንባሩ ኣብ ሓጺር ግዜ ብዙሕ ህዝቢ ከሰልፋ ምኽኣለን ንድሌት ህዝቢ ኤርትራ ብኣወንታ ኣንጻባሪቑ እዩ። ሎሚ ግን ህዝብና ብዙሕ ተመኲሩ እዩ። ኣብ ብረታዊ ቃልሲ ኣብ መንጎ ደብሃን ሓረካን፡ ኣብ መንጎ ደብሃን ሻዕብያን ጎነጽ ዘኸተሎ ኲናት ሓድሕድ ምንባሩን፡ ንህዝቢ ኤርትራ ምጒድኡን ይፈልጥ። ኲናት ሓድሕድ ዝሰዓበ ካብ ሓደ ውድብ ንላዕሊ ወድባት ስለዝነበራ ዘይኮነስ፡ ሜዳ ኤርትራ ካብ ሓደ ውድብ ንላዕሊ ኣይጻወርን እዩ ዝብል ፍልስፍና ስለዝነበረን ፍልልያት ኣብ ክንዲ ብልዝብን ብሰላማዊ መገዲን ምጽዋዋር ተሳኢኑ ብሓይሊ ብረት ከረጋግጻ ዝjማ ምንባረንዉውን ተራ ነይር ዎ። ኣብ ናጻ ኤርትራ፡ ሃገርና ምክልኻልን ጸጥታ ምኽባርን ግደ ብሃገራዊ ቅዋም ብዝምእዘዝ ሻራ ዘይብሉ ሰራዊት ምክልኻልን ሃገራዊ ጸጥታንዉምበር፡ ናይ ሓደ ወይ ካልእ ፖለቲካዊ ውድብ ዕማም ስለዘይኮነ፡ ፖለቲካዊውድባት መጨፍለቒን ኲናት ሓድሕድ መወልዒን ዕጥቂ ክሕዛ ኣይፍቀደለንን እዩ። ስለዉዚ ብምፍቃድ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ዝፍራሕ ኲናት ሓድሕድ ክህሉ ኣይክእልን። ናይ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ኢንኲቤተርን ኣብ ሓጺር ግዜ ምጭጫሕን ኣይከኣልን ዝብል ርእይቶን ኣይቅበሎን። ኢንኲበተርዉኮ ኣብ ክንዲ ኣደ ሙቐት ናይ ብምሃብ መስርሕ እዩ ዝትክእ። ፖለቲካዊ ሰልፍታት ህዝቢ ባዕሉ ዘቑëሞዉምበር ካልእ ኣቚሙ ዘወፍየሉ ኣይኮነን። ህዝቢ ከኣ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ከቕውም ዘኽእሎ ንቕሓትን ተመኩሮን የብሉን ክበሃል ኣይከኣልን። ወዮዉኳ ደኣኣብ ሳልሳይ ዓለም ብፍላይ ኣብ ኣፍሪቃ፡ ክንዲ ህዝቢ ኤርትራ ሃገራዊ ፖለቲካዊን ንቅሓት ንምጥራይ ዝሰርሐን ዕድል ዝረኸበን የለን እብል። ኤርትራ ሓዳስ ሃገር እያ ኢልና ክንዛረብ ከሎና ከም ልኡላዊት ሃገር ማለትና ኢናዉምበር ብደካ እቲ ናይ 40ታትን 50ታትን ኩነታት፡ ኣብ ብረታዊ ቃልሲ ዳርጋ ነብስወከፍ ኤርትራዊት ስድራ ኣብ ፖለቲካዊ መስርሕ ተሳቲፋን ሃገራውነትን ፖለቲካዊ ንቕሓትን ኣጥርያ ስለዝኾነት፡ ነዊሕ ፖለቲካዊ ድሕረ ባይታ ኣለዋ። ብሓደ ይኹን ብኻልእ ኣባል ህግደፍ ከይኮነ ዝጸንሐ ወይዉውን ካብ ህግደፍ ዝወጸ ዜጋ ሰልፊ ናይ ምምስራት ንቕሓት የብሉን ክንብል ንኽእልዉዶ? ኣባላት ህግ ካብ እተን ፈላልየን ንናጽነት ዝቃለሳ ዝነበራ ውድባት ዝመጹን ሰፊሕ ግንባር ዝመስረቱን ንሓንቲ ሃገርን ንሓደ ህዝብን መጠኑ ከፈላለ ዝኽእል ዝተፈላለየ ኣረኣእያታት ዘለ ዎ ምን ክኾኑ ይኽእሉ። ኣብ ማሕበራትን ማሕበረ ኮማትን ዘለዉ ብደካቲ ሓባራዊ ዕላማ ማሕበሮምን ማሕበረኮምን፡ ዝተፈላለየ ኣረኣእያ ክህል ዎ ም ይኽእል። ኣብ ህግ ዘይተጸንበሩ ንሃገሮምን ንህዝቦምን ተወፊዮም ክሰርሑ ዝጸንሑ፡ ውልቀ ሰባት ኮነ ብናይ ቅድሚሕጂ ምትእኽኻብ ክቅጽሉ ዝጸንሑ ኣለዉ። እዚኦምን ካልኦትን ሰልፊ ንምቛም ፖለቲካዊ ብስለት የብሎምን ክንብል ንኽእልዶ? መን እዩዉኸ ምስክር ወረቐት ክህብ ዝኽእል? ህዝቢዉዶ ኣይኮነን? ህዝቢኸ ከመይ ኢሉ እዩ ዝምስክረሎም ሕጊ ብዝፈቕዶ ምስ ቖሙን ስርሖም ርእዩን ብምድጋፍ ወይ ብምንጻግዉዶ ኣይኮነን? ዋላ ክልተ ሰባት ሰልፊ ከቑሙ እንተደልዮም እንታይ ዘፍርሕ ኣሎ እዩ? ህዝቢ ክመሚ ኣይክእልን ዲዩ? ሰልፍታት ከም ዕላማ ንሓደ ሃገርን ንሓደ ህዝብን ከቖማ ስለዝኾና፡ ህዝቢ ሰልፍታት ክjማ ምስተፈቕደ ጥራይ ድዩ ብዛዕባ ኣካያይዳ ኣብ ፖለቲካ፡ ዲፕሎማሲ፡ ማሕበራዊ ቁጠባዊን መዳያት ሃገር ከመይ እንተኾነ ይሓይሽ ኢሉ ክሓስብ ዝጅምር? እዚ ኩሉ ተመኩሮኡዉኸ? ጌና ሰልፊ ከጫጭሕ ኣይክእልን እዩ ማለትዉኮ ንኣከያይዳ ሃገር ከምዚ ይሓይሽ ወይ ከምዚ፡ ክብለሉ ኣብ ዝኽእል ደረጃ ኣይበጽሐን ማለት እዩ። ወይ ከኣ ኣነ ስለዘለኹልካ ካልእ ኣይትሕሰብ ማለት ድዩ? ህዝቢ በብከባቢኡ ብመንግስቲ ተመዲብሉ ንዘሎ ኣመሓዳሪ ወይ ሓላፊ ተማእዚዙ ይኸይድ ኣሎ። ምርጫኻ እንታይ እዩ እንተዝበሃል ዕድል እንተዝወሃቦን ነቶም ዘለዉ ክመርጽ ይኽእል። ንኻልኦት ካብ ውሽጡዉውን ክመርጽ ይኽእል። "ግዚኡ ኣይኣኸለን" ተባሂሉ እዩዉምበር፡ ሃየንዶ ሎሚ ይፈቐደሉ ከመሓድር ዎ ዝኽእሉ ጽባሕ ክመርጽ እንተዘይኪኢሉ ንርአ። ንመን ከምዝመርጽዉውን ተመኩሮ ኣይጎድሎን እዩ። ከምኡ ከኣ ብዛዕባ ሰልፊ፡ ሰልፊታት ክምስረታ እንተፈቒድና ከም ናይ40ታት ክንከውን ኢና ኢልካ እንተኣፈራሪሕካዮ ግን፡ ካብ ስክፍታት ዘይጸንሓልና ክብል ይኽእል። ይጽናሓልና ማለት ህግደፍ ትብሓት ማለት ምዃኑ ንዘስተውዓለ ግን ደሓን ኣማራጺታት ይሃልወና፡ ንቕሓትና ኣይተስተናዕቕ ዎ ክብል ይኽእል። ተቓውሞ ምህላው (ኣብ ውሽጢ ኮነ ወጻኢ ካብ ህግደፍ) መስትያት ኮይኑ፡ ንህግደፍን መንግስትን ኣከያይደኦም ንኸጸብቑን ንኸጽፍፉን ይሕግዝዉምበር ኣይጎድእን። ብናይ ወጻኢ ሓይሊ ተፈጢረንን ተመዊለንን ናይ ባዕዲ ሓይሊ መሳርሒ ከይኮና ዝብል ፍርሒ ክህሉ ይኽእል። ኣብ ክንዲ ንረብሓ ህዝቢ፡ ዝነግዳ ነጋዶ ከይኮናዉውን ከሰክፍ ይኽእል ይኸውን። እዚ ግን ብሕጊ ክኸልከል ስለዝኽእልን ስለዘለ ዎ ን ቀይዲ ጌርካ ክትቖጻጸሮ ዝከኣል እዩ። ፖለቲካዊ ሰልፍታት ብናይ ባዕዲ ሓይልታት ኣይምስረታን፡ ብናይ ወጻኢ ገንዘብ ኣይምወላን፡ ነጋዶ ከይኮና ከኣ ብደካዉቲ ንፖለቲካዊ ስርሐን ዘገድስ ብሕጊ ዝተቐየዳ ናይ መራኸቢ ብዙሓን ስራሕ፡ ኣብ ቢዝነስ ከይኣትዋ ይኽልከላ ክንብል ንኽእል። ህግደፍዉውን ከምኡ። ናይ ህግደፍ ገንዘብ፡ ንብረትን ትካላትን ብቓልሲ ህዝቢ ኤርትራ ዝተጠርየን ናይ ህዝብን ስለዝኾነ፡ ኣብ መዓላ ስንኩላንን ስድራ ስውኣትን ንኽውዕል፡ ካብ ዝኾነ ይኹን ፖለቲካዊ ውድብ ናጻኮይኑ፡ ናይ ስንኩላንን ስድራ ስዉኣትን ኩባንያ ክምስረተሉ ይከኣል። ህግደፍ ብቑጠባዊ ንጥፈታቱ ክወቕዖ ዝደሊ ዝነበረ ዕላማታት ከኣ፡ በቲ ኩባንያን መንግስቲ ብዘjሞ ሓውሲ መንግስታዊ ትካላትን፡ ከምዝዕመም ይኸውን። ብሕጊ ክትቅየድን ናይ ወጽኢ ኢድ ምትእትታው ከተወግድን እናኸኣልካ፡ ብኡኡ እናፈራራሕካመሰል ምምስራት ፖለቲካዊ ሰልፍታት ክትክልክል ግን ቅኑዕ ኣይኮነን። ናይ ግዳም ደገፍ ብግሉጽ መገዲ ምርካብ ግን ዘስግእ ኣይኮነን ጥራይ ዘይኮነ፡ ትካላዊ ዓቕሚ ንምድልዳል ክሳብ ሓደ ደረጃ ጠቓሚ እዩዉውን። መንግስቲ፡ ማሕበራት ከም እኒ ሃማደኤን ሃማመተኤን ናይ ወጻኢ ሓገዝኣይረኽባን ዲየን? እንታይ በየናይ መገዲ ነየናይ ስራሕን እዩ እቲ ክውሰን ዘለ ዎ። ውድብ ህግደፍ ከይፈናጨል፡ ኣባላቱ ከይበታተኑ፡ ዝብል ፍርሒ ክህሉ ይኽእል። ሓደ ውድብ ዘይፈናጨል፡ ዝተፈላለየ ርእይቶታት ኣባላቱ ኣብ ሓደ መኣዲን ንናይ ሓባር ዕላማን ኣይካያይዳንኣዕጊቡ ክሳብ ዝኸደ ጥዑይ እዩ። ካብኡ ብዝተረፈ ውልቀሰባት ኮነ ጉድለ ክገድፍ ዎ ይኽእሉ። ብወለንታ እምበር ብሓይሊ ክሕዝ ኣይከኣልን። መንግስቲ ኤርትራ ንተጋዳላይ ብዘይ ድሌቱን ዝጣየሰሉ ኩነታት ከይተመቻዘአን እናጸልጸለ እንከሎ፡ ስራሕ መንግስቲ ንዘይማእመኦ (ተበዲሉ ኮነ ብኻልእ ምኽንያት) ብድሌቱ ክጣየስ ወይ ክፋኖ ንዝደሊ ከኣ ተጋዳላይ ስለዝኾነ ክኽልከል ጸኒሑ። ቅኑዕ ግን ኣይኮነን ብኸምዚ ሓድነት ኣይፍጠርን እዩ። ሓደ ወድብዉውን ካብ ዝኣመነሉ ዕላማን ኣካያይዳን ከልግስን ከንሸራትትን ይኽእል። ንኣባላቱ ድማ ናብ ምፍንጫል ከምርሕ ይኽእል። ውድብ መሳርሒዉምበር ንባዕሉ ዕላማ ስለዘይኮነ ምፍንጫልን ምስማርን ምስ ውሽጣዊ ኩነታትን ኣመዓባብላን ወድባት ዝረአ ታሪኻዊ ተርእዮታት እዩ። ኣብ 1970 ናይ ህ.ሓ. ምፍንጫል ካብ ተሓኤ፡ ኣብ 1987 ናይ ተሓኤ ማእከላይ መሪሕነት (ሳግም) ሓድነት ምስ ህ.ግ. ከም ኣብነታት ክጥቀሱ ይከኣል። ህግደፍ ንኣብ ውሽጡ ዝረአ ፍልልያት ክጻወርን ደሞክራስያዊ ናይ ቃልሲ ባይታ ክፈጥርን እንተዘይኪኢሉ፡ ኣባላቱ ክገድፍ ዎ ይኽእሉ። ምፍንጫልዉውን ከስዕብ ይኽእ። ሃገርን ህዝብን ምምቕቓል ማለትዉዩ ግን ኣይኮነን። በዚ ኮይኑ በቲ፡ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ናይ ምቛም ሕቶ ናይ ህዝቢ መሰል እዩ። ፖለቲካዊ ሰልፍታት ናይ መjሚን መቐየድን ሕጊ ክወጽእ ተወሲኑስ ንድፊ ንርእይቶታት ወሪዱ ኣሎ። እቲ ሕጊ ክጸድቕ ኣለ ዎ። ፖለቲካዊ ሰልፊታት ይjማዶ መዓስ ይjማ ዝብል ሕቶ ግን፡ ነቲ መሰሉ ብወለንትኡ ከረጋግጽ ዘለ ዎ ህዝቢ፡ ማለት ዜጋ ዝግደፍ እዩ። ኣብ ዝመጽእ ናይ 5 ዓመታት ቅዋማዊ መንግስቲ እዋን፡ ምብሓት ስልጣን ብህግደፍ ኣነ ኣይድግፎን። ዋላ ኣብዉዚ ናይ መደመርያ ሃገራዊ ምርጫዉውን ንህግደፍ ዝቃወማ ሃገራውያን ፖለቲካዊ ሰልፍታት (ወላ ዕሸል ይኹና) ክዋሳኣ መሰልን ዕድልን ክወሃብ ኣለ ዎ ዝብል ርእይቶን እምነትን ኣሎኒ። ይከኣል ከኣ እዩ። ህዝቢ ክመምየን ይኽእል እዩ በሃላይ እየ። ናይ ዝሓለፈ 10 ዓመታት ተመኩሮ፡ ብሰፊሕ ተሳትፎን ሓራን ክፉትን ክትዓትን ህዝቢ ብግቡእተገምጊሙ፡ ካብኡ ብዝውሰድ ምህሮታት ንመጻኢ ጉዕዞ ብዝጠቅም መገዲ ከም ንጥቀመሉ ውሕስነት እንተዘይተነጺፉን፡ ንምምስራት ቅዋማዊ መንግስቲ ክዋደዱ ዝግብኦምን ዝከኣሉን ነገራት ኣቐዲምካ እንተዘይተሰሪዑን፡ ሃገራዊ ምርጫ ብምግባር ጥራይ መጻኢ ጽቡቕ ዕድል ተረጋገጽ ኢኻ ማለት ኣይኮነን። መሰል ምቛም ፖለቲካዊ ሰልፍታት ምርግጋጽ ድማ ነዚ ቅድመ መሰናድኦታት ውሑስ ንምግባር ክብድሃ ዕድል ስለዝኸፍት እዩ ኣድላዪ ዝኸውን። ሃገራዊ ምርጫ ጥራይ ንበይኑዕላማ ኣይኮነን። ብዛዕባ ሃገራዊ ሓድነት፡ ብዛዕባ መጻኢ ዕድል ህ.ግ. ድሕሪ ረፈረንዶም፡ ሕቶ ምምስራት ፖለቲካዊ ሰልፍታትን ንዕኡ ተፍቅድ ሕግን፡ መሰጋገሪ መድረኽን ንኸይደናጐ ክግበር ዝግብኦን፡ … ወዘተ ኣብ ዝጠቕሶ ኣርእስትታት። ዋና ጸሓፊ ግዝያዊ መንግስቲ ኤርትራ፡ ሕጂ ፕረሲደንት ኤርትራ፡ ብ10 ሰነ 1992 ኣብ ኣስመራ፡ ምስ ማሕሙድ ኢብራሂም፡ ጋዜጠኛ ናይዉቲ ብእንግሊዝዝሕተም፡ "ኣራብ ኒውስ" ዝተባህለ ጋዜጣ ስዑዲ ዓረብ፡ ካብ ዝገበሮ ቃለ-መጠይቕ፡ ኣብ ጋዜጣ ሓዳስ ኤርትራ ቁጽርታት 1፡2፡3 ናይ 2፡5ን9 መስከረም 1992 ዝተጻሕፈ መልስታት ንኣንበብቲ ንመዘኻኸሪ ከቐርብ ይከኣል። እዚ ክጠቅስ ከለኹ፡ ምስ ግዜ ሓደ ሰብ ርእይቶኡ ክቕይር የብሉን ዝብል እምነት የብለይን። እቲ ምቕያር ርእይቶ ግን ቅኑዕን ቅቡልን ድዩ ኣይኮነን ኢሉ ካልእ ሰብ ርእይቶ ክህበሉ የብሉን ማለት ከኣ ኣይኮነን። ሰውራውያን ዝበሃሉ ፕረሲደንትታት ከም እኒ ሳም ንዮማ ናይ ናሚብያን፡ ሮበርት ሙጋበ ናይ ዚምባብወን፡ ነቲ ኣሚኖምሉን ተመባጽዒምሉን ዝነበሩ፡ ፕረሲደንት ካብ ክልተ እዋን (ነናይ ሓሙሽተ ዓመት) ንላዕሊ ንፕረሲደንትነት ክወዳደር ወይ ክምረጽ ኣይክእልን ዝብል ቅዋም ሃገር፡ ካልኣይ ዕድመ ፕረሲደንትነቶም ክውዳእ ምስ ቀረበ፡ መታን ንሳልሳይን ኪኖኡን ፕረሲደንት ክኾኑ፡ ቅዋም ንክመሓየሽ ጽዒሮም እዮም። እቲ ኣብ ማሕበር ስራሕተኛታት ንጡፍን ተዋሳእን ኮይኑ ፖለቲካዊ ምንቅስቃ መሪሑ ነቲ ንናይ ዛምብያ ፕረሲደንት ኬነት ካውንዳ ንሕልፈት ፕረሲደንትነት ተቓዊሙን፡ ፕረሲደንት ካብ ክልተ እዋናት ንላዕሊ ዕድመ ክህል ዎ የብሉን ዝብል ቅዋም ደጊፉን፡ ናብ ፕረሲደንትነት ዝመጸ ናይ ዛምብያ ፕረሲደንት ዘëሉባ፡ ናይ ክልተ እዋን ናይ ፕረሲደንትነት ዕድመኡ ከኣክል ምስ ቀረበ፡ ፕረሲደንት ንሳልሳይን ኪንኡን መታን ክቕጽል፡ ምምሕያሽ ቅዋም ዝብል ሓሳብ ከምዝብገስ ጌሩ። ብርቱዕ ተቓውሞ ካብ ገለ ሚኒስተራቱን ህዝብን ስለዘጋጠሞ ግን፡ ኣብ መወዳእታ ንሳልሳይ እዋን ንፕረሲደንትነት ከምዘይካየድን ምእንትኡ ኢሉ ቅዋም ከምዘይመሓይሽን ክእውጅ ተገዲዱ። ሕቶ፡- ሰልፍታት ብናጻ ምርጫ ይወዳደሩ እንተኢልና፡ ነቶም ብወያነ ዝድገፉ ተቓወምቲ ክወዳደሩ ንፈቕደሎም ኣለና ማለት ድዩ? እንታይዉዩ ርእይቶኻ? ድሩዕ፡ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ናይ ምምስራት ሕቶ፡ ናይ ህዝቢ መሰልን፡ ካብዉቲ ቅዋም ዘፍቅዶ መስረታዊ ሓርነት ሕልና፡ ምግላጽ ርእይቶ፡ ምንቅስቓስ፡ ምእካብን ምውዳብን ዝበቖለን እዩ (ቅዋም ዓ-19)፡ ዝኾነ ኤርትራዊ ዜጋ ከኣ፡ ምስ ብፕሮግራም ይሰማምዑኒ እዮም ዝበሎም ሰባት(ይውሓዱ ይብዝሑ ብዘየገድስ) ሰልፊ ክምስርት ወይ ናብ ዝተመስረተ ክጽንበር መሰል ኣለ ዎ። ፖለቲካዊ ሰልፍታት ንህዝቢ ብዝያዳ ይጠቅም እዩ ዝብለኦ ፕሮግራም ኣብ ውሽጢ ህዝቢ ብደካ ምጉስጓስ፡ ኣብ ሃገራዊ ምርጫታት ተሳቲፈን (ተወዳዲረን) መንግስታዊ ስልጣን ንምጭባጥ ወይ ምስ ካልኦቶ ተሻሪኽካ ንምሓዝ፡ ብሰላማዊን ደሞክራስያዊ መገዲ ክቃለሳ ስለዘለወን፡ ንኣመሰራርተአንን ኣሰራርሐአንን ዝእዝዝ ሕጊ ክወጽእ የድሊ። ንድሕነት ሃገር፡ ንድሕነት ህዝቢ፡ ንቕዋማዊ ስርዓትን ንሃገራዊ ቅዋምን ክሳብ እተቐበላን፡ ናይ ወጻኢ ሓይልታት መስርሒ ክሳብ ዘይኮናን፡ ብሰላማዊ መገዲን ቅዋማዊ መትከላትን ክሳብ ዝሰርሓን፡ ነዚ ክሳብ ዘውሓሳን፡ እቲ ናይ ፖለቲካዊ ሰልፊታት ሕጊ፡ ዘተባብዕን መሰል ህዝቢ ዘረጋግጽንዉምበር፡ ቀይዲታትን መግትኢታትን ዘብዝሕ ክኸውን ኣይግባእን። ኣባል ህግደፍ ስለዘይኮና፡ ወይ ኣባል ህግደፍ ኔሩ ስለዝገደፎ፡ ወይ ኣባል ካልእ ማሕበርን ውድብን ስለዝነበረ ተባሂሉ መግትኢታት ክግበረሉ ኣየድልን። ከምቲ ናይ ክትመርጽን ክትመረጽን መሰል ሓደ ዜጋ ብዝገበሮ ጉድለት ክንፈግ ዘይብሉ፡ ሰልፊ ናይ ምምስራት መሰሉዉውን ክንፈግ ኣይግብኦን። ንኣብነት ግብሪ ዘይከፈለ ዜጋ ብሕጊ ይቕጻዕ እምበር፡ ናይ ኪመርጽን ክምረጽን ይኹንሰልፊ ናይ ምምስራት መሰሉ ክንፈጎ ኣይግብኦን እብል። ብዝተረፈ ኣብ ስልጣን ዘሎ ፖአልቲካዊ ሓይሊ፡ ደስ ንዘይበሎ ነገር መግትኢ ዓንቀጽ ሓንጺጹ፡ መስረታዊ መሰላትን ሓርነታትን ዜጋታት ክረግጽ ዕድል ክረክብ እዩ። ዝኾነ ዜጋ ወይ ጉጅለ ኣንጻር ህግደፍ ወይ ኣንጻር መንግስቲ ኮይኑ፡ ንዝህቢ ብመስረት ሃገራዊቅዋም ብሰላማዊ መገዲን ሕጊ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ኣኽቢሩን ክሰርሕ ክሳብ ዝመረጸ፡ ሰልፊ ናይምቛüም መሰሉ ሕሉው ይኸውን። ሃገራዊ ቅዋም፡ ሕጊ ፖለቲካዊ ሰልፍታት፡ ሓድነት ህዝቢ፡ ድሕነት ሃገር ሰላማዊ ኣገባብ ቃልሲ ዘይቅበልን ናይ ባዕዲ ሓይልታት መሳርሒ ኮይኑ ዕላማታቱ ብዕጥቂ ብረት ከረጋግጽ ዝደልን ወልቀሰብ ይኹን ጉጅለ ግን መሰል ምምስራት ፖለቲካዊ ሰልፊ ክህል ዎ ኣይግባእን እብል። ሕቶ፡- ሃገራዊ ባይቶ ብግቡእ ኣይሰርሕን ኔሩ ትብሉሉ ምኽንያት እንታይ እዩ? ካብ መዓስዉኸ እዩ ደሚሩ እቲ ጸገም? ድሩዕ፡ ካብ ናጽነት ክሳብ እዋን ረፈረንደም ህ.ግ. እቲ መንግስቲ፡ ማእከላይ ሽማግለ ህ.ግ. ድማ እቲ ባይቶ ኮይኖም ይሰርሑን ዝተወርሰ ዝሰርሕ ትካላት ባይቶ ስለዘይነበረን ግዝያዊን ስለዝነበሩን፡ ብዛዕባ ሃገራዊ ባይቶ ክዝረብ ዝከኣል ኣይመስለንን። ድሕሪ ረፈረንደምን ብናይ 19 ግንቦት 1993 ኣዋጅ ቁጽሪ 37/1993 መሰጋገሪ መንግስቲ ኤርትራ ስለዝተኣወደ፡ ሃገራዊ ባይቶ ኤርትራ ቖይሙ፡ ኣቃውምኡን ስልጣኑን ዕማማቱን ከኣ ብዓንቀጽ 4/1-6 ተነጺሩ። እዚ ሃገራዊ ባይቶዉዚ ብግቡእ ሰሪሑዉዶ ኢልካ ክግምገም እንተኾይኑ፡ እንታይ ስልጣንን ዕማማትን ተሓንጺጹሉ ነይሩ? እንታይ ዕላማታትዉከ ክወቅዕ ነይር ዎ? ካብኡ ክንደይ ፈጺሙን ኣይፈጸመን ክጽናዕ ኣለ ዎ። ኣብዉዚ ነዚ ኣርእስቲዉዚ ብዘዕግብ ክትንትን ኣጸጋሚ እዩ። ኣብ ፍሩያትን ኣገደስትን ምህሮ ተወሲዱሎም ድማ ንመጻኢ ናይ ግድን ክፍጸሙ ናብ ዘለ ዎ ም መዳያት ኣተኲርካ ምዝራብ ግን ይከኣል። ዕላማ ሃገራዊ ባይቶ፡ ቅዋማዊ መንግስቲ ኣብ ውሽጢ ኣርባዕተ ዓመታት ክሳብ ዝምስረት ኣብ ዘሎ ናይ መሰጋገሪ እዋን፡ ዝለዓለ ስልጣን ዘለ ዎ ናይ መንግስቲ ኤርትራ ሓጋጊ ኣካል ኮይኑ፡ መሰረታዊ ሰብኣዊ መሰላትን ናጽነታትን ክምዝኸበር፡ ሓድነት ህዝብን መሬትን ኤርትራ ከምዝሕለው፡ ፍትሒ፡ ሰላምን ርግኣትን ከምዝነግስ፡ መነባብሮ ህዝቢ ንምምሕያሽን ማሕበራዊ ኣገልግሎት ንምቕራብን ብኲናት ንዝዓነወ ቁጠባ ንምትንሳእን ዘኽእሉ መደባት ዳግመ ህንጸትን ስምምዓትን ከምዝፈጸሙ፡ ደሞክራስያዊ ትካላት ከምዝህነጹ፡ ንህዝቢ ተሓታቲ ዝኾነ ምምሕዳር ከምዝምዕብል፡ምስ ከባቢን ዓለምን ኣድለይቲ ዝምድናታት ከምዝፍጠሩ፡ ክገብር እዩ። ሓላፍነት ሃገራዊ ባይቶ ድማ፡ ፖሊስታት ምሕንጻጽን ትግባረኦም ምቁጽጻርን፡ ሓድነት ህዝብን መሬትን ልዑላውነትን ኤርትራ ምድላው፡ ፕረሲደንት ምምራጽን ንሱ ብዝኣመመሉ ካቢነ ሚኒስተራት ምቛምን፡ ጸብጻባት ካቢነ ሚኒስተራትን ብኡኡ ዝቐረበ ባደትን ናይ ልምዓት መደባትን ምጽዳቕ፡ ብስም ኤርትራ መሰረታዊ ቁጠባዊ፡ ፖለቲካዊ፡ ናይ ምክልኻልን ኣህጉራውን ስምምዓት ምፍቃድ ወይ ምጽዳቕ፡ ኣብ መደባት ህዝቢ፡ ተሳታፍነት ህዝቢ ዘረጋግጹ ፖሊስታት ምትላም፡ ኣዋጃት ምውጻእ፡ ምቛም መንግስታዊ ሚኒስትሪታት፡ ኮሚሽናት፡ በዓል መዚታትን ኣብያተ ጽሕፈትን ምጽዳቕ እዩ። ንሃገራዊ ባይቶ ዝተዋህቡ እዋናዊ ዕማማት ድማ፡ ሃገራዊ ቅዋም ምንዳፍን ምጽዳቕን፡ ሕጊ ፖለቲካዊ ሰልፊታት ዝነድፍ ኮሚቴ ምቛምን ስርሑ ምክትታልን፡ ሕጊ ፕረስን ካልኦት ንምምስራት ቅዋማዊ መንግስቲ ዘድልዩ ሕግታትን ዝነድፉ ኮሚቲታት ምቛምን ስርሖም ምክትታልን፡ ኮይኑ ብኣቦ-መንበርነት ፕረሲደንት ኣብ ሸሹዱሽተ ወርሒ ምዱብ ኣኼባኡ፡ ከከም ኣድላይነቱ ከኣ ብመጸዋዕታ ፕረሲደንት ወይ ብጠለብ ክልተ ሲሶ ኣባላቱ ህጹጽ ኣኼባ ይገብር። እምበራርከስ ስርሑ ብግቡእ ኣሰላሲሉዉዶ ንዝብል ሕቶ ብኸፊልን ብሓፈሻዊ መገድን ንምምላስ፡ ዕላምኡ ወቒዑዉዶ? ዕማማቱ ክሳብ ክንደይ ኣሳሊጡ? ዝተጠቕመሉ ኣገባብዉከ ዕላምኡ ንምውቃዕ ክሳብ ክንደይ ይሳነ ኔሩ ዝብል ሕቶታት ምምላሽ የደሊ። ኣብ ውሽጢ ኣርባዕተ ዓመታት ቅዋም ከምዝጸድቕ ይግበር እምበር ቅዋማዊ መንግስቲ ከምዝምስረት ኣይገበረን፡ መሰረታዊ ሰብኣዊ መሰላትን ናጽነታትን መሊኡ ተኸቢሩ ክበሃል ኣይከኣልን፡ ሓድነት ህዝብን መሬትን ተሓልዩ፡ ኣብ ሕቶ ማዕርነትን ተሳታፍነትን ግን ክነዓቕ ዘይግብኦ ስምዒታት ኣሎ፡ ህዝቢ ፍትሒ ነጊሱሉ ኢሉ ኣይኣምንን፡ ሰላምን ርግኣትን ከኣ ይጽማእ ኣሎ፡ መነባብሮ ህዝቢ ንምምሕያሽን ኣገልግሎታት ንምዕዛዝን ዝዓለሙ ብዙሓት መደባት ዳግመ ህንጸትንልምዓትን ተሰላሲሎምን ኣፍርዮምንዉኳ እንተኾኑ፡ ሕጂ ግን ልዕሊ ሓደን ፈረቓን ሚልዮን ህዝቢኣብ ሕማቕ ኩነታት ስለዘሎ፡ መነባብሮ ከፊኡ ኣሎ፡ ዳርጋ ኩሉ መንእሰይ ንምክልኻል ሃገር ወፊሩ ንኪጣየስ ይጽበ ኣሎ፡ ደሞክራስያዊ ትካላት ኣይዓንበቡን፡ ምምሕዳራትን ህዝብን ኣይተጠዓዓሙን፡ ምስ ጎረባብቲ ጽቡቕ ዝምድና ኣይተመስረተን፡ ኣብ መደመርያ ተበጊሱ ዝነበረ ጽቡቕ ምስሊ ኤርትራ ኣብ ዓለም ነዊሕ ከይጸንሐ ተደዊኑ ሕጂ ግን ኣብ ምምሕያሽ የምርሕ ኣሎ። ባይቶ ፖሊስታት ንምሕንጻጽን ትግባረኦም ንምክትታልን፡ ባደትን ናይ ልምዓት መደባትን ንምጽዳቕ፡ ናይ ዝተፈላለዩ መዳያት ስምምዓት ንምፍቃድ ወይ ንምጽዳቕ፡ ኣዋጃት ንምውጻእ፡ ካቢነሚኒስተራት ንምቛምን ንምምስራት ላዕለ ዎ ት መንግስታዊ ኣካላት ንምጽዳቕን፡ ከምኡ ከኣ ብስሩዕኣኼባታቱ ንምግባርን፡ ዘኽእሎ ሰብኣዊን ተካላውን ዓቕሚ ኣየማዕበለን፡ ኣኼባታቱ ብስሩዕ ኣየካየደን። ናይ ኲናት ኩነታት እናሃለው ዎ ን ህጹጽ ኣኼባታት ኣይገበረን። ገለ ካብዉዚ ጉድለታትን ሕጽረታትን ነዚ ግዳማዊ ረቛሒታት ዘስዓብ ዎ ዉኳ እንተኾነ ብዙሕ ካብኡ ውሽጣዊን ክፍታሕ ዝኽእል ዝነበረን እዩ። ጠንቁን ሓላፍነቱን ድማ ናብ ምሉእ ባይቶ ዝወድቕእዩ። ክሳብ ሓደ ውሱን ደረጃ ምሉእ እምነት ኣብ ፕረስደንት ኣንቢርካ ሸለል ምባል፡ ሕጽረት ሓበሬታ ምህላው፡ ናይ ግንባርን መንግስትን ስራሓት ምድባላቕ ሰሪ ምትእምማን ተቢዕካ ዘይምቅዋምን ነሓፊነት ምስዕራርን፡ … ወዘተ ገለ ካብዉቶም መበገሲታት ድኻም ሃገራዊ ባይቶ ኮይኖምክጥቀሱ ይከኣል። ሃገራዊ ባይቶ ኣየጽድቖዉምበር ባደትን ናይ ልምዓት መደባትን ካልኦትን ኣይነበሩን ዲዮም ዝብልሕቶ ክለዓል ይኽእል እዩ። ባደት ኮነ ናይ ልምዓት መደብ ብመሰረት ናይ ሃገር ናይ ልምዓት ስትራተጂ ቀዳምነታት ሒዞም ዝስርዑ ናይ ዓመትን ብዙሕ ዓመታትን ስራሓት ብውሳነንን፡ ንምትግባሮም ዘድሊ ካብ ውሽጥን ግዳምን ክርከቡ ዝኽእሉ ጸጋታት (ሰብኣዊ፡ ንዋታውን ገንዘባዉውን)ምምቕራሕን ማለት እዩ። ክንደይ ጸጋታት ናብ ምክልኻል፡ ክንደይ ጸጋታት ናብ ማሕበራዊ ኣገልግሎታት ክስላዕ የድሊ? ድሩትነት ናይ ጸጋታት ስለዘሎ ኣየናይ መዓስ ይግበር? ፈጻሚ ኣካል ወይ ፕረሲደንት ካብ ሓደ ናብ ካልእ ብዊንትኡ ከየመዛብል ድማ መቖጻጸሪ ኣገባብ ምትእትታውናይ ሃገራዊ ባይቶ ሓላፍነት እዩ። ቁጠባና ድኹም ኣታዊታትና ድማ ዘይንቡይ ስለዝነበረ፡ ብኸምኡ ክሰርሕን ብባይቶ ክጸድቕን ኣይከኣልን ነይሩ ክበሃል ኣይከኣልን። ንመደመርያ ውሑድ ዓመታት ናይ መምሃሪ መስርሕ ኮይኑ፡ ደሓር ግን ብግቡእ ክትግበር ዝነበሮ እዩ። ብዝተረፈ ሓላፍነት ሃገራዊ ባይቶ ብፈጻሚ ኣካል (ሚኒስትሪ ፋይናንስ ወይ ፕረሲደንት) ተሓዲጉ እዩ ጸኒሑ። ሓጋጊ ኣካል ንፈጻሚ ኣካል ዘለ ዎ ናይ ምቁጽጻር ሓላፍነት ድማ የዳኽም። ንሓጺር ናይ መስጋገሪ እዋን ተባሂሉ ሸለል ስለዝተባህለን ሕጂ ከም ተመኩሮ መምሃሪ ኮይኑ ክውሰድ ስለዝከኣልን እምበር፡ እቲ ዝዓበየ ጸገም መራሒ መንግስቲ፡ ፕረሲደንት፡ ናይ ሃገራዊ ባይቶ ኣቦ መንበር ክኸውን ኣይነበሮን። ባይቶ ከኣ ብደካ ውሽጣዊ መምርሒ ስራሕ ምውጻእ፡ ግዝያውያንን ቀወምትን ኮሚቲታት መስሪቱ፡ ንፖለቲካውን ዲፕሎማስያውን፡ ማሕበራውን ቁጠባውን፡ ምክልኻልን ድሕነት ሃገርን፡ ሕጋውን ምምሕዳራውን ከምኡውን ሰብኣዊ መሰልን ጉዳያት ብኪኢላታትን ተሳትፎ ህዝብን እናጽንዓ ንውሳነ ባይቶ ዘቕርባ ጌሩ ኪሰርሕ ነይር ዎ። ኣብ ሸሽዱሽተኣዋርሕ እሞ ንሱ ከኣ እናተመጠጠ ዝናዋሕ ኣኼባታት ዘይኮነ፡ ብደካ ኣብ ዓመታዊ ዕረፍቲ ብቐጻሊ እናተኣከበ ጉዳይ ሃገር ዝዝትን ኣገደስቲ ሕግታት ዝውስንን ክኸውን ነይር ዎ። ሕጂዉውን ናብ ሓቀኛ ቅውማዊ ስርዓት ክንሰጋገር እንተኾይንና፡ እዝን ካልእ ንቅዋማዊ ስርዓት ክዋደድ ዝግበኦ ነገራትን ከሎ ጌና ክፍጸም የድሊ። ብዘይ ብቑዕ ምኽንያት ፈጻሚ ኣካል ንትግባረ እዞም ተደለይቲ ነገራት መታን ከየደናጕን ከይዕንቅፍን ሃገራዊ ባይቶ ዋላ ግዝያዊ ኣቦ-መንበርን ኮሚተታትን ኣቚሙ ብተሳትፎ ህዝብን ክኢላታትን ክሰርሓሉ ዘድሊ ይመስለኒ። ሕቶ፡- ኣብ ውሽጢዉዚ ዓሰርተ ዓመታት ብዙሕ ናይ ሚኒስተራት ምቅይያር ተጌሩ። ሃገራዊ ባይቶ ከጽድቖ ኔር ዎ ዶ? ናይ ብቕዓት ጸገም ስለዝነበረ ዲዩ ወይስ ኻልእ ምኽንያት ነይሩ? ድሩዕ፡ ካቢነ ሚኒስተራት ብፕረሲደንት ተኣሚሙ ብሃገራዊ ባይቶ ይቐውም (መሰጋገሪ ቅዋም መንግስቲ ኤርትራ) ቀዳማይ ካቢነ ሚኒስተራት ኤርትራ ድማ ብኸምኡ ቖይሙ። ኣብ መንጎ ምዱብ ኣኼባታት ሃገራዊ ባይቶ፡ ፕረሲደንት ንሓደ ወይ ዝያዳ ሚኒስተር/ራት ካብ ስራሕ ደው ከብልን፡ ኣብ ዝመጽእ ምዱብ ኣኼባ ሃገራዊ ባይቶ ብምጽዳቕ ሃገራዊ ባይቶ ክትክእን/ኡን ይከኣል። ኣብ ተመክሮና፡ ብሸለልትነት ሃገራዊ ባይቶ፡ እዚ ኣገባብዉዚ ኣይተሰርሓሉን። ስሩዕ ግዜ ኣኸባታትዉውን ኣይተኸበረን። ዕድመ መሰጋገሪ መንግስቲ ካብ ዓርባዕተ ዓመት ክነውሕ ስለዘይንበሮ፡ ኣብ ውሽጢ ኣርባዕተ ዓመት ሚኒስተራት ምቅይያር ኣይድገፍን። ካብ ኣርባዕተ ዓመት ንላዕሊ ምስ ተመጠ ግን፡ ሚኒስተራት ጥራይ ዘይኮነ ፕረሲደንትዉውን ዘይቕየረሉ ምኽንያት እኮ የለን እዩ። ቦታ ፕረሲደንት ወይ ፕረሲደንት መሎኮታዊ ኣይኮነን። ኣብ ከም ናይ ሕብረተሰብና ማሕበራዊ ኣቃውማን ደረጃ ምዕባለን ንፕረሲደንት ኮነ ንሚኒስተርዝሕጸ ሰብ ኣብ ብቕዓት ጥራይ ክምርኮስ ኣለ ዎ ክበሃል ኣይከኣልን። ብቐንዱ ፖለቲካዊ ሕርያ እዩ። ነቲ ብዙሕነት ናይ ሕብረተሰብ መታን ከንጸባርቕ፡ ኮነ ኢልካ ሃይማኖት ከባብን ጾታን ኣብ ግምት ምእታው የድሊ። ንሞዛይካዊ መልክዕ ዘይኮነ ግን፡ ብብቑዓት ካብዉቶም ዝተፈላለዩ ኣብ ግምት ክኣትዉ ዘለ ዎ ም ረቋሒታት መሰረት ብምግባር ክኸውን የድሊ። ኣብዉዚ ዝሓለፈ ናይ ሸውዓተ ዓመት ተመኩሮና፡ ናይ ሚኒስተራት ምቅይያር ተጌሩ እዩ። ብምጽዳቕ ናይ ሃገራዊ ባይቶ ዘይምዃኑ ርዱእዉኳ እንተኾነ፡ ኣብ ልዕሊ ፕረሲደንት ብዝነበረ ክቱር እምነት እቲ ሕጋዊ ሕቶታት ኣይለዓልን ኔሩ። ዕቃበታትን ትዕዝብቲታትን እናሃለወን እናዕበየ እናኸደን ከሎዉውን። ምስ ሕቶ ኲናትን ሰላምን ዝተፈጥረ ስግኣታትን ግን ዕውር እምነት ኣብ ሕቶምልክት ክኣቱ፡ ስድራቤታዊ ኣሰራርሓ ዘየዋጽእ ኮይኑ ሕጋዊ ኣሰራርሓታት ክድለ፡ ንድሕሪት ተመሊስካ ብግርህነት ተታሒዙ ዝነበረ ጉዳያትዉውን ብነቐፈታዊ ዓይኒ ክረአ፡ መጻኢ ጉዕዞ ከኣ ድሓር ከየጣዕስ ውሑስ ባይታ ከምዝንጸፈሉ ክግበር፡ ተደልዩን ተደሚሩን። ቀደም ተዘሪቡሉ ዘይፈልጥ መቅይያራት ኮነ ምድስካላት፡ ደሓር ግን ኣብ ባይቶ ምስ ዝተጋህዱናይ ኣረኣእያ ፍልልያት ክመጹ ንዝደመሩ ለውጢታት ክዝረበሉ ደሚሩ። ንናይቶም ውልቀሰባትጥቕምን ስልጠናን ዘይኮነ፡ ኪኖኡ ዝኸይድ ጠንቂ ስምብራትን ከምዘለ ዎ እናበርሀ ብዝያዳ እናኣሰከፈን ስለዝመጸ ብዛዕባ ሸለል ይበሃል ንዝነበረ ምቅይያራት ዘይምዝራብ ክጣዕስን ተቓውሞ ከስዕብን ደሚሩ። ኣብ ቅድሚ ኣደራዕ ወሪድ ዎ ዘሎ ህዝቢ ብዛዕባ ኣብ መንግስቲ ዝርከቡ ሓለፍትን ሕቶ ሓላፍነታትን ምዝራብ፡ ብዛዕባ ስልጣን ምድላዪን ተኸሊእካ ምኹራይን ጌሩ ስለዝግለጽ፡ ንክትዛረበሉ ዘሰክፍዉኳ እንተኾነ፡ ኪኖ እቶም ውልቀሰባት ዝኸይድ ትርጉም ስለዘል ዎ ፡ ክዕበጥ ኣይጽቡቕን እዩ። ብውሑዱ መምሃርን መለበምን ክኸውን ይግባእ። ሎሚ ጽባሕ ወያነ ወራር ክኸፍት እዩ ተባሂሉ ትጽቢት እናተገብረ፡ ወያነ ጸላእቱ ዝኾኑ ኣብ ማእሰርቲ ዝነበሩ ክኢላታት ኣባላት ደርግ ፈቲሑን መተባብዒ ሂቡን ኤርትራ ንምስዓር ኣብ ኲናት እናሰለፈ፡ ህዝቢ ኢትዮጵያ ዋላ ንውሉድ ወለዶ ኣብ ዕዳን ዕድዕዳን ይእቶ ብዘይገድስ ወያነ ዶላራት ጫሕ እናበለ ወጻእተኛታት ክኢላታት መርሰነሪታት እንውፈረ፡ ኩሎም ምኩራት ወተሃደራዊ ኪኢላታትና ናብ ዓውዲ ኩናት ከም ዝዋፈሩ ምግባርን፡ ወጻእተኛታት ክኢላታት ምዕዳግ/ምክራይን እኳ ይትረፍዉምበር፡ ብናይ ቅድሚ ሰለስተ ዓመት ጉዳይ ኣሳቢብካ፡ መኸተና መታን ክሕይል ኣካያይዳን ንኽመዓራረ ተቓውሞ ስለዘረኣየ፡ ንደነራል ሓለቃ ስታፍ ምድስካል፡ ናይ ውልቀሰብን ናይ ስልጣን ሕቶን እዩ ኢልካ ጥራይ ክሕለፍ ኣይከኣልን። ተመዛቢሉ ንዘሎ ህዝቢ ዘድልዮ ህጹጽ ረድኤት ክሕግዛ ጻውዒት ዝተገብረለን ዘይመንግስታውያንውድባት (ሞሐሠዘ)፡ ከም ናይ ቅድሚ ሕጂ ብሃንደበት ከይትሰጉና ንዓና ዝምልከት ፖሊስኹም ብጽሑፍ ሃቡና ይብላ ስለዘለዋ፡ የድሊ እዩ ዝበሃል ርእይቶ ስለዝሃበት ሓላፊት ኮሚሽን ረድኤት ስደተኛታትን ኤርትራ ካብ ስርሓ ክትቅየር ውልቃዊን ናይ ስልጣን ሕቶን እዩ ኢልካ ጥራይ ክሕለፍ ኣይከኣልን። ካልእዉውን ብዙሕ ከምኡ ተራእዩ እዩ። ኣብ ካልእ ግዜ ኔሩ እንተዝኸውን ዕቃበታትን ትዕዝብታትን እናሃለወካ ኣይምተዘርበሉን። ኣብዉዚ እዋንዉዚ ግን ንኩነታት ህዝቢ ብዛዕባ ዘደሊ ኣገዳሲ ጉዳያት ስለዝኾነ፡ ናይ ግድን የዛርብ። ሃገራዊ ባይቶ ከጽድjዉኳ እንተለ ዎ ፡ ፕረሲደንት ሚኒስተራትክቕይርን ዝኾነ ካልእ ምኽንያት ክህብ ስለዝኽእልን ግን፡ ንትዕዝብቲ ዝተርፍ ይኸውን። ኣብ ሃገራዊ ትካላት፡ ብዙሕነት ሕብረተሰብና ንምንጽብራቕ፡ ብደካ ፖለቲካዊ ሕርያ፡ ካብ ኩሉ ወገናት ብቕዓት ከምዝጥረን ከምዝህሉን ንምግባር፡ ብውጥን ዕድላት ምኽፋትን ምትብባዕን ከድሊእዩ። ኣብዉዚ ዝሓለፈ 10 ዓመታት ብደካ ፖለቲካዊ ሕርያ፡ ኣብ ማእከላይን ካልኣይን ላዕላይን ደረጃታት ካብ ዝርከቡ ተመሃሮ ብሄር፡ ሃይማኖት ጾታን ኣብ ግምት ብምእታውን ብፍሉይ ቖላሕታን ሓገዝን ናብዉተን ኣገደስቲ ሃገራውያን ትካላት ዋላ (ሰራዊት) ንምምልማል ክሳብ ክንደይ ወፍሪ ጌርና ፍሬኡ መዓስ ንጽበን ክንግምግም የድልየና እዩ። ምኽንያቱ ንሓዋሩ እቲ ፖለቲካዊ ሕርያ ብመምዘኒ ብቕዓትን ኪስነ ስለዘለ ዎ ብደረጃ ሚኒስተራት ከይተረፈዉውን። ሕቶ፡- ብሰንኪ ኩናት ምስ ወያነ ዘጋጠመ ጸገምን ጠንቁን እንታይ እዩ ትብል? ድሩዕ፡ መስዋእቲ፡ ምምዝባል፡ ዕንወት … ክንድዚዉዩ ኢልካ ክጽብጸብ ኣይከኣልን። ዘስካሕክሕን ስምብራቱ ንነዊሕ ዝጸንሕን እዩ። ክትዝርዝረሉ ዘይኮነ፡ ኣብ ምፍትሑ ክትሕግዞ እዩ ትጽቢት ዝግበር፡ ተመዛቢሉ ዘሎ ህዝቢ ዓዱ ተመሊሱ መነባብሮኡ ከመሓይሽ፡ ከቲቱ ዘሎ መንእሰይ ቀልጢፉ ዝጣየሰሉ ኩነታት ክፍጠር፡ ድሕሪ ሕጂ ህዝብና ኲናት ዘይርእየሉ ኩነታት ክመጽእ ይድለ ኣሎ። ንምቅላሉን ንምፍትሑን ከኣ ብርቱዕ ጻዕሪ፡ ብዓቢኡ ድማ ሰላምን ምርግጋእን ክሓትት እዩ። ሓቀኛ ቅዋማዊ ስርዓት ከኣ ምዘëእ ኩነታት ክፈጥር ይኽእል። ጠንቁ ናይ ወያነ ወራር እዩ። ናትና ድኻም ግን ብግቡእ ክግምገም ዝግብኦ እዩ። ሕቶ፡- ንናይ ደገ ማዕከናት ዜና ሓበሬታ ካብ ምሃብ ተjጢብኩም ከምዘለኹም ይዝረብ። ንምንታይ ከምኡ ኮይኑ? ድሩዕ፡ እቲ ጉዳይ ንህዝብና ስለዝምልከት። ሕቶ፡- ሕራይ፡ እዚ ምንቅስቓስኩም ብኸመይ ደሚሩ? ዝመርሖ ሰብዉከ ኣለ ዎ ዉዶ? ድሩዕ፡ ከም ኣባልት ማእከላይን ሃገራውን ባይቶታት ሓድሽ ነገርን ሓዲሽ ምንቅስቓስን ኣላዓዒልናኣሎና ክብል ኣይክእልን። ኩሉ እቲ ነልዕሎ ዘሎና ሕቶታትን ርእይቶታትን ናይ ውድብ ሕቶታትን ርእይቶታትን እዩ። ብዕትበትን ጭቡጥ ስጉምቲታት ብምውሳድን ከተተግብሮ ናይ ምጽዓር ሕቶ ጥራይ እዩ ዝመስለኒ። ብተፈላለየ ምኽንያታት (ድኽመት እዩ) ክንሰርሓሉን ክንቃለስሉን ዝነበረናዉምበር፡ ናይ 15 ሰባት ፍሉይ ኣደንዳ ኣይኮነን። ናብ ቅዋማዊ ስርዓት ናይ መሰጋገሪ ኣገዳሲ (ሆሦሕሩሕሆሃማ) እዋን ስለዝኾነ ግን፡ ብትብዓት ክንገጥሞ ዘለና ኮይኑ ረኺብናዮ ኣሎና። ህዝብና ሓቀኛ ቅዋማዊስርዓት ተኪሉ ክንርኢ ስለንደሊ። እቲ ጉዳይ ተመኻኺርካ ዝተበገሰን፡ ኣብዉዚ ኣዋንዉዚ እዩ ነቂሉ ዘይትብሎን ኮይኑ እናተዋህለለንኣብ ልዕሊ ህዝቢ ዝተንጠልጠለ ኣስጋኢ ኩናታን ዝወረደ ጸገማትን ዝደረኾን ተርእዮ እዩ ክብል እደፍር። ናይ ነብሰ ነቐፈታን መብጻዓ ምሕዳስን ተርእዮ እዩዉውን። ናይ ማእከላይን ሃገራዊን ባይቶታት ኣካል ምበር ዝተፈልየ ስለዘይኮነ፡ ከም ፍሉይ ኣካል ክትዛረበሉን ክውሰድን ኣይከኣልን። ናይ ዘይተዛረቡ ኣባላት ማእከላይ ሃገራውን ባይቶታት ናይ ካድረታትን ኣባላት ውድብ፡ ከምኡ ከኣ ናይ ህዝቢ ድሌት ስለዘሎን ድማ ናይ ፍሉያት ሰባት ጌርካ ክውሰድ ኣይግብኦን። ሕቶ፡- ተራ ናጻ ፕረስ ሃገርና ከመይ ትግምግሞ? ድሩዕ፡ ኣብ ሃገርና ብሕታዊ ፕረስ፡ ሓደ ወልዶ እዩ ዘሎ፡ ሰብኣውን ትካላውን ዓቕሙ ጌና ትሑት እዩ ዘሎ። ብናይ መንግስታዊ ፕረስ ተዓብሊሉን ተዓፊኑን ስለዝጸንሐ፡ ሕጂ ይብገስ ኣሎ። ንምዕባለኡ ክሕግዝ ዝኽእል ጉዳያትን ዕቑር ዓቅምን ስለዘሎ ግን ትስፉው እዩ። ኣብዚ እዋንዉዚ ዝረአ ዘሎ ስምዒታውን ዘለፋ ዝተሓወሶን ዘረባታት(ካባና ደሚርካ) ቀስ ብቐስዘፍ ክብልን፡ ብእርኑብን ንርእይቶታት ጥራይ ብነቐፌታውን ሃናጽን መገዲ ዝርኢን ጽሑፋት፡ እናተተከአ ክኸይድን እዩ። ብሕታዊ ፕረስ፡ ኣብ ምዕማቝ ደሞክራሲን ምምዕባል ፖለቲካዊ ባህልን ኣገዳሲ ተራ ስለዘጻወት፡ ናይ መንግስቲን ብሕታዊ ክፋልን ቖላሕታን ደገፍን ከድልዮ እዩ። ምምዕባሉን ምድልዳሉን ብውሽጣዊ ትሕዝቶ ጥራይ ስለዘይከኣል፡ ከምዉቲ መንግስትን ማሕበራት ሓፋሽን ዓቕመን ንምምዕባል ብግሉጽ መገዲ ናይ ወጻኢ ሓገዝ ዝሓታን ዝረኽባን፡ ብሕታዊ ፕረስዉውን ካብ ከምኡ ሓገዝ ክጥቀም ዝኽእልን ዘለ ዎ ን ኮይኑ ይረኣየኒ። ኩሉ ግዜ ብፍላይ ከኣ ኣገዳሲ ነጥቢ መቐይሮ ኣብ ዝኾነ ናብ ቅዋማዊ ስርዓት መስጋገሪ እዋን፡ ህዝቢ ብናጻ ርእይቶኡ ክህብን፡ ንመጻኢ ጉዕዞኡ ኣዝዮም ጸለውቲ ኣብ ዝኾኑ ጉዳያት ብክፉትከመያየጥን፡ ስለዝግባእ ናጻ ፕረስ ኣገዳሲ እዩ። ብዝኾነ ይኹን ምስምስን ስልበጣን ክዕፈን ከኣ ኣይግባእን። ኣብ መወዳእታ ክትብሎ ትደሊ ነገር እንተሎ፡ ዕድል ክንህበካ? ድሩዕ፡ እዚ ኩነታትዉዚ ንህዝቢ ኣሻቒል ዎ ምህላዉ ይሰመዓንን ከምኡ ምዃኑ የሕዝነንን። ህዝቢኪሻቐል ኣይንደሊን ኢና። ካብዉዚ ኩሉ ሽግር ወጺኡ ሎሚ ህዝቢ ኤርትራ ቅሳነት ኪስእን ኣይግባእን። ኣይ ኢዱን እዩ። ከምኡ ኪኸውን የብሉን። እቲ ተፈጢሩ ዘሎ ፍልልይ ኣብዉዚ እዋንዉዚ ከጋጥም ዘይክእል ዚነበረ ኣይኮነን። ንህዝቢ ዘሻቕሎ ዘሎ ግን ናብ ጎነጽን ዘየድሊ ሓይሊ ምጥቃምን ከየምርሕ እዩ። ከምኡ ከይከውን ንሕና ሕጋዊ ሰላማዊን ዘተኣዊን መንገዲ ጥራይ ኢና ኪንጥቀም ጸኒሕናን ኪቕጽል ንደልዮን። ሰራዊታና ብደካ ሃገራዊ ኣገልግሎት ክሳብ ሕጂ ተጋዳላይ ዚሕመረቱ ኮይኑ ስለዚጸንሐ ኣብ ፖለቲካዊ ህይወት ሃገር ጸግዒ ውድብ ሒዙዉኳ እንተኾነ ንቕዋም ዚምእዘዝን፡ ኣብ ፖለቲካዊ ፍልልያት ውሽጢ ሃገር ከምሃገራዊ ትካል ኢዱ ከእቱ ስለዘይብሉን፡ እዚ ዘሎ ፍልልይ ናብ ጎነጽን ሓይሊ ምጥቃምን ከምርሕ ኣይክእልን። ኣይግባእን ከኣ። ፕረሲደንት ካብ ሕጊ ወጺኡ ነዚ ዘሎ ናይ ኣረኣእያ ፍልልይን ሰላማዊ ተቓውሞን ብጎነጽ ወይብኻልእ ኣመሳሚሱን ጉልባብ ገይሩን ኪድርቁስ ኪፍትንን ኣይግባእን። ብምምይያጥን ክፉት ዘተንጥራይ ዚፍታሕ እዩ። ባዕሉ ብሕጊ ኪሕዞ እንተኾይኑ ከኣ፡ ባዕሉ ከሳሲን ፈራዲን ክኸውን ከምዘይክእል ኪበርህ የድሊ። ህዝቢ ተዓዛባይ ኪኸውን ስለዘይብሉ፡ ከምዉቲ ቅድሚ ሕጂ ኣብ ሞንጎ ደብሃን ሻዕብያን ኪዓርቕዝጸዓረን ኣገዳሲ ተራ ዝተወጻወተን ሕጂዉውን ሓላፍነት ኣለ ዎ። ኣብ መንጎ መንግስቲ ኤርትራን ኢትዮጵያን (ውግእ ወያነ) ሰላማዊ ፍታሕን ዕርቂን ንኽርከብዉኳ ብመራሕቲ ሃይማኖቱ ዝጸዕረ፡ ናይ ውሽጡ ሽግር ንምፍታሕ እሞ ከኣ ልዑል ሓላፍነት ኣለ ዎ ኢለ እኣምን። የቐንየልና ድሩዕ ድሩዕ፡ የቐንየለይ	asmarino.com	null
ምስጋና ካብ ስድራቤት ብምኽንያት ዕረፍቲ ኣቦይ ተስፋጊዮርጊስ ብዓታይ	ብምኽንያት ዕረፍቲ ኣዚና እነፍቅሮን እነኽብሮን ኣቦና ኣቦይ ተስፋግዮርጊስ በዓታይ፡ ብኣካል ኣብ ቤትና መጺእኩም፡ ከምኡ እውን ብዝተፋላለየ መንገዲ ናይ ሓዘንና ተኻፈልቲ ብሙዃን ዘጻናናዕኩሙና ኣሕዋትናን ፈተውትናን፡ ስለቲ ዘርኣኹሙና ሕውነትን ፍቅርን ሕሰም ኣይትርከቡ እናበልና ብልቢ ነመስግን ኣሎና። ክቡር ወላዲና ካብ ግዜ ጣልያን ጀሚሩ ብዙሕ ክርኢ ዝተዓደለ ናይ ዕድመ በዓል ጸጋ እዩ። ኣብዚ ልዕሊ 100-ዓመት ሓሊፉ ዝኸይድ ጉዕዞ ድማ ብብዙሕ ናይ ሕይወት ተመክሮ ዝሕለፍ ከም ሙኻኑ መጠን፡ ብብዙሕ ናይ ሕይወት ፈተና ክትሓልፍ እትግደደሉ ናይ ሕይወት መስርሕ እውን እዩ። ክቡር ኣቦና ግን ኣብ ፍርሓት እግዚኣቢሄር ዝተሰረተ ብዝነበሮ ጽኑዕ እምነት ምስ ኩሉ ፍቅርን ሰላምን ሓዲጉ እዩ ዝኸደ። ኣቦና ካብ ንኣሽቱና ኣቲሒዙ ደጋጊሙ ነንሓድሕድኩም ተፍቀሩ፡ ምስ ኩሉ ከኣ ተፋቀሩ፡ ፍቅሪ እንተሎ ሓጎስ ኣሎ ሓጎስ እንተሎ፡ ጥዕና ኣሎ፡ ሃብቲ ማለት ፍቅሪ እዩ እናበለ የዕብዩና። እታ እነፍቅራ ክብርቲ ኣዴና ወይዘሮ ሓረጉ ቀሺ ዑቅባዮሃንስ ካብ ትዓርፍ 28-ዓመት ኮይኑ። እዚ ንሓደ ሓዳሩ ዘፍቅር ኣቦ-ስድራ ብቀሊል ክስገር ዝኽእል ፈተና እዩ ዝብሃል ኣይነበረን። እቲ ረዚን ልቦናን ትዕግስትን ዝተዓደለ ኣቦና ግና ነዚ ከም ምኽንያት ተጠቂሙ ናብ ዓለም ኣቢሉ ክጥምት ኣይደለየን። ስለዚ እውን ንእግዚኣቢሄርን ንኪዳኑን እሙን ኮይኑ ምድራዊ ጉዕዝኡ ፈጺምዎ። እሞ ኣንቱም ኣጆኹም ተጻናንዑ፡ ኣቦይ ባዓታይ ኣቦኹም ጥራይ መኣስ ኮይኖም፡ ጽላልኩም ጥራይ መኣስ ኮይኖም፡ ንዓና እውን ኣቦናን ጽላልናን ጽላል ዓዲ ኢዮም ነይሮም፡ መንግስተ ሰማይ የዋርሶም እናበልኩም ዘጻናናዕኩሙና፡ ምጽንናዕኩም የጻናናዓና ኣሎ እሞ ደጊምና ደጋጊምና ብልቢ ነመስግነኩም። ስድራቤት	asmarino.com	null
ሚኒስተር ፋይናንስ ነበር ኣቶ ብርሃነ ኣብርሀ፡ ሎሚ ንጉሆ ሓይልታት ጸጥታ ጨውዮም ኣበይ ከምዝወሰዱዎ ከምዘይፍለጥን	ክቡር ተጋዳላይን ሚኒስተር ፋይናንስ ነበር ኣቶ ብርሃነ ኣብርሀ፡ ሎሚ ንጉሆ ምስ ወዱ ክቆርስ ኢሉ ምስወጸ ሓይልታት ጸጥታ ጨውዮም ኣበይ ከምዝወሰዱዎ ከምዘይፍለጥ ካብ ውሽጢ ሃገር ዝተረኸበ ሓበሬታ የረጋግጽ ክቡራት ኤርትራውያን፦ ሎሚ ኣብ ህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ክቃላሕ ንሰምዖ ዘለና ትርጉም ኣልቦ ናይ ሰላም ስምምዕ፡ ክምቲ ብዙሓት ኢትዮጵያውያን ናይ ሕልና እሱራት ኣብዚ ቀረባ እዋን ዝተፈትሑ፡ ኣብ ኤርትራ ድማ እዚ ስርዓት ንዝሓለፍ ብዙሓት ዓመታት ብዘይ ክስን ፍርድን ኣብ ቀይዲ የእቲዎም ዝጸንሐ ከም እኒ ክቡር ተጋዳላይ ቢትወደድ ኣብርሃን ኣባላት ጉጅለ 11፣ ጋዜጠኛታትን ካልኦት ብኣሽሓት ዝቁጸሩ ናይ ሕልናን ናይ እምነት እሱራትን ሎሚ ይፍትሑ ይኾኑ ዝብል ተስፋ ኣብ ብዙሓት ኤርትራውያን ሃገራውያንን ደለይቲ ስላም ማሕበረሰብ ዓለምን ትጽቢት ክግበር ጸኒሑ እዩ። በቲ ሓደ መንጽር ጉጅለ 11ን ጋዜጠኛታትን ካብ ዝ እሰሩ ድሮ ጽባሕ ዕለት 18 መስከረም መበል 17 ዓመቶም መሊኦም ሃለዋቶምን ድሕነቶም ኣብ ዘይተረጋገጸሉ ሃዋሁ ብሓዘን ንዝክሮም ኣለና። ንዘለዎ ተወሰኮ ክምዝበሃል ግን፡ ወዮ ኣብ ፎቆዶ ሃገራት ሃዋርያ ሰላም ብዝብል ኣፍልቡ ብወርቂ ዘግይጽን ዝሽለም ዘሎን ዕሉል ውልቀ መላኺ ኢሳያስ ኣፈወርቂ፡ ነቲ "ሃገረይ ኤርትራ" ዝብላ ክልተ መጽሓፍቲ ዝደረሰን ብድምጹ በዳሂ ሕቶታት ንኢሳያስ ዝሓተተን ንመላእ ህዝቢ ኤርትራ ድማ ንዘይተርፍ ለውጢ ቅልጽሙ ኣተሓባቢሩ ብሓንሳብ ክቃለስ ሃገራዊ ጻውዒት ዘቅረበን ሓውና ክቡር ተጋዳላይን ሚኒስተር ፋይናንስ ነበር ሎሚ ንጉሆ ንክቆርስ ኢሉ ምስ ወዱ ምስ ወጸ ብሓይልታት ጸጥታ ተጨውዩ ክምዝተወሰደን ኣበይ ከምዘሎ እውን ከምዘይፍለጥን ካብ ውሽጢ ሃገር ዝበጽሓና ጽጹይ ሓበሬታ የረጋግጽ። ብዓልቲ ቤቱን ኣደ ኣርባዕተ ደቁን ተጋዳሊት ኣልማዝ ሃብተማርያም እውን ወድኺ ዓዲ ገዲፍ ከይዱ፡ ተሓባቢርክዮ ኢኺ ኢሎም ካብ ዝኣስሩዋ ኣስታት ሓደ ዓመት ኮይኑ ኣሎ። ክልቲኦም ዝወለዱዎም ኣርባዕተ ደቆም ብዘይ ኣደን ኣቦን ተሪፎም ኣለው። ክቡራት ኤርትራውያን፦ ነዚ ናይ ሓውናን ኣያናን ብርሃነ ኣብርሀ ተባዕ ውሳነን ተባዕ ስጉምትን ተኸቲልና፡ ህዝብና ሓራ ከነውጽእ፡ ነቲ ውልቀ መላኺ ክንብድህን፡ ኣሰሩ ክንስዕብን ኣትሪረ ይምህጸነኩም። ጅግና ታሪኽ ይሰርሕ እንበር ኣይነብርን እዩ! ኤልሳ ጭሩም ኣካያዲት ሓልዮት ሰብ ኣዊ መስላት - ኤርትራ ለንደን፡ ዓዲ እንግሊዝ 17 መስከረም 2018	asmarino.com	null
ንደመር ብኣምሓርኛ፡ ንጥፋእ ማለት'ዩ ብትግረ።	ንደመር ብኣምሓርኛ፡ ንጥፋእ ማለት እዩ ብትግረ። ኣትላንታ ጆርጅያ ካብ እዛ ክነብረላ ዝተዓደልኩ "ብሚዛነይስ ገነት" ከተማ ቻርሎት ሰሜን ኣመሪካ ብመኪና ኣርባዕተ ሰዓት ዝወስድ ርሕቀት ኢያ ትርከብ። ስለ ዝኾነ ድማ ቀብሪ መርዓ ሓዘን ዝመስል ምብጻሕ እንከጋጥም፤ ናብ ኣትላንታ ኣንጊህካ እንተ ገሽካ፡ ምሕዳርካ ናብ ቻርሎት ምምላስ ዝመስል እዩ ናብራናን ጉርብትናናን። እዛ ትማሊ ቐዳም ነሓሰ ኣርባዕተ ዝኸድኩዋ መገሻ ግን ንኤርትራውነት ብዝምልከት ፍልይ ዝበለ ትምህርትን ነጸብራቕን ክርእን ክሰምዕን ዝተጸበኹላ ፈስቲቫል ኤርትራ ኣትላንታ 2018 ንምስታፍ ኢዩ ኔሩ። ፈስቲቫል ኣትላንታ 2018. መደብ ፈስቲቫል ካብ ዓርቢ ክሳዕ ሰንበት እዩ ተሰሪዑ። ንኣይ ግን ኣብ እተን መዓልታት ክሰርሕ መደብ ወጺኡለይ ስለዝነበረ ዝቕይረኒ መሳርሕቲ ክረክብ ኔሩኒ። ኣብ መወዳእታ ዝሓሰብኩዎ ሰሊጡኒ፡ ኣብ እዘን ቀዳመ ሰንበት እዚኣተን ኣብ ክንዳይ ዝሰርሕ ኣነ ድማ ኣብ እተን ዝስዕባ ቀዳመ ሰንበት ኣብ ክንድኡ ክሰርሕ ሕራይ ዝብለኒ ሕያዋይ መሳርሕቲ ምስ ረኸብኩ፡ ካብ እቶም ደጋጊሞም ብዛዕባ እቲ ፈስቲቫል ዘዘኻክሩና ግዱሳት ተቐማጦ ቻርሎት ትኬት ገዚአ ናብ ፈስቲቫል ከም ዝኸይድ ኣረጋገጽኩ። ስለ እዚ ከም እቲ ስሩዕ፡ ዓርቢ ክሳዕ ሰዓት ትሽዓተ ናይ ምሸት ክሰርሕ ስለዝነበረኒ ቀዳም ኣንጊሀ ክኸይድ መዲበ ተሰናድኹ። ጽባሕ ክኸይድ እናበልኩ፡ ዓርቢ ምሸት ስራሕ ቅድሚ ምዕጻወይ ባኮታት ከመዓራሪ የማነ ጸጋም ክብል እነከለኹ ከኣ ኣብ እዛ ዓንዲ ሕቖይ፡ በዚ መጺኣ ዘይብላ ውግኣት ሸቕ ተብለኒ እሞ ኣይ ንላዕሊ ኣይ ንታሕቲ ትንፋስ ዝሓጸረኒ መሲሉ ተሰምዓኒ። ሓመድ ኣብ ጥቓይ ስለዘጸንሐ እምበር ሰለስተ ግዜ በስመ ኣብ ወልደ መንፈስ ቅዱስ ኢለ ሓመድ ክለኽያ ኣይምጸላእኩን ኔረ። ኮይኑ ግን መንገደይ ምእንቲ ከይትተርፈኒ፡ ወዮ ንኻልኦት ኣብ እዚ እነሀለ ግዝእዎ ዝብሎም ዝነበርኩ ናይ ሕቖ መደገፍታ ገዚአ ተዓጠቕኩ። ከምኡ እውን ዝበሃል ፈውሲ ቓንዛ ገዚአ ብዘይ ናይ ሓኪም ፍቓድ ክውሰድ ዘይግብኦ መጠኑ ሓሊፈ ከም እታ ሓኪም ዝእዝዛ እናወሰድኩ ክኸይድ ተበገስኩ። መሓለውታ ድማ ቅድሚ ሳልስቲ ዝገዛእኩዋ – 2018 ትብል ሓዳስ መጽሓፍ ምሳይ ተማሊአ፡ ኣብ ጎረበተይ ካብ ትርከብ ስታርባክስ • {ሓቂ እሓይሽ ፍሪ-ድሪንክ ስለዝንበረት ኢየ ወስኹላ ኢለዮም! } ሒዘ፡ ኣብ ዩ-ቱይብ ዘሎ ሰበር ዜና ብዛዕባ ማዕበል ለውጢ ዶክተር ኣብይ ኣሕመድ ሰሰሚዐ ንበይነይ እናሰሓቕኩ፡ ስሕት ኢለ ድማ ኣቫሎን 120 ኪሎ ሜትር ኣብ ሰዓት ትኸይድ ከምዝነበረት ከይዘንጋዕኩ ነቲ ብድምጺ ዝሰምዖ ቪድዮ ክርኢ እናፈተንኩ፡ መንገዲ ኣርባዕተ ሰዓት ጀሚረዮ። እንተስ ንግሆ ኮይኑ እንተስ ቀዳም ኮይኑ ግን ኣብ ማእከል ከተማ ይኹን ኣብ እቲ ብማእከል ቻርሎት ሓሊፉ ንኣትላንታ ብሕምብርታ ዝስንጥቓ 85 ( - 85) ዝቆራቖሳ ብዙሓት መካይን ኣይነበራን። ስለ እዚ ሰዓት ዓሰርተ ንግሆ ናብ እቲ ናይ ፈስቲቫል ቦታ በጻሕኩ። እንተኾነ ግን ክሳዕ ሽዑ ዘይድሃብኩሉ ኩነታት ኔሩ። ናይ ቀዳም መደብ ፋዱስን ፈረቓን ተመሲሓካ ከምዝጅመር ተዓጽዩ ምስ ጸንሓኒ ኢየ ተለፈነይ ፈቲሸ ዝተገንዘብኩ። ካብኡ ዝሓይሽ እማራጺ ስለዘይነበረ፡ ኣብ እቲ ከባቢ ናብ ዝርከብ ስታርባክስ ከየደ መጽሓፈይ ገንጸልኩዋ። ኣብ ገጽ 7 ምስ በጻሕኩ ዕላማ ናይ እታ መጽሓፍ፡ " " ዝብል ነጸብራቕ ባህርይ ደቂ-ኣዳም እናስተንተንኩ ሰዓት ኣኺሉ ናብ ኣኼባ ተጸንበርኩ። ኣብ እቲ ኣዳራሽ ዝነበርና ሰባት ንሚእቲ ንምልኣ ኣይመስለንን። ካብ እቶም ተኣከብቲ ሓደ ኽልተ ፈውሲ ግስም እንተዘይኮይኑ ዳርጋ ኩላትና፡ ዝግዝጎ እምበር ቆሎ ዓተር ክንቁርጥም ዘይንኽእል ኢና ኔርና። ስሩዕ መደብ ክሳዕ ዝጅመር በቦታና ሒዝና ቁሊሕሊሕ ምስ ጀመረና፡ ኣብ እቲ ኣስተምሃርቲ ኮፍ ዝብሉሉ ጠረጴዛ ዝተዓዘብኩዎ፡ ተረፍ ናይ ዓርቢ ኮይኑ፡ ናብ ዓሰርተ ዝበጽሕ ኣብ ብጫ ወረቐት ዝሰፈረ ኣስማት ናይ ውድባት ኔሩ። ኣይደጎየን ግን፡ ንሱ ተላዒሉ፡ መደብ ቀዳም ዝጀመሩ ካብ ፈስቲቫል ደንቨር ዝረቐቐ ወረቐት ሒዞም፡ ኣብ ምግሃስ ሰብኣዊ መሰል ጸቒጦም፡ ዝመስል እዩ ኣኻይዳና ዝመስል ኣቐራርባ ከንጸባርቑ ዝፍትኑ ይመስሉ ኔሮም። ብዘይምግናን ግን ኣፈታትሓ ህሉው ኩነታት ኣብ ግምት ዘእተወ ትሕዝቶ ኣይነበሮን መጽናዕቶም። ልዕሊ ኹሉ ንኣይ ዘሰምበደኒ ድማ ካብ እቶም ኣስተምሃርቲ ሓደ ምስ ዘውድን ደርግን፡ ሻዕብያን ወያነን ዘሎ መረረ ዓበይትን መራሕትን ሓሊፉ "ንደመር ብቛንቋ ትግረ ምጥፋእ ማለት እዩ" ምስ በለ ዝተቓልሐ ጣቕዒት ኢዩ። ኣብ እዚ ልበይ ዘሎ ናብ ባይታ ዱብ ከብሎ ኢየ። ማለት'ሲ ብወገነይ ሓፈሻዊ ትሕዝቶ ናይ እቲ ኣስተምህሮ ክግንዘብ ጽን ክብል እንከለኹ፡ ኣኳ ኡንኮ ትብላዕ ከይነኸስኩ ጣቕዒት ምስ ሰማዕኩ፡ እታ ናይ ሕቖይ ውግኣት ሸቕ ክሳዕ ተብለኒ ንቕድሚትን ንድሕሪትን ጠሚተ ኣበይን ምስ መንን ከም ዝነበርኩ ክፍትሽ ፈተንኩ። ምናልባት ዓይነይ ዝመልኣለይ እንተ ረኸብኩ ሃሰስ እናበልኩ ግን ስነይ ነኺሰ ቃንዛይ ተጸሚመ ኣብ ዝነበርኩዎ ኮፍ ምባል ቀጸልኩ። ይኹን ደኣ እምበር ካብ ኣትላንታ ዝመጽኡ ብዙሓት ከም ዘይነበሩ ተገንዘብኩ። ካብ ቻርሎት ድማ ካልእስ ይትረፍ እቶም ትኬት ዝሸጡለይ ሰባት እውን ኣይነበሩን። ንመብዛሕትኦም ተሳተፍቲ፡ ካብ ዕላሎምን ኣዘራርባኦምን እንኪግምቶም ኣጸቢቖም ዝፋለጡ ዓበይትን መራሕትን ዝበዝሕዎ ኣኼባ እዩ ኔሩ። እቶም ካብ ቻርሎት ዝመጽኡ እውን ዳርጋ ኩላቶም ናይ ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ተጋደልቲ ዝነብሩ እዮም። ይኹን ደኣ እምበር ኣብ መንጎ ኣስተምህሮ ካብ ገለ ሰባት ጣልቃ ናይ ምእታው ፈተነታት ይንጸባረቑ ኔሮም። ብፍላይ ሓደ ንጡፍ ኣባል ደለይቲ ፍትሒ ዝመስል መንእሰይ ዘርእዮ ዝነበረ ኣገባብ ግን ዝገርም ጥራይ ዘይኮነ ዳርጋ ዘስግእ እውን ይመስል ኔሩ። ደጋጊሙ ካብ ምቕማጡ ክትንስእ፡ ብናህሪ ክዛረብ፡ ስሕት ኢሉ ድማ ማይክሮፎን መንጢሉ ክምድር ይረአ ኔሩ። ተዛሪቡ ተዛሪቡ ኣብ መወዳእታ፡ እንተ ዘይኮነ ግን ኣብ እዚ ልበይ ዘሎ ናብ ባይታ ዱብ ከብሎ ኢየ ብምባል፡ ኣብ እቲ ፈስቲቫል ንሓሳባቱ ንድሌቱ ንጸገሙ … • ተረዲኡ ኣጆኻ ዝብሎስ ይትረፍ ናይ ልቡ ክዛርብ ዝፈቕደሉ መድረኽ እውን ከምዘይነበረ ኣስተማሲሉ ከደ። ኣነ ድማ ንበይነይ ከምዘይነበርኩ ተገንዘብኩ። ኣስተምህሮ ተወዲኡ ናብ ሕቶን መልስን ምስ ተሰግረ፡ ኣብ ኣኼባ ዝነበሩ ሰባት ምናልባት 100 እንተኾይኖም 70 ምናልባት 70 እንተኔሮም ድማ 50 ዝግመቱ ንሕቶ ኣእዳዎም ኣልዒሎም ምቅድዳም ኮነ እሞ፡ ብትሕዝቶ ናይ እቲ ዝቐረበ ኣስተምህሮ ዝግረም ዝነበረ ንበይነይ ከምዘይነበርኩ ተገንዘብኩ። ምእንቲ ሰላም ወላ ምስ ሰይጣን። ኣማስያይ ኣይሓሰመንን! በ'ተሓሕዛ ጸጉሪ ርእሱ ምስ እቲ ዝበሃል ዝነበረ ምውሓጥ ዝኣበዮ ዝመስል ዝነበረ መንእሰይ ዝመሳሰል፡ ኣርቲስት ግርማይ ዓንዶም መደቡ ሒዙ ቀረበ። ግርማይ ሰላምታ ኣቐዲሙ ዘረብኡ ንምጅማር፡ ኣብ እቲ ናብ ፈስቲቫል ከቕርቦ ዘምጽኦ መልእኽቲ፡ ምናልባት ቅር ክብሎ ዝኽእል ሰማዒ እንተ ሃልዩ፡ ስምዒት ናይ ሰባት ንምትንካፍ ዕላማ ከምዘይብሉ ገሊጹ፡ ይቕረታ ብምቕዳም እዩ ነቒሉ። ዘረብኡ ሕጽር ምጥን ዝበለ፡ ወለም-ዘለም ዘይብሉ፡ ናይ ትግርኛ ይኹን ናይ እንግሊዝ ቃላት ዘይውሕዱዎ፡ ሰባት ክብሉኒ እዮም ዘይብል፡ ኣብ ርእሱን ኣብ ትሕዝቶ መልእኽቱን ዝተኣማመን፡ ብሞይኡ ዝሕበን፡ ንኻልኦት ኣረአያ ዝኸውን ድሙቕ ኮኾብ ኢዩ። ጸብጻቡ ናብ ደርፊ ዘተኩር ኮይኑ፡ ስነ ጥበባውያን ወይ ድማ ደረፍቲ ኣብ ኤርትራ ዘጋጥሞም ጸገም ካብ ሕዱር ባህሊ ናይ ህዝቢ ዝጅምር እዩ ይብል እሞ፡ ምግዳል ክሳብ ክንደይ ከምዝበደሎ ብኣንክሮ የዘኻኽር። ነቲ ክብሎ ዝጽዕር ዝነበረ ሓሳባት፡ ኣብ ስራሓቱ ዘጋጠሞ ኣብነት ሓዊሱ ንምብራህ ድማ ኣብ ሓንቲ ጻዕሩ ካብ ደገፍቲ ዘጋጠሞ ዘለፋ ሓደ ብምባል፡ ኣብ ቀረባ እዋን፡ ባንዴራ ኤርትራ ሒዙ መንገዲ ሰላም እንቋዕ ተኸፍተ ዝብል ድምጺ ንምቅላሕ ምስ ኢትዮጵያውያን ስለ ዝተሓወሰ ካብ ተቓወምቲ ዘጋጠሞ ዘይተጸበዮ ኩነታት ብተምስጦ ይዝክር እሞ፡ ምእንቲ ሰላም ወላ ምስ ሰይጣን ክሰርሕ ድሕር ከምዘይብል ኣትሪሩ ብምዝራብ ምሳሉ ኣነጺሩ፡ ሓጺር መልእኽቱ፡ ኣብ እተን ዝተመደባሉ ውሑዳት ደቓይቕ ወድአ። ክወጽእ እንከሎ እግሪ እግሩ ስዒበ፡ ወደይ ሃብሮም ልዕሊ ኩሎም፡ ናብ እዚ ፈስቲቫል ብምምጽአይ ክጣዓስ ኢየ ውዒለ እሞ መደብካ ምስ ሰማዕኩ ተሓጒሰ፡ መምለሲ እግሪ ኣስኒቕካኒ ብምባል፡ ምስጋናይን ኣድንቖተይን ገሊጸ፡ ንመዘከርታ ናይ ክልቴና ስእሊ ተሳኢልና። ኣሕጽር ኣቢለ ድማ ከም እቲ ዝበልካዮ ስነ ጥበብ ብዘይ ጥየት ኣተሓሳስባ ደቂ ሰባት ዝልውጥ ዓውዲ ፍልጠት ኢዩ። ስነ ጥበብ ማለት እንተ ኾይኑ፡ ደርፊ ሓደ ክፋሉ ስለዝኾነ ከም እዚ ከማኻ ዝመስሉ ከዋኽብቲ ይዋስኡሉ። ካልኣይ ስነ ጥበብ ማለት ድርሰት ዝሕውስ እንተ ኾይኑ ባቢሎን ትብል መጽሓፍ ዶክተር ክብረኣብ ፍረ ኣንቢብካያ ክትከውን ተስፋ እገብር። ሳልሳይ ስነ ጥበበ ማለት ኣባሃህላ እንተኾይኑ ማዕበል ለውጢ ዶክተር ኣብይ ኣሕመድ ንወያነን ሻዕብያን ምስ መዳፍዖምን ወተሃደራቶምን ቀባሕባሕ ከብሎም ንርኢ ኣለና። ራብዓይ ስነጥበብ ምብህሃል እንተኾይኑ፡ ምስ ጎደለ ከም እዚ ዝወዓልናዮ ንምቑጻሮም ዘሕፍር ውድባትን ናይ ሲቪክ ማሕበራትን ከም ታሓግ ኣሳፊሖም ዓድን ዓውድን ቀባሕባሕ ዘብሉሉ ፈስቲቫል ክረአ ይኽእል እዩ፡ በልኩዎ እሞ ብድጋሚ ኣድንቖተይን ምስጋናይን ገሊጸ ናብ መደቡ ክኸይድ ተፋነኹዎ። ንእግረ መንገደይ፡ ሀ) ፖለቲካዊ ዓውደ ንቕሓት ህዝባዊ ዘተ ኣብ ጉዳይ ሃገር - ሃብተማርያም ሚካኤል 2016 ለ) 1 – 2018 መጻሕፍቲ ገዚአ፡ ብኽልተ ኣእዳወይ ሕቖይ እናደገፍኩ ብእዋኑ ናብ መሓድሮይ ከድኩ። መጻሕፍተይ ሕልፍ ሕልፍ ኢለ ምስ ረኣኹወን፡ ቀስ ኢለ ክርእየክን ይሕሸኒ ብምባል፡ ምስ እታ ንግሆ ዝጀመርኩዋ መጽሓፈይ ኣምሰኹ። ዝኾነ ኾይኑ ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ዝሕቆን ዘሎ ናይ ለውጢ ፖለቲካ መኣስ ከም ዝጽዒ እንድ ዒ'ምባር፡ ንኢትዮጵያ/ኣምሓራ ከም ጸላእቲ ናይ ኤርትራ ጠሚቱ ፖለቲካ ክጸሙቕ መዋእሉ ዝበልዐ ናይ ምግዳል ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ጥራይ ዘይኮነ፡ ንምልካዊ ቅዲ ኣመራርሓ ፕረሲደንት ኢሳያስ ኣፈወርቂ ከም ዘይፈርስ ጎቦ ዝጥምት ናይ ምቅዋም ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ እውን ሕውዝውዝ ዘብሎ ማዕበልዩ ኣጋጢሙዎ ዘሎ። ካልእ ንምባል ዘይኮነ'ሲ ፕረሲደንት ኢሳያስ ኢትዮጵያ/ኣምሓራ ጸላእትና እዮም ክብለኩም ዝጸናሕኩኮ ቀሺሸኩም ኢየ እምበር፡ ጽልኢ ዝበሃል የብልናን። ጎረባብትናን መነባብርትናን ጥራይ ዘይኮነ እንታይዶ ፍልልይ ኣለና ኢዩ፡ ሓደ እኮ ኢና ምስ ኢትዮጵያ ብምባል መንገዲ ሰላም ኣስፊሉ ታሪኹ ምሰ'ሐደሰ፡ //2018/08/04/ //2018/08/02/ ንተቓውሞ ኣጋጢሙዎ ዘሎ ፈተና ቀሊል ኣይኮነን። ዓንዲ ሕቖ ፖለቲካኦም ብኢሳያስን ብህግደፍን ጥራይ ዘይኮነ ብኢትዮጵያን ኣምሓራን ዝሓደሮም ስግኣትን ህልኽን ኢዩ ዝመስል። ዝገርም እዩ። ብወገነይ ማዕበል ለውጢ ሓይሎምን ህላወኦምን ከም ዘይዘንግዖ ዝዘንግዑ ኣይመስለንን። ይኹን ደኣ እምበር ከም ኣተሓሕዛኦም ይትረፍ ንኢሳያስን ህግደፍን ክፍንቅሉ፡ ብዕላማ ክጥርንፎም ዝኽእል ናይ ሓባር ረቛሒ ክረኽቡ ስለዘይከኣሉ፡ ብዝሖምን ኣኻይዳኦምን ተስፋ ዘቑርጽ ኮይኑ ንተጸበይቱ ከም ዘረብረበ እውን ዝዘንግዕዎ ኣይመስለንን። ልዕሊ ኹሉ ግን ፕረሲደንት ኢሳያስ ምስ ማዕበል ለውጢ ተመሳሲሉ ነታ ብዘይካ ህላወኡ ሂወት ዘይብላ ውድቡ፡ ሓዲሽ ኣየር እተተንፍሰሉ መስኮት ኣርሕዩ፡ ንታሪኹ ንስሙን ምስ ሰላም ዘተኣሳስር ሓዲሽ ናይ ታሪኽ ምዕራፍ ኣመዝጊቡ ከም ዘሎ ምዝኽኻር ዝደልዩ ኣይመስለንን። እዚ ኩነታት እዚ ፍሉይ ኣድህቦ ደቂ እዋን ዝሓትት እምበር ዘባህርር መልክዕ የብሉን። እንድዕሉ እንታይን ስለምንታይን ከም ዝኾነ ግን ካብ ዓንኬል ጽልእን ህልኽን ዝወጽእ ሓሳባት መድረኽ ክረክብ ዘይምኽኣሉ ንደለይቲ ለውጢ ወይ ድማ ንደለይቲ ፍትሒ ዘሰክሞ ዕዮ ገዛ ቀሊል ኣይኮነን። ሓሳባት ልበይ እንተ ዝሰምረለይ ከም እዚ ትማሊ ብስም ዝተንጸባረቐ ኣስተምህሮ ነ'ተሓሳስባ ካልኦት ክልውጥ ቅድሚ ምህንዳዱ ንባዕሉ ምስ ጠለባት እዋን ዝመሳሰለሉ ሓሳባት እንተ ዘማዕብል ኔሩ ትምህርቱ ክሰምዕ ዝእከብ ህዝቢ ካብ ኣዳራሽ ሓሊፉ ስታድየም ምመልአ ኔሩ። ራህዋን ሰላምን ንህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን። ዳን ኤል ተስፋዮውሃንስ ተኽለጊዮርጊስ። … 08/05/18	asmarino.com	null
ካልኣይ ቅሉዕ ደብዳበ ናብ ክቡር ዶክተር አብይ ኣሕመድ፡ ቀዳማይ ሚኒስተር ረፓብሊካዊት መንግስቲ ኢትዮጵያ።	ዝኸበርካ ዶክተር አብይ፡ ብዕለት 5 ሰነ 2018፡ ነዚ ብኣኻን በቲ ብመንግስትኻን ናብ ህዝብን መንግስትን ኤርትራ ዝቐረበ ንብይን ኣልጀርስ ብዘይ ገለ ቅድመ ኩነት ተቐቢሉ ከፍጽም ድልውነቱ ዘረጋገጸ ናይ ሰላም ጻውዒት ኣመልኪትና ኣብቲ እዋን ዝተሰመዓና ባህታን እቲ ጻውዒት ሰላም ብወገን መንግስቲ ኤርትራ ክወሃቦ ብዘዕባ ዝኽእል እወንታዊ ወይ ውን ኣሉታዊ ምላሽ ብዝምልከት ዘለና ስክፍታታት ብንጹር ክንገልጽ ፈቲንና ኔርና። እዚ ኣብ መንጎ ክልቲኤን ሃገራት ተጀሚሩ ዘሎ መስርሕ ሰላም፡ ከምቲ ኣቐዲምና ዝገመትናዮ፡ ብወገን ኤርትራ ካብ ህዝቢ ኤርትራ ተሰዊሩ፡ ብገለ ውሑዳት ላዕለዎት ሰበ ስልጣን ኤርትራን፡ ብቐንዱ ድማ ብኣቶ ኢሰያስ ኣፍወርቂ ድልየትን ፋሉላዊ ዕንደራን ጥራይ ይፍጸም ብምህላዉ ድማ፡ ፍርህናን ስክፍታናን ካብ ባዶ ዝመንጨወ ዘይኮነስ ኣብ ዱልዱል መርትዖ ዝተሰረተ ብቑዕ ምኽንያት ከም ዝነበረ ዝያዳ ጋህዲ ኮይኑልና ኣሎ። ዘይከምቲ ላእለዎት ልኡኽ መንግስቲ ኤርትራ ናብ ኢትዮጵያ መገሻ ክፍጽሙ ከለዉ ብመንግስትን ህዝብን ኢትዮጵያ ዝተገብረሎም ዉዕዉዕ ኣቀባብላ፡ ጉጅለ ልኡኽ ኢትዮጵያ ናብ ኤርትራ ክገብሮ ወጢኑ ዘሎ መገሻ፡ ምስቶም ሃገራዊ ውሳኔታት ክህቡ ትጽቢት ዝግበረሎም ኣካላት ማለት፥ ርክብ ምስ ኣባላት ባይቶን ሚኒስቴራትን፡ ሃለፍቲ ሞያውያን ማሕበራትን መሰል ሰብኣውያን ተጣበቕትን ናይ ኣረኣእያ ፍልልይ ሃልዩዎም ኣብ ምሕደራ ሃገርን ህዝብን ጸላዊ ተራ ዘለዎም ፖለቲካውያን ውዳበታትን ብነጻነት ሃሳቦም ዝገልጹ መራሕቲ ሃይማኖትን ኣይክትራከቡን ኢኹም። ምኽንያቱ፡ ባህሪ መንግስቲ ኤርትራ ከምዚኦም ድኣመሰሉ ሃገራውያን ትካላትን ውዳበታትን ኣብ ውሽጢ ሃገር ክዕንብቡን ኣብ ዕብየት ኤርትራ እወንታዊ ኣበርክቶ ክህልዎም ስለ ዘይፈቅድ እዩ። እወ፡ ምስ ሓደ ዘይቅዋማዊ፡ ስሩዕ ሓጋጊ፣ ፈጻሚን ፈራዲን ኣካላት ምስ ዘይርከቦ ቅርጻ መንግስቲ ዝግበሩ ውዕላትን ስምምዓትን ኣብ ትሕቲ ዝኾነ ይኹን መዐቀኒታት ሕጋዊ ተቐባልነት ክህሉዎም ከም ዘይክእሉ፡ ካባኻን ካብ ኩሎም ናይ ስራሕ ብጾትካን ዝኽወል ሓቂ ኣይመስለናን። ስለዚ ምስሓደ ንህዝቢ ወኪሉ ውዕላትን ስምምዓትን ከጽድቕ ዝኾነ ፖለቲካዊ፡ ሰብኣውን ሞራላዊ ብቕዓትን ምስ ዘይብሉ ፋሉላዊ ጉጅለ ግዜኻ ምብኻን፡ ካብ ህውተታ ሓሊፉ ኣብ ምምስራት ዱልዱልን ውሑስን ዝምድናን ዕርቕን ክልተ ህዝቢታት ከምጸኦ ዝኽእል ቀጻልነት ዘለዎ ትስፉው ለውጥን ክህሉ ከም ዘይክእል፡ ብኣግኡ ክትርደኣልና ንደሊ። ስለ ዝኾነ፡ ሓቐኛን ነባሪ ፍታሕን ኣብ ምምዕርራይ ዝምድና ህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ክረጋገጽ እንተድኣ ተደልዩ፡ ምስቶም ሓሳቦምን ራኢኦምን ብነጻነት ክገልጹ ጸገም ዘይብሎም ኣብ ግዳም ዝነብሩ ኤርትራውያን ደለይቲ ፍትሒ ብመንገዲ ጥርናፈታቶምን መራሕቶምን ርክብ ክግበር ኣጥቢቕና ንላቦ። ንዓና ንኤርትራውያን ጉዳይ ዶብ ኣዝዩ ዘገድሰናን ከም ሃገር ክንክበር ዝገብረናን ምዃኑ ገና ብዓንተቦኡ ስለ ዝተረዳእና ኢና ዶባትን ሉኣላዊ ግዝኣታት ኤርትራን ንምኽባር ንኣስታት 32 ዓመታት ሂወትና፣ ኣካላትናን ንብረትናን ነዛ ፍትውቲ ሃገር፡ ሃገረ ኤርትራን ንነጻነትን ሓርነትን ሉኣላዊ ግዝኣታታ ዝተጋደልናን ዝወደቕናን። ምእንቲ እዚ፡ ንዓና ንኤርትራውያን፡ ዶብ ማለት ትንፋስ እምበር ከም ኣርቲፊሻል ዝግለጽ ደረት ኣልቦ በረኻ ኣይኮነን። ሃገርና ኤርትራ፡ ማዕረ እተን ኩለን መዛኑኣ ሃገራት፡ ዝተኸብረን ዝተሓፍረን መርየታዊ፡ ሰማያዊን ማያዊን ዶባት ኣለዋ እሞ፡ ዶባታ ናይ ምውሓስን ናይ ምሕላውን ሓላፍነት ድማ ብቐንዱ ንህዝባ ዝግደፍ ብምዃኑ፡ መንግስቲ ኢትዮጵያ ቀጻሊ ሰላምን ቅሳነትን ኣብዞም ክልተ ህዝብታት ክነግስ ሓቀኛ ድልየት እንተድኣ ሃልዩዎ፡ ነዚ ብሰንኪ ዶብ ዝመጸ ኲናትን ወረ ኲናትን ሃንሳብን ንሓዋሩን ብወግዒ ደው ኣቢሉ፡ ብዘይ ውዓል ሕደር ነቲብመሰረት ውዕል ኣልጀርስ ዝተዋህበ ብይን ክትግብርን ቀዳምነት ሂቡ ክዓየሉን ይግባእ ንብል። ብተወሳኺ፡ ከምቲ ኣብቲ ቀዳማይ ቅሉዕ ደብዳቤና ዝሓተትናዮ፡ መንግስታትን መራሕትን ሓለፍቲ፡ ሃገራትን ህዝቢታትን ድማ ነበርቲ እዮም እሞ፡ ህዝቢ ኤርትራ፡ ከም ህዝቢ ኢትዮጵያ ንህዝቦም ዝጥምቱን ብህዝቦም ዝግደሱን መራሕቲ ገና ኣይዓደሎን። ምእንቲ እዚ፡ ዝበዘሐ ክፋል ካብ ሕብረተሰብ ንሃለዋቱ ኣብ ዘይፍለጠሉ፡ ብግፍዓዊ ጭካነ ዝቕተለሉ፣ ዝግረፈሉ፣ ኣብ ፈቐዶ ሹርጓና ዝእሰረሉ፣ ኣብፈቐዶ ሃገራት ዓለምና ፋሕ ብትን ዝበለሉን ዝተሰደሉን ኣብ ፈቐዶ በረኻታት ቀለብ ኣሞራ ዝኾነሉን ኣብ ማያት ድራር ዓሳ ክኸውን ዝተፈርደሉን፣ ኣዋልድና ብዘይፍቓደንን ድልየተንን ዝዕመጻሉን ኣብ እህህታን ስነ ኣእምሮኣዊ ነውጺ ዝነብራሉን፣ ሰበይቲ ብዘይ ሰብኣይ፣ ሰብኣይ እውን ብዘይ ሰበይቲ ኣብ ዝተፈላለዩሉን፣ ውሉድ ድሃይ ወላዲ ክገብር ኣብዘይፍቐደሉን ወላዲ እውን ተስፋን ድሃይን ውላዱ ጠፊኡዎ ዝርንዝሕ ኣብ ዝነብዓሉን፣ ኣረጋውያንና ኣላዪን ጠዋሪን ስኢኖም ብጥምየት፣ ብጽምኢ፣ ብዕርቃን ኣብ ዝሳቐዩሉን ምስ ክቱር ናፍቖቶም ኣብ ዕጹው ገዛ ዝሞቱሉን ሑመት ኢና እንርከብ ዘለና። ስለዚ፡ ንዓና ቅዱስ የውሃንስ ኮነ መስቀል ሎሚ ኣይንታይናን እዩ። ኣብ መዋእል ሓዘን እምበር ኣብ መዋእል ፍሰሃ እውን ስለ ዘየለና፡ ከምቲ ንፌስታን ደስታን ድሉው ኮይኑ ዘሎ ህዝቢ ኢትዮጵያ ክንከውን ገና ኣይበቓዕናን እሞ ኣብ ክንዲ ንሕዙን መንፈስ ብዳንኬራን ብጨፈራን ጌርካ ኣብ በዓል መስቀል ንህዝብና ምህዋጽ፡ ብመሰረት ብይን ውዕል ኣልጀርስ ዶባትና ንኽሕንጸጽ ቀዳምነት ሂብኩም እንተትዓዩሉ፡ ህዝብና ከም ናይ ሓዘኑ ደበስቲ ጌሩ ምረኣየኩም። ከምቲ ኣብ ላዕሊ ክብ ኢልና ዝገለጽናዮ፡ ኣብ ኤርትራ ዝርከብ ስርዓት፡ብድልየትን ባርኾትን ገዛእ ህዝቡ ናብ ስልጣን ዘይመጸ ብምዃኑ፡ ስልጣኑ ካብ ኢዱ ሸተት ከይትብሎ ጥራይ ካብዝብል ከንቱ ስግኣት፡ ኣብ መላእ ሕዝቢ ኤርትራ ናይ ራዕድን ሽበራን ምሕደራ ስለ ዘተኣታተወ፡ ደቂ ሃገር ብሰንኪ ኢቲ በዚ መላኺ ስርዓት ዝወረዶም ኣደራዕ ከይፈተዉ ንዝብህጉዋ ሃገሮም ራሕሪሖም ናብ ፈቐድኡ ሃጽ ኢሎም ንኽነብሩን ክስደዱን ተገዲዶም ኣለዉ። ስለ ዝኾነ ድማ ሎሚ ትሕቲ ዕድመ፣ ኣረጋውያን፣ ጥርኑፋት በተሰባት፣ ስንኩላንን ደቀንስትዮን ዝርከቡዎም ብኣሽሓት ዝቑጸሩ ኤርትራውያን ስደተኛታት ኣብ ኩለን እተን ኣብ ምዕራብ ትግራይ ዝርከባ መዓስከራት ስደተኛታት ከርፋሕ ናብራ የሕልፉ ኣለዉ። ሰላም ከም ስማ ጽብቕትን ተበሃጊትን እኳ እንተኾነት፡ እዚ ዝዕየየሉ ዘሎ መስርሕ ሰላም ምስ መንግስቲ ኤርትራ ግን፡ ምስቲ ሓላፍነት ሃገርን ህዝብን ዘይስምዖ ግፍዓዊን መላኺን ስርዓት ይግበር ብምህላዉ፡ ኣብ ኩለን መዓስከራት ስደተኛታትን ከተማታትን ዝርከቡ ኤርትራውያን ስደተኛታት ድሕነትን ህላወን መጻኢኦም ኣብ ግምት ብምእታው፡ እዚ ዝካየድ ዘሎ መስርሕ ሰላም ዝነበሮም ቅሳነትን ሩፍታን ከም ዝርሕቕ ጌሩዎ ምህላዉን ከም ውጽኢቱ ድማ ኣብ ዘይ ውሑስ ቀጻልነትን ዓቕሊ ጽበትን ይርከቡ ምህላዎም ክንሕብረካ ንፈቱ። ምእንቲ እዚ፡ መንግስቲ ኢትዮጵያ ሎሚ እውን ከም ትማሊ ድሕነትን ህላወን ናይ ኩሎም ኣብ ኢትዮጵያ ዝርከቡ ኤርትራውያን ስደተኛታት ክከታተልን፡ እንተተኺኢሉ ውን መንፈሳዊ ዕረፍቲ ንኽረኽቡ ዝምልከቶም ኣካላት ኣብ ምርግገኦም መደባት ክሰርዑን ብዑቱብ ክከታተሉዎንም ውሑስ ሂወት ንኸሕልፉ ኣድላዪ ዘበለ ኩሉ ብምግባር ክተሓጋገዙዎምን ደጊምና ንምሕጸን። ቀጻልነት ዘለዎን ነባርን ሰላም ንምርግጋጽ ዝከኣል ምስ ብህዝቡ ልዑል እምነት ዝተነብረሉ፣ ብሕግን ቕዋምን ዝምራሕ ስለ ህዝቡ ወትሩ ዝሓስብን ዝሓልን ብዘመናዊ ኣዕኑድ ዝቖመ ቅርጸ መንግስቲ ዝውንንን ህዝባዊ ተሓታትነት ምስ ዝስመዖ ኣካል ብምዝታይ እምበር፡ ምስ ልዕሊ ሕጊ እየ ኢሉ ንነብሱ ዘተዓባቢ ባርባራዊ መላኽን ህልኸኛኝ ቂመኛን ቀጻልነት ዘለዎ ሰላም ንምርግጋጽ ከቶ ከም ዘይከኣል ደጊምና ነስምረሉ። ኤልሳቤጥ ጭሩም ሓልዮት ሰብኣዊ መሰላት ኤርትራ ለንደን፡ ዓዲ ኢንግሊዝ።	asmarino.com	null
ፐሮጀክት ዓርቢ ሓርነት - ኣብዚ ሰሙን ካብ ዝበጹሑና ዜናታት	ኣብዚ ሰሙን ካብ ዝበጹሑና ዜናታት እቲ ዕሉል ተለኣኣኪ ክፍእ ኮይኑ ኣሽሓት ሰባት ከበሳብስ ዝጸንሔ ወዲ ከበደ (ሓላፊ ቤት ምእሰርቲ ዓዲ ኣቤቶ) ኣብ ትሕቲ ቀይዲ ኣቲዩ። እዚ ብጭካኒኡ ዝልለ ንጽሃት ዜጋታትና ከበሳብስ ዝጸንሔ ንሱ ዝርገቦም ገለ ገል ኣባላት እታ ቤት ማእሰርቲውን ኣብ ቀይዲ ኣቲዮም ኣለው። ዝሓለፈ ሰሙን መራሒ ጉጂለ ህግደፍ ኢሰያስ ኣፈወርቂ ዑደት ናብ ዓዲ ኣቤቶ ጌሩ ከምዝነበረን ብሓላፍነት ክትሕተቱ ኢኩም ኢሉ ከም ዝኸደ ተወሳኪ ሓበሪታ ከምዘሎ ንሕብር። ኢሰያስ ካብ ሓላፍነት ንምሕዳም ዝጥቀመሉ ዝበለየ ሜላ ከምዝኾነ ኩላትና ንፈልጦ ጉዳይ እዩ። ብተወሳኪ ካብ ዓዲ ኣቤቶን ማይ ስርዋን ብእምነቶም ምኽንያት ተኣሲሮም ዝነበሩ ገለ ካብኣቶም ነጻ ከምዝወጹ ንሕብር። እቲ ቤት ማእሰርቲ ግን ከምዘይተዓጽወን እቶም ዝተፈትሑውን እምነቶም ከምዝኸሓዱን ዳግማይ ኣብ ናይ ፔንተኮስታል (ፔንጠ) እምነት ንዝግበር ምትእኽኻባት ንከይጽንበሩን ፈሪሞም ዝወጹ እዮም። እቶም ኣብ እምነትና ክንጸንዕ ኢና ዝበሉ ስጋብ ሕጂ ኣብ ትሕቲ ቀይዲ ከምዘለው ንሕብር። ጀነራል ፍሊፖስ ወልደየውሃንስ ተኣሲሩ ዝብል ክነረጋግጾ ከምይዘይከኣልናን የግዳስ ካብ መዓስከር ሳዋ ከይትንቀሳቀስ ዝብል ትእዛዝ ተዋሂብዋ ዝብል ዜና ከምዝመጸና ንሕብር። ጉዳይ ናይ ፍሊፖስ ንከታተሎ ከምዘለናን ሓዲሽ ሓበሪታ ምስመጸና ክንሕብር ኢና። ኣባላት ሃገራዊ ኣገልግሎትውን ኣብዝተፈላለየ ቦታትት ሕቶታት ናይ ምፍናዎም ከልዕሉ ከምዝጀመሩን እቲ ናህሪ ናብ ኩሉ ቦታትት ይላባዕ ከምዘሎን ብተወሳኪ ንሕብር። በዚ ተረኪቡ ዘሎ ናይ ሰላም ኩነታት ንሕናውን ሂወትና ክንመርሕ ኣፋንውና እንዳበሉ ሕቶታቶም የቅርቡ ኣለው። ነዚ ድማ ኩሉ ኤርትራዊ ክስዕቦ ዝግብኦ ጻዊዒት እዩ። ካብ ሓደ ናይ ወጻኢዲፕሎማት ዝረኸብናዮ ሓበሪታ ክምዝእምቶ ኢሰያስ ምስ ተቃወምቲ ኤርትራ ናይ ሰላም መስርሕ ክጅምር እየ እንዳበለ ይቅሽሽ ከምዘሎ ተፈሊጡ ኣሎ። እዚ ናይ ሰላም መስርሕ ዘይኮነስ ናይ ምጽጋን ክኸውን ከምዝኽእል ኣባላት ዓርቢ ሓርነት ካብ ውሽጢ ዓዲ ሓቢሮም። ኣብዚ ሕጂ እዋን ገለ ገለ ሓለፍቲ ምእሳርን ምቅይያርን ብምክያድ ካብ ሓላፍነት ንምሕዳም ዝፍትን ዘሎ ከምዝመስልን ቃልስና ግን ንልዕልና ሕግን ሓገራዊ ልኡላዊነትን ክኸውን ከም ዘለዎ ነተሓሳስብ። ብካልእ ሸነኽ ካብ ኢትዮጵያ ኣስታት 20 ዝኾኑ ኣውፈርቲ ንኣስመራ ኣቲ'ም ከምዘለው ሓዲሽ ሓበሪታ መጺኡና ኣሎ። እዞም ኣውፈርቲ ንኤርትራውያን ዝተነፍጎም ዕድላት ብዘይ ቅድመ ኩነት ኩወሃቦም ምኮኑ ይንገር ኣሎ። ኤርትራውያን ኣብዘይ ዓደም ከይዶም ከውፍሩን ከልምዑን ኣብ ገዛእ ዓዶም ከውፍሩ ብዘይምክኣሎም ኣዚዩ ዘሕዝን ፍጻሜ እዩ። ኣብዚ ሕጂ እዋን ኣንፈት መጻኢና ናበይ ምኾኑ ንጹር ኣብዘይኮነ ህሞት ኩልኻ ወዲ ሃገር ኣብ ሓደ ዓሲልካ ህዝብካን ሃገርካን ክተድሕን ንምሕጸን። ፐሮጀክት ዓርቢ ሓርነት	asmarino.com	null
ምድማር'ዶ ወይስ ምፍዃስ?	ማንኪ፡ ክቡር ጠቅላይ ሚኒስተር፡ ምሳኹም ክንድመር ንወያነ ኣጥፉኡልና። ዶ/ር ኣብይ፡ ክቡር ማንኪ፡ ጀመርቲ ስለ ዝኾና ገና ምድማር ኢና ዘለና። ንስኹም ግን ቀዲምኩም ኣብ ምፉዃስ ኢኹም በጺሕኩም። ግዜ ሃቡና ከነርክብ።	asmarino.com	null
ምዕባለታት ድሕሪ ኣክርያ	ምዕባለታት ድሕሪ ኣክርያ ካብ ፍሽለት ናብ ፍሽለት ዝሰጋገር ዘሎ ዐቅሊ ጽበታዊ ፈተነ ምጉጅጃል ህዝቢ ኤርትራ መርኣያ ምፍላም ተሪር ተቃውሞ ህዝቢ ኤርትራ ምኻኑ ምንጭታትና ካብ ኣስመራ ይሕብሩ። ህግደፍ ነቲ ካብ ኣኽርያ ዝተፈሓሓመ እምብይታ ሕዝቢ ፈለማ ናይ ሃይማኖታዊ ጥሩፍነት ጠቀነ ክህቦ ፈቲኑ ምስ ፈሸለ ነቲ ስሙር ተቃውሞ ብናይ ብሔር ምጉጅጃል (ናይ ኣክርያ ጉዳይ ናይ ጀበርቲ ዘለዓዓልዋ ናይበይኖም ግዳይ ደኣምበር ናይ ምስልምና ኣይኮነን ብምባል) ብላይ ሜላ ይጥቀም ምህላዉ ብተወሳኺ ይሕብሩ። ከምቲ ኣብ ውሽጢ ኣብ ደገ ዘሎ ኤርትራዊ ድማ ነቲ ተጀሚሩ ዘሎ ተቃውሞ ሰሚሩ ከጓሃህሮ ድማ ምሕጽንታ እቲ ፍትሒ ተሓሪማቶ ዘላ ሃንቀው ዝብል ዘሎ ኣብ ውሽጢ ሃገር ዘሎ ህዝብና ከነመሓላልፍ ድማ ተላብዮምና። ምስዚ ተኣሳሲሩ ዝመጸና ሓበሬታ ከምዘረድኦ ኣብ መዐስከር ሳዋ ንተዐላሞ ጽኑዕ ክትትል ይግበረሎም ከምዘሎን እቲ ግቡእ ስርዐተ ትምርቲ ንክልተ ኣዋርሕ ተጓናዲቡ ከምዘሎን የመልክት። ተመሃሮን ሞባይል ቴሌፎናቶም ተሓዲጎም ከምዘለውን መምሃራን ሞባይል ሒዞም ካብ ሓደ ቦታ ናብ ካልእ ቦታ ምንቅስቃስ ተኸልኪሎም ኣለው። ሰዐታት እቶእቶ ከምዘሎን ኣብ እዋን ምሸት ምንቅስቃስ ከምዝተኸልከለንውን ይሕብሩ። ኣብ ዝተፈላለይ ከባቢታት ኤርትራውን ምፍራስ ገዛዊቲ ይቅጽል ከምዘሎ ተስወሳኪ ሓበሪታ ብስእሊ ዝተሰነየ ጭብጢ ተመልከቱ። ብተወሳኪ ኣብዝተፈላለይ ከባቢታት ኣስመራ ብካብ ኤርትረኣ ወጻኢ ዝሞቱ ደቂ ሃገር ምልክታታት መርኣይ ከምዘይብሉ ንሕብር። ከምዚ ኣብ ስእሊ ትሪኡዎ፡ ወድና ኣብ ሊብያ ምይቱ፤ ጋልና ኣብ ኡጋንዳ ተጎዲኣ ዝብሉ ወረቃቅቲ ኣብ ዝኽድካዩ ኮይኑ። ዓዲ መርድእ ብመርድእ እያ ኮይና ብምባል ህዝቢ የስተንትን ከምዘሎ ንሕብር። ኣባላት ዓርቢ ሓርነት ካብ ኤርትራ	asmarino.com	null
ተማሃሮ ካልኦት ቤትምህርትታት አኽሪያ ድጋፎም ይገልጹ	ተማሃሮ ካልኦት ቤትምህርትታት አኽሪያ ድጋፎም ይገልጹ ተወሳኺ ምዕባለታት ድሕረ-ተቃውሞ ኣኽርያ ሓይልታት ጸጥታን ወኪል ሃገራዊ ድሕነትን ስርዓት ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ምስቲ ተቃውሞ ምትእስሳር ኔርዎም ኢሎም ዝጠርጠርዎም ሰባት ዝወስድዎ ናይ ምእሳር ስጉምቲ ይቅጽል ኣሎ። በዚ መሰረት እዞም ዝስዕቡ ኣባላት ፈጻሚት ኮሚተ ቤትትምህርቲ ዲያእ ኣብ ቀይዲ ኣትዮም ይርከቡ። 1. ኢብራሂም ሽፋ 2. ማሕሙድ ዓብደልቃድር 3. ዓብደልዋስዕ ኣሕመድ 4. መሓመድ ኑር 5. ኣይተፈልጠን ምስዚ ኣብዝተኣሳሰር'ድማ እቲ ስርዓት ነቲ ኣንጻሩ ዝተላዕለ ተቃውሞ ከም ኣመሉ ናይ ሓደ ወገን ንምምሳል ዝገብሮ ዘሎ ኸይኣክል፡ ዝተፈላለየ ስውር ስርሒታት ይገብር ኣሎ። ምንጭታት ዓርቢ ሓርነት ካብ ቤትምህርትታት ከም ዝሓበርዎ፡ እቲ ስርዓት ብፍላይ ኣብ ኣኽርያ ኣብ ዝርከባ ቤትምህርትታት ዝርከቡ ተማሃሮ ከይሓብሩ ዝሰገአ፡ ኣብ ውሽጦም ፍልልይ ብምፍጣር፡ እቲ ምንቅስቃስ ናይ ሓደ ሃይማኖት ብምዃኑ፡ ነቶም ኣብ ክፍሎም ዝርከቡ ኣመንቲ ምስልምና ከይቀርብዎምን ከይጽንበርዎምን ብመንገዲ ኣብ ምምሕዳራት ዝርከቡ ብ "ኣባላት" ዝፍለጡ ዕሱባቱ ኣቢሉ፡ ብመንገዲ ወለዶም ጸቅጢ ከምዝፍጠረሎም ይገብር ኣሎ። የግዳስ እቶም ተማሃሮ ነዚ ጸቅጢ ጥሒሶም ኣብ ሞባይላቶም ስእሊ ናይ ሓጂ. ሙሳ ጠቂዖም ይረኣዩ ከምዘለው፡ በዚ ምኽንያት ድማ ኣብ መወዳእታ ኣኽርያ(ዝባን ምህራም ጭራ) ዝርከቡ ተማሃሮ ናብ ቤት ትምህርቲ ሞባይል ተሌፎን ሒዞም ከይመጹ ከቢድ መጠንቀቅታ ተዋሂብዎም ኣሎ። በዚ ምኽንያት ፕሮጀክት ዓርቢ ሓርነት፡ ህዝቢ ኤርትራ እዚ ስርዓት ኣንጻሩ ክለዓል ዝኽእል ምንቅስቃስ ንምምካን ኩሉ ጸይቅታትን ሜላታትን ክጥቀም ምዃኑ ፈሊጡ ኣቀዲሙ ክነቅሓሉ የተሓሳስብ። ኣንጻር ምልኪ ዝግበር ቃልሲ ክዕወት እዩ።	asmarino.com	null
ህጹጽ መጸዋዕታ ንኹሎም ፖለቲካዊ ውድባትን ደለይቲ ፍትሕን	ህጹጽ መጸዋዕታ ንኹሎም ፖለቲካዊ ውድባትን ደለይቲ ፍትሕን ብዕለት 31 ጥቅምቲ 2017 ኣብ ሃገርና ኤርትራ ኣብ ከተማ ኣስመራ ኣብ ልዕሊ ሰላማዊ ህዝብና ዝተነስነሰ ጠያዪት ኣብ ሙሉእ ዓለም ዝተቓለሐን ንኹሉ ኣማኒ ምስልምናን ክርስትናን ዘስደመመ ተርእዮ እዩ። ሎሚ እቲ ኣንጸላልዩና ዘሎ ከቢድ ናይ ሓደጋ ደበና ከም ዝመጾ ክሓልፍ እዩ ኢልካ ዝግደፍ ኣይኮነን። ህዝቢ ኤርትራን ስርዓት ህግደፍን ሕቖን ከብድን ካብ ዝኾኑ ዓመታት ኣቚጺሮም ስለ ዘለዉ፡ እዚ ከምዚ ዝበለ ሓደጋ ኣብ ሓደ ጠረጴዛ ኮፍ ኢሎም ብሰላም ክፈትዎ ኢልካ ትምኒት ዝግበረሉ ኣይኮነን። ህዝብን ጸረ-ህዝብን በበይኑዩ ኣጀንዳኦም። ህግደፍ ዝዓበየሉን ዝኣረገሉን ኣጀንዳ ይገብር ኣሎ። ህግደፍ እታ ዝፈልጣ ናይ ኣፈታትሓ ግርጭት ስልቲ፡ ብረትን ዓረርን ስለ ዝኾነት ሕጂውን ቆሉዑን ኣንስትን ኣረጋውያንን ካብ ምጭፍጫፍ ድሕር ክብል ኣይኮነን። ህግደፍ ካልእ ሓደገኛ ሜልኡ ብሓሶት ምጥቛስ`ዩ። ኣብ ሃገርና ናይ ሰብኣዊ መሰልን ናይ ፖለቲካን ሕቶ ክለዓል ከሎ ነቶም ኣብ ግንባር ቀዳምነት ዝተሰርዑ ኣካላት፡ ኣብ ሕብረተሰብና ተቐባልነት ከይረኽቡ ዝተፈላለየ ጸለመታት ክልጥፍ ድሕር ዘይብል ምዃንኑ`ዩ። እዚ ቅድሚ ክልተ መዓልቲ ዝተራእየ ብዓይነቱ ፍልይ ዝበለ ሰፊሕ ተቓውሞ እውን እንተኾነ ልክዕ ከምቲ ናይ ቅድሚ ሕጂ ናይ እስላም ጥሩፍነት`ዩ እናበለ ብካድራቱ ክዋፈረሉጀሚሩ ከምዘሎ ፈሊጥና ኣለና። ብርእይቶና እቲ ዝተገብረ ሰላማዊ ሰልፊ ምእንቲ ሰብኣውን ሃይማኖታውን መሰሎም ዝተላዕሉ ተባዓት ሃገራውያን ዘልዓልዎ ክምስገንን ክተባባዕን ዝግበኦ ሰውራዊ ተበግሶ እዩ። ስለ ዝኾነ ድማ ንኩሎም ኣመንቲ ምስልምናን ክርስትናን፡ ንኩሎም ፖለቲካዊ ውድባትን ሲቪክ ማሕበራትን፡ ብሓፈሽኡ ድማ ንኹሎም ደለይቲ ፍትሒ ብማዕረ ዝብጸሖም ጉዳይ እዩ። ህግደፍ ስርሑ ደው ከብል ኣይኮነን፡ ደለይቲ ፍትሒ`ኸ? ብርእይቶና እዚ ጽባሕ ድሕሪ ጽባሕ ዝበሃሎ ጉዳይ ኣይኮነን። ቆጸራታት ኣናዊሕና ኣኼባታት እናተጸበና ዘሰማማዓና ክንደሊ ሃሰስ ንብለሉ ግዜ የለን። እቲ ኩሉ ግዜ ንዝምሮ ናይ ህዝብን ሃገርን መዝሙር ልባዊ እንተኾይኑ፡ ኣብዚ እሙናት ዝኾኑ ኣካላት ኩሎም ብህጹጽ ተራኺቦም ናይ ኣፈርክቡ ስጉምቲ ክወስዱ ኣለዎም ንብል። ህዝብና ኣጆካ ዝብሎ እዩ ስኢኑ እምበር ካብዚ ሕጂ ወሪድዎ ዘሎ ዝኸፍእ መዓሙቕ ስለ ዘየለ ኣብ ልዕሊ ናይ ሓባር ጸላኢኡ ክለዓል ጸገም ከምዘይብሉ ብዙሓት ምልክታት ይረኣዩ ኣለዉ። ስለዚ ውድባትና ደድሕሪ ዘጋጠመ ተርእዮ ዘብዘብ ኣብ ክንዲ ምባል መሪሕ ተረአን ክጻወታሉ ዝግባእ እዋን ሕጂ`ዩ ንብል። ኤስደለ ምስ ኩሎም ነዚ ሓሳብ ዝሰማምዑ ደለይቲ ፍትሒ ብዘይዝኮነ ቅድመ ኩነት ዓቅምታቱ ኣዋሃሂዱ ክሰርሕ ድሉው ምዃኑ በዚ ኣጋጣሚ ክገልጽ እፈቱ። እቶም በቲ ጨካን ስርዓት ተላኢኽኩም ኣብ ልዕሊ ኣሓትኩምን ኣሕዋትኩምን እዚ ዘይበሃል ግፍዒን ቅንጸላን እተካይዱ ዘለኹም ወተሃደራትን ናይ ስለያ መሓውራትን ህግደፍ፡ ዓንኬላት ህግደፍ እናጸበበ ኣብ ዝኸደሉ ግዜ ውዒሉ ሓዲሩ ንዓኹም እውን ዝምሕር ስለ ዘይኮነ፡ ንኣረሜናዊ ተልእኾ ህግደፍ እምቢ ኢልኩም ኣብ ጎድኒ ውጹዕ ህዝብኹም ክትስለፉ ጻውዒት ነቕርበልኩም። እቲ ኣብ ልዕሊ ህዝብኹም ትገብርዎ ዘለኹም በደል፡ ጽባሕ ንግሆ ሓደ ክልተ ዝፈጸምዎ ጌጋ`ዩ ኢሉ ኣሕሊፉ ክህበኩም እምበር፡ ኣነየ ግጉይ መምርሒ ኣመሓላሊፈሎም ኢሉ ንንስሓ ወይ ንፍትሒ ዝቐርብ ስርዓት ኣይኮነን - ስርዓት ኢሰያስ። ኣብ ዝተፈላለየ ኩርናዓት ዓለም ዘለኹም ደለይቲ ፍትሒ፥ ካልእ ኣካል ተበግሶ ወሲዱ ክሳብ ዝጽወዓኩም ኣይትጸበዩ። ብሰንኪ ወይ ብሳላ`ቲ ነዊሕ ናይ ስደት ዓመታት ነንሕድሕዱ ዘይፋለጥ ኣካል ስለ ዘየለ ካብ ከባቢያዊ ሰላማዊ ሰልፍታት፡ ክሳብ ህጹጽ ዓለም-ለኻዊ ሰላማዊ ሰልፍታት እናገበርና ንስለ`ቲ ኩሉ ኣበሳ ህግደፍ ዝቐስም ዘሎ ህዝብና ድምጽና ከነስምዕ ሕጂ`ዩ እዋኑ ንብል። ዘለኣለም ተወጺዑ ዝነብር ህዝቢ የለን! ደላይ ፍትሒ ወትሩ ሰዓሪ`ዩ ዝኽርን ክብርን ንኩሎም ስዉኣትና ካብ ቤት ጽሕፈት ኣቦ መንበር ኤስደለ 2 ሕዳር 2017	asmarino.com	null
ሓጺር ጸብጻብ ምዕባለታት ድሕረ-ተቃውሞ ካብ ኣስመራ፥ ብ ኣባላት ፕሮጀክት ዓርቢ ሓርነት	ሓጺር ጸብጻብ ምዕባለታት ድሕረ-ተቃውሞ ካብ ኣስመራ፥ ብ ኣባላት ፕሮጀክት ዓርቢ ሓርነት ድሕሪ እቲ ብሰሉስ ኣብ ቤት ትምህርቲ ድያእ ከምኡ'ድማ ኣብ ጎደና ሓርነት ዘጋጠመ ናይ ተቃውሞ ሰልፍን ንዕኡ ንምብታን ዝሰዓበ ተኹስን ማእሰርትን ሎሚ ኩነታት ብተዛማዲ ሃዲኡ ኣሎ። ክሳብ ሕጂ'ድማ ኣብቲ እቶም ምስቲ ኩነታት ብምትእስሳር ተቀይዶም ዝነበሩ ተማሃሮን ኣዴታትን በብቅሩብ ይልቀቁ ኣለው። ድሮ ኣብ ኣኽርያ 5 ተማሃሮን 3 ኣዴታትን ተለቂቆም ኣለው። ንሶም ብዛዕባ ማእሰርቶም፡ ዝተገብረሎም መርመራን ካልእን ምስ ዝኾነ ሰብ ከይዘራረቡ ከቢድ መጠንቀቅታ ተዋሂብዎም ኣሎ። የግዳስ ሓደ ካብቶም ዝተለቀቁ ኣብ ኣኽርያ ብልምዲ ጻዕዳ ጽርግያ ተባሂሉ ዝፍለጥ ኣከባቢ ዝቅመጥ፡ ንግዜኡ ብጸጥታዊ ምኽንያት ስሙ ክንዕቅቦ ዝመረጽና፡ተማሃራይ 10 ክፍሊ ቤትትምህርቲ ድያእ፡ ከምዝገለጸልና ምስ ሓዝዎ ናብ ኤክስፖ ዝርከብ 6ይ መደበር ፖሊስ ከምዝወሰድዎምን፡ ስም ናይ ወደብትኹም ግለጹ ብምባል ዝሑል ማይ ኣብ ነብሶም ብምኽዓው ብቁልፊ እናኸትከቱ ከምዝመርመርዎም ሓቢሩ። ኣባላት ጸጥታ ናይቲ ስርዓት ከም ወትሩ ነገራት ክሳብ ዝዝሕለሎም ድሕሪ ምጽባይ፡ ሎሚ ቤት ትምህርቲ ድያእ ከፊቶማ ኣለው። እቲ ኸባቢ ኣቃልቦ ስሒቡ ከምዘሎ ድሕሪ ምፍላጦም ድማ ንኹሉ ሰራዊትን ፖሊስን ኣልዮምን ክልተ ዕጡቃት ኣባላት ፖሊስን ሓደ ዕጡቅ ወተሃደርን ጥራይ ከም ሓለዋ ኣብ ከባቢ እቲ ቤትምህርቲ ውዒሎም። የግዳስ ሲቪል ዝለበሱ ኣባላት ጸጥታ ኣብ ከባቢ ቤት ትምህርቲ ዓሲሎም ኣለው። ኣባላት ጸጥታ የግዳስ ኣብዚ እዋንዚ ስልቲ ቀይሮም፡ ኣብ ክንዲ ከም ወትሩ ካብ ቤት ብለይቲ መጺእካ ናይ ምቅያድ፡ ንዝደለይዎም ሰባት ናብ ምምሕዳር ከባቢ ብምጽዋዕ ካብ ምምሕዳር'ድማ፡ ኣባላት ጸጥታ ናብ ዘይተፈልጠ ቦታ ይወስድዎም ኣለው። ንኣብነት ሎሚ ኣብ ሰዓታት ምሳሕ ኣብ ኣኽርያ ሪጋ ሶማል፡ ከምኡ ድማ እንዳ ዓሊ በኺት ዝበሃል ስፍራ ዝቅመጡ ዓብደልቃድር ኣሕመድ፡ ከምኡ'ድማ ነጋሽ በያን ዝተባህሉ ሰባት ናብ ምምሕዳር ጸዊዖም ካብኡ ድማ ሰዊሮሞም ኣለው። ምስዚ ኣብ ዝተኣሳሰር፡ ጀነራል ፊሊጶስ ኣብ ግዜ ተቃውሞ ዝነበሩ ኣዘዝቲ ሰራዊትን ጸጥታን ን ኣባላቶም ኣብ ልዕሊ ሰልፈኛታት ተኹሲ ክኸፍቱ ተኣዚዞም፡ ንላዕሊ ጥራይ ምትኳሶም፡ ትእዛዝ ጥሒስኩም ተባሂሎም ኣብ ቀይዲ ክኣትው ትእዛዝ ኣመሓላሊፉ ኣሎ። በዚ ኣጋጣሚ ነቶም ሰብኣውነት ተሰሚዕዎም ኣንጻር ህዝቦም ምትኳስ ዝኣበዩ ደቂ ህዝቢ ኣባላት ሰራዊት ብስም ህዝቢ ኤርትራ ምስጋናና ንገልጽ። ኣብ መወዳእታ እቲ ስርዓት ከም ወትሩ ናይ ሓደ ሃይማኖት ምንቅስቃስ ንምምሳሉ ጽዑቅ ፕሮፓጋንዳዊ ዘመተ የካይድ ብምህላውን፡ ገለ ሰባት'ድማ ብዘይፍላጥ ነቲ ናይቲ ስርዓት ስውር ሽርሒ ይደጋግሙ ብምህላዎምን፡ ኩሉ ኣብ ውሽጥን ወጻኢን ዝርከብ ህዝብና እዚ ተቃውሞ ምግባትን ዓመጽን ዘንቀሎ ምዃኑን ዋሏ እኳ ብተማሃሮ ኣኽርያ ዝተጀመረ እንተኾነ፡ ኩሉ ተቀማጢ ኣኽርያ ኢዱ ዝሓወሰሉ ምዃኑን፡ ሕጂ እውን እዚ ተጀሚሩ ዘሎ ቃልሲ ኣንጻር ዓመጽ ንኽዕወት ኩልና ኣብ ደቀቅቲ ጉዳያት ምድሃብ ገዲፍና፡ ነዚ ቃልሲ ደገፍና ከነርእዮ ንጽውዕ። ፕሮጀክት ዓርቢ ሓርነት ኣስመራ	asmarino.com	null
ኣኽርያ ኣብ ሓለዋ ወተሃዳራት ምህላዋ ተገሊጹ	ትማሊ እቲ ናዕቢ ብተኹሲ ድሕሪ ምብታኑን ሎም እውን ሓደ ሓደ መንእሰያት " ተሓቲትኩም ክትምለሱ ኢኹም" ተባሂሎም ከምእተኣስሩን ዓበይቲ ግን ከምዘይተተንከፉን ምንጭታትና ገሊፆም። ትማሊ ኣብ ሰዓታት ድሕሪ ቐትሪ ብዝተኸስተ ናይ መንእሰያት ናዕቢ፡ ኣብ ማእከል ከተማ ኣስመራ ጽዑቕ ተኹሲ ከም ዝተሰምዐ ምንጭታት ካብታ ከተማ ምሕባሮም ዝዝከር እዩ። እቲ ናዕቢ ድሕሪ ምግጣሙ ሒደት ሰዓታት ከኣ ኣብ ኤርትራ ዝርከብ ኤምባሲ ኣሜሪካ፡ ኣብ ዝተፈላለዩ ከባቢታት ኣስመራ ተቓውሞታት ከም ዘምሰየን፡ ፓሊስ ቶኽሲ ከም ዝኸፈቱን ብምግላጽ፡ ዜጋታቱ ክጥንቀቑ ተማሒጺኑ። እቲ ፍጻሜ ምኽሳቱ ምስተገልጸ፡ ብዙሕ ከይደንጎየ፡ ነቲ ዝተኻየደ ሰልፊ ዘርእን ምኽንያት ናይቲ ናዕቢ እንታይ ምኻኑ ዘረድእ፡ መግለጺ ሓጂ ሙሳ መሓመድ፡ ፕረዚደንት ቦርድ ቤት ትምህርቲ ኣልድያዕ ኣል እስላምያ፡ ቅድሚ ምእሳሮም ዘርኢ፡ ሓጺር ቪድዮ ኣብ ማሕበራዊ መራኸቢታት ምዝርግሑ እቲ ክስተት ክውን ምንባሩ መስኪሩ። ኣብታ ነቲ ዝተኻየደ ናዕቢ እተርኢ ሓጻር ቪድዮ፡ ድምጺ ተኹስን ህድማ ሰባትን ብንጹር እዩ ዝረአን ዝስማዕን። እቲ ዝተሰምዐ ተኹሲ እንታይ ዓይነት ጉድኣት ከምዝወረደ ክሳብ ሕጂ ኣይተፈልጠን። ይኹን እምበር፡ ሚኒስተር ዜና ኣቶ የማነ ገብረመስቀል እቲ ናዕቢ ከምዘጋጠመን ብዘይ ዝኾነ ይኹን ጉድኣት ከምዝተበተንን ኣብ ትዊተር ሓቢሩ ኣሎ። እንተኾነ፡ ኣብቲ ዛዕባ ተወሳኺ ሓበሬታ ንምርካብ ናብ ምኒስትሪ ዜና ደዊልና እኳ እንተነበርና፡ እቲ ምኒስተር ኣብ ኣኼባ ምህላዉ ስለዝተሓበርና ምዕባለታት ክንፈልጥ ኣይከኣልናን። ኣብ ናይሮቢ ካብ ዝርከብ ኤምባሲ ኤርትራ ክንረኽቦ ዝሓለንና ሓበሬታ እውን ኣይተዓወተን። ብኻልእ ወገን ግን ኣባል ኤምባሲ ጥልያን ኣብ ኣስመራ ሚስተር ዲየጎ ሶሊናስ እቲ ፍጻሜ ኣብ ሰዓታት ድሕሪ ቐትሪ ከምዘጋጠመን ኣብ ሓጺር ግዜ ከምዝተበተንን ሕጂ ግን ኩሉ ነገር ርጉእ ምህላዉን ንቢቢሲ ሓቢሩ። ብኣንጻሩ ግን እሙናት ምንጭታት፡ ሎሚ እውን ኣኽርያ ኣብ ጽኑዕ ሓለዋ ምህላዋን ሰባት ከምዝተአስሩ ሓቢሮም። ንምዃኑ መንቀሊ እቲ ናዕቢ እንታይ እዩ? ኣብ መፋርቐ መስከረም ናይዚ ዓመት፡ ቤት ትምህርቲ ኣልድያዕ ኣል እስላምያ ናብ መንግስቲ ክትሰጋገር ዘዋሪ መልእኽቲ ክመዝበጽሓን ኮሚተታት ወለዲ እተ ቤት ትምህርቲ፡ እዛ ቤት ትምህርቲ ብገንዘብ ህዝቢ ስለዝተሰርሐት ናይ ህዝቢ ቤት ትምህርቲ ከኣ ስለዝኾነት መንግስቲ ኣይወረሳን እዩ ኢሎም ከምዝተቓወሙን ምስ ተማሃሮን ወለድን ብኣኼባ ከምእተዘራረቡን ይሕብር። ኣብቲ ብ 15/10/2017 ዝተኻየድ ብስእልን ድምጽን ኣብ ቪድዮ ክሊፕ ዝተቐረጸ ኣኼባ ወለድን ተማሃሮን፡ እስታዝ ሓጂ ሙሳ መሓመድ፡ "እቲ ዘምጻእኩሞ ሓሳብ ኣይድግፎን እየ። ምስ ሐሳብና ዘይሰማማዕ መምርሕን ትእዛዝን ተቐባልነት ከምዘይበሉን እታ ቤት ትምህርቲ ሃይማኖት ምስልምና ብዘፍቅዶ ስነ-ምግባርን ባህልን ክትምራሕ ከምዝግባእ፤ እተን ተሸፊነን ዝመጽኣ ተማሃሮ ደቅና እየን፡ ኣስላም እየን፡ ዝትንክፈን የሎን። ስለዚ ንሕና ንዝኾነ ክመጽእ ዝኽእል ነገር ቅሩባት ኢና ዘለና። ምኽንያቱ ሰብ ኣብ ሃይማኖቱን ስነ-ምግባሩን ዘይከናኸንን ዘይእሰርን ዘይመውትን የሎን" ኢሎም። ኣብ ነፍሲ ወከፍ መግለጺኦም ከኣ እቲ ኣኼበኛ ከጣቕዓሎም ይረአን ይስማዕን። እቶም ወዲ 93 ዓመት ኣቦ ቀጺሎም፡ " እዚ ቤት ትምህርቲ እዚ 2800 ተማሃሮ ኣለዉዎ። 5600 ወለዲ ተማሃሮ እውን ኣለዉ። ስለዚ፡ ንኣስታት 10ሽሕ ዝገማገም ህዝቢ ከተሕርቖን ከተቕሕሮን ኣይግባእን እዩ። እዛ ቤት ትምህርቲ ከኣ ብገንዘብና ብገንዘብ ህዘቢ እያ ተሰረሓ። ሃይማኖት ከኣ፡ ካብ ሕማቕ ከልኪሉ ናብ ጽቡቐ እዩ ዝመርሕ። ንሕና ኣስላም ኢና፡ ሃይማኖትና ብዘፍቅደልና ሸሪዓ ከኣ ኢና ንእዘዝ። " ክብሉ ነቲ ተጋባኢ ገሊጾሙሉ። ብድሕረዚ ከኣ እዮም እቶም ኣቦ ተኣሲሮም። ማእሰርቲ እዞም ውሩይን ቅቡልን እስታዝ ሓጂ ሙሳ መሓመድኑርን ግዱድ ምስግጋር እታ ቤት ትምህርቲ ስዒቡ እዩ እምበኣር እቲ ትማሊዝተኸስተ ናይ ቅሬታ ናዕቢ ተኸሲቱ ይብሉ ምንጭታትና። እቶም ከባቢ 100 ምዃኖም ዝተሓበረ ንሰልፊ ዝወጽኡ ተማሃሮ ዲያእ ኣብ ዓቢ መስጊድ ተኣኻኺቦም "ኣቦታትና ፍትሑልና፡ ቤት ትምህርትና ክፈቱልና" ኢሎም እናጨርሑ ናብ ጎደና ሓርነት ምስ ኣምረሑ እዩ ንምብታኖም ንሰማይ ተተኪሱን ዕግርግር ስዒቡን። ብዛዕባ እዚ ፍጻሜ ተወሳኺ ሓበሬታ ምስተረኽበ ክንሕብረኩም ኢና።	asmarino.com	null
ሓጺር ጸብጻብ ናይዚ ሎሚ መዓልቲ (10.31.17) ኣብ ኣስመራ ዘጋጠመ ኩነታት!	ሓጺር ጸብጻብ ናይዚ ሎሚ መዓልቲ ኣብ ኣስመራ ዘጋጠመ ኩነታት! ድሕረባይታ፥ ሚኒስትሪ ትምህርቲ ካብ መፋርቅ 2014 ጀሚሩ ቤትትምህርታት ኮማዊ-ሰረት ክህልወን ዝብል መደብ ሒዙ ክንቀሳቀስ ጀሚሩ። ዕላማ እቲ መደብ ቤት ትምህርትታት ኣብ ትሕቲ ከባብያዊ ምምሕዳራት ክኣትዋ ዝብል ኮይኑ፡ ህዝቢ በብኸባቢኡ ተወዲቡ ኣብ ምሕደራን ፋይናንስን እተን ቤትትምህርትታት ከበርክት ዝብል እዩ። እቲ ሓሳብ ናብ ሓለፍቲ ቤትምህርትታት ምስ ቀረበ ብዙሕ ተቃውሞ ገጢምዎ። እቲ ተቃውሞ፡ ዋላ እኳ እቲ ኣምር ከም ሓሳብ ቅቡል እንተኾነ ዘይተግባራዊ እዩ ዝብል እዩ። እቲ ምኽንያት'ድማ ህዝቢ ንባዕሉ ኣብ ቁጠባዊ ቅልውላው እንከሎ ንቤት ትምህርትታት ክምውል ዓቅሚ የብሉን ዝብል እዩ። እንበኣርከስ ኣብ ከምዚ ኩነታት፡ ኣብ መፋርቅ መስከረም ትግባረ እዚ ኮምዝሰረቱ ቤትትምህርቲ ዝብል ዘዋሪ መልእኽቲ ናብ ኩለን ቤት ትምህርትታት ተዘርጊሑ። ቤት ትምህርቲ ድያእ ሓንቲ ካብአን ኮይና እቲ ዘዋሪ መልእኽቲ ሽዑ ንሽዑ እዩ ካብ ኮሚተ ተቃውሞ ገጢምዎ። መእተዊ፥ ቤት ትምህርቲ ድያእ ኣብ መወዳእታ ጫፍ ናይ ኣኽርያ እትርከብ ኮይና ካብተን ውሑዳት ካብ ምዕጻው ዘምለጣ ናይ ውልቂ ቤትትምህርትታት እያ። እምበኣርከስ ሓደ ካብ ነጥብታት ናይቲ ኣብ መፋርቅ መስከረም ዝተዘርግዝሐ ዘዋሪ መልእኽቲ ኩለን ቤትትምህርታት ናብ መንግስቲ ክርከባ ብመንገዱ ድማ ናብ ምምሕዳራት ከባቢ ክሰጋገራ ዝብል እዩ። ዲያእ ብ ክልተ ኮሚተታት ወለዲ እያ ትመሓደር። እቲ ሓደ ኮሚተ ንጥፈታት ዝበሃል ኮይኑ ን መዓልታዊ ንጥፈታት ቤት ትምህርቲ ይከታተል። እቲ 2ይ ድማ ብ ዓበይቲ ወለዲ ዝቆመ ኾይኑ፡ ከም ናይ ምኽሪ ኮሚተ ኮይኑ የገልግል። ነዚ ውሳኔ 2ኤን ኮሚተ እየን ተቋዊመነኦ። እታ ናይ ንጥፈታት ኮሚተ'ድማ ምስ ሚኒስትሪ ትምህርቲ ኣብ ጽዑቅ ዝርርብ ቀንያ። ሚኒስትሪ ትምህርቲ ግን ኣብ ውሳኔኡ ደሪቁ። ኣባላት ኮሚተ ድማ ምስ ናይ ምኽሪ ኮሚተን ህዝብን ክንዘራረብ ዕድል ይወሃበና ኢሎም ምስ ተፈቅደሎም ኣብ ዕለት 15/10/2017፥ ኣኼባ ጸዊዖም። ኣብቲ ኣኼባ ኣቦወንበር ናይ ኮሚተ ምኽሪ ዝኾኑ ሓጂ ሙሳ መሓመድኑር ዝተባህሉ ዓቢ ኣቦ ንህዝቢ ዘነቃቅሐ መደረ ሂቦም። ብድሕሪኡ ኣቦይ ሓጂ ሙሳ መሓመድኑር ተቀይዶም። ናይዞም ኣብ ህዝቢ ኣኽርያ ዓቢ ተቀባልነትን ክብርን ዘለዎም ሽማግለ ኣቦ ምቅያድ ኣብ ህዝቢ ብሓፈሻ ኣብ ተማሃሮን መማሃራንን ድያእ ድማ ብፍላይ ከቢድ ቁጥዐ ፈጢሩ። መበገሲ ናይዚ ሎሚ ዝወዓለ ናይ ተቃውሞ ሰልፊ እንበኣር እዚ ይመስል። ሓፈሻዊ ትንተና ናይ ተቃውሞ ሰልፊ ሎሚ ከባቢ ሰዓት 2 ኣቢሉ ይኸውን ኣስታት 100 ዝኾኑ ተማሃሮ ዲያእ ናብ ጎደና ሓርነት ኣምሪሖም። እቶም ደቂተባዕትዮን ደቀንስትዮን ተማሃሮ ካብ ጎደና ሓርነት ናብ ቤትጽሕፈት ፕረዚደንት ኣብ ዝወስድ መንገዲ "ቤት ትምህርትና ይከፈተልና"፡ "ኣቦታትና ይፈትሑ" ዝብልን ካልእን ጭሮሖታት ኣልዒሎም። ኣባላት ሲቪላዊ ፖሊስን፡ ወተሃደራትን ናብቲ ቦታ ብምምጻእ ኣብ ልዕሊ እቶም ትሕቲዕድመ መንእሰያት ብ ኣባትር ስጉምቲ ክወስዱ ጀሚሮም። ንሱ ጥራይ ከይኣክል ድማ ብዙሕ ጠያይት ናብ ሰማይ ተኲሶም። ብድሕሪዚ እቶም ተማሃሮ ናብ በበይኑ ኣከባቢ ፋሕ ምስበሉ ፖሊስን ወተሃደራትን ደድሕሪኦም እናጎየዩን ጠያይቲ እናተኮሱን ክሃድንዎም ጀሚሮም። ብዛዕባ ኣብ ልዕሊ ሰብ ዝወረደ ሞትን መቁሰልትን ግን ንጹር ሓበሬታ ክርከብ ኣይተኻእለን። ብድሕርዚ ኣባላት ሰራዊት ናብ ኣኽርያ ገጾም ብምምራሕ ነዝረኸብዎ መንእሰይ ይቅይዱ ኣለው። ብዘይካዚ ኣብ ከባቢ ሰዓት 5 ሰራዊት ዘጸዓና በጣሕ ናብ ኣኽርያ ኣትየን ኣለዋ። እቲ ኹነታት ንግዜኡ ሃዲኡ ኣሎ። ብዛዕባ ቀጻሊ ምዕባለታት ድማ ኣብ ገግዚኡ ክንሕብረኩም ኢና።	asmarino.com	null
ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ሃይማኖታዊ ትካላትና ቀንጠብጠብ - ተቖጠብ!!	ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ሃይማኖታዊ ትካላትና ቀንጠብጠብ - ተቖጠብ!! ህግደፍ ፖለቲካዊ ስልጣን ካብ ዝጭብጥ ንነጀው ኩሉ ማሕበረ-ቁጠባውን ፖለቲካዊ ትካላትና ብህግደፍ ተባሒቱ ከምዝጸንሐ ሙሉእ ህዝቢ ኤርትራ ዝፈልጦ ሓቂ እዩ። እዚ እቶም ናይዚ ተርእዮ ግዳያት ዝኾኑ ህዝብታት ኤርትራ እናበኸዩ ዘልዕልዎ ሓቂ ኮይኑ፡ ህግደፍ ግን እናኣሽካዕለለ ዘስሕቀሉ ጉዳይ እዩ። ንህዝቢ ስለ ዝጨቖነን ኣብ ትሕቲ ጫምኡ ስለ ዝረገጸን ሓበን ዝስመዖ መንግስቲ ስለ ዝኾነ ከምኡ ኢሉ እናቐጸለ ክነብር እምበር ከመሓይሽ እዩ ኢልካ ተስፋ ትገብረሉ ኣይኮነን። ህዝቢ ኤርትራ ብጽቡቕ ባህልን ስነ-ስርዓትን ዝልለ ህዝቢ ስለ ዝኾነ ኣብ ዕልሊኡ ክወርድ ዝጸንሐ በደላት ኩሉ ብትዕግስቲ ክሓልፎ ጸኒሑዩ። ጥሜትን ጽምእን ዕርቃንን ኩሉ ተጻዊሩ እቲ ካብ መንግስቲ ክረኽቦ ዘይከኣለ ካብ እዝግሔር ክረኽቦ ክልምንን ክምህለልን ጸኒሑዩ። እዚ ሰራም መንግስቲ ግን ካብ ዝብላዕን ዝስተን ሓሊፉ ህዝብና ምስ ፈጣሪኡ ዝራኸበሉ ናይ እምነት ትካላቱ ከራኽስ ካብ ዝጅመር ዓመታት ኣቚጺሩ ኣሎ። እዚ ብሃይማኖታዊ እምነቱ ዝልለ ህዝብና ከኣ ብኻልእ ኩሉ ክጻወር ዝኽእል እኳ እንተኾነ ብሃይማኖቱ ዝመጾ ግን ክጻወሮ ዝኽእል ኣይኮነን። ኣብ ኤርትራ ከኣ ብህግደፍ ዘይተተንከፈት ሃይማኖት የላን። ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ብዙሓት መራሕቲ ሃይማኖት እስልምና ዝወሰዶ ማእሰርትን መቕተልትን ቀሊል ኣይኮነን። ዝኾነ ፖለቲካዊ ጎንጺ ክለዓል ከሎውን፡ እዚ ሓደ ክልተ እስላም ዘልዓልዎ ጸገም እዩ ኣናበለ ብክርስትያን ንከይድገፍ ኩሉ ዝከኣሎ ክገብር ጸኒሑዩ። ኣብ ክርስታያን እውን እንተኾነ ካብ ናይ ተዋህዶ ፓትሪያርክን መሳርሕቶምን ምእሳር ጀሚርካ ክሳብ ኣቕሽሽቲን ዲያቆናትን ካብ ተደፊሩ ዘይፈልጥ ኣድባራት እናጎተትካ ናብ ሳዋ ምውሳድ ብዙሕ ክስራሓሉ ጸኒሑዩ። ሕጂ ግን በዚሑ!! ሎሚ ቅነ ክልተ ብዓበይቲ ሃይማኖታትና እስልምናን ክርስትናን ናብ ህዝቢ ዘቕረብዎ እምቢታ ኣብ ኤርትራውያን ጥራሕ ዘይኮነስ ኣብ ሙሉእ ሕብረተሰብ ዓለም ክስማዓልናን ብኡ ደረጃ ብውሽጥን ብደገን ዝተዋደደ ናይ እምቢታ መቓልሕ ኣቃሊሕና ሓንሳብን ንሓዋውሩን ህግደፍ ካብ ዝባን ውጹዕ ህዝቢ ኤርትራ ዝወርደሉ ኩነታት ክንፈጥር ኣለና። ፓትሪያርክ ኣንጦንዮስ ተኣሲሮም ተዋህዶ ቤተ ክርስትያን ብካድራት ህግደፍ ክትምራሕ ጸኒሓን ኣላን። እቶም ገሊኦም ብድንቁርና እቶም ገሊኦም ብፍርሒ ተዋሒጦም ክሳብ ሕጂ ኣፎም ሒዞም እኳ እንተጸንሑ፡ እቲ ጉልባቡ ዝቐልዐ ጸረ ሃይማኖታዊ ተግባራት ህግደፍ ግን ኲኖዚ ዓቕሊ ዘግብር ስለ ዘይኮነ ብዙሓት መራሕቲ ሃይማኖት ክርስትና ጸረ ተግባራት ህግደፍ ዓው ኢሎም ክዛርቡ ጀሚሮም ኣለዉ። ኣብ መጀመርታ ወርሒ መስከረም ኣቦታት ገዳም ደብረቢዘን ኣብ ልዕሊ እቶም ብስርዓት ህግደፍ ተላኢኹም ጸረ ሃይማኖት ተዋህዶ ዝሰርሑ ዘለዉ ኣካላት ውግዘትን ኩነኔን ኣቕሪቦም ኔሮም እዮም። ብዘይካዚ ነቶም ትሕቲ 60 ዓመት ዘለዉ ኩሎም ኣቕሺሽትን ዲያቆናትን ብረት ክዓጥቁ ዝወረደ ትእዛዝ እውን ብኹሉ ኣድባራት ተቐባልነት ከይረክብ ጎስጓስ ክግበረሉ ጸኒሑዩ። እዚ ኩሉ ጸረ ህዝብን ጸረ ሃይማኖትን ተግባራት ዝመረሮ ህዝቢ ድማ ኣብ ጎደና ኣስመራ እዝግዮ እናበለ ክምህለል ከምዝወዓለ ኣብ ኩሉ መራከቢ ብዙሃን ተቓሊሑ ኔሩ እዩ። ሎሚ መዓልቲ ድማ ህግደፍ ከም ኣመሉ ኣብ ሃይማኖት እስልምና እውን ጦብሎቕሎቕ ምባል ስለ ዘይሓደገ ንቤት ትምህርቲ ዲያእ ኣልእስላሚያ እውን ክህግራ ዘውጸኦ ውሳኔ ህዝቢ ምስልምና ነዚ ኣብ ጎደናታት ኣስመራ ብሰላማዊ ሰልፊ ተቓውሞኡ ክገልጽ ድሕሪ ምውዓል፡ ህግደፍ ድማ ከም ኣመሉ ብጠያዪት ከዝሕሎ ፈቲኑ ኣሎ። ኣብ ከምዚ ዝበለ ናይ ሓዊን ዓረርን ግርጭት ብዙሓት ዜጋታትና ክጉድኡ ከምዝኽእሉ ዘጠራጥር ኣይኮነን። ብዘይካ ጎንጺ ካልእ ብልሓት ዘይብሉ ስርዓት ካብኡ ሓሊፉ ራህዋን እፎይታን ክፈጥር ኢልካ ትጽበዮ ኣይኮነን። ይኹን እምበር ህዝቢ ኤርትራ ክነቕሓሉን ዝግበኦ ጉዳይ ኣሎ ኢልና ንርኢ። ብሃይማኖት እስልምና ዝተላዕለ ተቓውሞ እዞ ጸገም ዝፈጥሩ ዘለዉ እዞም እስላምዮም ኣናበለ ብክርስትያን ዜጋታትና ከምዘይድገፍ፡ ኣብ ካልእ ግዜ ድማ እዞም ጸገም ኮይኖም ዘለዉ ሓደ ክልተ ብናይ ደገ ሓይልታት ዝተላእኩ ክርስትያን እዮም ተባሂሎም ብኣሕዋቶም እስላም ከምዘይድገፉ ክገብር ጸኑሑዩ። እዚ ሎሚ መዓልቲ ዝተራእየ ሰላማዊ ሰልፊ ድማ ናይ ኣመንቲ ምስልምና ጥራሕ ጌርካ ክውሰድ ኣይግበኦን፡ እቲ ኣብ ልዕሊዞም ዜጋታትና ወሪዱ ዘሎ ሓደጋ ድማ ኣብ ልዕሊ ኩሉ ኤርትራዊ ከምዝወረደ ጌርና ብሓደ ድምጺ ክንኩንኖን ኣብ ሓደ ቃል ጸኒዕና ክንቃለሶን ይግበኣና። ህግደፍ ዘውርዶ ዘሎ በደል ኣብ ልዕሊ ኩሎም ሃይማኖታትና ዝወርድ ዘሎ በደል እምበር ኣብ ልዕሊ ፍሉይ ሃይማኖት ወይ ኣብ ልዕሊ ፍሉያት ውልቀሰባት ዝወርድ ዘሎ በደል ከምዘይኮነ ክንርዳእ ይግባእ። ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ሃይማኖታትና ቀንጠብጠብ - ጠቖጠብ ህዝብና ኣብ ቅዱስ ሃይማኖታቱ ጸኒዑ ክነበርዩ!! ካብ ቤት ጽሕፈት ኣቦ መንበር - ኤስደለ - 31 – 10 - 17	asmarino.com	null
'ወደይ ሓደራኻ ንጣልያን ከይትአምን'	'ወደይ ሓደራኻ ንጣልያን ከይትአምን' እዛ 'ወደይ ሓደራኻ ንጣልያን ከይትአምን' ዘርእስታ ሓጻር ዓንቀጽ ካብታ ብተስፋሚካኤል ትኩእ 'ሃገሬ የህይወቴ ጥሪ' እትብል መዘከርታ መጽሓፍ ቆንጢረ ዘቕርባ ዘለኹ ኢያ። እታ መጽሓፍ ብዛዕባ ጣልያን አብ ኤርትራን ኢትዮጵያን ዝተጻወቶ መግዛእታዊ ፖሊቲካ አቃሊዐ ብመጠኑ ድማ ናይታ ወሳኒት ዝነበረት ውግእ ሓላይ ቀዳማይ ምንጪ ኮይና ዝረኸብክዋ ብምዃና ካብ አምሓርኛ ተርጒመ ንአንበብቲ ከቕርባ እንከለኹ ምስናይ ሓበኑ ኢዩ። ምኽንያቱ እቲ አብ ልዕሊ ጣልያን ዝተፈነወ ሀንደበታዊ መጥቃዕቲ ብሄራዊ መልክዕ ዝሓዘ ናይ መጀመርያ መወዳእታን ፈተነ ምዃኑ ስለ ዝአምን ኢየ። ናይ ሓላይ ስርሒት ብተኸስተ ነጋሽ አገላልጻ 'ፍጹም ሀገራዊ' ኢዩ። ብርግጽ ሀገራዊ ዝገብሮ ድማ ተሓንጊጥዎ ዝተንሰኤ ዕላማን ከምኡ እውን አብቲ ኲናት ዝወዐለ ሠራዊት አከለጉዛይን ሠራዊት ጸላኢን አብ ግምት ምስ አነእቱ ኢዩ። • ናይ ባህታ እምቢታ ዘንቀሎ ናይ መሬት ጉዳይ ምዃኑ ብንጹር ዘበርሃልና እቲ ንሓጸይ ምንሊኽ ዝልአኾ ደንዳቤ ምስ እንምርምር ኢዩ። ብዝኾነ ብባህታ ሓጎስ ተጠጂኡ አንጻር ጣልያን ዘቅነዔ፡ ብለይቲ ተአሊሙ ብቐትሪ ድማ አብ ግብሪ ዝወዐለ ስርሒት ሓላይ ጥራይ ኢዩ። ባህታ ጎይታ ኣከለጒዛይ ጥራይ ዘይኮነስ ብጣልያን ዝተሓፍረን ዝተኸብረን፡ ኣብ ኣከባቢኡ ገባርን ሓዳግን ዉሩይ በዓል ሹም ኢዩ ዝነበረ። ኣብ ርእሲኡ በቲ ናይ ግዜ መመዘኒ ሚልዮነር ተባሂሉ ክጥቀሰሉ ዘኽእል ክሳብ 600,000 ሊረ ጥረ ገንዘብ ዝደለበ ብዐል ጸጋ ኢዩ ዝነበረ። ከምዝዝከር ከምቲ ብመጠኑ አብ ሶማልያ ዝተላዕለ ቀቢላዊ ናዕቢ ወይ ብዐቢኡ ኣብ ሊብያ ዝተባረዔ ህዝባዊ ምንቅስቓስ አብ ኤርትራ አይተኸስተን። ብአንጻሩ ዐበይት ዐድን መራሕቲ እንዳን ብቡሩር ሸሓኒ ኢዮም ንምድሪ ባሕሪ ንጣልያን ዘስተለምዋ። ካብኡ ሓሊፉ አብቲ ናይ ጣልያን ኢምቦራጦራዊ ውጥን ብሰፊሑ ዝተኻፈሉ ኤርትራውያን ኢዮም እንተተባህለ ዘሕፍር አይኮነን። በዚ ምኽንያት እዚ ዓውደ ውግእ ሓላይን አብኡ ዝተኻፈሉ ደቂ መረብ ምላሽን ብፉሉይ ዓይኒ ክንርእዮም ዝግባእ። ተስፋሚካኤል ትኩእ ዝተወልድሉ ጣልያን ንኤርትራ ብወግዒ ግዝአት ጌሩ ምስ ሓዛ ድሕሪ ክልተ ዓመት ኮይኑ ዝሞቱሉ እዋን ድማ ጥቅምቲ 30 1965 ዓም.ኢ ኢዩ። ብተወሳኺ እቲ ዛንታ ብንጹር ክበርህ ብምህቃነይ ሓደ ክልተ ዐረፍተ ነገራት ብብራኬት ዝእተኽዎም ቃላት አለዉ። ንኲናት ሓላይ አመልኪቱ ብተማራመርቲ ስፍሕ ዝበለ ጽሑፋት ክሳብ ዝቀላቐል ነዛ ጽሕፍቲ ከም ሸውሃት መኽፈቲ ጌረ የቕርባ አሎኹ። "ንሠራዊት ጣልያን ንምጥቃዕ(ምህጃም) ኣብ ዘውጽእዎ ውጥን (ደግያት ባህታ ሓጎስ) ብዘይካ ሓዎም ሰንጋል ካልእ ዝፈልጥ ሰብ አይነበረን። እታ ለይቲ እቲአ ንኹናት ዝተዳለወ ዐቀይታይ ድቃስ ሰለም ከየበለ ላዕልን ታሕትን ክብል ኢዩ መሬት ዝወግሓቶ። ንጽባሒቱ ናብ ሓላይ ንምምራሽ ኣብ ዝተገብረ ምንቅስቓስ ግራዝማች ተክኤ ስብሓት ናብ ደግያት ባህታ ጽግዕ ኢሎም 'እዚ ኹሉ ሰራዊት አበይ ኢዩ ዝኸይድ ዘሎ። ብሰገነይቲ ወገን ዘሎ ክልተ ሓይሊ ጣልያን እንተኾነ፡ (ሙጡን) ሰብ ሰዲድና ብቐሊሉ አላሽ ከነብሎ ይከአል ኢዩ' ምስ በልዎም 'ትም በል' ብማለት ሕጅውን ውጥኖም አይገለጹሎምን። ድሓር ብሸነኽ ሰገነይቲ አቢልና፡ መንገዲ መንደክለ ማይ ሓራሳት ሒዝና ናብ ሓላይ ተቐልቀልና። እምበርከስ ንትግራይ ዝወስድ መንገዲ ገዲፍና ናብ ሓላይ ዝተጠወናሉ ምኽንያት እቲ አብ ዕርዲ ጣልያን ዝነበረ መሳርያ ንምህጋር ነበረ። ናይቲ ዕርዲ አዛዚ ጉብጣን ካስተላስም (ብወገኑ) ብማዕዶ (ሰራዊት አከለጉዛይ) ምምጽኡ ምስ ተዐዘበ 'ጎይታይ ሓንትስ ሂወትና ንሓፉም እምበር አብ ኢድና ዘሎ መሳርያ ብምሉኡ ውስድዎ' ክብል መልእኽቲ ለአኸ። እቲ ጉዳይ አብ ከምዚ ኲነታት እንከሎ ኢዩ እቲ ጉብጣን ብቢሕል ጎቦ ዑቁበ ዝተባህለ ዓስከር ስልከኛ ብኣጻድፍ አጽሊቑ፡ ረድኤት ከምጽእ ናብ ኣስመራ ዝለአኾ። እቲ አዛዚ ነዚ ክገብር ዝተገደደሉ ምኽንያት፡ ናይ ደግያት ባህታ ተዋጋእቲ አብ ሰገነይቲ ዝርከብ ስልኪ አቐድም አቢሎም ስለ ዝቖረጽዎ ኢዩ። ሓላይ ድማ ኣብ ቀለቤት አተወት። በብግዜኡ መስቀል ዝሓዙ ካህናት እንዳለአኸ ድማ ንውግእ ከምዘይተዳለወ (ከምዘይደሊ እውን) ይገልጽ ነበረ። ደጊሙ ደጋጊሙ እቲ አብ ዕርዲ ዘሎ መሳርያ እንተተወስደ ጸገም ከምዘይብሉ ሂወቱ ጥራይ ክንሓፍ ካብ ምልማን አይዐረፈን። እዚ ግን ግዜ ንምግዛእ ዝጥቀመሉ ዝነበረ መናውራ ምኻኑ ድሓር ኢዩ (ዝተሰቆረና)። ሽዑ ንዓይ ብስመይ ጸዊዖም 'ትኩእ አብታ በራኽ ከረን ደይብካ ናብ ማይ ሓራሳት ዘምርሕ መንገዲ ብዓይንኻ ዳህሲስካ ንገረኒ' በሉኒ። ከም ዝተአዘዝክዎ አብቲ በሪኽ ቦታ ምስ ከድኩ አብ ማዕዶ ህቦቡላ ንፋስ ዝደፍኦ ክመስል ቶጎጋ ሓመድ ተዐዘብኩ፤ ምስ ክረድእ ዝተላእከ ሠራዊት ጣልያን ድማ አዛመድክዎ። ብማይ ሓራሳት ወተሃደራት ጣልያን ምምጽኦም ዘደንጸዎም ደግያት ባህታ፡ ነቲ መንገዲ ረጊጦም ክሕዙ ዝመዘዝናዮም ጭፍራ ብላታ ዑቕባዝጊን ብላታ አደምን አበይ አብሉ ክብሉ ሓተቱ። ለካስ እቶም ማዕጾ ክሕልዉ ዝተመዘዙ ዓቀይቶት ጠምይዎም እንጀራ ንምልማን ናብ ሔቦ ወሪዶም ኢዮም። ብሰንኪ እዞም ሰነፋት (ዝተአዘዝዎ ዘይገብሩ) እቲ ብአፈርክቡ ዓሳክር መሪሑ ዝመጸ ማጆር ቶሰሊ ብብቕሩብ ናብ ሓላይ ተጸገዐ። ትዕግስቶም ዝተወደኦም ደግያት ድማ ነቲ ኢጣልያዊ ሓላው ዕሪዲ ናይ መጨርሽታ መጠንቀቕታ ብባሻይ ምስጉን ሃብተማርያምን ካልኦት ክልተ መኮንናትን አሰንዮም ልአኽሉ። ንሱ ግን ንሂወቱን ንሂወት ዓሳክሩን ከድሕን ቶሰሊ አብ አከባቢ ምህላዉ ስለ ዝተረድኤ ነቲ ናይ መወዳእታ መጠንቀቕታ ፋዕራ አይገበረሉን። ደገዝማቲ ሜስ ሀበኒ ኢሎም ምስ አዘዙ ናይቲ ኹናት መጀመሪ ምልክት ምዃኑ ተገመተ። ብኡንብኡን ድማ ብክልቲ'ኡ ወገን ተዂሲ ተኸፍተ። ወዮም መልእኽተኛታት አብ ውጥረት ዝመልኦ ዘተ እንከለዉ ኲናት ስለ ዝተኸፍተ ካብቲ ዕርዲ ከይወጹ ንጸላኢ እንዳመከቱ ብጅግንነት ሞቶ። አተኩሮና ናብቲ ዕርዲ ብምግባር ድማ ክንታኾስ አርፈድና። እንተኾነ እቲ ቶሶሊ ሒዝዎ ዝመጸ ረዳት ሓይሊ ብድሕሬናን ብኹልትናን ኮይኑ መጥቃዕቲ ፈነወልና። ብኽልተ ሓዊ ተለብሊብና ድማ መውጽእን መእተውን ሰአና። እንተ ክቡር ደገዝማቲ እሞ ሓሙሽተ ጠበንጃ ዝሎግሙ መንእሰያት አከቲሎም ብዘይ ምቁራጽ ክታኾሱ አርፈዱ። ብሾሞንተ ጥይት ተወጊኦም ከብቅዑ ተኹሶም ብምቅጻል ብታሻዐይቲ ጥይት ተሸኒፎም ወደቑ። እቶም መንእሰያት ከይተርፈ አብ ጎኖም ተሰውኡ። ደግያት ባህታ ምስ መኳንንቶምን ወተሃደሮምን (ጎልጎል ሓላይ) መቓብሮም ዝኾነትሉ ምኽንያት፡ ጣልያን ተደሪዕዎ ብዝመጸ ዘመናዊ መሣርያ ምስ መትረየስ ምዃኑ እኳ እንተዘይተኻሕደ፡ እቲ ጣልያን ዝተኸተሎ ናይ ከበባ ውግእ (ስልቲ) እውን ተራ ነበሮ። እቲ ውግእ ዘሰክሕ ምንባሩ ዘዘኻክር አብታ ፈታኒት ንግሆ ምድረሰማይ ብግመ ተሸፊኑ ስለ ዘርፈደ፡ ጥቓኻ ዘሎ ሰብ ንምርአይ ዘጸግም ነበረ። ብዝኾነ እቲ ፍልምያ ብጣልያን ዐወት ተዛዘመ። እዚ ብታሕሣስ 9 1886 ዓም.ኢ ብዐወት ጣልያን ዝተደምደመ ስርሒት፡ ሕልፈት ደግያት ባህታን ወተሃደራቶም አኸተለ። አነ (ትኩእ) እንተኾነ አብ ገዚፍ ናይ ጽሕዲ ጉንዲ ትንፋሰይ ሓቢኤ ተሐባእኩ። በዝን ወዲ ኸምዝን ድማ ሂወተይ ከድሕን ከአልኩ። እቲ ተዂሲ ጠጠው ምስ በለ፡ ማጆር ቶሰሊ አብ ልዕሊ ሬሳ ደገዝማቲ ንቑሩብ ደቓይቕ ምስ ዘንበየ 'ናይ ተአከቡ' ጡሩምባ ተነፍሔ እሞ አድህሊለ ብሸነኽ ሰሜን ዝርክብ አጻድፍ ወሪደ ናብ ሐካይ ሀደምኩ። ድሕሪ እቲ ኲናት (ወዶም) ደገዝማቲ ገብረመድህን ናብ ሰገነይቲ ከይዶም ኣብ ማዕረባ ተሓብኡ። ብግራዝማች ሚዒተልካ ጽዐት ድማ ናብ ትግራይ ተሳጊሮም ምስ እኖኦምን ምስ በዐልቲ ቤቶምን ተራኸቡ። ደገዝማቲ ሰንጋል ድማ ንስክላ ካብቲ መዐት ወጺኦም ናብ ብዐልቲ ቤቶምን ደቆምን ከዱ። ሬሳ ባህታ ሓጎስ አብቲ ዝወደቕሉ ቦታ ዊዒሉ አማስይኡ አቶ ሰቛር አብ ምሕድግ ዝበለ ቦታ ቀበርዎም። ነዚ ናይ አቶ ሰቛር ተግባራት ዘሕሰሞም ሰበስልጣን ጣልያን ተናዲዶም ንሞት ፈረድዎም። እንተኾነ ብእግዝአብሄር ጸጋ ካብ ሞት ድሒኖም ፈረዩን ጸገዩን ብዙ ንዋይ እውን ደለቡ። ብተግባር እዚ ደፋር ወዲ ድግሳ ተሐጒሱ ዘየመስገነ ሰብ አይነበረን። አቶ ሰቛር ዝገበርዎ ታሪኽን ጅግንነት ከቶ ዘይርሳዕ ኢዩ። ብድሕሪ ኲናት ሓላይ ሓያሎ ደቂ አከለጒዝይ ዶብ ጥሕሶም ናብ ትግራይ አተዉ። ብዙሓት ድማ አብ ዱርን ገደልን ሸፈቱ። አነ (ትኩእ) እንተኾነ ከም ሰበይ ንኽልተ ወርሒ ሸፊተ ቤተሰበይ መልእኽቲ ልኢኾም 'ጣልያን ሰብናን ማልናን ከጽንት ተዐጢቑ ስለዘሎ ኢድካ ሀብ' ኢሎም ስለ ዝወትወቱኒ ንዐደይ ተመለስኩ። ኢደይ ምስ ሀብኩ፡ ጨካን ጣልያን ጠመንጃይ መንዚዑ አብ ሃልሃልታ ሓዊ ደርበዮ፡ መንፈሰይ ተሃወኸ፡ ሰውነተይ ድማ ብሓርቖት ነደደ። እንተ ነቶም አብ ኲናት ዝወዐልና ጣልያን ኣዝዩ ጸልአና፡ ንኹፉእና ድማ ተመነየ። ዝሐዞ 'ናይ ሰላም ምንጋስ' ፕሮጀክቱ ከይዋገሮ ብምስጋእ ድማ ንግዜኡ ተዐገሰና። ካብዚ ዝተላዕለ ኢዩ ድማ አቦይ (ተስፋሚካኤል) ከምዚ ዝስዕብ ምኽሪ ዝሀበኒ እወደይ ሓደራኻ ንጣልያን ከይትአምን'። ብርግጽ ናይ አቦይ ምኽሪ ብምስትንታን ኢየ ድማ (ድሕሪ ምላሽ መቓዲሾ) ንጣልያን ክቃለሶም ዝመረጽኩ።" • ከም ሩፊሎ ፐሪኒ ዘገባ ብኽልቲኡ ወገን ተሰሊፉ ዝወዐለ ሠራዊት ናብ 6000 ይጽጋዕ ማጆር ቶሰሊ ብታሕሣስ 7 1895 መላስ አውያት አብ ዘይብሉ አብ ኲናት አምባ አላጌ ምስ ክልተ ሽሕ ወተሃደራቱ (መብዛሕትኦም ዓሳክር)ጸነተ። ሩፊሎ ፐሪኒ (መረብ ምላሽ) ግጽ 9	asmarino.com	null
ውጽኢት ምይይጥ ደለይቲ ፍትሒ ሳንድየጎን፣ ኣምባሳደር ዓንደብርሃንን	ማሕበር ስኒት ኤርትራውያን ሳንድየጎ جمعية سنيت الإريترية ውጽኢት ምይይጥ ደለይቲ ፍትሒ ሳንድየጎን፣ ኣምባሳደር ዓንደብርሃንን ኣቐዲምና ኣምባሳደር ዓንደብርሃን ምስ ደለይቲ ፍትሒ ሳንድየጎ ንምርኻብ ዝወሰዶ ተበግሶ ኣዚና ነመስግን። ማሕበር ስኒት ኤርትራውያን ሳንድየጎ ንብድሕሪ ሕጂውን ንኹሎም ውድባትን ሲቪካውን ፖለቲካውን ጽላላትን፣ ህዝባዊ ባይቶታትን፣ ብዘይ ኣፈላላይ እናተቐበለ ክዛተ ድሉው ምዃኑ ንኹሉ ደላይ ፍትሒ ይሕብር። ንደሞክራስያዊ ለውጢ ዝካየድ ቃልሲ ሓድሽ ኣቀራርባን፣ መንፈስን፣ ከም ዘድልዮ ዝተረድአ ማሕበርና፣ ክንዕወት ክንተኣማመን እውን ከምዘድየና ንፈልጥ። ክንተኣማመን ከኣ ብተግብር ብሓደ ምስራሕን ምስምማዕን ከምዘድየና ንቕበል። ኣብ ቋንቋ ትግርኛ ንሰማምዕ ከምቲ ናይ እንግሊዝኛ "ለት'ስ ኣግሪ" (' ) ማለት ኣይኮነን። እንታይደኣ "ኣነ ዝዛረቦ ዘለኹ ስምዓዮ፡ ንስኻ ትዛረቦ ዘለኻ ከኣ ክሰምዓካ" ማለት እዩ። መድረኽ መታን እንታይ ከም ዝብሉ ዘለዉ ክንሰምዖም፡ ኣምብሳደር ዓንደብርሃን ወልደግዮርጊስ ንሳንደየጎ መጺአ ምስ ደለይቲ ፍትሒ ክራኸብ ተሓባበሩኒ ዝብል ጠለብ ምስ መጸና፣ ንኸምዚ ዝኣመሰለ ጉዳይ ንምስልሳል ዘዋደድናያ ትካል "ማሕበር ስኒት ኤርትራውያን" ነዚ ምይይጥ እዚ ከተሳልጥ ተሰማማዕና። ዝብለና ክንሰምዖ እሞ ንሱ ከኣ ክሰምዓና መታን ኩልና ብሓባር ክንዕወት!! ንሕና ደለይቲ ፍትሒ ሳንደየዮ ብዉሑዱ ክኽበረልና እንደልዮ ቃልሲ፣ ካብ ቅዋም ንኸይትግበር ዝተግብረ ናይ ዶብ ኵናት 1998 ክሳብ ሕጂ ንመሰል ህዝብና ደው ኢልና፣ ንዝእሰር ዝነበረን ዘሎን ሓረስታይን፣ ተመሃራይን፣ ሰርሕተኛን፣ ኣዴታትን መንእሰያትን፣ ጋዜጠኛታትን፣ መራሕቲ ሃይማኖትን፤ ተመራመርትን፣ ሚንስትራት ናይቲ ስርዓት እውን ከይተረፉ ከም ኣባላት ህግደፍ "ሕራይ ገበሮም'" ከይበልና ዓገብ ኢልና ዘእወና ዜጋታት ኢና! ሕጂውን እንተኾነ፣ ዝኾነ ዝተወደበስ ይትረፍ ዘይተወደበ ኣንጻር እዚ እከይ ዝኾነ ስርዓት ክንተሓባበር ወትሩ ድሉዋት ኢና። ማሕበር ስኒት ኤርትራውያን ሳድየጎ ብዝተፈላለየ መልክዕ ውደባታት፣ ንዕስራ ዓመት ዘዋህለሎ ተመክሮታት ኣሎዎ። ብዙሕ ናይ ኣቀላልሳ ሜላታት መስርሕ ስለ ዝሓለፍና ከኣ እቲ ጌጋታት ከይድገም "መድረኽ" ወይ ካልእ ውደባታት ስምዑና ብማለት ዝመስለና ሓሳባት ንክቡር ሓውና ዓንደብርሃን ኣካፊልናዮ ኣሎና። ንሕና ብሓፈሽኡ ከኣ ደምበ ተቓውሞ ብፍላይ ኣብዚ ዝሓለፈ 20 ዓመታት ዝገበሮ ጌጋታት ክድገም የብሉን እዩ እቲ መልእኽትና! ኣብ ካስል ድዩ ኣዋሳ፡ ወይስ ናይሮቢ፣ ጉዳይ ሲቪካውን ፖለቲካውን ቃልስታት ተሓናፊጹ፣ ተሓናኺሩ፣ ተደራሪቡ፣ ተጎራሪሑ፣ ተፈራሪሑ፣ ተተናዂሉ፣ ተመሳቒሉ፡ ተሰናኺሉ ኣብዚ ሕጂ ዘለናዮ ኩነታት ዘብጸሐ ምኽንያታት ነጺርና ብምፍላጥ፣ መፈላለይኡን መላገቢኡን መፈስላት (ጆይንትስ) ኣለሊና ክንውድኖ ኣዚና ተማሕጺና ኣለና። ኣብ ዝሓለፈ ግዘያት፣ ፖለቲካዊ ውድባት ዝለዓለ ተራ ስለ ዝነበረን ኣብ ልዕሊ ሲቪካዊ ውድባትን፣ ውልቀሰባትን ዘካየድኦ ወገዛን፣ ነጸላን፣ ከሰሳን፣ ኣበሳን ቁጽሪ የብሉን። ሕጂ ከኣ ሲቪካዊ ማሕበራት ፋይናንሳውን፡ ዓቕማውን እጃመን ጎልቢቱ ኣብ ዘለወሉ ግዜ፣ ካብ ወድባት ዘዘድለየን እናሓረያን፣ እናሰቐላን፣ እናኣውረዳን፣ እናወደባን፣ ኣብ ዝብገሳሉ ዘለዋ ግዜ፣ ተራ ፖለቲካዊ ውድባት እናተሓተ፣ እናተዋሕጠ፣ እናጎበጠ፣ እናተዓብጠን፣ እንተኸይዱ ኣብ ዘይስረሐን ኣእትዩ ዘይድለ ክብደተ-ጾር ወሲኹ፣ ከግድዐንን፣ ክመንሀንን፣ ክገምየንን፣ ክቖጽየንን ስለዝኽእል ብኣጋጢምወን ዘሎ ዕድል ከይተዓሸዋ ሃገራውን ዲሞክራስያውን ረብሓታት ኣቐዲመን ክሰርሓ ተላቢና`ሎና። ብርእይቶና ፖለቲካዊ ውድባት ብንጹር መትከላትን፣ ዕማምን ኣብ ሃገርና ዝኣምናሉ ፖለቲካዊ መርሖ ንምትግባር ዝወዳደራ ሓይልታት እየን። ብመንጽሩ ከኣ ሲቪካዊ ማሕበራት መሰል ህዝብታትና ከይገሃስ ዝከላኸላን፡ ዘስተምህራን ዝጣበቓን ሓይልታት እየን። ኣብ ዘይንቡር ኩነታት ስለዘለና ግን፣ ዕማማት ናይ ክልቲኦም ትካላት ዝመሰቓቐለሉ መድረኽ ኣብ ወጻኢ ኤርትራ ስለ ዘጋጠመ ኣብቲ ዝመሰቓቐለሉ መላግቦ ብጥንቃቐ ክንኣስሮ መድረኽ ይጠልበናዩ። ነዚ ዝኸውን ንብሎ መፍትሒ ድማ እነሆ፡ 1. ብዙሓት ናይ ሓባር መትከላት ዘለወን ውድባት ዝተወሃሃዳን ዝተቐራረባን ኣለዋ። ገናውን ሓደ ፖለቲካዊ መርሖ ዘለወን ክሰምራ ኣብ መስርሕ ዘለዋ ውድባትውን ኣለዋ፡፡ ምፍንጫል መሰረታዊ ናይ ዕላማን መትከልን ፍልልይ ምስዘይህልዎ ብመጽናዕቲ ዝዅንን ናይ ሓባር ኣካል ክዋደድ ኣለዎ። 2. ፖለቲካዊ ውድብ እንተኾይኑ ጽላሉ ምስ ፖለቲካዊ ውድባት እምበር፣ ምስ ስቪካዊ ማሕበራት ከቶ ከምዘይኮነ ምእማንን ኩሉ ዝግበር ጎስጓስ ኣንጻርቲ ስርዓት ግን ምስ ፖለቲካዊ ውድባት ብሓብር ዘጽልሎም ትካል ክህሉ ምእማን። 3. ንመድረኻዊ ረብሓታት ኢልካ ናይ ፖለቲካዊ ውድብ `ካባኻ` ደርቢኻ ሓድሽ ፖለቲካዊ ካባ ለቢስካ፣ ብደረጃ ውልቀሰብየ ኣብዚ ዘለኹ ምባል ንናይ ፖለቲካ ሰባትስ ሕደግ ንተራ ዜጋታትውን ዘደናግር ስራሕ ኣይኮነን። 4. ኩለን ሲቪካውን ናይ ሰብኣዊ መሰል ውድባትን፣ ዝሰምራ ሰሚረን ዘይሰምራ ከኣ ፍሉይ ዕማማተን ሒዘን ተወዲበን ናታተን ጥራይ ኮንፈረንስ ብምግባር ምስ ፖለቲካዊ ውድባት ሓንሳብን ንሓዋሩን ዝዛመድሉ ፎርሙላ ኣዳልየን ብሓባር ተወዲቦም ጸረ ህግደፍ ዝቃለሰሉ ፕላትፎርም ከውጽኡ ምግባር። 5. ክልቲኣቶም ሓይልታት ብድሕሪ ነናቶም ኮንፈረንሳት ወይ መጋባኣያታት ምግባር፣ ካብ ፖለቲካውን ሲቪካውን ማሕበራት ዝቖመ ቅርጻ ንመላእ ተቓውሞ ሓይልታት ኣንጻር ህግደፍ ሓደ ባይቶኣዊ ጽላል ኣቝሙ ዝመርሕ ትካል ብምእዋጅ ብዘይውዓል ሕደር ናይ ውሽጥን ደገን ህዝብና ደገፍ ከም ዝረክብ ምግባር። 6. ብዘይካዚ ትካልዚ ክልቲኣቶም ክፍልታት ዝሰማማዕሉ ብሕርያ ኣብ ቃልሲ ሰውራ፡ ብፖለቲካዊ ወይ ካልእ ሲቪካዊ ኣገልግሎት እንተላይ ምሁራት መራሕቲ ሃይማኖት ዝርከብዎ ናይ ስራሕ መምርሒ ኣውጺእካ ናይ ኣማኻሪ ቦርድ ምቛም። እዚ ቦርድዚ ብወገን ክልቲኡ ሸነኻት ዝሰማምዑሉ እምበር ሓደ ሸነኽ ጥራይ ዝመረጾ ክኸውን የብሉን። 7. ኣብ ጥቅምቲ 20 2017 ክልቲኡ ሸነኽ ኣዲስ ኣበባን ፍራንክፈርትን ዝግበር መጋብኣያታት ተቓወምቲ ሓይልታት፣ ንቕድሚት ዝጠመተን፣ ዝቋዶን፣ ዝወራረስን፣ (ኣዳፕትብል) ውሳኔታት ሒዙ ክወጽእ ኣጥቢቕና ንምሕጸን። ኣብ ክልቲኡ ሸነኻት ዝካፈሉ ዘለዉ ፖለቲካዊ ውድባት ከኣ ጥንቁቕ ዝኾነ ምውኽኻስ ምስ መራሕቲ ውድባቶም ከም ዘድልዮም ንርኢ። ንምንታይ ኣብዚ ጉዕዞዚ ዝርከብ ሓርፋፍ ንካልእ 2 ዓመታት ኩርኳሕ ክኾነና ስለዝኽእል!!! ምስ ሰናይ ትምኒት! ዓወት ንውጹዕ ህዝብና! ዓወት ን20 ጥቅምቲ ኮንፈረንሳት ኣዲስን ፍራንክፈርትን! ማሕበር ስኒት ኤርትራውያን ሳንድየጎ ጥቅምቲ 12 2012	asmarino.com	null
ርእሰ ምትላል! ምጽልማት ሓርነትን ምግሃስ ፍትሕን ዘስዓበ ቀንዲ ጠንቂ ሃገራዊ መዓት ኤርትራ ኢዩ!!!	ርእሰ ምትላል! ምጽልማት ሓርነትን ምግሃስ ፍትሕን ዘስዓበ ቀንዲ ጠንቂ ሃገራዊ መዓት ኤርትራ ኢዩ!!! ዑቕባይ ገብረመድህን (ከምብሪጅ፡ ማሳቹሰተስ፡ ሕ.መ.ኣ.) ሓምለ 22፡ 2017 ``ኣንጻር ሓድሕዳ ዝተመቓቐለት ቤት ደው ክትብል ኣይትኽእልን ኢያ። `` ፕረሲደንት ኣብርሃም ሊንኮልን እታ ``ምእንቲ ናይ ጽባሕ ራህዋ ሎሚ ድኸም፡ ጥመ`` እትብል ነእምሮ ህዝቢ ዘደንዘዘት፡ ነእዛኑ ዝለዀዀት ብዘይካ ጸልማትን ጥፍኣትን ካልእ ትርጉም ዘይብላ፡ ንምትላል ህዝቢ ዝተማህዘት ባዶ ጭርሖ ፋሺስታዊ ውልቀመላኺ፡ እነሃ ንሎሚ ከም ትማሊ ካብ ተጸልምት ካልኣይ ርብዒ ዘመና ረጊጻ። ኣብ መንጎ ህይወትን ሞትን ዘሎ ህሞት ከም ለይትን መዓልትን ብቐጻሊ ለውጢ ዝስነ ስለ ዝኾነ፡ እቲ ወሳኒ ሕቶ ኣብ ኤርትራ ለውጢ ኪመጽእ ድዩ ዘይኮነ እንታይ ዓይነት ለውጢ ኪመጽእ ኮን ይኸውን ኢዩ። ታሪኽ ከም ዘነጽሮ፡ ጨቈንቲ ስርዓታት እንተስ ብድፍኢት ሓይሊ ህዝቢ እንተስ ብውሽጦም መሽሚሾም ህላዌኦም ከም ዘኸትም ርጉጽ`ዩ። ካብ ርእሱ ጀሚሩ መሽሚሹ ዘሎ ፋሺስታዊ ውልቀምልኪ ዕጫ ቀዳሞት ፋሺስታውያን ስርዓታት ከም ዘጋጥሞ መጐታዊ ግድነት`ዩ። እቲ ጽባሕ ኪመጽእ ዝኽእል ለውጢ ኸኣ ናይ ሎሚ ፍጻሜ ወይ ድስካለ ከም ዝውስኖ ዘማጕት ኣይኮነን። ናይ ኤርትራ እዋናዊ ኩነታት እንተ ተዓዚብና፡ ቅርጺ ጽባሕ ዝሕብር ትስፉውን ኣዕጋቢን ምንቅስቓስ ይረአ ዘይምህላው ኢዩ። ስለምንታይ? ቅድሚ ሕጂ ብተመሳሳሊ ደጋጊመ ዝጸሓፍኩሉ ጉዳይ እኳ እንተ ኾነ፡ ሕጂ`ውን እንደገና ምጥቃሱ ገና ፍታሕ ዘይተረኸበሉ ዕዙዝ ኩነታት ሃገር ዘገድዶ ኢዩ። ንሕና ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ርእሲ`ቲ ጥልመት ፋሺስታዊ ውልቀመላኺ፡ ብተወሳኺ ንባዕልና እውን ኣብ ``ርእሰ ምትላል እንነብር ዘለና ህዝቢ ኴንና እርድኣኒ። ትርጉም ርእሰ ምትላል ከም ናይ እንግሊዝኛ መዝገበ ቃላት ኣገላልጻ፡ - ``ንገዛእ ርእስኻ ናይ ምሕሳው ወይ ብጭብጢ ሓቂ ንዘይኮነ ነገር ንርእስኻ ከተእምን ናይ ምግባር ተግባር ኢዩ። `` እምበኣር ርእሰ ምትላልና ኣብዚ መዘና ዘይብሉ ሃገራዊ መዓት ዓቢ እጃም ከም ዘሎዎ ክንክሕዶ ዝከኣል ኣይመስለንን። እቲ ብተቓዋሚ ደምበ ዝፍለጥ ኣንጻር ውልቀምልካዊ መግዛእቲ፡ ብተጻራሪ ቃልን ግብርን ዝጐዓዝ፣ ብሕማም ህርፋን ስልጣን ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ዝተለኽፈ፣ ብኣዚዩ ጫሌዳዊ ፍልልያት ምጕዝዛይን ብምስሉይነትን ዝተጠቕዐ፣ ብሓድሕዳዊ ስም ምጽልላምን ኣሉታዊ ምትሕምማይን ዝተደዋወነ፣ ኣብ ፈቐዶ ወጻኢ ሃገራት ተበታቲኑ ዝነብር፡ ንርብዒ ዘመን ናይ ሃገር መዓት ካብ ክፉእ ናብ ኣዚዩ ዝኸፍአ ኩነታት ኪቕየር እናረኣየ በቲ ዝዓበየ ገበን ናይ ``እንታይ ገዲሱኒ`` ትም ኢሉ ዝርኢ ዘሎ ኤርትራዊ ዜጋ ኢዩ። ነቲ መግለጺ ቃላት ዘይርከቦ መዓልታዊ ስቓይ ህዝቢ - ከም ስእነት ማይን መብራህትን፣ ዘየዐንግል መቝነን ንምርካብ ብቝርን ኣሰሓይታን ኣብ መስርዕ ምሕዳር፣ ብምኽንያት ጥምየት ብኽያት ቈልዑን ዝስንከት ዝሰኣነትሎም ንብዓት ወላዲትን፣ ስቓይ ወተሃደራዊ ባርነትን፡ ጸልማት ስእነት ትምህርትን፡ ማእሰርትን ሞትን፡ ቀጻሊ ጥፍኣት ምድረ በዳን ማእከላይ ባሕርን መንእሰያትን ቈልዑን ኣዴታትን፡ ንሓጺር ጊዜ ``ኣዪ…እ`` ድሕሪ ምባል ወይ ሽምዓታት ብምውላዕ፡ ንዝጽበዮ ኣድማዒ ቃልሲ ንሓርነትን ፍትሕን ዕቱብ ግምት ከይሃበ ናብ ንቡር ናይ ሰላም ናብራኡ ዝምለስ ኤርትራዊ ዜጋ ኢዩ። ሕድሪ ስዉኣት ዝተቐበልና ህሉዋት ንሕና እንረብሓሉ ፍረ መስዋእቲ ናጽነት፡ ዘለዓለማዊ ትኩር ሓለዋ ዝሓትት ሓርነት ኣብ ክንዲ ነብርሃሉ፡ ኪጽልምት ራሕሪናዮ፤ ካብዚ ደልሃመት እንታይ ገዲሱኒ እንተ ዘይተባራቢርና ኸኣ መጻኢ ወለዶ ብሕማቕ ኪዝክረና ኪነብር`ዩ። ``ናይ ሞት ይጽናሕ ናይ ሕልፈት ይበኸ `` ከይኮነና ሕልናና ነበራብር፣ ንህዝብና ተስፋ ወጋሕታ ዘስንቕ ሓድነት ንትከል። ኤርትራ ኣብቲ ውሑድ ህዝባ ካብ 50ታት ጀሚራ ኣዚዮም ብዙሓት ምሁራት ደቂ ዘፍረየት ሃገር ኢያ። እንተ ኾነ ግን፡ ህዝቢ ኤርትራ ካብ ጸልማት ባርነት ናብ ብርሃን ሓርነት ዘእትዉ፣ ካብ ድኽነት ናብ ራህዋ ዘሳግሩ፣ ዋልታ ግዝኣተ ሕጊ ኮይኖም ኣንጻር ኩሉ ዓይነት ጭቆና ብትብዓት መኪቶም ፍትሒ ዘንግሱ፣ ንምሉእ ጥዕና ሰብኣዊ መሰላት ህያው ንምግባር የዒንቶም ሰለም ዘየብሉ፣ ኣብ መትከል ረጊጾም ኣብ ሓቂ ዝጸንዑ፣ ብትሕትና ዝልለዩ፣ ሊቅነታዊ ንጽህናን ጽንዓትን ዝውንኑ፣ ይዕበ ይንኣስ ስልጣን ካብ ዘስዕቦ ፈተነ ብልሽውና ሓራ ንምዃን ወትሩ ነፍሶም ዝምርምሩ፡ ጽኑዓት መሰጋገሪ ድንድል ዝኾኑዋ መራሕቲ ኣይተዓደለትን። እዚ ኢዩ ኸኣ እቲ መሰረታዊ ጠንቂ ናይዚ ነዊሕን መሪርን ዕድላ። ምሁር ኣካል ሕብረትሰ ግቡእ ተርኡ ኣይገበረን ጥራይ ዘይኮነ፡ ብዙሓት ልዑል ደረጃ ትምህርቲ ዝቐሰሙን ኣብ ዩኒቨርሲቲታት ዝምህሩን፡ ንዘምሃሮም ህዝቦም ክሒዶም ነዚ መርገም ህዝቢ ኤርትራ ዝኾነ ውልቀመላኺ ከይሓፈሩ ዝድግፉ ምህላዎም ዘስደምም ኮይኑ፡ ትርጉም ትምህርቲ ዝበለሉ፡ ንኤርትራዊ ዜግነቶም ኣብ ምልክት ሕቶ ዘእተዉ ሰባት እዮም ክብል እደፍር። ወይ ትብዓት ስኢኖም፡ ወይ ብጣቓ ብሕታዊ ጸቢብ ጥቕሚ ተዓሚቶም ድኣ ኪግንዘቡዎ ኣይከኣሉ ይኾኑ እምበር፡ ብዘይ ሓላፍነታውያን ምሁራት ደቃ ዝወግሓላ ሃገር ክትህሉ ከም ዘይከኣል ዘየካራኽር ርእሰ ግሉጽ ኢዩ። መርገምን ምርቓን ሃገር ኣብ ተራ ምሁራት ዜጋታት ዝተመስረተ ምዃኑ ንምርዳእ ልቦና ጥራይ ዘድልዮ ሓቂ ኢዩ። ስለዚ፡ ደጋጊመ፡ ንስቓይ ህዝቢ ዘናውሕ ዘሎ ቀንዲ ጠንቂ፡ ሓይሊ ውልቀመላኺ ዘይኮነ (ንሱስ ገበን እናረኣና ትም ብምባል ዝሃብናዮ ሓይሊ ጥራይ`ዩ ዘሎዎ)፡ ህዝቢ ብምሉእ ልቡ ዝስዕቦ ቅኑዕን ውፉይን መሪሕነት ብዘይምህላዉ ኢዩ እብል። እቲ ሓቂ ካብዚ ወጻኢ እንተ ኾይኑ ሃየ ደምበ ምሁራት ንህዝብኹም ኣረድኡ። ኤርትራ መሬት ፍትሕን ሰላምን ክትከውን እንተ ዀይና፡ ኣብ ነፍስወለፍ ኣእምሮ ኤርትራዊ ዜጋ መንፈስ ፍትሕን ሰላምን ኪሰርጽ የድሊ። ከምቲ ናብ ኣንጻር ኣንፈት ዘጋልቡ ክልተ ኣፍራስ ብሓንሳብ ተወጢሕካ ከተጋልብ ዘይከኣል፡ ከምኡ`ውን፡ ካብ ድንቍርና ሓሊፉ ካልእ መለለዪ ኪህልዎ ዘይኽእል ጫሌዳዊ ፍልልያት እናዘራእካ፡ ፍትሒ ከተንግስ ሰላም ከተስፍን ፍጹም ዝከኣል ኣይኮነን። ደምበ ተቓውሞ ወይ ቃልሲ ንፍትሒ ንርብዒ ዘመን ፍሑኽ ክብል ዘይከኣለ ስእነት ቅኑዕ መሪሕነት ዘስዓቦ ጻህያይ ኣሉታዊ ኣተሓሳስባ ስለ ዝሳዕረሮ ጥራይ ኢዩ። ንፉዕ ጓሳ ዘይብለን ጥሪት ድራር ኣራዊት ከም ዝኾና፡ ከምኡ`ውን ጻህያ ዝዓበጦ እኽሊ ክፈሪ ከም ዘይክእል መጠን፣ ጻህያይ ርእሰ ምትላል -ንሓቂ ክትቅበል ዘይምኻል፣ ጻህያይ ኣነነትን ትዕቢትን፣ ጻህያይ ኣነ እፈልጥ፣ ጻህያይ ወገናውነት፣ ጻህያይ ጽን ኢልካ ክትሰምዕ ዘይምኽኣል፣ ጻህያይ ዘይምክብባር፣ ልቦና ቀዳሞት -``ነዊሕ ኦም እንዳማቱ የጽልል፡ ዓሻ ሰብ ሰቡ የቕልል`` ከም ዝብሎ፡ ዓገብ ዝብል ዝተሳእኖ ጻህያይ ሓድሕዳዊ ምጽልላም/ስም ምብላል፣ ጻህያይ ግጉይ ሕልሚ ስልጣን ኣብ ልዕሊ ህዝቢ…ወ.ዘ.ተ. ኣሉታዊ ኣተሓሳስብ ካብቲ ዝነኣሰ ክሳብቲ ዝዓበየ ዕማም ከድምዕ ከም ዘይኽእል ኩነታት ሃገርና ዘረጋግጾ መሪር ሓቂ ኢዩ። ``ናብራ ጥዑም`ዩ ምስ ጽድቂ፡ ናጽነት ጥዑም`ዩ ምስ ሓቂ `` ይብል ልቦና ቀዳሞት፤ ናጽነትና ዝጠፍአት ሓቂ ምስ ኣጥፋእናያ ምዃኑ ይሕብረና። እምበኣር፡ እቲ እንኮ ፍታሕ፡ ርእሰ ምትላል ቀንዲ ጠንቂ ሃገራዊ መዓት ምጽልማት ሓርነትን ፍትሕን ኤርትራ ምዃኑ ተረዲእና፡ ነፍስወከፍና ንውሽጥና ብዕቱብ ብምፍታሽ፡ ካብዚ ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሰ ጻህያይ ኣሉታዊ ኣተሓሳስባ ንነፍስና ሓራ ምግባር ይጽበየና ኣሎ። ኣዚዩ ኣገዳሲ እዋናዊ መልእኽቲ ዝሓዘለ - ``ኣሕዋት ምስ ዚጻልኡ እንታይ ዘየጥፍኡ! ኣሕዋት ምስ ዚሰምሩ እንታይ ዘይገብሩ! `` ዝብል ልቦና ቀዳሞት ብግቡእ ነስተውዕለሉ። እዚ ምስ እንገብር፡ ኣብ ቅድሚ ዝተወሃሃደ ኣተሓሳስባናን ዝደልደለ ሓድነትናን ደው ዚብል ሓይሊ ኪህሉ ከም ዘይኽእል ብምትእምማን ክጠቅስ እፈቱ። ስለዚ፡ ዘዅርዕ ሓዲስ ታሪኽ ገዲፍና ክንሓልፍ ሃገርና ብፍትሒ ነውግሓላ። ግብራዊ ዝኽሪ ንስዉኣትና! ሓርነትን ፍትሕን፡ ሰላምን ራህዋን ንህዝቢ ኤርትራ!!	asmarino.com	null
ካብ እንዳ ራእሲ ክሳብ'ንዳ ባሕረ'ጋሲ ዘላ ባእሲ ናይ ህዝቢ ዲፕሎማሲ'ያ ትኾና ፈውሲ!	ካብ እንዳ ራእሲ ክሳብ'ንዳ ባሕረ'ጋሲ ዘላ ባእሲ ናይ ህዝቢ ዲፕሎማሲ ኢያ ትኾና ፈውሲ! "ዝሓዝናዮ ኣይነቃልል ከይንኣቱ ናብ ዕንፅል-ፅል፡ ኣብ ውዲት ኣግኣዝያን ኣመልኪቱ ዝተዳለወ ትንተናዊ ጽሑፍ" (ካብ ህዳሰ ኢትዮጵያ) [ 05/21/17] ዘርእስቱ ጽሑፍ ምሰ'ንበብኩ ኢየ እዚ ዝስዕብ ምሳለይ ክሕውስ ዝተበገስኩ። ቅድሚ ኹሉ ግን ወያነን ሻዕብያን ብ1998 ክንዋጋእ ንብገስ ኣለና ክብሉና እንከለዉ'ሲ፡ ዋ! ሰይጣንዶ ፈስዩልኩም ደቀይ! አረ በጃኹም፡ "ኢትቅተል" ኢያ ትብል ቀዳመይቲ ትእዛዝ ናይ ወለ እዚጊ እሞ፡ ዓበይቲ ዓዲ ባይቶ ወሪዶም ካልእ ሜላ ክሳብ ዝህንድሱ'ሲ በጃኻትኩም ኣይትታኾሱ ንምባል፡ ካብ እንዳ ባሕረ'ጋሲ ይኹን ካብ እንዳ ራእሲ ካልእስ ይትረፍ "ዕርቂ እንደርታ ጌርካትኩም ተዓረቑ" [9 74] ዝብል ሸምጋሊ፡ ወይ ድማ ድባብ ተሰኪሙ ምህልላ ህዝቢ እባ ስምዑ ክብል ዝፈተነ ቀዳሲ ኣይነበረን። ኣብ እቲ እዋን ብስጋን ብመንፈስን ካብ ዝነበረ ናይ መሪሕነት ዓይነት ኣማራጺ ሓሳባት ስለ ዘይተረኽበ ከኣ ውግእ ተጀሚሩ ቀጸለ። ዝርሳዕ መኣስ ኮይኑ፡ ናይ ኩዕሶ እግሪ ጋንታ ወያነን ጋንታ ሻዕብያን ግጥም ከም ዝጀምራ፡ ብድምጺ ሓፋሽ ኤርትራን ብድምጺ ወያነ ትግራይን እናተቓለሐ፡ ምስጢር ናይ መንቀሊኡ ከይተፈትሐ ኣብ ሓጺር እዋን እዩ ካብ ጫፍ ንጫፍ ዝተባርዐ። ኮይኑ ድማ ሰብ ሰንቢዱ፡ መጥቅዕ ተሃሪሙ፡ ደወል ተደዊሉ፡ መቖምያ ተደጊፍካ እዝግዮዮዮ…ዮ እኳ እንተ ተባህለ፡ እቲ ኹሉ እዝግዮታ ብግእዝ ኮይኑ ምርዳእ ግዲ ኣጊምዎም'ሲ፡ ሬሳታት ምፍቃድ እዩ ከም መለክዒ ውዕሎ ናይ ጅግንነት ዜና ኮይኑ ዝንገር ዝነበረ። ከም ሳዕቤኑ ንብዓትን ብኽያትን ምስ በዝሐ፡ ኣቤት ጉድ! አረ መወዳእትኡኸ እንታይ ኮን ክኸውን እዩ ዝብል ሻቕሎት ናብ ኩሉ በጽሐ። ሻቡ ተማህላላይ ህዝቢ ዝርድኦ ተባሂሉ ዝቐረበሉ መልሲ፡ ባድመ ናይ መን ምዃና ንምውሳን እዩ ዝብል ናይ ጀኦግራፊ ትሕዝቶ ኢዩ ኔሩ። ብዝጀመሮ ቀጺሉ፡ እልፊ ኣእላፍ ንእስነት ኣብሪሱ፡ ውዑይ ደም ኣፍሲሱ፡ ስለ ዘይረወየ ሸውሃቱ - ቀዳመይቲ ዕማሙ ናይ እዚ ዞባ ጎብለል መን ከም ዝኾነ ንምፍላይ - ናይ ዝና ዕማም - ኮይና፡ ካልኣይቲ ድማ ንዝተሳዕረ ናይ ትማሊ ብጻይ ምስ ሳዕርን እኽልን ሕውስ-ሕውስ ኣቢልካ ምሕሳይ ከምዝኾነት ቀልጢፈን ምስ ዓድን ዓውድን ተቓልዓ። ሳልሰይቲ ግን ብዙሕ ኣድህቦ ኣይረኸበትን። ጌጋ ይኽለኣለይ እምበር፡ ንሓዋሩ ለውጥን ዕርቅን ዝሕሰብ እንተኾይኑ፡ ናብ ልቡ ምስ ተመልሰ ህዝቢ፡ ዝብሎ ንርኢ፡ ተባሂላ ንወሰን ዝተጸግዐት ኢያ ትመስል። ኣይትተዓደሎ! ከም ዝብሉ ዝመረሮም፡ ተዓዲልናዮ ግን ኣብ እዛ ናይ እሂን-ምሂን ወልፊ ዘለዋ ዓለም ዕዳጋ'ሲ ወያነን ሻዕብያን፡ ንደርጊ ስዒርናሉ ዝብልዎ ብረቶም ከየቐመጡ፡ ደሃይ ደቆምን ቤተሰቦምን ከይፈለጡ፡ ፍቕሮም ወዲኦም ተባኣሱ እሞ፡ ዝተዓወተን ዝተሳዐረን ብላዕልን ብታሕትን ተፋጢጦም - መልሓሰይ ትቀንጠብ- እናበሉ ከም ኣመሎም ብብረት ክሓስቡ እነሆ ርብዒ ዘመን ተቖጺሩ። እሞ መን ይፈልጥ ብትግርኛ ትዛረብ ልሳን ካብ ተቖለፈት'ሲ ብግእዝ ትዛረብ ልሳን እንታይ ከም ዝገደፈት፡ ወይ ድማ ኣበይ ከም ዝተዳሕፈት ሃሰስ ንምባል፡ ካብ እንዳ ራእሲ ክሳብ እንዳ ባሕረ'ጋሲ ዘላ ባእሲ፡ ፕላን-ሲ፡ ናይ ህዝቢ ዲፕሎማሲ ኢያ ትኾና ፈውሲ። ዝብል ምሳለይ ከቐድም እሞ፡ ዝጀመርኩዎ ክቕጽል። ዝኾነ ኾይኑ ኩሉ ሰብ ከም ዝፈልጦ፡ ቀዳመይትን ካልኣይትን ተባሂለን ተፈቒደን ዘለዋ ጥበብ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ተፈቲነን፡ ውጽኢተን ድማ ትጽቢት ናብ ዘይተገብረሉ ጸልማት ገጹ ስለዝቐነነ'ሲ … ሓዲሽ ሓሳባት ሃሰስ ዝብሉ ሰባት ምሳሎም ክሕውሱ ነታ ሳልሰይቲ ኣማራጺት ክድህስሱ ዝንቀሳቐሱ ይመስሉ ኣለዉ ዝብል ትዕዝብተይ ከቐድም። ብምቕጻል ድማ ኣግኣዝያንከ እንታይ ማለት እዩ ዝብል ሕቶ ብምልዓል ናብ መንቀልየይ ክምለስ። ካብኡ ኣብ ኢደይ ካብ ዘለዉ መጻሕፍቲ ዝቐረምኩዎም ሓሳባት መሰረት ብምግባር፡ ኣግኣዝያን ደኣ ንክፋል ህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ዝምልከት ኣመዓባብላን ናይ ምንብባር ጥበብን ዝሕብር ናይ ታሪኽ ትሕዝቶ ኢዩ፡ ብምባል ነዚ ጽሑፍ እዚ ዝምጥን ኣበሃህላ ክምልኣሉ። ብፍላይ ኣብ እዛ እዋን እዚኣ ናብ መድረኽ ምቕልቃሉ ድማ ወያነን ሻዕብያን ብዕላማን ብመበቆልን ( & ) ከም ዝመሳሰሉ ኣዘኻኺሩ፡ አረ እንታ እዩ ጉዱ፡ ወዮም "ዕርቂ እንደርታ ጌርካትኩም ተዓረቑ" ብዝብል ሜላ ናይ ለውጥን ዕርቅን እናተነባበሩ፡ ምስ ጥልያንን ቱርክን ፊት ንፊት ዝገጥሙ ዝነበሩ ወራዙት'ሲ ኣይወለዱንዶ፡ ኣየ'ውረሱን ዝብል ሕቶ ኣልዒሉ፡ ህዝቢ እንታይ ይብል ኣሎ ናብ ዝብል ሚዛን ከምርሕ እዩ ዝግብኦ ግምተይ። ንሱ እንተ ዘይኮነ ግን፡ ሕማቕ ንፉዕ እንተ ወለደ ተቐልተ፡ ንፉዕ ሕማቕ እንተወለደ ተዘምተ፡ ዝብል መግለጺ ሰብ ቀደም ከዘኻኽር ይኽእል እዩ። እወ፡ ኣግኣዝያን ዝብል ናይ ታሪኽ ትሕዝቶ ናይ መፈራርሒ ትርጉም ተዋሂቡዎ ንነቐፌታ ካብ ቀረበ ግን፡ ኣቐራርባን ኣመራርጻ ቃላት ናይ በሃልቱ ብዘየገድስ ንኤርትራን ንኢትዮጵያን ዝፍንጥሕ እፉፋ ወይ ናይ ሓጋይ በርቂ የብሉን። ምናልባት መላለስ ናይ ዘረባ ብዓኸላይ ኢድ ምውጣጥ እንተ ዘይተመሪጹ፡ ህጹጽ ፍታሕ ዘድልዮ ጸገም ከምዘለና መዋእልና ምስርክር ኢዩ። ማለት'ሲ፡ መራሕትና ከም ገመል ወጢጦም መወዳእትኡ ናብ ዘይፍለጥ ደልሃመት ምስ ደርበዩና፡ ናብ ዕዳጋ ስለ ወረደ ኩላሊትና፡ ኣብ ባሕርን ኣብ ምድረ በዳን ስለ ዝተበተነ ሬሳታት ናይ ወገንና፡ ትርጉም ስኢናሉ ንሂወትና፡ ናበይ ገጽና ዲና ንኸይድ ዘለና ንምባል'ሲ … ኣግኣዝያን … ኣይኮነን ካልእ እውን ዘቃልሑ እንተ በቖሉ ካብ መንጎና - ቃንዛ እምበር ሕማም ተላገብ ከስምዕ ኣይግብኦን ስቓይና። "ኣግኣዝያንና ሓበሳት የተባሉ ሳባውያን።" ዝኾነ ኾይኑ ምናልባት ብዛዕባ ኣግኣዝያን ጥልቕ ዝበለ ንባብ ዝደሊ ግዱስ እንተ ሎ፡ ዶር ኣብርሃ ጳውሎስ፡ ሰረት ታሪኽ ጥንታዊት ምድሪ ባሕረጋስ ኤርትራ ኣብ ዝብል መጽሓፎም ገጽ 177፡ ናይ በይኑ ምዕራፍ መዲቦሙሉ ኣለዉ። ከምኡ እውን ብኣባ ጋስፓሪኒ ዝተጻሕፈ የኢትዮጵያ ታሪክ ዝብል ኣርእስቲ ዘለዎ መጽሓፍ ኣብ ገጽ 46፡ "ኣግኣዝያንና ሓበሳት የተባሉ ሳባውያን፡ ከፈኒቃውያን ቋንቋ ከዕብራይስጥና፡ ከዓረቦች ቋንቋ ከዓረብ፡ የሚዛመደውን ቋንቋ ይዘው መጡ። ይኸውም ቋንቋ በዓረብ ኣገር ሳሉ ሳባዊ ቋንቋ ይባል ነበር። ወደ ኢትዮጵያ ከገቡ በኋላ ግን ከጥንታዊ ሳባዊ መሰረቱ ጥቂት የተለወጠ ሆኖ ግዕዝ ተባለ።" ይብል። ስለ እዚ ኣግኣዝያን ዝብል ቃል ዘዘኻኽሮ ናይ ታሪኽ ትሕዝቶ እምበኣርከስ ብዛዕባ ናይ ሓባር ረቛሕን ፍሉይ ዝምድናን ናይ ደቡባዊ ክፋል ሕብረተሰብ ኤርትራን ሰሜናዊ ክፋል ሕብረተሰብ ኢትዮጵያን ኢዩ ብምባል ዝጀመርኩዎ ክቕጽል። ውዲት ኣግኣዝያን። ውዲት ኣግኣዝያንከ እንታይ ማለት እዩ እንተ ተባሂሉ ግን … ኣብ እቲ ናይ ቀደም ኣበሃህላ "ውዲት ኣግኣዝያን" ዝብል ኣየረኸብኩን። እዞም ሕጂ ኣብ ታሪኻዊ ትሕዝቶ ናይ ኣግኣዝያን ዝንጥልጠል ሓሳባት ሃሰስ ክብሉ ዝፍትኑ ዘለዉ ሓደስቲ ሰባት ድማ ንሓዋሩ እንድዒ እምበር ክሳብ ሕጂስ ይሕመቕ ይጸብቕ ኣብ ልዕሊ ህሉው ኩነታት ኣሰሩ ክገድፍ ዝኽእል ትሕዝቶ ዘለዎ ሓሳባት፡ ዘሪኦም ዘብቆሉ ኣይመስለንን። ካብ ተባህለ ግን ናይ እዚ ጽሑፍ እዚ ዛዕባ ኮይኑ እውን ክድገም እዩ። ከመይ'ሲ ጸሓፋይ ኣቶ - ህዳሰ ኢትዮጵያ - ኣዝዩ ዘስግእ ዝምባለ ከም ዝተዓዘቡሉ ብስላዕ ኢዮም ተተሓሒዞሞ። ህዳሰዶ ውዳሰ? ዝኾነ ኾይኑ ናብ እቲ ቀንዲ ዛዕባ ቅድሚ ምእታወይ፡ ከም ኣቐራርባ ናይ ጽሑፎም ጸሓፋይ ክልተ መልክዕ ኢዮም ዘንጸባርቑ። ማለት'ሲ "ካብ ናይ ዝሓለፉ ጽሑፋትና …" እንክብሉ ብዙሓት የምስሎም። "ኣብ ዝተፈላለዩ ጽሑፋተይ ገሊፀዮ ኢየ…" ዝብል ኣበሃህላኦም ድማ ግለሰብ እዩ ዘምስሎም። ጌጋ'ኽለኣለይ እምበር ናይ ብሕቶም ጻዕርን ድኻምን ከንጸባርቑ ዝጽሕፉ ግዱስ ዜጋ ኢዮም ዝመስሉ። ግምተይ ጌጋ እንተዘይኮይኑ፡ እሞ ናይ ውልቆም ርኢቶ ንምንጽብራቕ'ሲ - ንሕና - ብዝብል ናይ ውዳሰ ኣበሃህላ ንባዕሎም ክጽውዑ ዝመርጹ እንተኾይኖም፡ ግን እታ ኣብ ጽሑፎም "ትምክሕቲ" እናበሉ ካብ ነብሶም ኣርሒቖም ኣብ ዝባን መሳፍንቲ ኣምሓራ ክጽዕኑዋ ድሕር ዘይብሉ ተረፍ-መረፍ ኣተሓሳስባ ናይ ቀደም፡ ኣብ እዛ እዋን እዚኣ እውን ኣይክትርሕቆምን ኢያ፡ እንተ በልኩ ቅር ዝብሎም ኣይመስለንን። ስለዝኾነ ድማ ኣብ እዚ ጽሑፍ እዚ ምርጫኦም ኣኽቢረ፡ ብናይ ውዳሰ ኣበሃህላ ክጽውዖም መሪጸ ኣለኹ። ዝምረጽ ኣይኽለኣና! ናይ እዚ ጽሑፍ እዚ ትሕዝቶ ድማ ብቐንዱ ብዛዕባ ኤርትራ፡ ብመጠኑ ብዛዕባ ኢትዮጵያ፡ ብኸፊሉ ድማ ብዛዕባ ዝምድና ክልቲኡ ህዝብታት ዝድህሰስ ናይ በይነይ ጻዕሪ ንምንጽብራቕ ኢዩ። ድምር ውጻኢት ናይ ዝርዝሩ ድማ፡ ብዝተኻእለኒ መጠን ናብ መበቆላዊ መልእኽቲ ናይ ኣግኣዝያን ከዛምዶ ክጽዕር ኢየ። ዕላማይ ከኣ እንተ ተጋግየ ተማሂረ ዝእረመሉ ምሳለይ ንምሕዋስ እንተ ዘይኮይኑ፡ ዝጣበቐሉ ውድብ ይኹን፡ ክኸውን ኣለዎ ዝብሎ ፍሉይ ናይ ፖለቲካ ህርፋን የብለይን። ብፍላይ ምስ እዚ ኣግኣዝያን ተባሂሉ ንወቐሳ ቀሪቡ ዘሎ ምንቅስቓስ ድማ ኣባልነት የብለይን። ምናልባት እንተ ኾይኑለይ ግን ብቖሎ ጥጥቖ ዝረአ ዘሎ ናይ ሓሳባት ምጥራር ተሰጊሩ ብሓዲሽ ሓሳባት ህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ብፍላይ ድማ ኣብ ክልቲኡ ሸነኽ ሩባ መረብ ዝርከብ ትግሪኛ ዝዛረብ ህዝቢ፡ ካብ እዚ ወሪዱዎ ዘሎ ናይ ምፍልላይ ኣደራዕ ዝገላግል ለውጥን ዕርቅን ክወርደሉ እዩ ጸሎተይ። 1. ኤርትራ፡ "•" "•" ጸሓፋይ ብዛዕባ ኤርትራ እንክትንትኑ፡ ነቶም ኤርትራውያን ዝብልዎም ሰባት ከመ ኣለኹም ደሓንዶ ኣለኹም ዘይኮነስ ግርም ኣለኹም ክብልዎም ዝቐልለሎም ስለ ዝመስሉ'ሲ፡ መልእኽቲ ናይ ትንታነኦም ናብ ኣንበብቲ ናይ ጽሑፎም ስኢላ ከተቕርባ እትፍትን ኤርትራ ምስ እታ ኣነ ገዲፈያ ዝመጻእኩ ኤርትራ ኣይትመሳሰልን ኢያ። ከም ርኢቶይ ጸሓፋይ፡ ብፅሑፎም እንኪመዝኖም ኣነ፡ ምስ በዓል ስኞር ፈርዲናንዶ ማርቲኒ ማክያቶ ዝሰትዩ ዝነበሩ ናይ ቀደም ቀደ…ም ሰብ ኢዮም ዝመስሉ እንተ በልኩ ብዙሕ ዘጋነንኩ ኣይመስለንን። ብሓፈሽኡ ብዛዕባ ሃለዋት ናይ እዛ ንእሽቶ ኤርትራ ሃሰስ ምባል ዝድፈር እንተኾይኑ ግን፡ በዓል ስኞር ፈርዲናንዶ ማርቲኒ ካብ ዝጥጅእዋ ክሳብ ሕጂ፡ ማለት'ሲ ኣብ ግዜ ጥልያን ኣብ ግዜ እንግሊዝ ኣብ ግዜ ዘውድን ደርግን ከምኡ እውን ኣብ እዋን ሻዕብያ ዝተፈተነ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ወላ ንሓጺር እዋን እኳ ሰሊጡ ትንፋስ ክህባ ኣይተራእየን። ዘይረአናዮ ይፍጠረልና። ኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያ ግን ካብ ሰማይ ድዩ ነጢቡ ካብ መሬት ቦቚሉ ኣይገለጽዎን ደኣ እምበር ኣብ ግዜ ፈደረሽን ኣብ ኤርትራ "ዘመናዊ ሕገ መንግስቲ፡ ዴሞክራስያዊ መረፃታት፡ ናፃ ፕረስ" … ዝመስል ምዕቡል ናይ ምምሕዳር ስርዓት ሰፊኑ ከምዝነበረ ብድፍረት ኢዮም ዘዘንትዉ። ዝገርምን ዘሕዝንን ኢዩ። ካብ ከም እዚ ዝመስል ፕሮፓጋንዳ ናይ'ንዳ ዝናን ባህታን ብምብጋስ ድማ እቲ "ናይ ዴሞክራሲ ኣመራት ሒዙ ክንቀሳቐስ ዝጀመረ ናይ ኤርትራ ፈደረሽን" ምስ እቲ ድሑርን መስፍናውን ስርዓተ-ምምሕዳር ከም ኣበሃህላኦም "ዘውዳዊ ስርዓት" ናይ ትምክሕተኛ ኣምሓራ ክቃዶ ዘይክእል ውህደት ምስተፈተነ እዩ "ህዝቢ ኤርትራ ኣንጻር ንጉሳዊ ስርዓት ብረት ዘልዓለ" ክሳብ ምባል ይመጣጠሩ። እቲ ከምኡ ዝመስል ተባህለ ከም መማቕርቲ ትንታነኦም ምስ ኣንጸፉ ድማ፡ ሃምን ቀልብን ናይ ኣንበብቶም ዝተቖጻጸሩ ግዲ መሲሉዎም፡ ወዮ ሓደ ህዝቢ ሓንቲ ልቢ እናበለ፡ ከም ደቂ ሕድርትና ናብ ጎቦታትን ኣጻድፍን ጨውዩ፡ ብሓንቲ እዝንና ጥራይ ክሳብ ንሰምዕ ዘጎርነወና፡ ብሓንቲ ዓይንና ጥራይ ክሳብ እንርኢ ዘዕወረና ጽውጽዋይ ፍልስፍና እንዳ ዝናን ባህታን ከም ወሳኒ ናይ ታሪኽ ነጥቢ-መቐይሮ ኣምሲሎም ናብ ኣንበብቲ ናይ ትንታነኦም ደጊሞም ንኸቕርብዎ ህ እሞ በሉ ይብሉና። ኣነስ ኣይበትከለይን እዩ ትብል ነበረት ዓባየይ ከም እዚ ዝመስል ዝገርም ዛዕባ እንከጋጥማ። ወለ እዚጊ ምስ መላእኽቱ ይጸብምራ። 1.1) "ህዝቢ ኤርትራ ብረት ምልዓሉ ትኽክል እዩ።" ዝጀመርዎ ንምቕጻል፡ ኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያ፡ ህዝቢ ኤርትራ፡ ብሓሳባት ዘይፍታሕ ብድሆ ኣጋጢሙዎ፡ ብረት ንኽዓጥቕ ክመክር እንከሎ ባይቶ ወሪዶም ከም ዝወዓሉ፡ ንህዝቢ ኤርትራ ዝህብዎ ፍርዲ "ህዝቢ ኤርትራ ብረት ምልዓሉ ትኽክል እዩ" ብዝብል ሓረግ ዝጥመር ይመስል እሞ፡ ካልኣይቲ ገጽ ከይገንጸሉ "ሻዕብያ ካብ መበቆሉ ፀረ ህዝቢን ፀረ ዴሞክራሲን ምዃኑ ኣብ ዝተፈላለዩ ፅሑፋተይ ገሊጸዮ እየ" ብምውሳኽ፡ ትኽክለኛ ብረት ዝተዓጥቀ ልኡኽ ህዝቢ ኤርትራ ክብልዎ ዝደልዩ ንሶም፡ መን ከም ዝነበረ ብንጹር ከይሓበሩ ሰንፈላል ይገድፍዎ ንትንታነኦም። ኣብ እዚ ኣበሃህላ እዚ እቲ ዝገርም መላፍንቲ ናይ እቲ "ወያናይ ደሞክራስያዊ ስርዓት" ዝብልዎ ንሶም፡ ዝነበረ ሻዕብያ ካብ መበቆሉ ፀረ ህዝቢ ኢዩ ኔሩ፡ ዝብል ሚዛን ኣቐራርባኦም፡ ቅቡል እንተ ኾይኑ'ሲ፡ ካብ ካይሮ ትእዛዝ ምስ ተላእከሉ ዓዋተ እዩ ናይ ህዝቢ ኤርትራ ብረት ምትኳስ ጀሚሩ፡ ንምባል ዝገማገሙ ኢዮም ዝመስሉ። ምናልባት ካብ ክልቲኡ እንተዘይኮይኑ ግን ካልእ በዓል ካላሽን ይረኣዮም ከይህሉ ዘየጠራጥር መኣስ ኮይኑ። ኣዝዩ ዝገርም እዩ። ሕጂ እውን ምስ እዚ ኹሉ፡ ኣብ መዋእልና ሰፊኑ ዘሎ ብርሰትን ዕንወትን'ሲ ብብረት ምሕሳብ፡ መንገዲ "ህዳሰ" ዝመስሎ ናይ ሓሳባት ድኽነት ኣሎ ማለት ድዩ፡ ዘየብል መኣስ ኮይኑ። ክቡር ኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያ፡ ናይ ዝና ዕማም - ኣነዶ ንስኻ ንመልኽ - ንምጽራይ እንተ ዘይኮይኑ፡ ዝምድና ህዝብታት ብብረት ከም ዘይኹስኮስ ጠፊእኩም መኣስ ኮይኑ። ሰኣን ንእሽቶ ስርዓት፡ ናይ ኲናት ኣደራዕ እንተ ወሪዱ ግን ዝተፈላለየ ምኽንያት ደርዲሩ፡ ውዒሉ ሓዲሩ፡ ዝሞተ ሞይቱ፡ ዝሰንከለ ሰንኪሉ፡ ዝጠፍእ ምስ ጠፍአ ናይ መወዳእታ መዕለቢ ዝግበረሉ ብሓዲሽ ሓሳባት ከም ዝኾነ ትስሕትዎ ኣይብልን ኣነ። ስለ ዝኾነ ድማ ትማልን ሎምን ኣብ ልዕሊ ዝምድና ኤርትራን ኢትዮጵያን ኣሳፊሑ ዘሎ ጸገም፡ ናይ ሓሳባት ድኽነት እዩ እምበር ናይ ብረትን ናይ ዓረርን ዋሕዲ ከምዘይኮነ ካባይ ንላዕሊ ትፈልጡዎ ኢኹም። ስለ እዚ ኣብ እዛ እዋን እዚኣ "ህዝቢ ኤርትራ ብረት ምልዓሉ ትኽክል እዩ" ዝብል መደምደምታ ዘለዎ ሓሳባትኩም ብጽሑፍ ክቐርብ እንከሎ'ሲ ንመን ንምድዕዓስ እዩ? ንኤርትራዊ ድዩ ንኢትዮጵያዊ? ህዝቢ ኤርትራ እኮ ሂወቱ፡ ደቁን ጥሪቱን፡ ዘሕድጎ በዓል ብረት እምበር መሰሉ ዝሕልወሉ በዓል ብረት ክሳብ ሕጂ ኣየጋጠሞን፡ እንተ በልኩ፡ ሓሳብኩም ትቕይሩ ዶኾን ትኾኑ? ጌጋ ይኽለኣለይ እምበር ከም ኣተሓሕዛኹም ዝተበህለ እንተ ተባህለ ሓሳብኩም ትቕይሩ ኣይመስለንን። ከመይ'ሲ ስልጣን እንተ ኣሪጉ ክሕባእ እዩ ዝመርጽ ኣብ በዓቲ ናይ ታሪኹ። ብዘይምግናን ግን እቲ እተድንቕዎ ብብረት ዝሓስብ ፍልስፍና ርእሲ ሓምሓም፡ ንዝናኡ ዘምልኽ ሓዲሽ ሕብረተሰብ ክስንዕ፡ ሓጹር ግራት ኣባ ዥጎ ዝግንጽል ዓቕሚ ኣለኒ ክብል ምስ እዋን ምትዕጽጻፍ ምስ ኣገሞ እዩ ሓምሓም ርእሱ ተጨፍሊቓቶ። ሻቡ ድማ ኢዩ፡ ንጉስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ቀያሕ ወረቐት ኣውጺኡ፡ ምርጋሕ ጥራይ ዘይኮነ'ሲ ሕግን ጥበብን ናይ ጸወታ ክሳብ ትዕለም ውጻእ ብምባል ካብ ሜዳ ኣባሪርዎ። ምናልባት ኣብ ግዜ ዕረፍትኹም ጸወታ ክትርእዩ ናብ እቲ ሜዳ እንተ ኸድኩም እሞ ነቲ ቀደም ትፈልጡዎ ዝመስል ማልያ ዝለበሱ ተጻወቲ ዝረኣይኹም እንተኾይኖም ግን፡ መነጸርኩም ቀይርዋ። ሻቡ ንሳቶም ከም ዘይኮኑ ክበርሃልኩም እዩ። 1.2) ዓገብ! እወ፡ ብረት ምልዓል ምርጫ ናይ ህዝቢ ከም ዘይነበረ ኣይጠራጠርን ኣነ። እኳ ደኣ እቲ ንሓጺር እዋን ፈኸም ክብል ጀሚሩ ዝነበረ ናይ ሓሳባት ውድድር በቶም ብረት ዘልዓሉ ተዓብሊሉ፡ ቀልጢፉ ከም ዝተኾልፈ ዘከራኽር ኣይመስለንን። በዓል ብረት ምስ ተቖጻጸሮ ንባይቶ ግን፡ ወዮ ውድድር ናይ ሓሳባት ካብ ዝነበሮ ምዕይ ከይበለ፡ ሓደ ልቢ ሓደ ህዝቢ ናብ ዝብል መጣጥሒ ስልጣን ተጨውዩ፡ ኣይብላዕ ኣይስተ ኮይኑ ተሪፉ። ዝኾነ ኾይኑ፡ ብቐረባ ዝዕዘቡ ዝነበሩ ፈረንጂ እንታይ በሉ ምባል ዝፍቀድ እንተኾይኑ፡ እንግሊዝ ምስ ጥልያን ኣብ ቁልቁለት ጥንቁለሓስ ትኹስትር ቀንዩ ምስ ተረከባ ንኤርትራ፡ ትኽ ኢሉ እዩ ናብ እታ ጸባብ ጽርግያ 'ኮምብሽታቶ • ናብ እዚ ኣቢልካ ኣይትእቶ' ዝኣተወ። ይኹን ደኣ እምበር እንግሊዝ ሓፍ ዘይብል መስዋዕቲ ናይ ጸለምትን ጸዓዱን፡ ኣዕራብን ህንድን … ከፊሉ ናብ ኤርትራ ምስ ኣተወ፡ ኣብ ዓድን ዓውድን ብዘጋጠሞ ኩነታት ኣይዓገበን። እኳ ደኣ ዓገብ!! ብምባል፡ ኣንታ እዞም ፋሺሽቲ ክንደይ ይጭክኑ። ታሪኽን መበቆልን ፈንጢሖም፡ ካብትን ካብዝን ቆራሚሞም ብምትካብ'ሲ ሕብረተሰብ ይስንዑ። ' ' 2 8. ("•" 1 54 "•" 1 236) ድሕሪ ምባል፡ ደቀይ እንታይ ገበሩ እዞም ሰባት፡ ዝሓለፈ እስኪ ይእከሎም። ንሓዋሩ ሓቢርካ ምንባር ምእንቲ ክቐልሎም'ሲ፡ እዘን ጥልያን ዝሰፈየን ፈትሊ ቅንጥብ ቅንጥብ ኣቢልካ፡ ነናብ መበቆሎም እንተተመልሱ ይሕሾም፡ ዝብል ቡሳጣ ሙሉእ ሓሳባቱ ናብ ቤት ጽሕፈት ሕቡራት ሃገራት ናይ ዓለም ለኣኸ። 1.3) ውሕዥ ሓጋይ ይፍጠረሉ! እዛ ናይ እንግሊዝ ፈተነ እዚኣ ነዊሕ እዩ ሰራውራ። ኣብ ሎሚ በጺሓ ብኣይን ብኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያን ትጻረ ኣይኮነትን። ብርግጽ ግን ናይ ታሪኽ ተንተንቲ ምስ እቲ ክበጽሕዎ ዝደልዩ ዕላማ ከም እትሰማማዕ ክገማጡልዋ ስለ ዝኽእሉ፡ ዝወሃባ ትንታነ ክፈላለ ይኽእል እዩ። ምናልባት ግዱሳት ደቂ ወጻኢ ዘንጸባርቕዎ ኣናብባ ታሪኽ ግን ሚዛናዊ ትንታነ ክኸውን ይኽእል ይኸውን እዩ። ንግዜኡ ግን 'ኣግኣዝያን' ዝብል ሓሳባት ካበ ኢየናይ ዝነጸፈ ሩባ ጨቐቕ ክብል ይፍትን ከም ዘሎ ትእምት ኢያ ትመስል ንምባል እዩ ጻዕረይ። ውሕዥ ሓጋይ ይፍጠረሉ። ዘሕፍር ወይ ድማ ዘፍርሕ የብሉን ከም ርኢቶይ። ክሳብ ዘመን ኣግኣዝያን ከይተራሕቀ ግን፡ ጥልያን ኣብ ኤርትራ ንፍርቂ ዘመን ጸኒሑ፡ ወራሩ ናብ ምልእቲ ኢትዮጵያ ምሰ'ስፋሕፍሐ፡ ንኤርትራን ትግራይን ኣብ ትሕቲ ሓንቲ ምምሕዳር ዝኣልየን ዝነበረ እኮ፡ ሕዱር ምምስሳል ናይ ባህልን ህዝብን ዝተመርኮሰ ምምሕዳር ምእንቲ ክቐልለሉ እምበር፡ ዓባይ ትግራይ ወይ ድማ ትግራይ ትግሪኚ መስርት ዝብል ትእዛዝ ካብ ሮማ ስለ ዝተላእከሉ መኣስ ኮይኑ። ስለ እዚ በቲ ሓደ ወገን እንዳ ሃጸይ ምንሊክ ስልጣኖም ንምጥጣሕ ምእንቲ ክሰልጦም ምስ ባዕዳውያን ወረርቲ ተመሻጢሮም ንህዝቢ ትግርኛ ናብ ክልተ መቒሎሞ ብምባል ብፖለቲካ መሳፍንቲ ናይ ሸዋ ምውርዛይ፡ በቲ ካልእ ወገን ድማ ጥልያንን እንግሊዝን ኢዮም ምእንቲ ረብሐኦም ትግራይ ትግሪኚ ትበሃል ሃገር ክስንዑ ፈቲኖም እምበር ሩባ መረብ ከም ዝፈላልየና መኣስ ጠፊኡና ምባል ዘተዓዛዝብ ኢዩ። ንግዜኡ ግን እዘን ዝስዕባ ክልተ ገጻት ብዛዕባ ኣተረጓጉማ ታሪኽ እስኪ ክሕውስ። ኣብ መጽሓፎም ዘሎ ስእሎም ከም ዝሕብሮ፡ብዕድመ ንእስ ዝበሉ ዝመስሉ ጸሓፋይ የማነ ገብረመስቀል፡ ቀዳማይ ወያነ ኣብ ዝብል መጽሓፎም ገጽ 63 "ዓባይ ትጋራይ ማለት እዚ ናይ ሎሚ ሃገረ ኤርትራን ክልል ትግራይን ዝበሃል ትግርኛ ተዛራቢ ህዝብታት ዝነብረሉን ከባቢታት ኣብ ሓደ ብምጥቕላል ሓንቲ ሃገር ንምፍጣር ብመንግስታት ጥልያንን እንግሊዝን ዝተገብረ ምንቅስቓስ እዩ።" ዝብል ጽሑፍ እንከቕርቡ፡ ኣብ መጽሓኦፍም ብዘሎ ስእሎም ብዕድመ ድፍእ ዘበሉ ዝመስሉ መምህር ገብረኪዳን ደስታ ድማ፡ እምቢታ ኣንጻር ወረርቲ ኣብ ዝብል መጽሓፎም ዘቕርብዎ ኣናብባ፡ ንተመሳሳሊ ናይ ታሪኽ ጉዕዞ፡ ትግራይ ትግሪኚ ዝብል ገላጺ ሓረግ ይመርጹሉ። ትርጉሙ ድማ ኣንጻር ጸብለልትነት ናይ ኣምሓራ ክሓብር ትጽቢት ዝግበረሉ ናይ ተዛረብቲ ትግርኛ ድጉል ተመሳሳልነት ንምንጽብራቕ ዝሕልን እዩ ዝመስል። ከመይ'ሲ ኣብ ገጽ 137 "ህዝቢ ትግራይ ትግሪኚ ካብ ዓወት ዓድዋ ዝጽበዮ ዝነበረ ምስ ህልውንኡን ሓድነቱን ዝተኣሳሰረ ናፅነት ኣይዓተረን።" ዝብል ጽሑፍ እንክንበብ ኣብ ገጽ 145 ድማ "ህዝቢ ትግራይ ትግሪኚ ከም በዓል ምንሊክ ዝበሉ ፀላእቲ ኢዮም ምእንቲ ረብሐኦም ኣብ ክልተ ከፊሎሞ እምበር ሓደ ህዝቢ ኢዩ። ዝኾነ ይኹን ኣፈላላይ ኣይነበሮን።" ዝብል ጽሑፍ ይውሰኸሉ። ናይ ክልቲኦም ጸሓፍቲ ኣበሃህላ ሕጂ እውን ምስ እዋን ይንጸባረቕ ከምዘሎ ንምሕባር ክሳብ ዝመስል ድማ፡ መምህር ገብረኪዳን ደስታ፡ እምቢታ ኣንጻር ወረርቲ ኣብ ዝብል መጽሓፎም ገጽ 283፡ "… ካብ ጉንደት ጀሚሩ ክሳብ መተማ ዝነበረ ተጋድሎን ዝተኸፈለ መስዋእትን፡ … እቲ ኣብ መዋእልና ኣብ መንጎ ማእከላይ ሽማግለ ህወሓት ዝተፈጥረ ሃንደበታዊ ምግምማዕ እውን ነዚ "ምእንቲ ታመጎጎ ትሕለፍ ኣንጭዋ" ዘይብል ውርሻ ወለዲ እዩ ብሩህ ዝገብረልና።" ብምባል ኣተኣላልያ ዝምድና ህዝብታት ክልቲኡ ሸነኽ ሩባ መረብ ምስ እዋን ዝተዓጻጸፍ ሓዲሽ ሓሳብ ይጽበ ከምዘሎ ይእምቱ። 1.4) ዓሚ ዝሞተ ምራኽ ፈኑ። (ምስላ) እቲ ዝገርም፡ ሕቡራት ሃገራት ናይ ዓለም፡ ምእንቲ ረብሓ ህዝቢ ኤርትራ ዘይኮነስ ምእንቲ ረብሓ ናይ እቶም ሓያላት ተረባሕቱ፡ ንእንግሊዝ ትም በል፡ 'ዓሚ ዝሞተ ምራኽ ፈኑ' ኢዩ ዝመስል ፈተነኻ። ብዛዕባ ኣብ ታሪኽ ዝነበረ ናይ ሓባር ረቛሕን ፍሉይ ዝምድናን ዘጨንቕ የብልናን። ንጉዳይ ኤርትራ ከም እታ ካብ ጥልያን ዝተረከብካያ ቀጽላ ይብልዎ እሞ፡ ምምሕዳር እንግሊዝ፡ ከም ጲላጦስ ኢዱ ተሓጺቡ፡ " … •" 2 11 ካብ እዛ ዝበልኩኹም ትሓይሽ ራእይ እንተ ኢላትኩም'ሲ፡ እነሀትልኩም ኤርትራ። ባዕልኹም ከም እቲ ዝግበር ግበርዋ፡ ብምባል እታ ፋይል ናብ ኒው ዮርክ የመሓላልፋ። ውድብ ሕቡራት ሃገራት ድማ ድሕሪ ካልኣይ ውግዕ ዓለም፡ ኣኽባር ሕጊ ናይ ምሉእ ዓለም ክኸውን፡ ኣነ ኢየ ዝፈልጠልኩም ይብል ስለ ዝነበረ፡ ብዝጀመሮ ቀጸለ። ሻቡ ናብ እቲ ብርዕን ርሳስን፡ ጥራዝን ወረቐትን ከም ናይ ሰማያት ማና ዝቑጸረሉ፡ ወንጌል ክርስቶስን ቁርዓንን ጥራይ ከም መጻሕፍቲ ዝሕሰቡሉ ዝነበረ መደረኽ፡ ክንዲ ፍትሓ ነገስት ዝዓቢ ስንክሳር ደሞክራሲ ዘለዎ [' ] መጽሓፍን፡ ባንዴራን፡ ኣሰኪሙ ሊቃውንቱ ናብ ኣስመራ ለኣኸ። መዓልቦ ግን ኣይተረኽበን። ብኻልእ ኣበሃህላ ካብ ሽዑ ክሳብ ሕጂ ዝሓለፈ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ከም ዝምስክሮ፡ ወዮ ሕቡራት ሃገራት እሉኹ ንምልንቃጥ ዝወጠኖ ኣተኣላልያ መጻኢ ዕድል ናይ ኤርትራ፡ ብዙሓት - እሉኾም ክልንቅጡ ዝህንጠዩ - ተረባሕቲ እውን ስለ ዝተጎዝጎዝዎ፡ ክሳብ ሕጂ ኣብ ኤርትራ ደምን ረሃጽን ይኮዖ ሎ። ህዝብን ባህልን ካብ ደቡብ ኣፍሪቃ ክሳብ እንዳ ይሁዳ ተበቲኑ ይቕህም ኣሎ። ዘመክሕ ዘይብሉ። ዝሓለፈ ከይኣክል ድማ፡ ንመጻኢ እውን ኣተኣላልያ መጻኢ ዕድል ናይ ኤርትራ ኣህጉራዊ መልክዕ ዝሕዝ እዩ ዝመስል እሞ እቲ ሓዲሽ ኩነታት ንኢትዮጵያ እውን ኢዳ ክትሕውስ ክዕድማ ይኽእል እዩ፡ ዝብሉ ኢትዮጵያውያን ምሁራት ድምጾም ከቃልሑ ጀሚሮም ኣለዉ። ዝሓለፈ ሕሰምና ዝመጽእ ድማዕና ይግበረልና። ኮይኑ ድማ ብሸነኽ ኢትዮጵያ ናይ ኤርትራ መጻኢ ዕድል ኣህጉራዊ መልክዕ ክሕዝ ይኽእል እዩ ክሳብ ምባል ካብ ተበጽሐ'ሲ፡ ብገለ ገለ መንገዲ መስተርሆት ጨኒቑዎም ዘሎ ኤርትራውያን 'ኣግኣዝያን' ዝብል ሓሳባት እንተ ተቓለሐ ነቲ ልሙድን ሕዱርን ዝመስል ዘሎ በዓል እዋን ዘባህርር ውዲት ዘለዎ ኣይመስለንን። ኣብ ስደቶም ናይ ምጽሓፍን ናይ ምዝራብን ጸሓይ ዝበረቐትሎም ሰባት ይዛረቡ ኣለዉ ኢልካ ምሕላፉንዶ ምኣኸለ። እዞም ኣግኣዝያን ዝብል ናይ ታሪኽ ትሕዝቶ ከም መበገሲ ዝጥቀሙ ሰባት፡ ምናልባት ኣበ'መራርጻ ናይ ቃላት ንእዝኒ ሰማዒ ዘደንጹ ኣበሃህላ እንተ ተተቒሞም ድማ፡ ዝሰርሕ ይሕመ ዕባራ ይግመ፡ ዝብል ምስላ ዘዘኻኽር እዩ ዝመስል ኣበጋግሳኦም። ንግዜኡ ግን ኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያ፡ ናይ ኤርትራ ታሪኽ እዩ ዝብልዎ ዘገርም ዕላሎምን፡ ከምኡ እውን እቲ ንረብሓ ህዝቢ ትግራይ ዝጻረር ሕልሚ ቀትሪ ኢዩ፡ ዝብልዎ ናይ ኣግኣዝያን "ውዲትን" ንወሰን ኣጸግዕ ኣቢለ፡ ስግኣትን ምጽብባእን ብዘየንብብ መነጸር፡ ናይ ታሪኽ ንባብና ክንቅጽል እንተ ዓደምኩዎም ዝኣብዩኒ ኣይመስለንን። ሕራይ ከም ዝበሉኒ ተኣማሚነ ድማ እዛ ትስዕብ ኩሉ ሰብ ዝፈልጣ ትዕዝብቲ ፈረንጂ ክሕውሳ። ኣብ ኤርትራ ዝነበረ እንግሊዛዊ'ሲ ነቲ ኩሉ ሓሸውየ ምስ ተዓዘበ፡ እዞም ኣብ ፋብሪካታት ናይ ጥልያን ዝሽቅሉ ሰባት ኢዮም ወርሓዊት መሃያ ምእንቲ ከይትቋረጾም፡ ብናይ ምንፍፋግ ፖለቲካ ዓድን ዓውድን ዘናውጹ ዝነበሩ እምበር፡ መብዛሕትኡ ህዝቢ ኤርትራስ፡ "ብጽሕቲ ጓሉ እንተ ተሓጽያትሉ፡ ላሙ እንተ ወሊዳትሉ፡ ኣዝመራ እንተ ሰሲኑሉ፡ ዝበረቐ ጸሓይና ዝነገሰ ንጉስና በሃላይ ኢዩ ኔሩ።" ይብል። ጽውጽዋይ መኣስ ኮይኑ። ህዝቢ ኤርትራ እምበኣርከስ ኣይኮነን ኣብ ግዜ ፈደረሽን፡ ኣብ ግዜ ናይ እዛ በዓል ኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያ፡ ከም መቖርጠጢት እዝንና ዝጥቀሙላ ረፈረንደም እኳ ናይ ምስጢር ተኻፋላይ ኣይነበረን። ምህልላ ግን ኣይገደፈን። 1.4) ሰንሰለትን መሰረትን ሕጊ እንዳ እባ። ኣብ ኤርትራ ደሞክራስያዊ ምዕባለ ከም ዝነበረ ንምዝካር፡ እቲ ቀደም ካብ ሕቡራት ሃገራት ዝተላእከ፡ መጽሓፍ ሕጂ ምዝካሩ ንሓሳባት ናይ እዋን ዘርብሕ እንተኾይኑ ግን፡ ዝናፈቕ የብሉን። ትሕዝትኡ ንአውሮጳን ኣመሪካን ከም ዝረቐቐ እዩ ተዃሒሉ ቀሪቡ። ስለ ዝኾነ ድማ ገለ ገለ ካብ እቶም - ደቀ ኣስመራ ኢና በሃልቲ - ተረፍ መረፍ ጥልያንን እንግሊዝን ዝኣራረዩ ሰብ ካምቻን ክራቫታን እንተዘይኮይኖም፡ ካልእስ ይትረፍ መብዛሕትኦም ኣባላት ፓርላማ ናይ እቲ ሽዑ እዋን መንግስቲ ኤርትራ እኳ ከንብብዎን ክርድእዎን ዝኽእሉ ትሕዝቶ ኣይነበሮን። " 1951." (1 151) ግደ ሓቂ ግን እቶም ሰብ ነጸላን ጥቢቆን'ሲ በቲ ምስ ደረጃ ምዕባለ ኣብ ሰሜን ኢትዮጵያ ዝነበረ፡ ዝሰርዖምን ዘዛምዶምን ስርዓት ሕጊ እንዳ እባ ኢዮም ዝመሓደሩ ዝነበሩ። ምናልባት መዘኻኸሪ ወይ እውን ሓሳባት ናይ ኣግኣዝያን እንታይ ኢዩ መበቆሉ ሃሰስ ንምባል ዝሕግዝ እነተኾይኑ ከኣ፡ እዘን ዝስዕባ ክልተ ትዕዝብቲ እስኪ ሓቢርና ነስተባህለለን። ሀ) "የኤርትራ ኣውራጃዎች ጥንታዊ ሕጎች፡- በሓማሴን፡ ስርዓት ኣብስሉስ ገብረ ክርስቶስ፡ በሰራየ - ሕጊ ኣድከመ ምልጋ፡ በኣከለ ጉዛይ ፡- ምዔን መሓዛ-ኣድግና ገለባ፡ ተብለው የሚታወቁት ባህላዊ ሕጎች በኤርትራ የሚኖሩትን የክርስትያኑን ክፍል ከቀረው ኢትዮጵያ ጋር ኣስተሳስሮ የቆየውን ግኑኝነት ኣበክረው ያመለክታሉ።" [3 76] ለ) "እቶም ንኣና ዝወለዱ ለባማት ኣቦታትና ሕዝቢ ብዘይ መናበሪ ሕጊ ምንባር ዘይግባእ ስለዝኾነ ኣስተውዒሎም ስርዓት ምዔም-ምሓዛ ቢሎም ሰምዮም ሕጊ ኣቖሙ። (ምዔም-ምሓዛ ማለት ስም እቱ ስርዓት ዝቖመሉ ቦታ ኢዩ። ) እዙ ሕግዙይ ብግዜ ክቡር ደጃዝማች ሱባጋድስ ቆመ። [11 11]ስለ እዚ ብንጽጽር እንተ ተራእዩ፡ ህዝቢ ከበሳታት ኤርትራ፡ ብባህሊ ብናይ ምምሕዳር ፖለቲካዊ መልክዕ ከምኡ እውን ብናይ አኮኖሚ መሓውራት ምስ ኢትዮጵያ ዝመሳሰል ካብ ኮነ፡ ናይ ኣግኣዝያን መበቆል የራኽቦም እባ ኔሩ እዩ እንተ ተባህለ ዘስግእ ትርጉም ዝህልዎ ኣይመስለንን። ጎንደር ኬድኩም እንታይ ኣምጺእኩም እኳ ዝበሃል ዝነበረ። ሕጂ እውን ነዚ ህዝቢ እዚ ካብ ስደትን ብርሰትን ዘናግፎ መፍትሒ ኣበ'ተኣላልያ ናይ እቲ ጽኑዕ ናይ ባህልን ናይ ታሪኽን መሰረት ዘለዎ ዝምድና ናይ ክልቲኡ ህዝብታት እዩ ዘሎ፡ ንምባል እዩ ጻዕርታት ዝቀላቐል ዘሎ። ከመይ'ሲ፡-"ህዝቢ ትግራይ ትግሪኚ፡ ከም በዓል ምኒሊክ ዝበሉ ፀላእቲ እዮም ምእንቲ ረብሐኦም ኣብ ክልተ ከፊሎሞ እምበር፡ ሓደ ህዝቢ ኢዩ። …መዳሕንቱ ሓንቲ ስለዝኾነት ክበትኩዋ ኣይከኣሉን፡ ንሓዋሩ እውን ኣይኽእሉን።" ይብሉ መምህር ገብረኪዳን ደስታ ኣብ ገጽ [145-147] እምቢታ ኣንፃር ወረርቲ ኣብ ዝብል መጽሓፎም። ስለ እዚ ክቡር ኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያ፡ እዞም ኣብ ስደት ዝርከቡ ደቂ ሰራየ ደቂ ሓማሴን ወይ ደቂ ኣከለጉዛይ፡ ኣብ ገዝኦም ምሕዳር ከም መንግስተ ሰማይ ርሒቑዎም ስለ ዘሎ፡ ንገለ ገለ ካብ ሞንጎኦም ኣግኣዝያን ዝብል፡ ጥበብ ምንብባር ናይ ሰብ ቀደም፡ ከም ኣፋፍኖት ናይ መንገዲ መስተርሆት መሲሉ እንተተራእዮም እሞ ምሳሎም እንተ ተዛረቡ፡ ክሳብ ክንደይ ነገራት ተሓላሊኹዎም ከም ዘሎ ዝሕብር እዩ ዝመስል እምበር፡ ከይደቀሱ መኣስ ሓሊሞም። ብኻልእ ኣበሃህላ፡ በዓል ወልደኣብ ወልደማርያም ኢሳያስ ኣፈወርቂ ሓጎስ ገብረሂወት … ዝመስሉ ቀየስቲ ሓሳባት ናይ እዛ ኣንፈታ ጠፊእዋ ዘሎ ሓዳስ ኤርትራ በዚ እባ ኢዮም በሪቖም ማለቶም እውን ከስምዕ ይኽእል እዩ። ማለት'ሲ እዞም መራሕቲ እዚኣቶም፡ ኣጋዲሎም ኣጋዲሎም እንታይ ኣምጺኦም ዝብል ሚዛን ኣበርክቶኦም ጥራይ ዘይኮነ'ሲ፡ አረ እንታይከ እዩ ኔሩ መንቀልን መዕለብን ናይ ሓሳባቶም፡ ዝብል ሕቶ እውን ከልዕል ይኽእል እዩ። ንስኹም እውን መኣስ ትስሕትዎ ኾንኩም ኣቶ ህዳሰ። እዞም መራሕቲ እዚኣቶም ብሓንቲ እዝንና ጥራይ ክሳብ ንሰምዕ ኣጎርኒዮም፡ ካብ እንዳ መዓለቦኦም ካብ ኢትዮጵያ ምርሓቕ'ሲ መንገዲ መስተርሆት እዩ እናበሉ ዝመሃሩና ዝፈረዱናን ዘደናገሩናን ዘይኣኽለና። ሕጂ እኮ ንማሕለኻ ናይ ሓሳባቶም በጢስና ብኽልቲኡ ኣእዛንና ክንሰምዕን ብኽልቲኡ ዓይንና ክንርእን ኢና ንፍትን ዘለና። ስለ እዚ ዕዮ ገዛ በዚሑና፡ ምሰ እባት ነብስና ሕሳብ ከይገበርና፡ ኣብ ስደትናን ፋሕ ጨንገራሕናን ምስ ዘሎ ሓዲሽ ዓለም ከይተመሳሰልና ምእንቲ ከይዓርበና'ሲ፡ በጃኹም ጽቡቕ ኣለኹም ገዲፍኩም ከመ ኣለኹም በሉና። ምናልባት ሓደስቲ ሓሳባት ንምኹስኳስ እሂን ምሂን ንምብህሃል ጽቡቕ ፍቓድ እንተ ኣልዩ ድማ፡ ኣብ እዛ ዓለም ዕዳጋ ንዓድን ዓውድን ዘርብሕ መበሃሃሊ ዘይተሳእነ። 1.5) ኣተኣላልይ ዝምድና ኤርትራን ኢትዮጵያን። ዝኾነ ኾይኑ ድሕሪ ምብራዕ ኲናት ናይ ባድመ፡ መንግስቲ ኢትዮጵያ ወይ ድማ ከም ኣጸዋውዓ ናይ ኣቶ ህዳሰ "ወያናይ ደሞክራስያዊ ስርዓት" ዝተኸተላ ኣተኣላልያ ዝምድና ህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን፡ ምስ ናይ ዘውድን ደርግንስ ይትረፍ፡ ምስ ትሕዝቶ ውዕል ውጫለ እውን ኣይትመሳሰልን ኢያ፡ እንተበልኩ ተማሕጺነካ ኣለኹ ዝብሉኒ ኣይመስለንን ኣቶ ህዳሰ። ምኽንያቱ፡ከም እዚ ሕጂ ኣብ ኤርትራ ሰፊኑ ዘሎ ኩነታት፡ ህዝብን ባህሉን ዘብርስ፡ ዓድን ዓውድን ዝበታትን ናይ ሓሳባት ድኽነት፡ ኣብ ግዜ ዘውድን ደርግን ኣይተራእየን። ካልእስ ይትረፍ እቶም ኣብ ክልቲኡ ስግር ሩባ መረብ ብዝነብሩ ተዛረብቲ ትግሪኛ ኣዝዮም ዝምረሩ እንዳ ሃጸይ ምንሊክ እኳ፡ ውዕል ውጫለ ምስ ጣልያን እንክፈራረሙ፡ ገዳም ደብረ ቢዘን፡ ርስቱን ጉልቱን -ግእዙን መጻሕፍቱን- ናይ ኢትዮጵያ ከም ዝኾነ ንወራሪ ጣልያን ሕራይ ኣቢሎም፡ ነቲ ናይ ባህሊ ሰንሰለት ክሳብ ዝከኣሎም ክዕቅብዎ ጽዒሮም ኔሮም እዩ ዝበሃል። ዘውድን ደርግን ድማ ካልእስ ይትረፍ እኽልን ነዳድን ብነፋሪት ኣመላሊሶም ንህዝቢ ኣስመራ እንክቕልቡ እኳ ክሳርኦም ዘይጸብጸቡ። እንተ እዚ ሕጂ ምስ ባእሲ ወያነን ሻዕብያን፡ ብፍላይ ኣበ'ተኣላልያ ዝምድና ህዝብታት ተዛረብቲ ትግርኛ ናይ ክልቲኡ ሸነኽ ሩባ መረብ ዝተጋህደ - መልሓሰይ ትቀንጠብ - ዝብል ናይ ሓሳባት ድኽነት ግን፡ ብቀይዲ በተኽ ቅዲ ኣመራርሓ ፕረሲደንት ኢሳያስ ኣፈወርቂ ወይ ድማ ብውድቀት ኣመራርሓ ናይ ህግደፍ ወይ እውን ባድመ ናይ መን ኢያ ብዝብል ሕቶ ዝምኽነየሉ ኣይኮነን። ከመይ'ሲ ንመንጸፍቲ ሓሳባት ናይ ሻዕብያን ወያነን፡ ህልኽ ኣንጻር ጸብለልትነት ናይ ኣምሓራ በረኻ ዘስፈሮ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ናይ ሓባር ረቛሒኦም ኢዩ ኔሩ። ይኹን ደኣ እምበር ክልቲኦም ሕሳቦም ንምፍጻም ምእንቲ ክሰልጦም፡ ትምክሕተኛ ኣምሓራ እናበሉ ከማርሩ ንዓሰርተታት ዓመታት ኣብ በረኻ ሰፊሮም ንዓድን ዓውድን ጦቕ ከም ዘበሉ ሕጂ ኣብ ስደትና ብኽልቲኡ ኣእዛንና ክንሰምዕን ብኽልቲኡ ዓይንና ክንርእን ዕድል ምስ ረኸብና እዩ ዝስወጠና ዘሎ። ምግናን ዘይብሉ። ወያነን ሻዕብያን ንትምክሕተኛ ኣምሓራ ስዒርናዮ ክብሉ ከበሮ እናደከሩ ክዕንድሩ፡ ኣይ ሰሙን ኣይ ሳልስቲ፡ ሕማም ቀደሞም ሕማም ዝና ደጊሱዎም፡ ክልተ በራሓት ብመዘርገፍ ይበኣሱ፡ ዝተባህለሉ ኲናት ወሊዖም፡ ካልእስ ይትረፍ እቲ ፖለቲከኛታት እንዳ ሃጸይ ምንሊክ እኳ መን'ፈልጥ ንሕማቕ መዓልቲ መሓለውታ ይኸውን ግዲ'ኸውን ብምባል ብማዕዶ ዝጠመትዎ ናይ ባህሊ ሰንሰለት -ግእዙን መጻሕፍቱን- ክበጣጥስዎ ዝከኣሎም ካብ ምግባር ድሕር ኣይብሉን ዘለዉ እንተ ወሰኽኩሉ፡ ዘይናቶም ዝሃብኩዎም ኣይመስለንን። ብንጽጽር እንክረአ እምበኣርከስ እዞም "ኣግኣዝያን" ዝብል ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ኣስፊሎም ዓድን ዓውድን ክብጽብጹ ይጓየዩ ኣለዉ ዝበሃለሎም ሰባት/ሓሳባት፡ ነዞም ንርብዒ ዘመን ዝኣክል ከመ'ዓልካ ጨኒቑዎም ዘሎ መነባብርቲ፡ ናብ ንቡር ክመልሶም ዝኽእል ናይ ሓባር ባህልን ታሪኽን ኣሎ ንምባል፡ ንትዕዝብቶም - ብቓላቶም - ምስ እዋን ከመሳስልዎ ዝፍትኑ ዘለዉ ዜጋታት ኢዮም ዝመስሉ፡ ከም ርኢቶይ። ንኢትዮጵያን ንኤርትራን ፈናጢሕካ ሓዳስ ሃገር ምፍጣር እዩ ዕላምኦም ዝብል ቄናን ትርጉም ዝህቦ፡ ሓዲሽ ሓሳባት ምኹስኳስ ዘርዕዶ፡ ብብረት ዝሓስብ ኣእምሮ ጥራይ ኢዩ። እዚ ጻዕሪ እዚ ካልእስ ይትረፍ እቲ ለውጥን ዕርቅን ዘድልዮ ህጹጽ ኩነታት ኣበይ ከም ዘሎ ኣመልኪቱ፡ መፍትሒኡ ድማ ኣብ እቲ ዕሽሽ ተባሂሉ ዘሎ ናይ ሓባር ረቛሒ ተዓብዒቡ ከይህሉ ሃሰስ ምባል የድሊ ሎ ዝብል ትርጉም እንተ ተዋሂቡዎ፡ እቲ ጸገም ንተራ ናይ ሽማግለታትን ዓበይቲ ዓድን ዝጽበ ዓይነታዊ መልክዕ ከምዘለዎ ዘግህድ እዩ ዝመስል። እዚ ድማ ክፋል ፕላን-ሲ፡ ተባሂሉ ኣብ ልብን ኣብ ወረቐትን ክስራዕ እንተ ተፈቕደሉ፡ ንሰበ ስልጣን ወያናይ ዴሞክራስያዊ ስርዓትን ሻዕብያን ኣማራጺ ኣፈታትሓ ናይ እቲ ጸገም ካብ ምሕባር ሓሊፉ፡ ካብ ስራሕ ዘብኩሮም ኣይመስለንን። ክሳብ መኣስ እዩ ወሰነ-ወሰን ክኽየድ ዝድለ ዘሎ ግን እንድዒ። 2) ኣውዲቕካ ምሕሳይ። ሃገራት ከመይ ይስራዓ ወይ ድማ ህዝብታት ብሓንሳብ ጸኒሖም ከመይ ኢሎም ይፈላለዩ ብዘየገድስ "ወያናይ ደሞክራስያዊ ስርዓት" "ትናንት ዛሬ ኣይደለም" ክብል እንከሎ ዝነበሮ ምስ ጠለባት ናይ እዋን ናይ ምትዕጽጻፍ ብቕዓት ዝድነቕ እዩ። ስለ ዝኾነ ድማ ኣብ መድረኽ ዝጸንሖ ንህዝብታት ኢትዮጵያ ብስግኣት ቋሪኑ ድቃስ ዝኸልአ፡ ንገድሊ ኤርትራ ድማ ንሕና ፍሉያት ስለዝኾና ብዘይካና ሃገር ክኾኑ ኣይክእሉን ኢዮም ዝመስል ናይ በረኻ ኣነነት ኣዕጢቑ ዘተዓሻሸወ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ናብ እንዳ ጎሓፍ ብምድርባዩ ዝድነቕ እዩ። ብሓጺሩ'ሲ ናይ ወያነ 'ኢዝም' ንናይ ንሻዕብያ 'ኢዝም' ብሓሳባት እውን ዝገደፈትላ የብላን። ዓዲ ክሳብ እትውዕል ሕንዝፍ ኣቢላታ ኢያ። ብድሕሪ እዛ ፍጻመ እዚኣ ዝቐጸለት ፖለቲካ ናይ ኣውዲቕካ ምሕሳይ ግን ምሒር ነዊሓ'ሲ፡ ነቲ ናይ ዓወት ትርጉም ኣምሪራ፡ ኣብ ልዕሊ ህዝብን ባህልን ተውርዶ ዘላ ናይ ዓወት ክሳራ ኣዝዩ ዘፍርሕ እዩ። 2.1) ናይ ዓወት ክሳራ። ስለ ዝኾነ ድማ 'ዘይሓሰብካዮ ርኸብ፡ ኣይመርገም ኣይምርቓ፡ ከምዝበሃል ናይ እዚ ዳሕረዋይ ኲናት ማለት'ሲ ኣውዲቕካ ምሕሳይ፡ ናይ ዓወት ክሳራ ብቐሊሉ ዝግመት ኣይኮነን። ኩሉ ንምርኣይ ምቕናይ ጥራይ። ከመይ'ሲ ብሸነኽ ኤርትራ ክሳብ ሕጂ ዝተራእየ ውጽኢቱ ብዙሕ ዘማትእ ኣይኮነን። ፈለስትን ታቦትን - ግእዝን መጻሕፍትን - ክሳብ ዝንቀሉ ዓድን ዓውድን እዩ ዝፈናጥሕ ዘሎ። ብሸነኽ ኢትዮጵያ ድማ ተዓዊተ እናበልካ ኣብ ህልኽ ምንባር ካብ መጠን ንላዕሊ ነዊሑ፡ ንምእራሙ ዘጸግም ሓዲሽ ኩነታት ይዕድም ኣሎ እሞ፡ ምስ እዋን ዝተዓጻጸፍ ሓሳባት የድሊ ሎ እንተበልኩ፡ ኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያ፡ ኣይበዝሕንዶ? ኣፋኒናካ ኢና እኮ። ሕጂኸ እንታይ ክትደግም ደሊኻ ኢኻ ከመ'ዓልኩም ተብዝሕ ዘለኻ ዝብሉኒ ኣይመስለንን። ከመይ'ሲ ናይ እዚ ዓወት እዚ ኣተኣላልያ ክሳብ ሕጂ ከም ዝጸንሖ ዝቕጽል እንተ ኾይኑ፡ ምምጥጣን ህዝብን ባህልን ገላቢጡ፡ ከቢድ ፈተና ዘስዕብ እዩ ዝመስል ንሓዋሩ። ካብ እዚ ስግኣት እዚ እንተ ተነቒሉ እሞ፡ ኣብ ዑናታት ናይ ኣግኣዝያን መዳሕንቲ ተቐቢሩ ከይህሉ ሃሰስ ምባል ንእዋን የርብሕ ይኸውን እዩ ዝብሉ ሓሳባት ብልጭ ብልጭ እንተበሉ፡ ዘህርፍ ወይ ድማ ዘፍርሕ መኣስ ኮይኑ። ግደ ሓቂ ግን ካብ እዚ ምስ እዋን ሳዕሪሩ ዘሎ ዝፍለ ኣማራጺ ኣተኣላልያ መጻኢ ዕድል የድሊ ከም ዘሎ ዘመልክት እዩ። ስለ እዚ ባህልን ህዝብን ንምዕቃብ፡ ብዛዕባ ናይ ሻዕብያ ሽፍትነት ወይ ድማ ናይ ኣምሓራ ትምክሕተኛነት ዝጽብጽብ እሞ፡ ንመዋእል ዝተወርዘየሉ መኻን ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ንምቕያር ዘሎ ኣማራጺ ምስ ግዜ ምእንቲ ከይበንን፡ ካብ ኢትዮጵያ ኪነዉ እዚ ሰፊኑ ዘሎ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ዝስጉም ሓዲሽ ሓሳባት የድሊ ሎ። 2.2) ህዳሰ ግድብ። "ወያናይ ደሞክራስያዊ ስርዓት" ንሩባ ኣባይ ኣብ ህንጸት ሃገርን ቃልሲ ኣንጻር ድኽነትን ዝጸምድ መደብ ኣብ ግብሪ ብምውዓሉ፡ ግብጻውያን ብኤርትራ ኣቢሎም ንኢትዮጵያ ዝብጽብጹሉ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ንምብርዓን፡ ካብ ጻዕርታት ዘውድን ደርግን ዝተኸወለት ኣተኣላልያ መጻኢ ዕድል ምህንዳሱ ኣገናዕ ዝግብኦ ኢዩ። ብዘይ ምግናን እዚ ኣዝዩ ዝድነቕ ስጉምቲ እዚ ኣብ ዞባ ቀርኒ ኣፍሪቃ ጥራይ ዘይኮነ፡ ካብ ሰሜን ክሳብ ደቡብ ኣፍሪቃ ዘስርጾ ናይ ለውጢ መጠን ብቐሊሉ ዝግመት ኣይኮነን። ብአኮኖሚ ይኹን ብወተሃደራዊ ከምኡ እውን ብዲፕሎማሲያዊ መለክዒታት ኣብ ታሪኽ ሱር ሰዲዱ ዝጸንሐ ሚዛን ሓይልታት ናይ ሃገራት ኣፍሪቃ ዝገላብጥ እዩ። ይመልኣዮ ጥራይ። ስለ ዝኾነ ድማ፡ እዚ ስጉምቲ እዚ ዝቐየሶ ናይ ምዕባለ ጉዕዞ ብናህሪ ምእንቲ ክቕጽል ጥራይ እኳ፡ ንርብዒ ዘመን ዝተፈተነ ኣውዲቕካ ምሕሳይ ፍረ ክህብ ኣይተራእየን ብምባል፡ ካብ ህልኽ ምርሓቕ ናይ ዝተዓወቱ እምበር ናይ ዝተሳዕሩ ምልክት መኣስ ኮይኑ። ክምብል በለ እምበር ኣይተኻዕወን ከም ዝበሃል ድማ ሕጂ እውን ምስ ጠለባት ናይ እዋን ምትዕጽጻፍ ዝምረጽ እንተኾይኑ፡ ኣብ ልቢ ናይ ብዙሓት ዛጊት ዘይተራእየ ብርሃን ክውልዕ ይኽእል እዩ። ብፍላይ ዝምድና ህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን፡ ብባህልን ብናይ ህዝቢ ዲፕሎማሲን እንተ ተኣልዩ፡ ክሳብ ክንደይ ከድምዕ ከም ዝኽእል፡ ቅድሚ ምብራዕ ኲናት ናይ ባድመ ካብ ኤርትራ ናብ ኢትዮጵያ ዝውሕዝ ዝነበረ ህዝቢ ምዝካር ርጡብ ምስክር እዩ። ስለ እዚ ድማ እዩ ኣብ እቲ ሽዑ እዋን፡ ክሳብ ሕጂ ሰላም ኣስፊንና፡ ህዝብታት ኣቀራሪብና ኣለና። ንመጻኢ ድማ ኣርሒቕና ንርእዮ ዕላማ ኣለና ክሳብ ምባል ተበጺሑ ዝነበረ። "•" ይብሉ ፈረንጂ። 2.3) ባድመ ናይ መን ኢያ? 'ወያናይ ዲሞክራስያዊ ስርዓት' ባድመ ናይ መን ምዃና ኣብ ዘጻሪ ናይ ጀኦግራፊ ሕቶ ብዝመስል ናይ መሳቱ መዓብይቲ መማህርቲ ከምኡ እውን ብስጋን ብመንፈስን ተዛመድቲ፡ ናይ ዝና ቅድድም፡ ወይ ድማ ኣነዶ ንስኻ ንመልኽ ዝመስል ኲናት ገጢሙ፡ ኣብ ልዕሊ መወዳድርቱ ብወተሃደራዊ አኮኖምያዊ ከምኡ እውን ፖለቲካዊ መዳይ ከም ዝተዓወተ ሰብን እዝግን መሰኻኽር እዮም። ይኹን ደኣ እምበር፡ ናይ ዓወቱ ውጽኢት ኣብ ኤርትራ ዝፈጠሮ ናይ መሪሕነት፡ ናይ ሃብቲ ይኹን ናይ ሓይሊ ክፍተት ኣብ ግምቱ ከየእተወ፡ ምስ እቲ ዝሰዓሮ መጋጥምቱ፡ ኲናት ብዘይ ኲናት ኣዊጁ ንርብዒ ዘመን ኣብ ህልኽ ክቕጽል እዩ መሪጹ። እዚ ምርጫ እዚ ምናልባት ፍርሃትን ስግኣትን ንህዝቢ ይጥርንፍ እዩ ተባሂሉ ክምኽነየሉ እንተ ዘይኮይኑ፡ እናሓደረ ዘግህዶ ዘሎ ናይ ዓወት ክሳራ ብቐሊሉ ዝግመት ኣይኮነን። ከመይ'ሲ ኣብ መንጎ መናብርቲ ብዕንወት ዝግለጽ ናይ ዓወት ዓይነት ንርብዒ ዘመን ምንብድባድ ማለት ናይ ጎረቤት ህድሞ ብሓዊ እንክቃጸል ኣብ ዝባን ናሕሲ ናይ ገዛኻ ደይብካ ምስ ምዕዛብ ዝመሳሰል እዩ ከም ርኢቶይ። ካልእስ ይትረፍ ከልብኻ እኳ ገዛ ዓጺኻ ዘይትቕጥቅጦ። ኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያ ምስ ሕዱር ርኢቶኦም ዝመዓራረ ሓዲሽ ሓበሬታ እንተ ዘይነጺጎም፡ ድሮ እኳ ወያናይ ዴሞክራስያዊ ስርዓት ኣብ ኲናት ናይ ባድመ ዘመዝገቦ ዓወት ከም እቲ ትጽቢት ዝተገብረሉ ውጽኢት ኣይሃበን። ብኣንጻሩ እኳ ደኣ ናይ ኤርትራ ኩነታት ንናይ ኢትዮጵያ ጸጥታ ናብ ዘስግኣሉ ደረጃ ገጹ ይቀራረብ ኣሎ፡ ክሳብ ምባል ስግኣቶም ዘሰምዑ ኢትዮጵያውያን ምሁራትን ዓበይቲ ዓድን ናብ መድረኽ ይቕልቀሉ ኣለዉ። ስለ እዚ ባድመ ናይ መን ኢያ ዝብል ሕቶ እዋን ስለ ዝረስዓቶ፡ ሓዲሽ መዓልቲ ውዕሊካ ሓዲሽ ሓሳባት ሒዝካ እዩ ገዛ ዝእቶ ንምባል እዩ ጻዕረይ። 2.4) ምፍራስ ናይ በርሊን መንደቕ። ጸሓፋይ ኣግኣዝያን ንዝብልዎም ሰባት ወይ ድማ ሓሳባት ንህዝቢ ትግራይ ረብሓ ከም ዘይብሎም ብናይ ታሪኽ ኣብነት ንኸርትዑ፡ ድሕሪ ምፍራስ መንደቕ በርሊን ዝተጋህደ ምትሕውዋስ ናይ ጀርመናውያን ናይ ድኻን ሃብታምን፡ ምሁሩርን ደንቆሮን፡ ምዕቡልን ድሑሩን ዘይምጥዕዓም ዘስዓቦ ቅልውላው፡ ዝፈልጦ ኣለኒ እሞ ጽን ኢልኩም ስምዑኒ ክሳብ ምባል ይመጣጠሩ። ብዘይ ምግናን ግን ምፍራስ መንደቕ በርሊን'ሲ ድሕሪ ካልኣይ ውግእ ዓለም ኣብ እዛ ዓለምና ካብ ዝተፈጸሙ ናይ ታሪኽ ጉዕዞ ቀየስቲ ፍጻሜታት ምስ እቶም ቀዳሞት ዝስራዕ ኣብነት እዩ። ካብ ክሳርኡ ረብሕኡ ከም ዝበዝሕ ድማ ዋሕሰ'ግብእ ዘድልዮ ኣይኮነን። ኣቶ ህዳሰ ዝብልዎ እንድዒ እምበር ጀርመናውያን ካብ አውሮጳ ዝበዝሑን ዝሃብተሙን ኮይኖም ከም ዘለዉ ኩሉ ሰብ ዝሰማምዓሉ ሓቂ ኢዩ። ኣፈራርሳ ናይ እቲ መንደቕ ካብ ተላዕለ ግን፡ ኣዝዩ ዘደንቕ ናይ ህዝቢ ተሳትፎ ስለዝነበሮ፡ ከምኡ ዝመስል መስተንክር ክድገመሉ ዝኽእል ናይ ህዝብታት ዝምድና እንተ ሎ ሃሰስ ምባል ኣይተረፈን። ስለ ዝኾነ ድማ ናይ ኮረያ ነገርከ እንታይ ኮን ክመስል እዩ ዝብል ናይ እዋን ሻቕሎት ክሳብ ሕጂ ይቕጽል እዩ ዘሎ። ኣብ እዛ ናይ ታሪኽ ኩርናዕ እዚኣ እቲ ኣዝዩ ዝገርም፡ ኣብ ደቡብ ኮረያ ዝርከቡ ሽማግለታት ምስ ደቂ ሰሜን ኮረያ ዝራኸቡሉ ጽቡቕ መዓልቲ ክመጽእ እዩ እናበሉ ብተስፋ እንክጽበዩ፡ ኣብ ደቡብ ኮረያ ዘለዉ መንእሰያት ግን ካብ ሰሜን ኮረያ ዝመጽኡ መንእሰያት እንተ ተሓዊሶሞም ናይ ስራሕ ዕድል ክውሕደና እዩ ብምባል ኣብ መኣዶም ምእንቲ ከይቃጸጽዎም ክርሕቁሎም ኢዮም ዝምነዩ ዝብል ሚዛን እዩ ዝስማዕ። ኣብ ኣፍሪቃ ከምኡ ዝመስል ናይ ህዝብታት ዝምድና ሃሰስ ምባል ዝፍቀድ እንተኾይኑ ድማ ህሉው ኩነታት ዝምድና ኤርትራን ኢትዮጵያን እቲ ዝደመቐ ኣብነት ኢዩ። ካብኡ ብምንቃል እሞ፡ ምናልባት ካብ ተመኩሮ ናይ ጀርማናውያን ዝርከብ ኣብነት ሓቢርና ክንርኢ እንተ ተሰማሚዕና፡ ንምፍራስ ናይ እቲ መንደቕ ናይ ኣተሓሳስባ ምቕያር ከም ዝቐደሞ ዘረጋግጽ ትምህርቲ ኣለዎ። ከመይ ኢሉ ዝብል ሕቶ እንተ ተላዒሉ፡ ምዕራብ ጀርመናውያን ዝተኸተልዎ መምርሒ፡ ካብ ምብራቕ ጀርመን ዶብ ሰጊሩ መሬት ምዕራብ ጀርመን ንዝረገጸ ጀረመናዊ መወሳወሻ ወረቐት ጥራይ ዘይኮነ፡ ዘድልዮ መነባበሪ እውን ብቕጽበት ይፈቕዱሉ ስለ ዝነበሩ፡ ብጽቡቕ ግብሮም ንልቢ ጸላእቶም ከይተረፈ ኢዮም ካብ ርሑቕ ተቖጻጺሮም፡ ነቲ ውዲት ስዒሮሞ። " •" [4 6] ከም ድፍረት ኣይቆጸረለይ እምበር፡ ንህሉው ኩነታትና ምስ ናይ ጀርመንና ኮረያን ብምንጽጻር ክርእዮ እንተ ፈቲነ፡ "ዕንፅልፅል"? ዝብል ቃል ናይ ኣቶ ህዳሰ ዝገልጻ እንተ ዘይኮይኑ ናይ ጀርመን ወይ ድማ ናይ ኮረያ ክትመስል ትኽእል ኢያ ዘብል ምልክት ኣይተህብን ኢያ ከም ርኢቶይ። ብርግጽ ግን በዓል ኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያ ንዝሰብኩዎ ሓሳባት ናይ መጻኢ ዕድል፡ መንእሰያት ኢትዮጵያ ዝድገፍዎ ኣይመስለንን። እስኪ ነዚ ክብሎ ዝፍትን ዘለኹ ከተብርሃለይ እዛ ትስዕብ ኣብነት ክሕውሳ። ንመኣዲ ገለ ጎደል ዝግመታ ኤርትራውያንን ኢትዮጵያውያንን ኣዋልድ ኣብ ሓደ ዩኒቨርሲቲ ይራኸባ እሞ፡ ብሓንሳብ ገዛ ተኻርየን ናይ ምሕዝነት ናብራ ይጅምራ። ሓደ መዓልቲ ሓዲአን ዝተወልደትሉ ዕለት እንከኽብራ፡ ኣብ እቲ ዩኒቨርሲቲ ንዝምህር ኤርትራዊ ፕሮፈሰር ይዕድመኦ። ንሱ ድማ ናብ ገዝአን ከይዱ ምስአን - ብሩኽ ናይ ልደትኪ መዓልቲ ይግበረልኪ - ክብል ይሕወሰን እሞ፡ በቲ ዝተዓዘቦ ኩነታት ተገሪሙ 'ንሕና ዘይከኣልናዮ ደቅና ክኢሎሞ' ክብል ትዕዝብቱ ኣካፊሉኒ። ከምኡ እውን ኣብ እዚ ዝቕመጠሉ ከተማ ናይ ካልኣይ ደረጃ ትምህርቶም ዝወድኡ ተመሃሮ፡ እቶም ኣብ ዕላል ንመሳሰል ኣቦታት፡ ወይ እውን ብሓፈሻኡ ተቓወምቲ ዝብሉና፡ ገለ ጀብሃ ገለ ሻዕብያ … ዝነበሩ፡ ገለ ገለ ድማ ከም እዚ ከማይ ኣይ ምስ እቲ ኣይ ምስ እዚ ተረፍ ተረፍ ምስጓግ፡ ነዞም ተመሃሮ ናይ መመረቕታ መዓልቶም፡ ኣብ ሓደ ኣደራሽ ብሓባር ከነኽብረሎም እሂን ምሂን ክንበሃሃል እንከለና፡ ጓሉ ንሓደ ዓርክና፡ ናይ መማህርታ ስም ጸዊዓ እከለ ጓል ቤት ትምህርተይ (ኢትዮጵያዊት)፡ ምሳኹም ሓቢርና ክንገብር ነ ኣቦኺ እባ ሕተትዮ ኢላትኒ ብምባል ዘይተጸበናዮ ሓሳብ ተቕርበልና። ንሕና ድማ ጽቡቕ ሓሳብ እዩ፡ ይኹን ሕራይ ንብል እሞ፡ ኢትዮጵያውያንን ኤርትራውያንን ብዛዕባ እቲ ጉዳይ ክንመያየጥ ብቖጸራ ንራኸብ። እቲ ኣገባብ ብሃንደበት ዝተበገሰ ስለዝነበረ፡ ምስ በዓል መን ከምዝእከቡ ከይፈለጡ፡ ተጸዊዖም ዝመጽኡ ይበዝሑ ኔሮም። በብሓደ ሰብ ክእከብ እንከሎ ግን ሓደ ኢትዮጵያዊ ንኻልእ ኢትዮጵያዊ ምስ ረኣየ ብድድ ኢሉ ገዲፉና ወጽአ። ሽዑ ኣነ ኣርክብ ኣቢለ ደሓን ዲኻ በልኩዎ። ንሱ ድማ ምስ በዓል እከለ (ኢትዮጵያዊ) ክንገብሮ እንተኾይኑ ዝሕሰብ ዘሎ'ሲ ኣይደልይን ኢየ በለኒ። ኣነ ድማ፡ ኣንታ ሓውና፡ ንሕና እውን ነዚ ትብሎ ዘለኻ ዝመስል ሕማም ኣለና። ይኹን ደኣ እምበር ናብ እዛ ኣኼባ እዚኣ ከም ንራኸብ ዝገበሩና ደቅና እዮም። ኣነ ንስኻን ስለ ዝሓሰብናዮ ኣይኮነን። ስለ እዚ ምእንቲ ደቅኻ ኣብ ልብኻ ዘሎ ዓቚርካ ምሳና ወድኣዮ። ኣይደልን ኢየ በሃላይ እንተኾንካ ግን ምሉቕ ኢልካ ኪደልና። በልኩዎ እሞ፡ ሰንቢዱ ተመሊሱ ምሳና ተጸምበረ። እቲ ጉዳይ እውን ብጽቡቕ ሓለፈ። ኣብ መወዳእታ ሓደ ካብ መንጎና፡ ንደቀይ ክሳብ ክንደይ ከም ዝበደልኩዎም ሕጂ ተረዲኡኒ፡ ክሳብ ምባል ነቲ ዝሓለፈ ውራይ ኣድንቖቱ ገለጸ። ስለ እዚ ድማ ኢየ ምስ እዋን ዝተዓጻጸፍ ሓዲሽ ሓሳባት የድሊ ሎ ክሳብ ምባል ዝጣራዕ ዘለኹ። 2.5) ዋ! ዋ! እታ ፈለማ ዝበልኩዋ እኳ ዘይረሳዕኩዋ! ክቡር ኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያ፡ ወልደኣብ ወልደማርያም ኢሳያስ ኣፈወርቂ … ዝመስሉ መራሕትና ናብ እዚ ዘለናዮ ናይ ታሪኽ ምዕራፍ ከም ዘብጽሑና መኣስ ስሒትኩሞ። እዞም መራሕትና ብትግራይ እውን ከምዝውለዱ ኩላትና ንፍልጦ ታሪኽ ኢዩ። ይኹን ደኣ እምበር ካብ እንዳ መዓለ ኣቦኦም ዝሰነቕዋ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ - ሸዋ ዝገብሩና - ትብል ናይ ቂምታ ስንቂ ኢያ። እዚኣቶም ቂምታ ስለ ዝነበረ ስንቆም፡ ካብ ኣምሓራ/ካብ ኢትዮጵያ ምእንቲ ክርሕቁ'ሲ መዓልቦ ናብ ዘይተቐረበሉ ናይ ሕልሚ መድረኽ ጨውዮም ስለ ዝወሰዱና፡ እነሆ ኣብ ገዛናን ኣብ ኢትዮጵያን ምሕዳር ተኸልኪልና ፋሕ ብትን ንብል ኣለና። ኣብ ረፈረንደም እኮ መሪጽኩም ኢኹም ክትብሉና እውን ሓቅኹም ኢኹም፡ መሪጽና ኢና። ይኹን ደኣ እምበር፡ ኣብታይ'ሲ ጸጊበን ካብ ዝዕንድራ፡ ዝዕንድራ ርእየን ዝዕንድራ ይበዝሓ፡ ከም ዝበሃል፡ እቶም ብቐለም ዘይኮነስ ብደም ዝተጻሕፈ ምሕዝነት ኣለና ዝብሉ ዝነበሩ ወያነን ሻዕብያን ሓቢሮም ከበሮ ክድክሩ ምስ ረአና ኢና ዝሳዕሳዕና እምበር ካብ ኢትዮጵያን ኤርትራን ሓዲአን ምረጹ ዝብል ናይ ምርጫ ዓይነት ዘይተቐረበልና። ምናልባት ምስ እቶም ዓበይቲ መራሕቲ ዝስራዕ እንተኾይኑ መሪሕነትኩም፡ ሕርሕራይ ጌርኩም ከም ዝቐሸሽኩሙና ረሲዕኩምዋ ዲኹም? ደሓር ከኣ ትሕዝትኡ ብዘየገድስ እዚ ሕጂ ዓሰርተ ግዜ ክንጀባረር ዝስማዕ ረፈንደም ዝብል ቃል ከመይ ኢሉ ከም ዝተኻየደ ቀለሙ እኳ ዘይነቐጸ። ምናልባት መዘኻኸር ዘድሊ እንተ ኾይኑ ግን፡ ወዮ ቀደም ንሓሳባት ናይ እንግሊዝ ዓሚ ዝሞተ ምራኽ ፈኑ እዩ ዝመስል እማመኻ ዝበለ፡ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ናይ ዓለም፡ ዋ! ዋ! ካልኣይ ግዜስ ኣይጋገን እባ! ንምባል ዝደለ ክሳብ ዝመስል፡ ፈለማ ንረፈረንደም ዝኸውን ደገፍ ብኤርትራ ምስ ተሓተተ፡ ደር! ደር! ሰዓቱ ኣይኮነን። ኣይትተሃወኹ ደኣ ከም ዝበለ እዩ ዝንገር። ካብኡ ብምቕጻል ብኻልኣይቲ ደብዳቤ፡ በሉ ሕራይ ሓገዝኩም ይትረፈና። ረፈረንደምና ባዕልና ቀልጢፍና ከነፈጽሞ ስለ ዝተበገስና ግን ተዓዘብቲ ለኣኹልና፡ ዝብል ሕቶ ምስ ቀረበሉ እውን እምቢ ኢዩ ዝደገመ። 2.6) ንሻዕብያ ዝተዋህበት ዓባይ ጉንዖ። ዝርሳዕ መኣስ ኮይኑ ኣቶ ህዳሰ፡ ሕቡራት ሃገራት ዓለም ኣብ ናይ ኤርትራ ረፈንደም ተዓዘብቱ ክልእኽ ሕራይ ዝበለ እኮ፡ ካብ እቲ ንስኹም "ወያናይ ደሞክራስያዊ ስርዓት" ብዝብል መጸውዒ ስም ናብ ንባብ እተቕርብዎ ናይ ትማሊ መላፍንቲ ናይ ሎሚ መባእስቲ ሻዕብያ፡ ኣብ ናይ ኤርትራ ረፈንደም ኢድኩም እንተሓወስኩም ቅር ኣይብለናን እዩ ዝብል ናይ ባዕሉ ምርጫ፡ ቡስጣ መሊኡ ምስ ለኣኸ ኢዩ። ስለ እዚ እዛ ምርጫ እዚኣ ብዛዕባ ኤርትራ፡ ቅድሚ ድምጺ ህዝቢ ኤርትራ፡ ዝተመዝገበት ናይ ምርጫ ዓይነት ኢያ። ካብ ሱር መሰረታ ድማ ነቲ ካብ መበቆሉ ጸረ ህዝቢ ኢዩ ኔሩ ዝበልኩሞ ሻዕብያ ዝተዋህበት ጉንዖ ኢያ። እወ፡ ከም እቲ ዝበልኩሞ ሻዕብያ ካብ መበቆሉ ጸረ ህዝቢ ኢዩ ኔሩ ትብል ገላጺት ሚዛንኩም እሞ ሓዙለይ። ኣነ እውን ሓቅኹም ኢኹም ዝብል ሚዛነይ ክምልኣኩም። ከመይ'ሲ ካብኡ ዝሓይሽ ትሕዝቶ ከም ዘይብሉ ተግባሩ እዩ ምስክሩ። እቲ ዝገርም እኮ፡ ነዚ ጸረ ህዝቢ እዚ ምስ ሕቡራት መንግስታት ናይ ዓለም ተዋሲኡ፡ መደቡ ከፈጽም ዋሕስ ዝኾኖ ወያናይ ዴሞክራስይዊ ስርዓት ምዃኑ ኢዩ። ብተመሳሳሊ ኣበሃህላ ዋሕስን ምስክርነትን ናይ ኢትዮጵያ ብጽሑፍ ምስ ተቐበለ ኢዩ ውድብ ሃገራት ናይ ዓለም፡ ባርነትን ናጽነትን ንዝብል ናይ ምርጫ ሕቶ ብጎቦ ዓይኑ ክዕዘብ፡ ኣእዳዉ ኣጣሚሩ ኣእጋሩ ናብ ኣስመራ ዘእተወ። ካልእስ ይትረፍ እዛ ሕቶ ንመጻሕፍቲ ናይ ታሪኽ ምእንቲ ክትበቅዕ'ሲ ቁሩብ ኣመሓይሽዋ እኳ ዘይበለ። ብዘይምግናን እምበኣርከስ እዛ ኩላትና ንፈልጣ ናይ ወያናይ ዴሞክራስያዊ ስርዓት ምርጫ ኣብ መዝገብ ምስ ሰፈረት እዩ፡ ባርነትን ናጽነትን እምበር ኢትዮጵያን ኤርትራን ዘይተወዳድር ናይ ረፈረንደም ወረቐት ናብ መድረኽ ዝቐረበት። ስለ እዚ ኣብ ምርቃቕ ናይ እታ ሕቶ እቲኣ ካብ እቶም ኤርትራውያን ኣብ ረፈረንደም እኮ መሪጾም ኢዮም እትብልዎም ሓፋሽ! ንላዕሊ ወያነን ሻዕብያን እዮም ክዝከሩ/ክምስገኑ/ክምረሩ ዝግባእ። ከመይ'ሲ ህዝቢ መጓሰ ምዃኑ ትስሕትዎ ኣይብልን ኣነ። 2.7) "ህዝብታት ኤርትራ ኣብ እዋን ረፈረንደም ምስ ኢትዮጵያ ጉርብትና እምበር ሓድነት ማለትስ ባርነት ኢያ ኢሎም ደምዲሞም" ስለ እዚ ክቡር ኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያ "ህዝብታት ኤርትራ ኣብ እዋን ረፈረንደም ምስ ኢትዮጵያ ጉርብትና እምበር ሓድነት ማለትስ ባርነት ኢያ ኢሎም ደምዲሞም" ንትብል ኣበሃህላኹም ደጊምኩም ከተንብቡለይ፡ ነዛ ጽሕፍትኹም ሒዘ ሰንበት ንግሆ ናብ ደገ ሰላም ክትሳጉሙ እንከለኹም ኣብ መንገድኹም ጸኒሐ፡ እስኪ ኣብ እዛ ኢደይ ጥቕዑ እንተዝብለኩም፡ ሰኣሊ ለነ ቅድስት! ከምኡኸ ኢለ ድየ ወደይ፡ ንሰብ እባ ኣይትንገር በጃኻ ትብሉኒ እዩ ዝመስለኒ። ከመይ'ሲ ኣብ ኣመሪካን አውሮጳን ምናልባት እውን ኣብ ገለ ገለ ምዕቡላት ሃገራት እንድዒ እምበር፡ ከም እዚ ናትና ዝመስል ብብረት ኣብ ዝሓስብ ናይ ፖለቲካ መድርኽ፡ ናይ ሓሳባት ፍልልይ ተቓሊሶም ክዋደቑ ዕድል ኣይወሃቦምን እዩ። ስለ ዝኾነ ድማ ብብረት ዝሓስብ ስርዓት ኣብ ስልጣን ኮይኑ ኣብ ዘዋድዶ ናይ ምርጫ ዓይነት ምስታፍ ከም መለክዒ ዝጽብጸብ እንተኾይኑ፡ ኣብ ናይ ኤርትራ ረፈረንደም ጥራይ ዘይኮነ'ሲ ኣብ ምርጫታት ናይ "ወያናይ ደሞክራስያዊ ስርዓት እውን" ምሳኹም ሪጋ ሒዝና ንውዕል ሰባት ከም ዝነበርና ዝረሳዕኩሞ ኣይመስለንን። ወይስ ብዛዕባ እታ ተረሓሕቐና እትብልዋ ናይ ምርጫ ዓይነት ጥራይ ምትንታን እዩ ምርጫኹም? 3.ብዓባያን ብኽብርታን ንዘለኣለም ትንበር። ክቡር ኣቶ ህዳሰ፡ መን ይፈልጥ፡ መንገዲ ለውጥን ዕርቅን ምእንቲ ክጥጥሓልና'ሲ፡ እቶም ብሓባር ንፈልጦም ዘውድን ደርግን፡ ሻዕብያን ወያነን ዝብሉ ኣስማት፡ ብዛዕባ - ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ - በብእዋኖም ከም ዝበረቑ ናይ ሓሳባት ዓይነት ንምርኣይ ክሓተኩም እሞ ኣፍቅዱለይ። እወ፡ ንግዜኡ ሕራይስ'ኪ ቀጽል ክትብሉኒ ተስፋ ክገብር ኢየ። ተስፋይ ተመርኲሰ ድማ፡ ካብ እዞም ዝተጸብጸቡ ሓሳባት፡ ብንጽጽር ምስ እዋን ክተዓጻጸፍ ዓቕምን ዕድልን ኣለዎ ክበሃለሉ ዝኽእል በዓል እዋን፡ እቲ ንስኹም "ወያናይ ዲሞክራሲ እምነትናን ሃይማኖትናን" እትብሉዎ ናይ ሓሳባት ዓይነት ኢዩ። ስለ እዚ ድማ ይመስል "ኣብ ኢትዮጵያ ወያናይ ዴሞክራሲያዊ ስርዓት ምህላዉ፡ ንኩለን ጎረባብቲ ሃገራት ዓብዪ ዕድል ኢዩ" ክሳብ ምባል ዝበጻሕኩም እሞ፡ ገጽኩም ምልስ ኣቢልኩም ብዛዕባ እቲ ኣጋጢሙና ዘሎ ፈተና እንታይ ከም ዝመስል ክትጥይቑና ተስፋ ክገብር ኢየ፡ እንተ በልኩ እንታይ እሞ ከፊኡካ፡ ትብሉኒ ኣይመስለንን። ኣብ እዋንኩም ህዝብን ባህልን ይበርስ ስለ ዘሎ። ምግናን ዘይብሉ! ኣብ ደምበኹም ዝእከብ ዘሎ ናይ ቆልዓ ሰበይቲ፡ ናእሽቱ ምስ ዓበይቲ … ዓለም ምስ ፈለስቲ ብኽያትን ንብዓትን፡ ዘፍስሶ ዘሎ ሓሳባት ቀሊል ምስክር ከምዘይኮነ ትጠራጠሩ ኣይብልን ኣነ። እወ፡ ከም እቲ ዝበልኩሞ ወያናይ ዴሞክራሲያዊ ስርዓት ምህላዉ ንኩለን ጎረባብቲ ሃገራት ዓብዪ ዕድል እንተኾይኑ፡ እዚ ተስፋናን መጻኢ ዕድልናን ከነማዕድወሉ እትዕድሙና ዘለኹም ስርዓት፡ ብመዳፍዕን ወተሃደራትን ዝረቅቕ ለውጢ ካብ ምሕላም ተበራቢሩ፡ ምስ ሓሳባት ናይ እዚ ኣብ ደምበኹም ዝእከብ ዘሎ ህዝቢ ክስጉም ጽቡቕ ፍቓዱ ኣብ ዘግሃደሉ መዓልቲ፡ ነቲ ንረብሓ ህዝቢ ትግራይ ዘስግእ እዩ ብምባል ናብ ኣንበብቲ ናይ ጽሑፍኩም ከተቕርብዎ ዝፈተንኩም "ውዲት??" ናይ ኣግኣዝያን ይኹን ናይ ሻዕብያን ኣዕራብን ምሕዝነት፡ ውሕዥ መረብ ንሓላሉ ክጸራርጎ ኢዩ። ብዓይንኹም ትርእይዎ ከም ዘለኹም፡ እዚ ስደተኛ ህዝቢ እዚ መብዛሕትኡ ትግርኛ እዩ ዝዛረብ። ብባህሊ ይኹን ብቛንቋ ሕቡእ ምስጢር የብሉን። ደወል እንተ ተደዊሉ ምስ ህዝቡ ምስ ህዝቢ ዓድታት ናይ እቲ ከባቢ ተኣኪቡ ካብ ብትግርኛ ብዝያዳ - ብግእዝ - እዝግዮ ዝብል እንዳእሉ። ስለ እዚ ከም እዚ ዝመስል ተመሳሳልነት ዘለዎ ህዝቢ፡ ብስጋን ብመንፈስን ካብ ዝገርፎ ስርዓት ኣምሊጡ፡ ሰኪሑን ባህሪሩን፡ ሩባ ጥራይ ዘይኮነስ ፈንጅን ቦምብን ተሳጊሩ፡ ተለዊጡን ለውጢ ደልዩን ናብ እቲ ይብጽሓኒ ኢዩ ዝብሎ ህዝብን ባህልን እንተመጽአስ ስደተኛ ተባሂሉ ኣብ ካምፕ ምእካቡ፡ እንታይ ዓይነት ለውጢ ንምምጻእ ኢዩ ትጽቢት ዝግበረሉ? ካብኡ ዝሓይሽ ኣማራጺ ተሳኢኒ ድዩ? ከም ርኢቶይን ትጽቢተይን ናይ ከም እዚ ዝመስል ህዝቢ ሓሳባት ምእንጋድ ናብ ሰላምን ምዕባለን እምበር ናብ ስግኣትን ምጥርጣርን ኣይወስድን እዩ። ህዝብታት ኣቀራሪቡ ጎደና ለውጥን ዕርቅን ዝጸርግ ንሱ ኢዩ። ልዕሊ ኹሉ ድማ ኣብ እቲ ብግእዝ ዝዝረበሉ መድረኽ ምስ ተኣከቡ "ሕድግ ለነ ኣበሳነ ከመ ንሕነኒ ንህድግ ለዘኣበሰ ለነ" ዝብል ጸሎት ብሓባር ስለ ዝደግሙ፡ መልእኽቶም ከመሓላልፉ ንዝደልዩ መራሕቲ ጽቡቕ ኣጋጣሚ እዩ ዝፈጥረሎም። ካልእ ንምባል ዘይኮነ'ሲ፡ ናይ ሕቡራት ሃገራት ትኳቦ ክቕለቡ ኣብ መዓቑቦ ስደተኛታት ተሓጺሮም ተስፋ ካብ ዝቖርጹ'ሲ፡ ሰሪሖም ምእንቲ ክነብሩ ምስ ህዝቢ ኢትዮጵያ ተመሳሲሎም ምእንቲ ክነብሩ፡ ክሳብ ጎንደርን ሸዋን … ወለጋን ከፋን … ኣሩሲን ሓረርን … እንተ ተፈቕደሎም ኣብ ልዕሊ ልኡላውነት ናይ ኢትዮጵያ ይኹን ኣብ ልዕሊ ረብሓ ናይ ኢትዮጵያውያን ክሳራ ዝህልዎ ኣይመስለንን። ምናልባት ብዘይካ ትግራይ ካልኦት ክልላት፡ ስደተኛታት ናይ ኤርትራ ኣይንቕበልን ኢና ስለ ዝበላ እዩ ዝበሃል እውን ኣይመስለንን። ብሓጺሩ ኤርትራዊ ስደተኛ ኣብ ካምፕ ምዕቋብ'ሲ ኣብ ሱዳን ንልዕሊ ፍርቂ ዘመን ተኻይዱ፡ ሕጂ ድማ ናብ ከንያ ኡጋንዳ ደበብ ሱዳን … ክሳብ ኣንጎላን ደቡብ ኣፍሪቃን ተባጺሑ ሎ። እቲ ዝገርም ካብ እዘን ሃገራት እዚኣተን ኣብ ገለ ገሊአን ንዝዓለቡ ኤርትራውያን ዝፍቀደሎም ናይ ናብራ ዓይነት ምስ ናይ እቶም ዜጋታት ዝምጥን እኳ እንተኾነ፡ ባህልን ህዝብን ካብ ምብራስ ግን ኣይከላኸልን እዩ። 3.1) ምስናፍ እኳ ኣይተሰነፍናን ኣላሽ ግን ንብል ኣለና። ሓቂ እሞ ንዛረብ ኣቶ ህዳሰ፡ ባድመ ናይ መን ኢያ ዝብል ሕቶ መኣስ ኮይኑ መልሲ ስኢኑ ዘሎ። ኲናት ናይ ባድመ ተወሊዑ ምዕራፍ ሓደ … ክልተ ክብል እነክሎ'ሲ ኣብ እቲ እዋን እቲ ኣብ ኢትዮጵያ ንዝተኸስተ ድርቂ ዝኸውን እኽሊ ረድኤት ብዓሰብ ንምሕላፍ ኣምሲሉ ኩነታት ናብ ሰላም ገጹ ዘድህበሉ ምኽንያት ክፈጥር ፈቲኑ ኔሩ። ፈተንኡ ድማ ልኡኹ ናብ ኣስመራ ሰዲዱ ከም ዝጀመሮ ትርስዕዎ ኣይብልን ኣነ። እቲ ሽዑ ዝተንጸባረቐ ፍልልይ ሕጂ ንምዝካሩ ዝኣክል፡ ካብ ኣስመራ ዝተሰምዐ መልሲ፡ "ገለል ኣሉ እንጂ ኣልሸሹም" ዝብል ምስላ ናይ ኣምሓርኛ ዘዘኻኽር እዩ። በቲ ናይ ሽዑ ኣበሃህላ ንምዝካሩ ዝኣክል ግን፡ ህዝቢ ኢትዮጵያ ብጥሜት ክመውት ስለ ዘይንደሊ እቲ እኽሊ ረድኤት ብዓሰብ እንተ ሓለፈ ኣይንቃወምን ኢና ዝመስል ቀለም ዝተቐብአ ኮይኑ፡ ምስናፍ እኳ ኣይተሰንፍናን፡ ኣላሽ ግን ንብል ኣለና ዝመስል እዩ ኔሩ። ብሸነኽ ኢትዮጵያ ዝተዋህበ መልሲ ግን፡ እቲ ዝተባህለ ናይ ረድኤት እኽሊ ብዓሰብ እንተሓሊፉ ሻዕብያ ክንድ እዚ ሚልዮን ዶላር ክረኽቡ እዮም። ከምኡ ዝመስል ረብሓ ምእንቲ ከይረኽቡ እንዳ ሻዕብያ እቲ ረድኤት ወላ ካብ ሞምባሳ ብነፈርቲ ከነመላልሶ ኢና እምበር ብዓሰብ ክኣቱ ኣይንፈቕደሉን ኢና ዝመስል ኣውዲቕካ ምሕሳይ ኢዩ ኔሩ። 3.2) ኣብ ጉራዕ የራኽበና! ትናንት ዛሬ ኣይደለም ዝብል ዘረባ ወያነ እሞ ዘክሩለይ ክቡር ኣቶ ህዳሰ፡ ሎሚ'ሲ ታንክታት፡ ነፈርቲ ኲናት፡ ከምኡ እውን መራኽብ ውግእ ናይ ደቂ ስግር ቀይሕ ባሕሪ፡ ኣብ ወደባት ናይ ኤርትራ ሰፊረን ኣለዋ ክበሃል እንከሎ፡ ኣብ ኢትዮጵያ ዘንጸላሉ ዝመስል ዘሎ ደመና ጣቋ የብሉን። ከመይ'ሲ ድሕሪ ወራራት ናይ ቱርኪን ጥልያንን… ፍሉይ ባህልን ብሉጽ ዕጥቅን ዘለዎም ደቂ ስግር ቀይሕ ባሕሪ ኣብ ናይ ኤርትራ ወደባት ብወግዒ ዘሳፍሑ ዘለዉ፡ ሕጂ እዮም፡ ዝብል ወረ እንተ ተነግረ። መንገዲ ቐደምና ይግበረልና ጥራይ እምበር፡ ኣብ ጉራዕ የራኽበና ዝብል ናይ ሰብ ቀደም ዝና፡ ወይ ድማ ናይ የመን ጉዳይ ምስ ሃድአ ከም ዝወጽኡ ኣረጋጊጾሙልና እዮም ዝብል መጣጥሒ ስልጣን ዘመኽንየሉ ኣይመስለንን። ስለ እዚ ከም እዚ ዝመስል ክስተት ኣብ ዓድን ዓውድን እናተጋህደ እንከሎ፡ ቀሚሽ ኣደይ ሓንኲሉኒ ብዝመስል ምኽንያት ምስ ተባህለ ናይ ኣግኣዝያን ምቁርቛስ፡ "ኣህያውን ፈርቶ ዳውላውን" ዝብል ምስላ ዘዘኻኽር እዩ፡ እንተ በልኩ፡ ክላ ሱቕ በል! ንስኻስ ምስ ኣምሓርኛ ዝነበረካ ፍቕሪ እባ ኣይወዳእካን ትብሉኒ ኣይመስለንን። ረሲዕኮሞ ዲኹም? መስቀል ሒዞም ዝመጽኡ ኣባ ማስያስ እኳ ካብ ዓበይቲ ዓዲ ናይ ደንካልያ ንእሽቶ መሬት ገዚኦም ዘናኸሱዋ ቁልዒ ዓድን ዓውድን ዘቃጸለት። ሕጂ ድማ ግዜን ዓቕምን ኣለኩም እሞ፡ ምስ እዋን ተመሳሰሉ። ብናይ ሻዕባያ ሽፍትነት ወይ ድማ ብናይ ኣምሓራ ትምክሕተኛነት ምውርዛይ ንርእስኻ ምትዕሽሻው እዩ ዝመስል። ካልእስ ይትረፍ ፕረሲደንት ኢሳያስ እኳ ናብ ደብሪ እንዳ መዓለ ኣቦኦም ዝኣትዉሉ ዕድመ ይቀራረብ ስለ ዘሎ፡ ጋዶ ካብ ምባል ብማዕዶ ኣብ ውሽጡ ኣቲና መሰልና ምሕላው ነግህዶ ምባል፡ ናይ ዓወት እምበር ናይ ስዕረት ምልክት ኣይመስለንን ንኣይ። ብሓጺሩ'ሲ ብዓሰብ ክትሓልፉ ምስ እዋን እንተ ተዓጻጺፍኩም፡ ኣብኡ ሱር ምስ ዝሰድድ ዘሎ ለውጢ ብምውሳእኩም ንኢትዮጵያ ኢኹም ዘኽበርኩም። … ብዓባያን ብኽብርታን ንዘለኣለም ትንበር። ምናልባት ኣብ ኣስመራ ኤምባሲ እንተኸፈትኩም ድማ ድርብ ስረ እዩ ዘዕጥቐኩም። 3.3) "ብዛዕባ ውህደት ደቅና ይሕሰቡሉ።" ክቡር ኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያ፡ እቲ ኹሉ ብዛዕባ ሓሳባት ናይ ኣግኣዝያን ከተማርሩ ውዒልኩም'ሲ ኣብ መወዳእታ "ብዛዕባ ውህደት ደቅና ይሕሰቡሉ" ዶበልኩም። እዚኣ ደኣ፡ ሓደ-ሓደ ዝባኑ ዝቐልዐ ናይ ቃላት ኣሰዃኹዓ ግልፍ ግልፍ ኣቢልካስ ምስ ትሕዝቶ ናይ እቲ - ውዲት ኣግኣዝያን - እትብልዎ ሓሳባት ተቀራርበኩም ኢያ ትመስል። ካብ በልኩም ግን፡ "ብዛዕባ ውህደት ደቅና ይሕሰቡሉ" ክሳብ ምባል ዘብጽሓኩም ሓሳባት'ሲ እንታይ ኢዩ? ዝኾነ ኾይኑ ብዛዕባ ውህደት ምብህሃል ዝፍቀድ እንተኾይኑ፡ ንሓሳባትኩም ምስ እቲ ሓሳባት - ውዲት ናይ ኣግኣዝያን - እትብልዎ እተመሳስሎ ካልኣይቲ ነጥቢ ክውስኸልኩም፡ "እነሆ ናብ ናይ ቀደም ናይ ስልጣነን ምዕባለን ቦታና ንምምላስ ኣብ ስሉጥ ጉዕዞ ንርከብ።" ዝብል ጽሑፍ ይንበብ ኣብ ወረቐትኩም። ክቡር ኣቶ ህዳሰ፡ ምዕባለ ኣብ ታሪኽ ብድሕሪት ድዩ ብቕድሚት ዝርከብ ዝብል ክርክር ኣይኮነን ዘዛርበኒ ዘሎ። እቲ ናይ ኣግኣዝያን ሓሳባት እውን ኣብ ናይ ቀደም ታሪኽ እዩ ዘሎ እሞ፡ ከም ኣበሃህላኹም ናብ ናይ ቀደም ገጹ እንተኾይኑ ናይ ምዕባለ ጉዕዞና'ሲ፡ ኣግኣዝያን ዝብል ሓሳባት እውን፡ ንእግረ መንገድና ከጋጥመና ይኽእል እዩ እሞ፡ ብእዋኑ ኣንፈት ናይ ጉዕዞና ኣብ ምምራጽ ስረ ዘዕጥቐና ሓዲሽ ሓሳባት የድሊ ሎ ክብል ኢየ ዝፍትን ዘለኹ። ዝኾነ ኾይኑ ግን ምዕባለና ብድሕሬና ዘይኮነስ ብቕድሜና ኢዩ ዘሎ። … ዘይረአናዮ ይፍጠረልና እኳ ዝበሃል። ወይስ ካብ ዘይትፈልጦ መልኣኽስ እትፈልጦ ሸይጣን ዝመስል ምርጫ እዩ ወቓሕ ዝብለኩም። ክቡር ኣቶ ህዳሰ፡ በብቑሩብ እንዳ በርሀ ይመጽእ ከም ዘሎ፡ ናይ ስልጣን ህርፋኖም ምእንቲ ከርውዩ፡ መራሕትናን መማህራናን፡ ንሕናን ንሳቶምን ክሳብ ንብል … ፈላልዮም … ኣሜን ምሰ'በሉና፡ በለስና በሊዖም ዓፍትዮም፡ ናይ ሸዋ ጮማ መዥሪጦም ከሲዖም፡ ዝብል ናይ መናብርትኻ ኩላሶ ዝፈቅድ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ንዕድመይን ንዕድመኹምን እንታይዶ ገዲፉሉ እዩ። ኣሕሪርዎ እኮ ኢዩ። ሕጂ ድማ፡ በ'ገላልጻ ናይ ሓደ ሓውና፡ ብልዒ ኣይተብዝሕ ከይትሓምም ዝበሃለሉ ክፋል ናይ ዓለምና ከም ዘሎ ስደትና እናመስከረ፡ ጠስምናን መዓርናን ከነስተማቕር ግደፉና ወሲኽኩሙሉ። ንሱ ከይኣክል ድማ ብዛዕባ ውህደት ደቅና ይሕሰቡሉ ብምባል ሕመቕይን ሕመቕኩምን ዝመልኦ ናይ ታሪኽ ለቖታ ናብ ዝባን ናይ ደቅና ንጽዓኖ ክሳብ ምባል ተመጣጢርኩም። ክቡር ኣቶ ህዳሰ ደቅኹም እንድዒ እምበር ደቀይ'ሲ ኢትዮጵያ ንምባል ነታ 'ጵፕ' ክሳብ ምባል ኢዮም ኣብ ናይ ስደት ባህሊ ዝጥሕሉ ዘለዉ። እዚ ለውጢ እዚ ናተይ ሕመቕን ክሳራን ጥራይ ዘይኮነ'ሲ መግለጺ ናትኩም ሕመቕን ክሳራን እውን ኢዩ። ስለ እዚ ኣብ ኤርትራ ዝቕጽል ዘሎ ናይ ህዝብን ባህልን ዕንወት ንምህዳእ ዓቕምን ግዜን ምስ ኢትዮጵያ፡ ብፍላይ ድማ ምስ ወያነ ሎ እንተ በልኩ ቅር ዝብለኩም ኣይመስለንን። ምናልባት፡ ብዛዕባ ረብሓ ህዝቢ ትግራይ ዘስግእ ኩነታት ዝረኣየኩም እንተ ኾይኑ ግን፡ ኣብ ዓዲ እንግሊዝ ወይ ድማ ኣብ ኣስራኤል … ተዓቚቦም፡ ተረፍ ናፍቖቶም፡ ኣግኣዝያን ዝብል ሓሳባት ካብ ናይ ታሪኽ መጻሕፍቲ ከንብቡ ዝፍትኑ ዘለዉ ሰባት ዝተዛረብዎ ዘረባ ምኽንያት ክኸውን ኣይክእልን እዩ። ንሕና ክንነብረሉ ዘይከኣልና፡ ወያነን ሻዕብያን ብሜላ ክጥቀሙሉ ዘይከኣሉ ዓሰብን ባጽዕን'ሲ ናይ ጽባሕ እንድዒ እምበር ንሕጂ'ሲ ወተሃደራት ናይ ጎረባብቲ ሃገራት የስተናግድ ኣሎ፡ ይበሃል ኣሎ። ምናልባት ኣዕራብ ከይብለኩም ንሳቶም ደኣ ናይ ትምክሕተኛ ኣምሓራ ጸላእቲ እንዳኣሎም ከይትብሉኒ ስለ ዝተጠራጠርኩ ኢየ ናይ ጎረባብቲ ሃገራት ክብል ዝመረጽኩ። 3.4) "ህዝቢ ኤርትራ ዝሕሾ ስለዝመረፀ፡ ንሕና ምርጭኡ ክነኽብረሉ ኢዩ ዝደሊ፡" ዝመስል መማቕርቲ ኣለዎ ናይ ኣቶ ህዳሰ ትንታነ። ስለ እዚ ድማ ኢየ ደሓንዶ ኣለኹም ዘይኮነ'ሲ ኤርትራውያን ጽቡቕ ኣለኹም ምባል ዝቐልሎም ኢዮም ዝመስሉ ክሳብ ምባል ዝደፈርኩ። ኣዝዩ ዘሕዝን እዩ። ክሳብ ክንድ እዚ ዲና ብቛንቋን በ'ተረጓጉማ ናይ ታሪኽን ተረሓሒቕና? ኣቶ ህዳሰ ክህበኩምዶ ወረ። ኣነ'ሲ ኣብ ኢትዮጵያ እነብር ኔረ። ሽሕ እኳ ምርጫይ ኣብ ኢትዮጵያ ክነብር እንተ ነበረ፡ ከም ዓለመይ መሰለይ ተገፊፈ ተባሪረ። እቲ ብድሕሪኡ ዘጋጠመኒ ኩነታት ድማ፡ ምናልባት ዕድመ እንተ ሂቡና ፈጣሪ፡ ጽቡቕ ኣለኹም ገዲፍኩም ደሓንዶ ኣለኹም ምባል ምስ ጀመርኩም ከውግዓኩም ተስፋ ክገብር ኢየ። ንግዜኡ ኣብ ስደት ኮይነ፡ ብሓሳበይ ስቕል ኣውርድ ከብሎ እንከለኹ ንትንታነኹም፡ ሽዑ እውን ትኣምኑኒ ኣይመስለንን። ናይ ምርጫ ነገር ካብ ተላዕለ ግን፡ ኣብ ካልኦት ሃገራት ከም ዝተገብረ - ወረ - ሰሚዕና፡ ትምህርቲ ምእንቲ ክኾነና፡ ብዛዕብኡ እናዕለልና፡ ናብ ምርጫ ገጽና ክሳብ ንስጉም ብዛዕባ ዝብላዕ ዛዕባ እንተ ተመያየጥና ይሕሸና። ብርግጽ ግን ህዝቢ ኤርትራ እንታይ ከም ዝደሊ ክምህለል እንከሎ፡ ጽን ኢሉ ዝሰምዖ ኣላዪ እምበር፡ እንታይ ከም ዝደሊ ዝፈልጠሉ ጠንቋሊ ሃሰስ ዝብል ዘሎ ኣይመስለንን። 3.5) ትምክሕቲ። እዛ ሚዛን ኣበሃህላ እዚኣ ምስ ፖለቲካዊ መልክዕ ናይ ሻዕብያን ናይ ኣምሓራን (ሸዋ) ክትዝከር እንከላ ኣዝያ ትደምቕ ትኹን እምበር ንብዙሓት ትትንክፍ ኢያ። "… ዘመኑን የመረመሩ ወይንም በዘመኑ የኖሩ ባለሙያዎች እንደሚነግሩን በቆዳቸው ቀለም የሚታበዩ፡ በጥንታዊ ታሪካቸው የሚኮሩ፡ በጸረ ቅኝ ገዢ ትግላቸው የሚመኩ ኢትዮጵያውያን ለኣፍሪካ ይባል ለጥቅሉ ጥቁር ህዝብ ባላቸው "ኣጉል ግምት" ይታወቃሉ። ራሳቸውን እንደ ኣፍሪካዊ ለመቁጠር ይቸገራሉ። ንጽጽራቸውም ሰርክ ከኣመሪካና ከኣውሮፓ ጋር ነው። (ግሪንፊልድ፡ 319፣ ባሕሩ 2010፡ 13) [5 57] ስለ እዚ'ሲ፡ ዝመልኽ ከም ድላዩ ይጭርሕ ክበሃል እንተዘይኮይኑ ዝድለ ዘሎ፡ ብዛዕባ ትምክሕቲ ኣይንሕሾ ኣይንሓምቆ እዩ ታሪኽ ዝብል ዘሎ። ብርግጽ ግን ብሰሜን ትምክሕቲ ሻዕብያ ብደቡብ ድማ ትምክሕቲ መሳፍንቲ ኣምሓራ ዝዘርእዎ ጉርዲ-ምርዲ ምህላዉ ዘየካትዕ እንተኾይኑ፡ ኣብ መንጎ-መንጎ ንኡድ ናይ ምብህሃል ጥበብ ኣሎ ክበሃል እንተኾይኑ ዝድለ ዘሎ፡ ሃየ እባ ንለውጥን ዕርቅን ንጠቐመሉ፡ ምባል ማለት ዘይዓውድኻ ምቁማት ዘስምዕ ኣይመስለንን። 3.6) ጸላኢ። ኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያ፡ ሻዕባያ'ሲ ንመንግስትን ንህዝቢ ኣምሓራን ብዘይፍልልይ "ጸላኢ" ከም ዝብሎም ይዝክሩ። ሓቂ ድማ ኢዩ። ይኹን ደኣ እምበር እዚ ኣበሃህላ እዚ ምስ ሻዕብያ ጥራይ ዝሕጸር ኣይኮነን። ወያነ እውን ክሳብ ሕጂ ካብኡ ዝሓይሽ ኣበሃህላ ኣየማዕበሉን። ካብ ተላዕለ ግን፡ ነዚ ኣበሃህላ እዚ መበቆሉ፡ ሃጸይ ዮውሃንስ ምስ ሞቱ፡ ሃጸይ ምንሊክ ስልጣንን ዝናን ካብ ኣኽሱም ናብ ሸዋ ምስ ኣግዓዝወን፡ ኣብ ትግራይ፡ ኣንጻር ጸብለልትነት ናይ ኣምሓራ ዝሕንሕን ሓሳባት ጥጡሕ ባይታ ከም ዝተነጽፈሉ ብየማንን ብጸጋምን እዩ ዝንገር። ካልእስ ይጽናሕ፡ ርሑቕ ከይተኸደ፡ ኣብ ኢትዮጵያ ዝተጻሕፉ እዋናውያን መጻሕፍቲ ትግርኛ ነዚ ዝምባለ እዚ ብንጹር ኢዮም ዘንጸባርቕዎ። ኣብነት ንምጥቃስ፡- 1. የትግራይ ህዝብና የትምክሕተኞች ሴራ - 1998 2. እምቢታ ኣንፃር ወረርቲ - 2005 3. ቀዳማይ ወያነ - 2005 ዝጽብጽብዎ ኣበሃህላ እኹል ትሩፍ ኢዩ። እዚ ጸላኢ ክብል ድቃስ ስኢኑ ድቃስ ዝኸልእ ናይ ቂምታ ፖለቲካ፡ ብዛዕባ ኣነቓቕልኡን ጥልቀቱን ንተመራመርቲ ናይ ታሪኽ ዝግደፍ ይኹን ደኣ እምበር፡ ኣብ መንጎ መሳፍንቲ ናይ ተዛረብቲ ኣምሓራኛን መሳፍንቲ ናይ ተዛረብቲ ትግሪኛን ንመዋእል ሱር ዝሰደደ ናይ ኣነዶ ንስኻ ንመልኽ ህልኽ ከም ዝነበረን ዘሎን ዘካትዕ የብሉን። እዚ ህልኽ እዚ ናብ ህዝቢ ክወርድ እንከሎ ግን፡ ብዛዕባ ፍልልይ ኣረኣእያ መጻኢ ዕድል ናይ ኢትዮጵያ ዝምህር ናይ ስልጣን መጣጥሒ ሜላ ይጉልበብ እዩ። ምቅዋምን ኲናትን ድማ የስዕብ። ዝኾነ ኾይኑ ብፍላይ ሃጸይ ምንሊክ፡ ስልጣንን ዝናን ካብ ትግራይ ናብ ሸዋ ብምግዓዞም ጥራይ ዘይኮነ፡ መረብ ምላሽ ንጥልያን ሂቦም፡ ንህዝብታት ተዛረብቲ ትግርኛ ኣብ ክልተ ዝመቕሎም ናይ ምርሕሓቕ ባህሊ ሱር ዝሰደደሉ ነቓዕ ብምፍጣሮም ይጥቀሱ እሞ፡ ድሕሪ ዓወት ናይ ዓድዋ፡ ንዓወቶም መሰረት ብምግባር ክሳብ ኣስመራ ዘይምቕጻሎም፡ ከም ጓና ጥራይ ዘይኮነስ ከም ጸላኢ ተቖጺሮም ብጽኑዕ ይምረሩን ይውቀሱን። ካብ እዚ መረረ እዚ ብምብጋስ ብዝመስል ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ድማ ኣብ መንጎ እቲ ጥልያንን ፖለቲከኛታት እንዳ ሃጸይ ምንሊክ ዝገማምዕዎ፡ ትግርኛ ዝዛረብ ህዝቢ፡ ለውጥን ዕርቅን ኣስፊንካ ንምቅርራቡ በብዓየነቱ ጻዕርታት ከም ዝተፈተነ እዩ ዝንገር። ካብ እዞም ጻዕርታት እዚኣቶም፡ ክንዲ ምቅርራብን ምርሕሓቕን ናይ ሻዕብያን ወያነን ዝኣክል ድሙቕ ስምብራት ኣብ ታሪኽ ዝገደፈ ጻዕሪ ግን ዛጊት ኣይተመዝገበን። ሕጂ እውን ኣግኣዝያን ዝብሉ ሓሳባት ብልጭ ብልጭ እንተበሉ ንኣይ ኣይገርመንን። ከመይ'ሲ ሽሕ እኳ መልክዑ እንተ ቐየረ፡ እቲ ጸገም ሕጂ እውን ናይ እዋን ኣድህቦ ይደሊ ከም ዘሎ ዝእምት ኣበሃህላ ስለ ዝመስል። ከምኡ እውን ትግራይ ትግሪኚ ዝብል ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ፡ ኣብ ትግራይ ብወግዒ ምንቅስቓስ ክጥዕሞ ስለ ዘይከኣለ … ክሳብ ምፍራስ ፈደረሽን ኣብ ኤርትራ እዩ ምስ እቲ ኣብኡ ዝነበረ ኩነታት ብጋህዲ ክዋሰብ ተፈቲኑ ኔሩ። ብሸነኽ ኤርትራ ኣብ ታሪኽ ናይ እዛ ምንቅስቓስ - ትግራይ ትግሪኚ - ብድምቀት ዝዝከሩ ወደ ኣስመራ ድማ ኣቶ ወልደኣብ ወልደማርያም እዮም። ኣቶ ወልደኣብ ምስ ቀዳማይ መራሕ መንግስቲ ኤርትራ ተድላ ባይሩ ክሳብ መበቆል ዝትንክፍ ህልኽ ኣስፊሎም ምስላጥ ምስ ኣበዮም፡ ምስ እቶም ብተድላ ተሳዒሮም ካብ ስራሕ መንግስቲ ዝተኸልከሉ ኣብርሃ ተሰማ ተላፈኑ እሞ፡ ልፍንቶም- ትግራይ ትግሪኚ - ንዝብል ሓሳባት ምስ ኣከለ ጉዛይ ዝተኣሳሰር መልክዕ ኣትሓዞ። ኣብ እዚ ጻዕሪ እዚ እቲ ኣዝዩ ዝገርም፡ ናይ ወልደኣብን ኣብርሃ ተሰማን ልፍንቲ፡ ኣብ መስርሕ ምግስጋስ መንግስቲ ኤርትራ ዝገደደ ሕልኽላኽን ምምቕቓልን ክፈጥር እምበር ሓዲሽ ሓሳባት ምሂሩ ከድምዕ ኣይከኣለን። ካብኡ ኣቶ ወልደኣብ፡ ኣንጻር ጸብለልትነት ናይ ኣምሓራ ዝነበሮም ህልኽ ንምቕጻል፡ ክሳብ ካይሮ ተሳፊሮም፡ ካብ ኣምሓራ ንምርሓቕ'ሲ፡ ምስ እቲ ካብ ክርስትና ምርሓቕ ቀዳማይ ዕላማ ዝነበሮ ኣረኣእያ መጻኢ ዕድል ናይ ኤርትራ ዝላፈን ሓሳባት ኣብ ምንጻፍ ተዋፊሮም። ስለ እዚ እቲ ነ'ምሓራ ከም ጸላኢ ዝሰርዕ ናይ ሓሳባት ታሪኽ ካብ ኣብ ኤርትራ ኣብ ትግራይ ብዝያዳ ይደምቕ። ሕጂ እውን ነቲ ከምኡ ዝመስል ኣብ ኤርትራ ዝገዝእ ዘሎ ሓሳባት፡ ዋናታቱ፡ ብኢትዮጵያውነትን ብኣኽሱማዊ ስልጣነን ዝምክሑ ኣቶ ወልደኣብ ወልደማርያም፡ ከምኡ እውን ኣቦሓጎታቶም ናይ ራእሲ ኣሉላ ወተሃደራት ኮይኖም መረብ ዝተሳገሩ ደቂ ፖለቲከኛታት እንዳ ሃጸይ ዮውሃንስ፡ ከም በዓል ፕረሲደንት ኢሳያስ ኣፈወርቅን የማነ ጃማይካን … ዝመስሉ፡ ደቀ ኣስመራ ኢና ብምባል ዝምክሑ ከዋኽብቲ እዮም ዋናታቱ። እወ፡ እቲ ዝገርም እቲ ፍልልይ ብድሕሪ ናጽነት ኤርትራ እውን ኣብ ኢትዮጵያ ምቕጻሉ ኢዩ። ብሕዳር 2016 ናብ ኣዲስ ኣበባ ከይደ ኔረ'ሲ… ምስ ሓደ መማህርተይ (ካብ ትግራይ) ኣማስያና ንፕያሳ ኬድና፡ ራያ ቢራ ዘይሕዙ ባራት ኣጋጢሞሙና። … ኣቶ ህዳሰ ግን "ንህዝቢ ትግራይ ካብ ሓዉ ዝኾነ 90 ሚልዮን ህዝቢ ኢትዮጵያ ነፂሎም ተቓሊሱ ዘረጋገጾ ዓዎታቱ ብእግሩ ክረግጾም ይሰብኩዎ ኣለዉ።" ክሳብ ምባል፡ ኣግኣዝያን ንዝብል መንቀሊ ሓሳባት የማርርዎ። ከም ርኢቶይ ሕውነት ህዝብታት ኢትዮጵያ ዘማትእ ኣይኮነን። ከምኡ እውን ኣብ ምህንዳስ ናይ ምንብባር ጥበብ መንግስታት ዝምስገኑሉን ዝንቀፉሉን ምምሕዳር ኣመዝጊቦም ክሓልፉ ባህርያዊ ኢዩ። ስለ ዝኾነ ኣብ እዋን ዴሞክራስያዊ ወያናይ ስርዓት፡ ካበ'ተኣላልያ ዝምድና ትግርኛ ተዛረብቲ ክልቲኡ ሸነኽ ሩባ መረብ ኣትሒዝካ ክሳብ ዝምድና ፖለቲካ ኣምሓርኛን ትግርኛን ዝምዝገብ ዘሎ ኣተኣላልያ ክውደስ ጥራይ ዘይኮነ ክህደስ ዝግብኦም ብዙሕ ኣለዎ። ኩሉ ሰብ ከም ዘይስሕቶ፡ ኣምሓርኛን ትግርኛን ደቂ ግእዝ እዮም። ብዘይ ምግናን ድማ ናይ ክልቲኦም ስምምዕ፡ ውግእ፡ ውድድር፡ ህልኽ፡ ኣነዶ ንስኻ ንመልኽ … ኣብ ምኹስኳስ ኢትዮጵያን ኢትዮጵያውነትን ዘበርከቶ ግደ መወዳድርቲ የብሉን። ብንጽጽር እንክረአ ብፍላይ ኣብ እዛ እዋን ዝረአ ዘሎ ምግምማት ኣምሓርኛን ትግርኛን ኣብ ዕዳጋ ናይ ቢራ ከየተረፈ እናተንጸባረቐ፡ "ንህዝቢ ትግራይ ካብ 90 ሚልዮን ህዝቢ ኢትዮጵያ ክንጽሎ…" ዝፍትን ውዲት ናይ ኣግኣዝያን ወይ ድማ ናይ ሻዕብያ ይረኣየኒ ሎ ክበሃል እንተ ኾይኑ ዝፍተን ዘሎ፡ ካብ ሓቂ ክትሕብኡ ብምፍታንኩም፡ ካብ ህዳሰ ናብ ውዳሰ እንተ ተቐየረ ናይ ብርዒ ስምኩም፡ ክሰማማዕ ይኽእል እዩ ምስ ትሕዝቶ ናይ ጽሑፍኩም። መደምደምታ። ኣብ መወዳእታ ከይተንከፍኩዋ ክሓልፍ ዘይደሊ ናይ ሃይማኖት ጉዳይ ኢያ። ደቂ ሰባት ዝበሉ ይበሉ፡ ክርስትናን እስልምናን ካብ ቀደም ካብ ጥንቲ መናብርትን መወዳድርትን ከም ዝኾኑ ዘማትእ ኣይመስለንን። ክልቲኦም መንገዲ ጽድቂ እዚ ኢዩ ክብሉ፡ ኣዝዩ ብዙሕ ናይ ሓሳባትን ናይ ብረትን ምርጻም ኣሕሊፎም፡ ገና እውን ነንሰዓብቶም ኣእሚኖም ኣብ ሙሉእ ዓለም ብዝጀመርዎ ይቕጽሉ ኣለዉ። ማዕረ ማዕረኦም ከኣ ብመንገዲ ጽድቂ ዝወራዘ ናይ ፖለቲካ ተበላጽነት በብዓይነቱ ሕብሪ ተቐቢኡ ንእዝኒ ሰዓብቱ ባህ ዝብል ኣበሃህላ ናብ እዋን ከቕርብ ልሙድ ኢዩ። እዚ ድማ ንኽልቲኦም ሓበርቲ መንገዲ ጽድቂ ከምዘይሕድሶም ዘጠራጥር ኣይመስለንን። ምናልባት እንተ ብገርሆም እንተ ብጉርሖም ዘዝሰምዕዎ ተባህለ ምድጋም ዝመርጹ እንተ ተቐልቀሉ ከኣ ገለ ገሊኡስ ካብ በሃሊኡስ ደጋሚኡ ዝብል ምስላ ዘዘኻኽር ኢዩ። ስለ ዝኾነ ድማ ኣግዝያን ዝብሉ ሓሳባት ንተዛረብቲ ቋንቋታት ደቂ ግእዝ፡ ብባህልን ቋንቋን ናይ ሓባር ረቛሒ ከም ዝነብሮም ዘዘኻኽር እዩ እምበር፡ ሕጂ ግእዝ ከም ቋንቋ ኣብ ደብርታትን ቤተክርስትያናትን ብምጥቕላሉ፡ ጥማዕ ቅዱስ መጽሓፍ ኣይገብሮን እዩ። ካልእስ ይትረፍ፡ ልዕሊ ኩለን ቋንቋታት ደቂ ግእዝ ናብ መበቆሉ ዝቐረበ ተመሳሳልነት ዘለዎ ቋንቋ ትግረ ኢዩ ዝብል ሚዛን እውን ይስማዕ ኢዩ። ተዛረብቲ ቋንቋ ትግረ ድማ ዳርጋ ኩላቶም ተኸተልቲ ሃይማኖት እስልምና እዮም። ስለ እዚ ኣግኣዝያን ዝብል መንቀሊ ናይ ሓሳባት ዓለማዊ ኢዩ። ሃይማኖታዊ ኣይኮነን። ይኹን ደኣ እምበር ምስ ዝናን ምዕባለን ኣኽሱማዊ ንግስነት ዝህቦ ዝነበረ ኣገልግሎት ተኣሳሲሩ ንዝተወሰኑ ክፋል ናይ ሕብረተሰብ ኣብ ኩሉ ጽፍሕታት ናይ ዕለታዊ ሂወቶም ድሙቕ ስምብራቱ ገዲፉ ኢዩ ካብ እዛ ዓለም ዕዳጋ ሃዲሙ ከም ባሕታዊ ናይ ደብርታትን ገዳማትን መኒኑ ዝረአ ዘሎ። ስለ ዝኾነ ድማ ሻዕብያን ወያነን ኣብ ናይ ቂምታ ፖለቲካ ካብ ደሪቖም ህዝብታት ካብ ኣረሓሓቑ፡ ህዝብታት ንምቅርራብ ኣማራጺ ሓሳባት ከርቅቑ ዝፍትኑ ሰባት ኣግኣዝያን እንተበሉ ዘፍርሕ ኣይመስለንን። ምስ ባእሲ ውያነን ሻዕብያን ብቛንቋን ብምብህሃልን ክፍታሕ ዝኽእል ጸገም ከም ዘሎ ድማ ኣግኣዝያን ጥራይ ኣይኮኑን ዝብልዎ ዘለዉ። " " " [10 42] ዝኾነ ኾይኑ ኣብ እዛ እዋን እዚኣ "ወያናይ ዴሞክራስያዊ ስርዓት" ብአኮኖምሚ ብትራንስፖርት ከምኡ እውን ብትምህርቲ ኣብ ኢትዮጵያ ኣስሪጹዎ ዘሎ ናይ ለውጢ መጠን ኣዝዩ ዝድነቕ ኢዩ። ስለ እዚ ድማ ኢዩ ብገለ ገለ ተንተንቲ "ልማታዊ መንግስት" ዝብል ቅጽል ዝወሃቦ። ይኹን ደኣ እምበር ማዕረ ማዕረ ምስ እዚ ዝድነቕ ለውጢ ዝረአ እሞ፡ ብከም እዚ ኣቶ ህዳሰ ኣቕሪቦሞ ዘለዉ ትንታን ዝንጸባረቕ ብናይ ትማሊ ዓወትን ፖሊሲን ምድዕዓስ ከስዕቦ ዝኽእል ናይ ዓወት ክሳራ ብቐሊሉ ዝግመት ኣይመስለንን። ከመይ'ሲ ናይ ትማሊ ዓወታት ኣብ ርሑቕን ኣብ ቀረባን ምስ ዝበርቕ ጠለባት ናይ እዋን ዝመጣጠን ሓዲሽ ሓሳባት ኣየውሕስን እዩ። ራህዋን ቅሳነትን ንህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን። ዳንኤል ተስፋዮውሃንስ ተኽለጊዮርጊስ 1.' – 2005 2. – 2016 3. የኢትዮጵያ እና የኤርትራ ግጭት መንስኤና መፍትሔ - ዶ/ር ደጃዝማች ዘውዴ ገብረስላሴ 2007 (ግእዝ) 4. – – 2014 5. መልክኣ ስብሓት-ስብሓት ገብረእግዚኣብሔር ብሰላሳ ፀሓፊያን ገጣምያንና ሰዓሊያን እይታ - ኣላማየሁ ገላጋይ 2005 (ግእዝ) 6. እምቢታ ኣንፃር ወረርቲ - መምህር ገብረኪዳን ደስታ 2005 ግእዝ 7. ሰረት ታሪኽ ጥንታዊት ምድረ ባሕረጋስ ኤርትራ - ዶ/ር ኣብርሃ ጳውሎስ 2010 8. የኢትዮጵያ ታሪክ - ኣባ ጋስፓሪኒ 9. ቀዳማይ ወያነ - የማነ ገብረመስቀል 2005 (ግእዝ) 10. ( 1998 – 2002) 11. ሕግን ስርዓትን ናይ መሬት ዓደቦ ብዘርኣ-ያዕቆብ እስጢፋኖስ፡ ወልደማርያም ኣብርሃም። ኢንዥ ገሪማ ገብረመስቀል ተጠርነፈ። 12.' …	asmarino.com	null
ተወሳኪ ሓበሪታ ካብ ኣባላት ዓርቢ ሓርንት ኣብ ጉዳይ ኣቡነ ኣንጦንዮስ	እቲ ብሰንበት ዝነበረ ጉዳይ ዕርቂ ካብ ቅድሚ 6 ወርሒ ኣቢሉ ዝጀመረ እዩ። ኣብቲ እዋን እቲ ካብ ቤትጽሕፈት ፓትርያርክ ዝርከብዎም ቀሺ በረኸት ዝበሃል ኣገልጋሊ ናይ ቤተክርስትያን እንዳቆርቆስ፡ ናይ ሰበኻ ዓዲ ቀይሕ ሓላፊ፡ ምስ ገለ ፈለስቲ ብምትሕብባር ናይ ዕርቂ ፈተነ ጌሮም ኔሮም። እቲ ኣብቲ እዋን ዝተገብረ ፈተነ ዝሓዘት ጽሕፍቲውን ኣብ መርበባት ሓበሪታ (ኢንተርነት) ወጺኣ ኔራ። እቲ ቀንዲ ምኽንያት (ገለ ቅርበት ዘለዎም ኣብቲ ጉዳይ ከምዝበሉዎ) ዝስራሕ ዘሎ ድራማ ከምይ ጌርካ ንህግደፍ ዝምእዘዝ ሓዲሽ ፓትሪያሪክ ናብ ስልጣን ተምጽእ እዩ። እቶም ተቀይዶም ዘለው ኣቡነ ኣንጦንዮስ ኣብ ልዕሊ ኣቡነ ሉቃስ (እዞም ሕጂ ኣብ መንበረ ፓትርያርክ ዘለው ዘይወግዓዊ ጳጳስ) ዝርከብዎም ኣባላት ቤተክህነት ውግዘት ኣዚዞም ስለዝነበሩ እዪ። እንበኣርከስ ኣቡነ ኣንጦንዮስ ብሞት እንተተፈልዮም እቶም ተወጊዞም ዘለው ኣቡነ ሉቃስን ሰዓብቶምን ነቲ ስልጣን ክወርስዎ ኣይክእሉን እዮም፡፡ ስለዚ እቲ ናይ ዕርቂ ፈተነ ቀንዲ ዕላማኡ ነቲ ውግዘት ኣልዒልካ ኣቡነ ሉቃስ ኣብ ስልጣን ክመጹ ባይታ ምጥጣሕ እዩ። ኣብቲ ናይ ፈለማ ዕርቂ እዋን ኣቡነ ኣንጦንዮስ፡ ውግዘት ብሕጊ በተክርስትያን ዝጸድቅን ዝፈርስን ስለዝኾነ፡ ግብጺ ድማ ክፈልጡ ስለዘለዎምን ምእመናን ድማ ክሕበሩን ጠሊቦም። ጠለቦም ተነጺጉ ንሶም ድማ ናብ ዝገደደ ኩነታት ዘለዎ ማሕዩር ኣትዮም። እቲ ፈተነ ግን ኣየቋረጸን፡ ሕጂ እውን ዝሓለፈ ሰንበት እቶም በደልቲ ይቅረ ሓቲቶም፡ ኩሉ ድማ ናብ ዝነበሮ ክምለስ ምዃኑን ሓቢሮም ን ኣቡነ ኣንጦንዮስ ናብ ቤተክርስትያን ኣምጺኦሞም። ኣብ እንዳማርያምን ካልእ ቤተክርስትያንን ግን ብኣንጻሩ ነታ ቅድሚ ሕጂ ኣብ ኢንተርኔት ፈሪሞምላ ተባሂላ ተዘርጊሓ ዝነበረት ወረቀት ኣንቢቦማ። ኣብ እንዳ ማርያም ነታ ወረቀት እቲ ልዕል ኢሉ ዝተጠቅሰ ቀሺ በረኸት እዩ ኣንቢብዋ። ድሕሪ ምንባብ እታ ደብዳቤ፡ ኣቡነ ኣንጦንዮስ ክዛረቡ እኳ እንተሓተቱ ተኸልኪሎም። ክዛረቡ ይትረፍ፡ ቡራኬ ክህቡ እኳ ኣይተፈቅደሎምን። ሽዑ ንሽዑ ቀሺ በረኸት ብዓውታ ኩሉ ሰብ ክወጽእ ኣዚዙ። እቲ ኣማኒ ቀልጢፉ ስለዘይወጸ ግና እቶም ሲቪልን፡ ነጸላን ተኸዲኖም ዝመጹ ኣባላት ሃገራዊ ድሕነት እናዳደፍኡ ከውጽዎ ክኢሎም። ን ኣቡነ ኣንጦንዮስ ድማ ናብቲ ተሓይሮምሉ ዝነበሩ ቤት መሊሶሞም ኣለው። ከም ርእይቶና እቲ ጉዳይ ኣብዚ ዘቋርጽ ኣይኮነን፡ ዝቅጽል'ድማ ይመስል። ስለዚ ኩሉ ኤርትራዊ ክነቅሓሉን ብዑቱብ ድማ ክሰርሓሉን ንላቦ።	asmarino.com	null
ፓትርያርክ ኣቡነ እንጠንዮስ ኣብ ቅድስተ ማርያም ቅዳሰ ከምዝተሳተፉ ተረጋጊጹ	ትማሊ ሰንበት ሰነ 16 2017 ፓትርያርክ ኣቡነ እንጠንዮስ ኣብ ኣብ እንዳ ቅድስተ ማርያም ቅዳሰ ከምዝተሳተፉ ተረጋጊጹ ኣሎ። የግዳስ ዛጊት ናብ ቦትኦም ከምዘይተመለሱ ኣባላት ዓርቢ ሓርነት የረጋግጹ። እቲ ትማሊ ዝተገብረ ቅዳሰ ናይ ዕርቂ ደኣምበር ካብኡ ሓሊፉ ንኦርቶዶክሳዊት ተዋህዶ ናብ ንቡር ሂወት ዝመልስ ኩነት ከምዘይኮነ ንሕብር። ኣብ መግለጺ ሓደ ካብቶም ናይ ዕርቂ ሽማግለ፤ ዕላማ ናይዚ መደብ ነቲ ኣብ መንጎ ቤተክርስትያን ዝተገብረ ዕርቂ ንህዝቢ ንምግላጽ ምዃኑ ገሊጹ። ብምቅጻል እቶም ጳጳስ ተጸሊእዎም ስለዘሎ ሎሚ ክዛረቡ ኣይክእሉን እዮም ኢሉ። ንክዛረቡ ድማ ዕድል ከምዘይተዋህቦም ንሕብር። ግለ እቶም ፓትርያርክ ተኣሲሮምሉ ዝበሃል ነጥብታት፡ ምስ መናፍቃን ብምትሕብባር ፡ በዚ ድማ ሕጊ ቤተክርስትያን ብምጥሓስ ንስልጣን ቤት ጽሕፈት ፓትርያርክ ብምብሓት ይርከብዎም። እቶም ፓትርያርክ ግና ንዚ ምሉእ ብምሉእ ተቋዊሞሞ። ኣነ ዝገበርክዎ ገበን የሎን ኢሎም ድማ ንጹህ ምኮኖም ነታ ሺማግለ ገሊጾምላ። ብድሕሪኡ ኣብ መዛዘሚ መደብ ተወዲኡ ተባሂሉ፡ እቲ መራሕ መደብ ድያቆን ደጋጊሙ ብመጉልሕ ድምጺ "ኣዴታት መደብ ወዲእና ኢና ካብ ቤት መቅደስ ንውጻእ" ኢሎም። ነቲ ዝተረፈ ሰብ ድማ ብሓይሊ ከም ዝወጽእ ብምግባር እታ ቅዳሴ ተዛዚማ። ኣብቲ መደብ ሲቪላዊ ክዳን ዝተኸድኑ ኣባላት ሃገራዊ ድሕነት ከምዝነበሩን፡ ዝኾነ ይኹን ሰብ ስእሊ ይኹን ቪድዮ ክስንድ ከምዘይፈቅዱን ሓቢሮምና። የግዳስ ብድምጺ ሰኒድና ገለ ክፋል ካብቲ ዝነበረ ህሞት ነካፍለኩም ኣለና።	asmarino.com	null
ሳልሳይ መልእኽቲ፡ ሕልናና ንመርምር ነቲ ዝተሰርቅናዮ ሃገራዊ ሰላማ ንምለስ	ሰላም ሰላም ኩሉኹም ኢርትራውያን ኣሕዋተይ፡ ኣሓተይ፡ ደቀይ፡ ደቂ ደቀይ፡ ከመይ ኢልኩም ቀኒኹም? ኣነ እግዚኣቢሄር ይመስገን ደሓን ኣሎኹ። እንሆ ካብ ካልእ ግዜ ቅልጥፍ ኢለ መጺኤ ከመይ ስቃይ ህዝብና ከብ ዝኸፍኤ ናብ ዝኸፍኤ ይኸይድ ስለ ዘሎ፡ ክጠቅም ይኽእል ይኸውን ኢልካ ትሓስቦ ሓሳባት ሻቡ ክትካፈሎ ትደሊ። እወ ሓደ ዝኾነ ይኹን ሽግር መፍትሒ ክርከቦ እንተድኣ ኮይኑ፡ ኩላትና ከም ንፈልጦ፡ መጀምርታ ሽግር ከም ዘሎ ምእማን እዩ። ብኣካል ተረኺብካ ኣብ እትዘረብሉ ይኹን ብጽሑፍ እዚ ዘለናዮ፡ ጸልማት ሰዓታት ሕጂ ብህድኣትን ምስትዎዓልን ሓቢርና ምምካት እንተዘይኮይኑ፡ ካልእ ኣማራጺ ከም ዘየለ ኩላትና ዝኣመናሉ ኮይኑ ይስምዓኒ። ብዕለት 8 ግንቦት 2017 "ሊቅነታዊ ንጽህና ዝውንን መትከላዊ መሪሕነት ቅድመ ኩነት ህላዌ ግዝኣተ-ሕጊ`ዩ!!" ብዝብል ኣርእስቶ ክቡር ሓወይ ኣቶ ዑቕባይ ገብረመድህን ኩሉ ሰብ ክፈልጦን ክምሃሮን ዘሎዎ ዕሙቅ ዝበለ ጠቃሚ ኣስትምህሮ ሂቡ። ነቲ ኣርእስቱ ብስርዓት ተንቲኑ፡ ዋና መልእኽቱ ድማ ሐቢርና ንስራሕ፡ ስዉኣትና ድማ ነኽብር እዩ ዝብል ነይሩ። ካብቲ ነዊሕ እንሆ መበገሲ እዛ ትስዕብ እጠቅስ፡ ህዝቢ ኤርትራ ንፋሺስታዊ ውልቀምልኪ ኣሻዅ መርበቡ ንምዝርጋሕ ዘኽኣሎ፡ ካብ ሓርነትና ከህድመና ዝጸንሐ ጠንቂ ባርነትና፡ ድንቍርና ዝሕላገቱ ናይ ጸቢብ ምፍልላይ ጸልማት ኣተሓሳስባ ምዃኑ ምስትውዓልን፡ ንዝዓፈነና ግመ ብንቕሓት ቀንጢጥና ምድርባዩ ናይ ነፍስወከፍ ዜጋ ሓላፍነት ምዃኑ ክንርዳእ ይግባእ። ከም ውልቀሰባት ንጻወቶ ዘለና ዓይነት ተራ ብሕልና ንመርምር። እወ፡ ሕልናና ምምርማር ነቲ ዝተሰርቅናዮ ሀገራዊ ሰላምና ንምምላስ ኣብ ነካይዶ ጻዕሪ ዓቢ ኣወንታዊ ተራ ኣለዎ። ኣብ ውሽጡ ሰላም ዘይብሉ ሰብ፡ ግን ሰላም ከምጽእ ኣይክእልን እዩ። ሕልናና ብጽሞና ምስ እንምርምር፡ እቲ ጉድለታትና ጎሊሁ ይርኣየና። ኣብቲ ውሽጥና ኣቅሊብናሉ ዘይንፈልጥ ባህርያት ከም በዓል ቅርሕንቲ፡ ቅንኢ፡ ሕርቃን፡ ኣንነት፡ ክቱር ሸለልትነት፡ ወዘተ ከም ዘለውና እዉን ክብርሃልና ይኽእል እዩ። ሕልናና ኣዋጢሩ ምስ ዝሕዘና ክንልውጥ ንደሊ ንኸውን። ክትልዉጥ ግን መጀመርታ ትብዓት የድሊ። ንነውሕ ጊዜ ዝኣመንካሉ ሓሳብት፡ ዝገብርካዮ ተግባራት ፎእ ክትበሎ ከለኻ ብፈተውትኻ ይኹኑ መቅርብካ ተቀባልነት ኣይትረክብን ትኸውን። እቲ ትብዓት ዘድሊ ድማ ኣብዚ እዩ። ሓሳብካ ምልዋጥ ርእሰ-ልውጥ ምግባር ዋጋ ይኽፈሎ እዩ። ካልኣይ ትሕትና ይጥይቅ ማለት ርእስኻ ከም ሰብካ ድኣምበር ልዕሊ ሰብ ጌርካ ክትርእያ የብልካን። ዝበደልካዮ "ይቅረ በለልይ" ክትብሎ ትሑት ክትክውን ኣሎካ። ሳልሳይ ልብኻ ፍቅሪ ክህልዎ ኣለዎ። ፍቅሪ እንተድኣ ኣልዩካ ኣብ ክንዲ ስለ ርእስኻ ጥራይ ምሕሳብ ናይ ሓባር ጽብቅ ትሓስብ ንኹሉ ዝሓይሽ፡ ንኹሉ ዝጠቅም ትገብር። ክትሓስቦ ከለኻ እቲ መሰል ካልእ ረጊጹ መስሉ ጥራይ ዝሕሉ ንዓኻ ኣጥሚዩ ንርእሱ ዝጸግብ፡ ንኻልእ ቀቲሉ ኣብ ዓለም ደው ኢሉ ዝከይድ ነቲ ሙሉእ ህብረተ ሰብ ከምዚ ሕጂ ዘለናዮ አዳዳ ጥፍኣትን ሓዘንን ይገብሮ። ኣባል እቲ ህብረተሰብ ስለ ዝኾነ ግን ኣብ መወዳእታ ንባዕሉ ይልከም። ስውኣትና ነኽብር'ዶ ኣለና ንዝብል ሕቶ ኩላትና ከም ንፈልጦ መልሱ ዘሕፍር እዩ። እወ፡ ዓቢ ምስ ንእሽቶ ወዱ ምስ ጓሉ በጽሑ ምስ ሽማግሊኡ ይሳቀ ኣሎ፡ ኣይ ከም ናይ ጓል ኣንስተይትን፡ ኣይ ከም ናይ ወላዲትን ግን። እታ ትሽዓተ ወርሒ ኣብ ከብዳ፡ ሰልስተ ዓመት ኣብ ዝባና ገይራ፡ ብዓል እንድኣ፡ ኣቦ ደቃ ዝባላዕ ሒዙ እንተመጻ መርሓባ ኢላ ትቅበሎ፡ ጥራይ ኢዱ እንተመጸ ድማ፡ 'ኣጆኻ ካብ ሎሚ ጽባሕ ክሓይሽ እንድዩ" ኢላ መርፍእን ጥጡን ኣላጊባ ዘዕበየቶም ደቃ ሎሚ ኣደዳ ሳዋን፡ መግዛእትን፡ ስደትን፡ ድራር ሴፍን ባሕርን ኮይኖማ ፡ እታ ኣምሂራ ኣብ ዝብጻሕ ኣብጺሓ ኣመርዕያ ዉላዳ ክትሓቁፍ ትጽበ ዝነበረት ወላዲት፡ ጓላ በሕዋታ ተደፊራ ኣቦ ዘይብሉ ቆልዓ ተሰኪማ መእተዊ ጨኒቅዋ ብማዕዶ ወሪኣ እናሰምዓቶ ትሕመስ ኣላ። ናይቶም ኣብ ሜዳ ዝተስውኡ ደቃ "ደቃይ ደቀይ" ኢላ በኽያ ሓዘና ከይተፋኹስ "ከይትበኽይ" ተባሂላ ተኣዚዛ ከብዳ በሰላ ገይሩ ጸኒሑ ብብርቱዕ ሓዝን እፎይ ከይበልት ኣብ ኣምላኻ ከይዳ፡ ኣደይ ማዓረይ፡ ወላላ ናተይ ማማ፡ ማሚና ማማየ ርኤኺ እሞ ሓሊፉልና፡፡ ደስ ይብልኪ ስሓቂ፡ ተደበሲ ቁረቢ ስገዲ፡ ኣሓትና ንብላሽ ኣይተሰውኣን፡ ኣሕዋትና ንብላሽ ኣይተሰውኡን፡ ከይተባህለት ዓዲ እግዚኣቢሄራ ከይዳ። ዝተፈፈት ድማ ብዘይ ማዓልታ ኣሪጋን ሓሚማን፡ ተኾርምያን ካብ ዘለው ንታሕቲ ካብ ዝሞቱ ንላዕሊ ኮይና ምድራዊ ህይወታ ተሕልፎ ኣላ። ክቡራት ሰማዕቲ እዚ ዝብሎ ዘለኹ ዋላ ትፈልጦ ከለኻ ክትሰምዖ ኣይትደልን ኢኻ ግን ንምሕዛንን ሞራል ንምትንካፍን ዘይኮነስክ ከምቲ ደርሆ መሬት ጻሕቲራ ኩሉ እንትናኣ ሐመድ ተኸዲና ጸኒሓ "ክት" ምስ ተባህለት ክንቲታ ነጊፋ፡ ጨቃዊታ ከተናዲ ክትሓቁፍ ትኽይድ ኣነ ድማ ነቶም ንጽቡቅ ትጓየዩ ዘለኹም ኣጆኹም ክብል ነቶም ማእከላይ መነገዲ ሒዝና ስቅ ኢልና ዘለና ድማ ከመዮ ሓወይ ኣቶ ዑቅባይ ዝበሎ ካብዚ ዘልማት እዚ ምውጻእ ናይ ነብሲ ወከፍ ዜጋ ሓፍነት ከም ዝኾነ ከዛኻኽር፡ እቲ ዘየዋጽእ መልክዕ ዘይብሉ፡ ዘይባህልና ኣንነት ፡ ትምክሕቲ ናተይ ስድራ፡ ናተይ ሃይማኖት፡ ናተይ ተመክሮ፡ ናተይ ስራሕ፡ ናተይ ክእለት ናተይ፡ ናተይ ምባል ገዲፍና ናትና፡ ናትን ናትና ክንበል፡ ክንራዳዳእ፡ሓቢርና ነዚ መግለጺ ዝተሳኣኖ ጨካን ኣጋዛዝኣ ክንብድህ፡ ኣበይ ኣለው እሱራትና እንተለው ንፍርዲ ይቅረቡ፡ እንተሞይቶም ድማ ኣፍልጡና ክንብል፡ ንሰማይ ከነንቃዕርር፡ ገጽና ናብ ኣምላኽና ምእንቲ ክንመልስ ኢለ ኢየ። ደብብ ኣፍሪቃ ብስርዓት ኣፓርተይድ ትግዝእ እብ ዝነበረትሉ እዋን ሓንቲ ኣመሪካዊት መንእሰይ ምስ ብጾታ ኮይና ክትሕግዝ ትኸይድ። ኣብኡ ዝነበረ ኩነታት ብሕልፊ ናይ መንእሰያት ብቀጻሊ ንኣቦኣን ኣዲኣን ትጽሕፈሎም ነይራ። ብትገብሮ ዝነበረት ድማ ይሕጎሱላን ይኾርዑላን ኔይሮም። ኮይኑ ግን ሓደ መዓልቲ ኣብ ሓደ ግርግር ካብቶም መንእሰያት ቀቲልዋ። ስድራ ሬሳ ጓሎም ኣምጺኦም ቀቢሮም። ካብ ስንባዴ ወጺኦም መስዋእቲ ጓሎም ምስ ተቀብልዎ፡ ድሕሪ ገለ ግዝያት ናይ ጓሎም ኩነታት ኣማውታ ክፈልጡ ንደቡብ ኣፍሪቃ ተመሊሶም። ቀታል ጓሎም ተኣሲሩ ጸኒሕዎም። ብቀረባ መን ሙዃኑ ክፈልጡ ድማ ናብ ቤቱ ከይዶም። ነቲ ከባቢውን ብኹሉ ተዓዚቦሞ። እቲ ወዲ ኣቡኡ ንባዕሉ ኣብ ቤት ማደእሰርቲ ነይሩ። ኣዲኡ ኣብ ሓንቲ ኣጉዶ ክልተ ንኣሽቱ ቆልዑ ሒዛ ብድኽነት ተዋሒጣ ጭልም፡ ጭልም ክትብል ምስ ጸንሓቶም፡ ደበሶም ሂቦም ጽንዓት ይሃብኪ ኢሎማ ከይዶም። "ኣብዚ ሃዋህው እዚ ዝዓበዩ ቆሉዑ ድኣ እንተይከ ክኾኑ፡ ሓደ ነገርሲ ክንገብር ኣለና" ኢሎም ናብ መንግስቲ ከይዶም ቀታል ጓሎም ከም ዝፍታሕ ገይሮም። እዞም ወለዲ እዚኣቶም ኣብኡ ጠጠው ኣይበሉን፡ ንዕኡን ንኻልኦት ሸውዓተ ከምኡ ዝኣመሉ ብኺኢላታት ኣካይይድኦምን ኣታሓሳስብኦምን ክልወጥ ናይ ኣርባዕተ ወርሒ ስልጠና/ትምህርቲ ሂቦም ኣብ ፈቀዶ ከተማታትን ገጥራትን እናኸዱ ንዓና ምሰሉ እናበሉ የምህሩ ኔይሮም፡ እዞም ወለዲ እዚእቶም ሓንቲ ናይ ዘይመንግስታዊት ማሕበር ኣቁሞም ካብ ህዝቢ ኣመሪካ ውን ብዙሕ ሐገዝ ረኺቦም እቲ ንመንእሰያት ናብ ትምህርትን ቁምነገርን ዝመልስን ዝሕግዝን መደባት ቀጺሎሞ። ስውእቲ ጓሎም ኣኽቢሮም፡ ንባዕሎም እውን እንተኾነ ሓዲሽ ህይወት ረኺቦም። እምበኣር ንስዉእ በዚ ከምዚ ወለዲ እዛ ኣመሪካዊት መንእሰይ ዝገበርዎ ጌርካ ኢኻ ተኽብሮ። ንስውእ ነቲ ዝተሰዋኣሉ ዓላማ ብምፍጻም ኢኻ ተኽብሮ። ዉሉዱን ወላድን ዝተሓቋቆፈላ፡ መንእሰይ ብኣካል ብኣእሞሮ፡ ብመንፈስ ተመልሚሉ ዝዓብየላ፡ ጓል ኣንስተይቲ ከቢራ ኣደን መራሕትን ትኾነላ፡ ብዝሒ ኣውራጃታት መፋላለይ ዘኮነስ፡ ድርዕ ስልማት ዝኮነላ፡ ሃይሞኖት ናይ ብሕቲ ኮይኑ ሃገር ግን ንኹሉ ብምዕረ ትብጽሖ ሰላምን ፍቅርን ዝመልኣ ሃገር ምእንቲ ክትኮነሎም ኢሎም ኢዮም ተሰዊኣም። ክቡራት ሰማዕቲ፡ ወይዘሮ ምሕረት ባይሩ ዝተባህላ፡ ሓብቶም ንኽቡር ደጅዝማች ተድላ ባይሩ ሓንቲ ካብተን ኣለዋና ኢልና ንሕበነለን መምህርን ኣደን፡ ህዝቢ ኢርትራ ካብ ናይ ባዕዲ መግዛእቲ ፈጺሙ ወጺኡ ብሰላም ክነብር፡ መንእሰያት ብሕልፊ ደቂ ኣንስትዮ ዝልዓለ ትምህርቲ ቀሲመን፡ ኣብ ኩሉ ዓይነት ስራሓት ክሰርሓን መራሕቲ ክኾናን ዓቢ ትምኒትን ሃረርታን ጥራይ ዘይኮነ ኣብቲ እዋነን በታ ዓቅመን ዘበርከታ ሃገራዊት እየን። ድሕሪ ነጸናት ጓይላ ምስ ቀጸለ ኣብ ስክፍታ ኣትየን። ኢለን ድማ፡ "እዚ ነጻነት እዚ ብቀሊል ኣይመጸን 30 ዓመታት ዝኣክል ወሲዱ፡ ህይወት ኣሽሓት መንእሰያት ጠፊኡ፡ ክንደይ ሓዳር ተበቲኑ፡ ክንደይ ስድራቤት ተፋላልዩ፡ ክንደይ ህዝቢ ኣብ ሕሱም ድኽነት ወዲቁ፡ ክንዳይ ገዛዊቲ ተዓጽዩ፡ ክንደይ ኣግራብ በሪሱ፡ ክንደይ ኡንዱስትራያታት ዓንዩ፡ ሕጂ ነጻነት ተረኺቡ፡ ዎ ኣምላኽ ሓግዘና ሙሉእ ምሕረት ግበረልና ኢልካ እጅጌኻ ሰብሲብካ ለይትን መዕልትን እናሰራሕካ ምንም ዘይነበራዝተረከብካያ ሃገር ትሃንጸሉ እምበር ኣብ ጥራይ ከብድኻ፡ ዕሩቅ ዝባንካ፡ ባዶ ገዛኻ ጓይላን ዳንኬራን ዝገበረሉ ስዓት ኣይኮነን። ኣብ ዓዲ ዘሎ ህዝቢ ብቤተክርስትያናትን መሳጊድን ክእለ ይኽእል እዩ፡ ኣብ ወጻኢ ዘሎ ህዝቢ ብሕልፊ ኣብ ኣመሪካ ክምሃሩ ኢሎም መጺኦም ኣብ ቃልሲ ኣትዮም፡ ኣብ ዓዲ ምሁራት ዘውርቲ ታክሲ ኮይኖም፡ ሕጂ ትምህርቶም ክቅጽሉ መናባብርኦም ከማሓይሽሉ ዝግባዕም ግዜ እዩ። ድንቁርና ርእሱ ዝኸኣለ ዓቢ ሕማም እዩ። ከም ኣቦታቶም ቤት ኣምላኽ ክኽዱ፡ ጸሎት ክዘውትሩ ናይ ግድን እዩ" ኢለን። መምህር ምሕረት ግን ኣብ ዘረባን ሓሳብን ተሓጺረን ስቅ ዝብላ ሰበይቲ ኣይኮናን። ነታ ብ ወንጌላዊ ዶክሮር ጆን በይሊ ኣብ 1949 ዝተጻሕፈት ናይ መዓልታዊ ጸሎት ኣብ ትግርኝ ኣተርጉመን ዘርጊሔንኣ። ኣብ ትገረ ከተርጉምኣ እናሓሰባ ከለዋ ዕድመ ከይዱ ጥኣዕናውን ምስኡ። እሞ ካብታ መጽሓፍ መዓልታዊ ጸሎት ኣንበበ ዘረባይ ንሕጂ ኣብዚኣ ክዓጹ ኢየ '"ዎ ኣታ ብሓደ እዋን ኣብ ኩሉ ቦታ ዘለኻ፡ በዛ መስዋእቲ ስጋና እንገብሮ ኩሉ ድማ እትርኢ ኣምላኽ፡ በዛ መዓልቲ እዚኣ ንስኻ ንበይንኻ ኢኻ ኣብ ቅድሜና ዘሎ ነገራት እትፈልጥ እሞ ኣብ ነብሲ ወከፍ ሰዓት ጥቃና ኹን። ህይወትና ባዕልኻ ሓዛ ኩሉ ሓሳባትናን ስሚዕትናን ባዕልኻ ምለኮን ኣዝዞን፡ ንሓይልና ምርሓዮ፡ ንሓንጎልና ምሃሮ። ንትሚኒትና ምለኮ። ንዓኻ ንምግልጋል ኣእዳውና ሒዝካ ምርሓየን፡ ኣእጋርና ትእዛዛትካ ንምፍጻም ኣቃላጥፈን። ንኸናፍርና ፍቕርኻ ክምስክራ ምርሓየን። ኣብዛ ዓለም እዚኣ ክንነብር ናታ ግን ከይንኸውን፡ ምድራዊ ነገራት ሓለፋቲ ዝግብኦም ሚዛን ከይንህብ ሐግዘና፡ ዘይጠቅምን፡ ዘየሓጉስን፡ ሓሳባት ከኣ ካብ ኣእምሮና ኣርሕቅ። ንፈተውትና ነኽብር ንተቃወምትና ነህድእ ግበራና። እቲ ኣዝዩ ዘገድስ ገንዘብ ወይ ንብረት፡ ቤት ወይ መሬት፡ ተድላ፡ ወይ ጣዕሚ ናይ ምድሪ ዘይኮነስ፡ ሓቂ ምስ ክብሪ፡ ምስ ትሕትና፡ ምስ ንኻልኦት ምርዳእ ኣብ ኣእሙሮና ክሰርጽ ባዕልኻ ርድኣና። ኣሜን። ድሓን ሕደሩ ልዋም ለይቲ የቀንየለይ	asmarino.com	null
ኵን ንባዕልኻ	ኵን ንባዕልኻ ኣነ ክኸውን ባዕለይ ኵን ንባዕልኻ ቀልጢፉ ኣይሰለብ ልብኻ ረሸሽ ኢሉ ኣይድከም ብርክኻ ድምጺ ኣቡናት 'ከ ሰሚዕካ 'ዶ ቐኒኻ ክጠርዑ ተጣሪዖም እንዳበሉ ኣበሎ ሓውኻ ብዱዓት ምስ ተጋሰሱኻ ብምራን ባርነቶም ቀፊዶም ድሃዅኻ ጠይቂ ዲኻ ኣድጊ ክንድዚ ዘሕስሩኻ ካብ ድላዮም ኣልዒሎም ኣብ ድላዮም ዘንብሩኻ ከም ድስትን ሸሓንን ናይ ውሻጠ ኣቕሓ መርከብ ባርነቶምሲ ተውጻኣካ 'ላ ነነዲሓ ኣብ መንገዲ ትረኽበካ ኵላ ሸሸላሓ፡ ኵላ በበላሓ ማእከላይ ባሕሪ 'ኽኣ ትቕበለካ ኣእዳዋ ዘርጊሓ ኣብ ማህጸና ከተንብረካ እምብዛ ራሕሪሓ ሰብ እኮ ኢኻ ምስ ግርማኻ ምስሊ ኣምላኽ እኮ 'ዩ እቲ ምስልኻ ሎምስ ይኣክል በሎም፡ ጨቆንትኻ ሓጺን ዝማህጸኖም ረገጽቲ ከብድኻ ተራእዮም ተሰሚዖም ዘይፈልጡ ኣብ ዛንታኻ ከም ግራኝ ዘጽንቱ ሰብ፡ ከብቲ፡ ኣቕሓ ከም ውበ ቆሎ ዝውትፉ ኣብ እዝንኻ ወንጭፍ 'ኳ ሃሪማ ትልግስ መቓልሓ ወረ ከመይ ኢሉ ኣቶ እዚ ንእሽቶ ፈርኦን ኣብ ገዛኻ ኣቢሰ 'የ ኢሉ ዘይገብር ንስሓ ሎምስ ጠፊኣቶ እታ ቝጻር ከመይ ጌሩ ከምዝፈትሓ መንፈሱ ተሰዊራ ስኢና ዝመርሓ እንታይ 'ያ ኰይና ክንድ 'ዚ ጨኪና፡ ተሪራ፡ ከዊሓ ወረ ሎምስ ጸለል መለል 'ክኣ ኣብዚሓ ኣርወ ለይቲ ኰይና መንእሰያት ዝምስሓ ቆለ ተታሒዛ ዪሕ ትብል ጭጕራፋ ዘይጊሓ እንታይ 'ያ ኰይና 'ኸ ትንቁ ዘላ ከም ኣሓ ዓቢራ ድያ ሰቢሓ ጾር ከቢድዋ ዒሕ ኣብዚሓ ሃጠው ቀጠው ትዛረብ ወጊሓ ጸቢሓ ደርሆ 'ዶ እንቋቝሖ ኣደ ደርሆ እንዳበልካ ሰበኻ ኣውፊሩ ዘየእቱ ያላኻ መብጽዓኣ ከዲዓ ከቶ ዘየሕንኻ ኣረገውቲ ኣእዛን 'ኳ ጸሚመን 'የን፡ ሓደሽቲ 'ኽኣ ላሕልሓ ኣእምሮ 'ውን እምቢ ኢላ፡ ደስኪላ፡ ጠንጢና ስራሓ ሓሚማ 'ዲኻ ትብላ ጐሪሓ ጻሕሊ ህዝቢ ትሰብር፡ ካብ ህዝቢ ተለቂሓ ሎምስ ቃላት እኳ ሰኣንናላ ዘነስሓ ንኣቡን ካብ ደርገመት ንማሕቡስ ኣምሪሓ ንኣካል ኣድውያ፡ ንመንፈስ ኣርሲሓ ዕሸላት ጕሓፈቶም ብመዓልቲ ጐጓሕጕሓ ነውሪ 'ዩ ሎምስ ምንሓፋ፡ ምሕናኻ ዝበልዓቶ ካብተፍኤት ጐረርኣ ሓሓኺኻ ተኻዕብት ኣላ እልፊ ቍስሊ፡ ኰይና ደምበ ድኻ ሕማማስ ንእሽቶ ኣይኮነን ከም ዓበቕ፡ ጅግል፡ ስሓ ፌራኣ ተላጋቢት 'ያ ትርሕብ፡ ገፊሓ ትሞር ተባሂላ ዘይትወጽእ ብሓኻይም ተሓኺኻ ህዝብና 'ኽኣ ኣደራዕ ተሰኪሙ ይብል ኣሎ ንኣምላኻ ሓደራኻ ሰብ 'ዶ ኣሎ ኣብዚ ዓዲ ምሳኻ ምኽሪ ዝህብ ዝብል ኣጆኻ ለብም ኣይትዓሹ ፍለጥ መእተዊኻ ልብን ሳዕርን ቀስ ኢላ 'ያ ትበቍል ጸጸኒሓ መዓጹ ትኸፍት ብርሃን ሽግ ኣምሪሓ ምስኣተወት ተውጽኦም ንመለኽቲ ሸሸንዲሓ ናሕ አቢላ ትድርብዮም ራሓሪሓ ሞጕሚጓ እወ ተውጽኦም ከም ሓሰኻ ንስኻ 'ኽኣ ተሓጕምካ ትረክብ ፍስሃ ተቓውሞኻ ይፍነን ካባኻ ጽመዶ እቲ ህርኵት ኣእምሮኻ ኣይጸንቀቕ ሓርቢ ናይ ሓቦኻ ነዊሕ እዩ ዘሎ እቲ ጕዕዞኻ ጸልማት ኣይተቐንጠጠን፡ ኣይነቀወን ደርሆኻ ዳግማይ ኣብ ዱር እኔኻ ኣቲኻ ፍለጦ ሕጊ ዓዲ፡ ፍለጦ ሕጊ ናይ በረኻ ከይትህውትት ስሒትካ መገድኻ ከይትስእኖ ካብ ዱር መውጺኢኻ ኣነኸ እንታይ 'የ ዝሰምዕ ዘለኹ ኣብዚ ዕምረይ ክሰምዖ ዘጽበለይ ዓቕለይ ገለ ይኸስስ እንዳበለ ኣስላማይ ገለ 'ኽኣ ዓዋን ሓማሴናይ ምስ መንግስቲ ዝጠብቕ ከም ምሊሻ ስርናይ ገለ ይዝንጥል እንዳበለ ሃቡኒ እታ ላማይ ዘሕምቖ ኣለኒ በትረይ ናባይ ትሓሙ 'ዶ ነዚ ሰሚዕኩም ከምዚ ኸማይ ሃገራውነት ከተንቆልቍል ከላስ ከምኣ 'ያ እሮማይ ቋሕ ኢልካ ሰምያ ከምዛ ዓለም ጣልማይ ሰብሲ ይወጽእ ኣሎ ከም ማይ ገሊኦም ይዝረፉ ብኸታራይ ገሊኦም ይቕተሉ ብበደወ ሲናይ ዝተረፉ ይኾኑ ቀለብ ቀላይ ዓምጺጹ ዝወስዶም ከም ሃዳናይ ይሰንጎም ኣሎ እንዳበሉ ዋይ ዋይ ኣብ ከብዲ ባሕሪ ተሰሪዖም ዝኸዱ ከም ንዋይ ኣነስ ኣይፈለጥኩን ማይ ከምዝኸውን ኣባይ እፈትዎ 'የ ነይረ ከም ሳርያን ዓለባይ ወረ እጽልየሉ እንዳበልኩ ኣቡነ ዘሰማይ ማይ ጨሎት ተባሂሉ ምስ ሰረበ ናባይ ቀዲሔ ዝሰትዮ ካብታ ዕትሮ፡ ሳርማይ ደምበር 'ዶ ቆፎ ንህብና ኣይቀረቦን ትኪ እንታይ 'ድኣ እዩ 'ኸ ዕምሩ ነዊሑ እቲ ምልኪ ተመኺሩ ስበት ዘይንኪ በዚሑ ኡይ ዝብል ዝነብዕ፡ ዝበኪ ኣበይ 'ዩ ዘሎ እቲ ኣበር እቲ ጠንቂ ህዝብና ሱባኤ እቶ ሓጥያትካ ነኪ ንሓዋሩ ከይኣትወካ ሰንኪ ከይትስመ ነጻነት ኣምጺኡስ ኰይኑ በትኪ ሃገርካ ኣእጋራ ተሓምሺሻ ምስ ሰኣነት ብርኪ ንግደፎ ነርሕቆ ምባል እዚኣቶም ናውትና ነልዕል፡ የልዕሉ ናውቶም ኵሎም ደቂ ሃገር 'ዮም በብናቶም ሰብ ድሙቕ ሕብሪታት ቀስተ ደበና ዝቕናቶም ሓረግ ምምዛዝ ኣየድልየናን 'ዩ ብዓልየቶም ገንኢ ምኽፋት ኣየድልየናን 'ዩ ኣቲና ኣብ ቤቶም ደቂ ኣዳም እዮም ኢልና ንሕደጎ እቲ ናቶም ደቀ ኣባት እንዳበልና ኣይነፍኵሶ ክብረቶም እሱ 'ኽኣ 'ዩ ንሰብን ኣምላኽን መፍቶቶም ሰለሙን ይከኣሎ ግንቦት 2017	asmarino.com	null
መቓልሕ ርእሰ ዓንቀጽ - ብሕታውያን ጋዜጣታት ኣብ ሓደጋ	እዘን መርኣያ ንግስነት ዲሞክራሲያዊ ሃዋህው ሃገርና ኮይነን ዘሎዋ ብሕታውያን ጋዜጣታት ኤርትራ፡ ኣብ ህዝቢ ልዑል ተቐባልነት ረኺበን ምህላወን ናይ ኪዮስክታት ምስጢር ኮይኑ ሎ። ንጋዜጣ ተነባቢ ዝገብሮ ኣገዳስነት ናይቲ ኣብኡ ዝጽሓፍ ጽሑፋትን ዝህል ዎ ህዝባዊ ተኣማንነት እዩ። ተሳትፎ ህዝቢ ኣብ ጋዜጣታት ልዕሊ ዝኾነ ይኹን እዋን እናዓዘዘ ምምጽኡ፡ መርኣያ ናይቲ ክንሃንጾ እንሕልን ዘሎና ኣሳታፊ ዝኾነ ህዝባዊ ሊበራላዊ ዲሞክራሲ እዩ። እንተኾነ፡ እዚ ዓይነት ዲሞክራሲ ክውን ዝኸውን፡ ብሰፊሕ ተሳትፎ ህዝቢ፡ ሰራዊት፡ መንግስትን ብልዑል ናይ ስራሕ ተወፋይነት ጋዜጠኛታትን እዩ። ተሳትፎ ህዝብናን ሰራዊትናን ኣብ ጉዳይ ሃገሩ ልዕሊ ዝኾነ እዋን ዘተባብዕ ኮይኑ፡ እቲ ዲሞክራሲያዊ ስርዓት ንምህናጽ ተበጊሰ ኣሎኹê ዝብል ዘሎ መግንስትና ግን፡ ነቲ ዓንዲ ሕቶ ዲሞክራሲ ዝኾነ ፕረስ ሃገርና ኣብ ክንዲ ምትብባዕ፡ ክሃስይ ዎ ዝኽእሉ ስጉምትታት ኣብ ምውሳድ ይርከብ ኣሎ። ንኣዳለውቲ ጋዜጣታት ኣብ ቤት ፍርዲ ብብርክት ዝበለ ጉዳያት ምኽሳስ፡ ሰራዊት ኤርትራ(እቲ ቀንዲ ጉዳይ ሃገሩ ናይ ምውሳን ብቕዓትን ሓላፍነትን ዘለ ዎ ) ኣብ ብሕታውያን ጋዜጣታት ንኸይጽሕፍ ምእጋድን ገለ ካብቲ ዓንቃጺ ስጉምትታት ኣብ ልዕሊ ጋዜጣታት ክኸውን እንከሎ፡ እቲ ዝኸፍአ ግን፡ መንግስቲ ንኹሎም ኣባል ጋዜጣታት፡ ንዋና ኣዳለውቲ(ተሓተትቲ) ወሲኽካ ኣብ ክተት ክጸንሑ ብምእዛዝ ህላውአን ኣብ ኣዝዩ ዘስግእ ኩነታት ከም ዝወድቕ ገይሩ ሎ። እዘን ተሓቲመን ዝወጻ ዘሎዋ ጋዜጣታት ብሕቲ ኣብ ኢድ ነበብቲ ክትርእየን እንከሎኻ ብዙሕ ጸገም ዘለወን እኳ እንተዘይመሰላ፡ ንነፍሲ ወከፍ ሕታም ናብ ኣየር ንምብቃዕ ዝሕለፍ ዘሎ መሰናኽላት ግን ተተሪኹ ዝወዳእ ኣይኮነን። እቲ ጉዳይ ከምዚ ዝኸዶ ዘሎ እንተድኣ ቀጺሉ ድማ እቲ ዘጋጥመን ዘሎ ጸገም ዓዚዙ ደው ዝብላሉ ግዜ ክመጽእ እዩ። ንኹሉ እቲ ኣብ ቅድሚ እቲ ዝጉዓዝኦ ዘሎዋ መንገዲ ዝጸንሕ ገዚፍ ደናጉላ ከሊለንኦ ይሓልፋ ኣለዋ። ሓደ መዓልቲ ግን ካብቲ ደናጉላ ክእለያ ክብላ ክጸድፋ ሙዃነን ርዱእ ኮይኑ ሎ። ዝበዝሕ ጋዜጠኛ፡ ሞራልን ሓቦን ሰኒቑ ይምርሽ ኣሎ። ስለዝኾነ ድማ ብሕታውያን ጋዜጣታት ኣብ ኢድ ኣንበብቲ ይበጽሓ ኣለዋ። ብኸምዚ ዘለውኦ ክቕጽላ ድየን፡ ክማሓየሻ፡ ደው ክብላ ድየን ክዕንብባ ግን ኣብቲ መንግስቲ ዝኽተሎ ፖሊሲ ዝምርኮስ መጻኢ ጥራይ እዩ ዘለወን። ሃገርና ኤርትራ ካብ ወያነ ንዝተፈነወላ ወራር ንምምካን ኩሉ ሸቂሉ እዩ። ገለ ብሂወቱ ክሽቅል እንከሎ፡ ገለ ድማ ብጉልበቱ፡ ብኽእለቱን ብንብረቱን ሸቂሉ እዩ ደው ኣቢል ዎ። ጋዜጠኛታት ኤርትራ ድማ፡ ብዘይካ እቲ ንወያነ ንምፍሻል ዘበርከት ዎ ሞያዊ መኸተ፡ ምስ የሕዋቶም ብምስላፍ ኣብ ግንባራት ደው ኢሎም እዮም። እዚ ድማ ሓደ መርኣያ ናይ እቲ ኣብ ልዕሊ ሃገሮምን ህዝቦምን ዘለ ዎ ም ፍቕሪ እዩ። ኣብዚ እዋን እዚ ግን ሃገርና ብተዛማዲ ኣብ ዝሓሸ ናይ ሰላም ኩነታት ትርከብ ስለ ዘላ፡ መደብ ምጥያስ ተነዲፉ ይርከብ ኣሎ። ብዘይካ እዚ ገለ ገለ ትካላት ኣገዳሲ ዝኾነ ዓቕሚ ሰበን ክስሕባ ክኢለን ኣሎዋ። እዚ ነቲ ዝበዝሐ ዓቕሚ ሰቡ ከቲቱ ዝርከብ ዓውዲ ብሕታዊ ጋዜጠኝነት ተነፊግ ዎ 'ዩ ዘሎ። ኣብ ሃገርና ብርክት ዝበላ ክለባት ኩዕሶ እግሪ ኣሎዋ። እዘን ክለባት እዚኣተን ብዝወሓደ ንዓሰርተው ሽዱሽተ ሰባት ዝኸውን መንቀሳቐሲ ወረቐት ክህባ ወይ ካብ ግንባራት ንዝደለይኦ ክስሕባ ዕድል ተዋሂብወን ኣሎ። ብርክት ዝበሉ ኣብ ባህሊ ዝነጥፉ ሰባት፡ ማለት ሙዚቀኛታት፡ ደረፍትን ተላሃይትን እውን ፍታሕ ተገይርሎም ኣብ ኣስመራ ይነጥፉ ኣሎዉ። ኣብ መዳይ ብሕታውያን ጋዜጠኝነት ግን ዋላ እውን ንሓደ ሰብ ከምዚ ዓይነት ፍታሕ ክረክብ ዘይምብቅዑ ንህላወ ብሕታውያን ጋዜጣታት ኣብ ሓደ ዓቢ ናይ ሕቶ ምልክት የእትይ ዎ ይርከብ ኣሎ። ስለዚ፡ ነተን ኲኖ እዚ ፍታሕ ካልእ ናይ መንግስቲ ሓገዝን ምትብባዕን ዝጽበያ ዘሎዋ ጋዜጣታትና ንምድሓን መንግስቲ ኣብ ልዕሊአን ዘለ ዎ ኣተሓሕዛ ከማሓይሽ ንጽውዕ።	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/doc-archive/5254-2020-09-11-04-37-10
መበገሲ ጉዳይ ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ጠንቅን ህሉው ደረጅኡን ካብ ጉዱሳት ተማሃሮ	መበገሲ ጉዳይ ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ጠንቅን ህሉው ደረጅኡን ካብ ጉዱሳት ተማሃሮ ኣብ እዚ ቅንያት እዚ ኣብ መንጎ ተማሃሮ ዩኒቨርስትን ምምሕዳር ዩኒቨርስትን ልጡል ዘይምርድዳእ ተፈጢሩ ኣሎ። እዚዚ ክሳብ ሞት ገለ ተማሃሮ ዘስዓበ ኩነታት መበጊሲኡ እንታይ ኮን ይከኸውን? ነዚ ሕቶ እዚ ሰብ ነናቱ ትንታኔታት ክህበሉ ቀንዩ ኣሎ። ብዓቢኡ ከኣ እቲ መንግስቲ ብማዕከናት ዜንኡ ኣቢሉ ዝፈነ ዎ ዘይምሉእ ሓበሬታ ተጸልዩ ክሳብ "ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ጸጊቦም፡ ኣሕቐቶም ኣብ ምንታይ ክምዘሎዉ ዘንጊዖም" ወዘተ… ናብ ምባል ደረጃ ተበጺሑ ኣሎ። ንምዃኑ እዚ እምቢታ ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ መኣስን ብከኸመይን እዩ ናብ እዚ ደረጃ እዚ በጺሑ? ናይ ሰሙን ናይ ሳልስቲ ድዩ? ቐላስ ፈከኸም ክብል ዝጸንሐ እዩ? ዝብሉ ሕቶታት ምምርማር ዘድልዮም ኮይኑ ይስመዓና። እዚ ጽሑፍ እዚ ከኣ ብመጠኑ ኣመዓባብላን ዝርዝራትን ናይ እዚ ተከኸሲቱ ዘሎ ኩነት ክትንትን ኢዩ። ቀዳማይ መድረኽ፡ (ድሕረ ባይታ) ኣብ 1994 ሚኒስትሪ ትምህርቲ ተማሃሮ ካልኣይ ደረጃ ኣብያተ ትንህርቲ ኣብ ናይ ክረምቲ ዕረፍቶም ኣብ ክረምታቒ ማእቶት ክሳተፉ ምዃኖም ንህዝቢ ሓቢሩ። ዕላማ ክረምታቒ ማእቶት ከኣ ከምዚ ኣብ ዝተፈላለየ እቐናት ዝተገልጸ ተሓቢሩ። ብኡኡ መሰረት ከኣ ኣብ ተማሃሮ ካልኣይ ደረደኸ ጥራይ ብሙቱኳር ይካየድ ነይሩ። ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ኣብ እዚ ክረምታቒ ማእቶት ክሳብ እዚ ቀረባ እቐን ይሳተፉ ኣይነበሩን። እንተኾነ ኣብ 1999 ድሕሪ ምዝዛም ካልኣይ ወራር፡ ኩሉ ሰራቒት ኣብ ድፍዓት ኣብ ተጠንቀቕ ስለ ዝነበረ ተማሃሮ ኣብ ማእቶታቒ ስርሓት ዓቕሞም ከበርክቱ ተሓቲቶም። ኣብዚ እቲ ከይጠቀቓስናዮ ክንሓልፍ ዘይንደሊ፡ ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ቅድሚ ናብ ክረምታቒ ማእቶት ምውፋሮም ኣብ ቖጸራ ህዝቢ ናይ ዞባ ማእከል ክትሳተፉ ኢከኹም ተባሂሉ፡ ነቲ ናይ ክረምቲ ዕረፍቶም ኣብ ክፍልታት ብምእታው፡ ነቲ ክሰርሕ ዎ ዝተመደበ ስራሕ ዝሕግዞም መምሪሒታት ኣብ ምውሳድ እዮም ዘሕልፍ ዎ ኔሮም። ቐላ እኳ እቲ መደብ ቖጸራ ህዝቢ ብዘይተፈልጠ ምኽንያት ይቋረጽ፡ ተማሃሮ ንክረምታቒ ማእቶት ክትብገሱ ኢከኹም ምስተባህሉ ብዘይ ዕጻይምጻጻይ ናብቲ ዝተመደበሎም ቦታታት ተበጊሶም። እቲ ዝበዝሑ ተማሃሮ ተመዲቦሙሉ ዝነበሩ ዞባ፡ ዞባ ጋሽ ባርካ እዩ ኔሩ። እዚ እውን ሃንደበታውን ግዜ ዘይህብን እዩ ኔሩ። እዞም ተማሃሮ እዚኣቶም በቲ ዝነበሮም ልዑል መንፈስ ተበጊሶም ኣብ ባረንቱ ምስ በጽሑ፡ ሓደ ዘይተጸበይ ዎ ኩነታት ኣጋጠሞም። ምምሕዳር ከተማ ኮነ ዞባ፡ ምምጻእ ናይዞም ኣስታት 900 ዝኾኑ ተማሃሮ ሃንደበትን ዘይተሓበሮምን ምዃኑ ተፈሊጡ። እንተኾነ ንሳቶም እውን ግዲኦም ገበሩ። ኣብ ፌስቲቫል ዞባ ጋሽ ባርካ(ኣብ ባረንቱ) ተጸሚዶም ብምንባሮም ካብ ቅድሚ ዓይኖም ንምእላይ ናብ ጎልጅ ከምዘምርሑ ገበሩ። ኣብ ጎልጅ ዝኾነ ይከኹን ናይ መግብን መደቀሲን ቀረብ ኣይነበረን። ምምሕዳራት ኣብ ባረንቱ ኣብ ዝነበረ ፌስቲቫል ይሳተፉ ብምንባሮም ሰማዒ ኣይረከኸቡን። እተን ዝነበራ ንኣሽቱ ቤት ትምህርታት ብኣግኡ መሊኤን ዝበዝሐ ተማሃራይ ብዝናብን ቁርን እንዳ ተገርፈ ሰሙን ከም ሓንቲ መዓልቲ ኣሕለፈ። መግቢ ካብ ጁባኻ ኮይኑ፡ እቲ ዘለ ዎ ነቲ ዘይብሉ እንዳ ተኻፈልና የሕሊፍናዮ። ኣብ እዚ ኩሉ ከስተውዕለሉ ዘለ ዎ ፡ መብዛሕትኡ ህዝቢ ኤርትራ ካብ ትሑት መነባብሮ ዝመጸ ከም ምዃኑ መጠን፡ እቲ ኣብቲ እቐን እቲ ዝሕለፍ ዝነበረ መሪር ኩነታት፡ ከየቖጥዐን ኣረኣእያታት ኣብ ነገራት ከይቀየሮን ኣይተረፈን። ድሕሪ ናይ ሓደ ሰሙን መከራ ኣብ ጎልጅ፡ ብዘይ ዝኾነ ይከኹን ሓበሬታ ኣውቶቡሳትን ሎሪን መጺኤን ናብ ዓሊ ግድር ክንግዕዝ ተገብረ። ኣብ ዓሊ ግድር ቐላ እኳ ካብ እቲ ናይ ጎልጅ ዝሓይሽ መግብን መደቀስን ተቀቓሪቡ እንተ ነበረ፡ ብዘይካ ሓላፊ መኽዘን ካልእ ዝኾነ ይከኹን ንጉዳይ ተማሃሮ ዝከታተልን ዝሰምዕን ጠረናፊ ኣካል ኣይነበረን። ኣብ ጥዕናቒ መዳይ እውን ቐላ ሓደ ምቅርራባት ኣይነበረን። በዚ ዝኣክል ከኣ ብዙሓት ተማሃሮ ክሳብ ኣብ ትምህርቶም ምስንኻል ዘስዓበ፡ ለበዳ ዓሶን ካልእ ተመሓላለፍቲ ሕማማትን ግዳያት ኮይኖም። ካልኣይቲ ሰመêን ናይ ዓሊ ግድር ብሰንኪ እቲ ዝነበረ ዘይውዱብ ኣተሓሕዛን ዘይቅሩብነትን ዝምልከቶም ኣካላት ብዘይ ዝኾነ ይከኹን ስራሕን ምንቅስቃቓስን ሓለፈት። ብድሕሪ እዚ ተማሃሮ ብዝወሰድ ዎ ናይ ገዛእ ርእሶም ተብግሶ ተጠርኒፎም ኣብ ሕርሻ ጡጥ ዓሊ ግድር ኣብ ጻህያይ ተቐፈሩ። ሒደት መዓልታት ብከኸምዚ ድሕሪ ምስራሕ ሓለፍቲ መዓስከር ሳቐ ምስ 9ይ ዙርያ ኣባላት ሃገራቒ ኣገልግሎት ናብቲ ቦታ መጺኦም፡ መረረን ነቀቓፌታን ተማሃሮ ካብ እቲ ቦታ ብቤላ ቤሎው፡ ብዘይ ቅኑዕ መንገዲ ድሕሪ ምስናቖም ንተማሃሮ ኣኪቦም ምፍርራሕ ዝተሓወሶ ኣገባብ ምስኦም ተጠርኒፎም ክሰርሑ ምዃኖም ሓበር ዎ ም። ተማሃሮ ብወገኖም እቲ ኣገባብ ቁኑዕ ከምዘይኮነ፡ ተማሃራይ ድማ ሲቨል እምበር ወተሃደር ስለ ዘይኮነ፡ ብሲቪላቒ ጥርናፌን ሲቪላቒ ኣካይዳን ክመሓደር ይግብኦ ብምባል፡ ርእይቶኦም ኣብቲ ጉዳይ ቐላ እኳ 'ተገለጹ፡ እቲ ተደኸሚሩ ዝነበረ ስራሕ ንኽሳለጥ፡ ዕማምን ሓላፍነትን ናይ ኩሉ ኤርትራቒ ምዃኑ ብምግንዛብ፡ በቲ ዝተቐህቦም መምርሒ መሰረት፡ ነቲ ኣቀቓዲሞም ብተበግሶኦም ደኸሚሮሞ ዝነበሩ ጻህያይ ከምዝዕመም ገብሩ። ኣብ ኣጋ ምዝዛም ናይቲ መደብ ስራሕ ከኣ ኣማሓዳሪ ዞባ ጋሽ ባርካ፡ ምስ ሓላፊ ክፍሊ ትምህርቲ ዞባ ናብ ዓሊ ግድር መጺኦም፡ መረረን ነቀቓፌታን ተማሃሮ፡ ኣኪቦም ድሕሪ ምስማዕ፡ ንልቢ ተማሃሮ ዘረስርስ ናይ ይቕሬታ መደረ ብምስማዕ ነቶም ኣብ እቲ ቦታ ዝነበሩ ወተሃደራውያን ሓለፍቲ መሰላት ተማሃሮ ኣኽቢሮም ክጓዓዙ ተላብዮሞም። ምምሕዳር ዩኒቨርስቲ ኣስመራ ቀዳማይ ዝተከኸተሎ ዘይሓላፍነታቒ ኣገባብ ከይኣክል (ማለት፡ ተማሃሮ ቀረብ ኣብ ዘይተዳለወሉን መደብ ስራሕ ኣብ ዘይወጸሉን ቦታ ንክረምታቒ ማእቶት ብምስዳድ ከምኡ እውን፡ እዚ ኩነታት ምስ ኣጋጠመ፡ ነቲ ኩነታት ዝከታተል ሰብ ብዘይምስዳድ) ንእንደገና ኣብ ሓደ መድረኽ ተመሳሳሊ ጌጋ ክደግም ተራእዩ። ዩኒቨርስቲ ኣስመራ ዝበዝሑ ተመረቕቲ ተማሃሮ ኣብ ዓሊ ግድር ምህላ ዎ ም ብምዝንጋዕ፡ ነቶም ኣብቲ መደብ ከይተሳተፉ ኣብ ኣስመራ ከውደኽድከኹ ዝጸንሑ ተማሃሮ ናይ መመረቒ ጋ ዎ ንን ናይ ዕድመ ወረቀቓትን ዓዲሉ ወድኤ። ጸኒሑ እውን ነቶም ኣብ ዓሊ ግድር ዝነበሩ ኣስታት 900 ተማሃሮ ብምርሳዕ ምዝገባ ተማሃሮ ኣብ ውሽጢ ክልተ መዓልታት ከምዝውዳእ ኣጠንቀቀቓ። ተማሃሮ ነዚ ምስ ሰምዑ ንሓለፍቲ መዓስከር ሳቐ ዝምልከቶ ኣካል ኣብ ዝሓጸረ እቐን ኣቃቓልቦ ሂቡ ናብ ኣስመራ ዝመልሳ ኣውቶቡስ ንከኸዳልወሎም ሓተቱ። እንተኾነ ሓለፍቲ መዓስከር ነቲ ጉዳይ ኣቃልቦ ብዘይ ምሃብ፡ ናይ ማእቶት ግዜ ምንውሑን ዝኾነ ይከኹን ተማሃራይ ካብ ካምቦ ዴሺ(ዓሊ ግድር) ከይወጽእ ኣጠንቀቀቓë። ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ካብ ብሎኮ ተሰነይ ከይወጽኡን ኣብ ተሰነይ እንተተረኺቦም እውን ከምዝቕየዱ ተገብሩ። ብዘይካ እዚ ነቶም ኣብ እቲ ከባቢ ዝነበሩ ኣባላት ሓይልታት ምክልኻል፡ ነቲ ተማሃሮ ዝሓተት ዎ መሰላት ከምቲ ዘለ ዎ ከየቕረቡ ናይ ፎእ በል ዎ ም ጎስጓስ ተኻየደ። እዚ ድማ ዕላምኡ ርዱእ እዩ። ንጌጋ ብጌጋ ኣብ ክንዲ ምሽፋን፡ ግን ሃናጺ ንከኹሉ ዘርብሕ ስጉምቲ ምውሳድ ምሓሸ ኔሩ። እንተኾነ ተቃቓውሞ ተማሃሮ ስለ ዝሓየለ መካይን መጺኤን ንተመረቕቲ ተማሃሮ ብቀቓዳምነት፡ ብድሕሪኡ ከኣ ንከኹሎም ተማሃሮ ናብ ኣስመራ ኣግዒዘንኦም። ብድሕሪ እዚ ተወከልቲ መሪጾም ናይቲ ከኹሉ ዝተፈጸመ ጌጋታት ናብ ምምሕዳር ዩኒቨርስቲ ኣስመራ ጸብጻብ ኣቕሪቡ በዚ ከኣ ቅኑዕ ልቢ ተማሃራይ ዝተንከፈን ዘይወጽእ ቂም ዘሕደረን ፍጻሜታት ክረምታቒ ማእቶት ኣብ ዓሊ ግድር ብከኸምዚ ተዛዚሙ። ካልኣይ መድረኽ፡- ምኽታት ተማሃሮ ኣብ እቐን 3ይ ወራር ኣብ እዚ እቲ ኣገዳሲ ተራ ዝተጻወተ፡ እቲ ከም ድልድል ኣብ መንጎ ተማሃሮን ምምሕዳር ዩኒቨርስትን ከገልግል ተባሂሉ ብጽቡቕ ድልየት ፕረዚደንት ዩኒቨርስቲ ኣስመራን ተማሃሮን፡ ኣብ 1998 ዝቖመ ባይቶ ማሕበር ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ኣስመራ(ማ.ተ.ዩ.ኣ) እዩ። ንከኹሉ ዝነበረ ምዕባሌታት ናይ እቲ ኣብ መንጎናን ኢትዮጵያን ዝካየድ ዝነበረ ኲናት ድሕሪ ምግምጋም፡ እቲ ቀቓጻሊ ብተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ንክከኸቱ ዕድል ክቐሃቦም ዝቀቓርብ ዝነበረ ብምምሕዳር ዩኒቨርስቲ ይከኹን ብመንግስቲ ንኽምለሰሎም ኣገዳሲ ተራ ድሕሪ ምጽቐት፡ ብውዱብ ኣገባብ ዝተዓለሙ ተማሃሮ ናብ ግንባራት፡ ዘይተዓለሙ ከኣ ናብ ግዚያቒ መደበር ታዕሊም ጋሕቴላይ ከምዝከኸዱ ተገብረ። ኣብ ግዜ ካልኣይ ወራር እውን እዞም ተማሃሮ እዚኦም ሽሕ እዃ ኣብ ግዜ ትምህርቲ ይንበሩ፡ ብልጡል ሃገራቒ ወንን ኒሕን ተበጊሶም፡ ኣብተን ናይ ቀዳመ ሰንበት ዕረፍቶም ከነጽንዕ ዝተቐሃበና ዕዮታት(ሽዘዘቕቐቦብቅቦtዘ) ክንሰርሕ ከይበሉ ወተሃደራቒ ታዕሊም ኣብ ዘñዘሮን ካልእን የካይዱ ኔሮም። ድሕሪ ምዝዛም ሳልሳይ ወራርን ምኽታም ውዕል ሰላም ኤርትራን ኢትዮጵያን፡ ተማሃሮ ናብ ሰለማቒ መነባብሮኦም ተመሊሶም ትምህርቲ ክቕጽሉ ጸኒሖም። እቲ ንሕቶታት ተማሃሮ ንምምሕዳር ከቕርብ፡ ጠለባቶም ከማልኣሎም ንዝብል ዕላማታት ዝተመስረተ ውልዶ ማሕበር ተማሃሮ ዮኒቨርስቲ ኣስመራ(ማ.ተ.ዩ.ኣ) ንጥፈታቱ ኣብ ጉዳያት ተማሃሮ ቀጺሉ። እዚ ከምዚ ኢሉ እንከሎ ማሕበር ተማሃሮ ዓበይቲ ብድሆታት ኣጋጣም ዎ ፡- 1. ንላዕለቐይ ደረጃ ትምህርቲ ናብ ዩኒቨርስስታት ደቡብ ኣፍሪቃ ዝለኣከኹ ተማሃሮ ናይ 150ሽሕ ናቕፋ ትሕጃ ከትሕዙ ብምምሕዳር ዩኒቨርስቲ ዝወጸ ትእዛዝ። 2. እቶም ቅድሚ ናብ ዩኒቨርስቲ ምእታ ዎ ም ሃገራቒ ኣገልግሎት ዘማልኡ ተማሃሮ ናይ ቅድሚ ሕጂ ኣገልግሎቶም ከምዘይሕሰብን ሕጂ ከምብሓድሽ ከገልግሉ ምዃኖም ዝሕብር ብምምሕዳር ዩኒቨርስቲ ዝወጸ መግለጺ። 3. ንጉዳይ ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ኣብ ክረምታቒ ማእቶት። ማሕበር ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ኣስመራ፡ ነዞም ዓበይቲ ብድሆታት ደው ኢሉ ተሟጊቱ፡ ኣብቶም ክልተ ቀዳሞት ብድሆታት ክዕወት እንከሎ፡ ኣብቲ ሳልሳይ ብድሆ እውን ጸኒጡ እንዳ ሞገተ እንከሎ እቲ ጉዳይ(ኣንፈቱ ስሒቱ) ይርከብ። ካልኣይ መድረከኸ፡- ምስ እዚ ኩሉ ኣብ ቀዳማይ መድረኽ ዝተጠቕሰ ኣተሓሕዛ ተመሃሮ ኣብ ቀዳማይ ማእቶት ዘስዓቦ ቂምታን ቅርሕንትን እዩ ኣምብኣር እዚ ናይ ካልኣይ ግዜ ማእቶት ብሃንደበትን ብዘይ ቅድመ ዝርርብ ምስ ተማሃሮን ብሚኒስትሪ ትምህርቲ ክፍሊ መደብ ክረምታቒ ማእቶት ዝተኣወደኸ። ከምዚ ዝኣመሰለ ዓቢ ሃገራቒ ዕማም፡ እሞ ከኸኣ እቶም ዝርካቦም ናይ ኤርትራ ምሁራትን ተረከብቲ ሃገርን ዝሳተፍ ዎ መደብ፡ ብዘይ ቐላ ሓደ ምምይያጥ ብዘይ ወላሓደ ናይ ኣተገባብራ ምርድዳእን ናይ ዓቕሚ ክእለትን ዳህሰሳ ክብገሱ ምዃኖም ብመረከኸቢ ብዙሃን ተሓቢሩ። ተማሃሮ ከኣ ብምህዝቦም ብመራከኸቢ ብዙሃን ክብገሱ ምዃኖም ፈሊጦም። ተመሃሮ ዩኒቨርስቲ ነዚ ምስ ሰምዑ ንርዱእን ቅቡልን ምኽንያታት ነዚ ተወጢኑ ዘሎ ክረምታቒ ምእቶት ከምዘይቅበል ዎ ብመንገዲ ማሕበሮም(ማሕበር ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ኣስመራ) ገሊጾም። ምኽንያታት ዘይመቀቓበሊ(ምንጻግ) ክረምታቒ ማእቶት ከኣ እቲ ንተማሃሮ ካልኣይ ደረጃ ዝወሃብ ዝነበረ ዕላማታት መተግበሪኡ ብሓጺሩ ምስ ደረጃ ትምህርቶም ዘይከይድ፡ ብቀቓëጠባቒ መዳይ እውን ሓጋዚኦም ዘይሙዃኑ፡ ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ካብ ዝተፈላለዩ ዕድመታትን ኣገልግሎታትን(ሰብ ሓዳር፡ ተጋደልቲ፡ ሃገራቒ ግቡኦም ዝፈጸሙ፡ ግቡእ ታዕሊም ወሲዶም ናይ ዓመት ኣገልግሎት ዝተርፎምን ካልኦትን) ብዘለ ዎ ም ዝመልኤ ንሙዃኑ፡ ኣብ እቐን ናይ ካልኣይ ደረጃ ትምህርቶም ከኣ ዝሓለፍ ዎ ስለዝኾኑ ዘይሳነ እዩ። ኣብዚ ጠለብ እዚ ክልተ መኽሰብ ኣሎ፡- 1. እታ ሃገር ኩለመዳያቒ ህንጸት ትረክብ 2. እቶም ተማህሮ እውን ኩሎም በበቲ ዝተማህርሉ ዓውዲ እንተሰሪሖም ንእግረ መንገዶም ተሞኩሮ ኣብቲ ዝጽንዕ ዎ ዘሎዉ ዓውዲ ትምህርቲ ይኾነሎም። ብተወሳኺ እውን ኣብ ዘይኣመሉን ስራሕ ከይድካ ትረኽቦ ዕግበት ስራሕን(ቖተሾ ዘሽtቕዘቖሽቀtቕተቦ) ኣብ ዝኣመንካሉን ዝጠለብካዮን ስራሕ ትረኽቦ ዕግበትን ሰማይን ምድርን እዩ። ምስ ዕግበት ስራሕ ዝመጽእ ፍርያምነት ከኣ ብኡ መጠን ዓቢን ዕዙዝን እዩ። ድሕሪ ተከኸታታሊ ርክባት ኣብ መንጎ ኣስራሕቲ(መንገዲ ዶር. ወልደኣብ ኢሳቕ) ተመሃሮን(ብመንገዲ ማሕበር ተመሃሮ ዩኒቨርስቲ ኣስመራ) ኣብ እቲ ማእቶት ንተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ኣይምልከትን ዝብል ኣምር ብመትከል ድሕሪ ምስምማዕ፡ ካልእ ተማሃሮ ዘድምዕሉን ንሃገር ዘርብሕን ክልተ ዓበይቲ ውጥናት ወጺኡ። እዚ መደብዚ ከኣ ብተማሃሮ ዓቢ ተቀቓባልነት ረኺቡ። ነቲ ብተደጋጋሚ ዝተጠቕሰ ፋይናንሳቒ(ቁጠባቒ) ጸገማት ተማሃሮ ኣብ ግምት ዘእቱው ክከኸውን ተስፋ ብምግባር ከኣ ኩለ-መዳያቒ ምቅርራባት ንክረምታቒ ስራሕ ክገብሩ ደኸመሩ። ማሕበር ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ኣስመራ(ማ.ተ.ዩ.ኣ) ነዚ ዕማም እዚ ንምክያድ ዕማም እዚ ንምክያድ ንነፍሲ ወከፍ ክኽፈል ተሓሲቡ ዘሎ ዓቀቓን ገንዘብ ምስ ተሓተተ ግን፡ እቲ ገንዘብ 800ናቕፋ 26.90 ናቕፋ ንመዓልቲ ምዃኑ ኩሉ መግቢ፡ መደቀሲ፡ ትራንስፖርትን ካልእን ወጻኢታት ካብኡ ከምዝሽፈን ብዶር. ወልደኣብ ኢሳቕ ተሓቢሩ። ምስቲ ዝነበረ ትጽቢት ተማሃራይን ዓይነትን ኣገዳስነትን ናይቲ ተታሒዙ ዘሎ ፕሮደኸክትታት ኣብ ግምት ብምእታው እዚ ዓቀቓን ገንዘብ እዚ ብከኹሉ መለክዒðታት ዘይእከኹልን ነቲ ስራሕ ብዓወት ክዛዘም ዘይሕግዝን እዩ። ማ.ተ.ዩ.ኣ ነዚ ጉዳይ ክፍሊት ብዝምልስ ዓሚቕ ዘተ ገይሩ። እቲ 800 ናቕፋ ዝብል ነገር ኣብ ምንታይ መለክዒታት ተሞርኪስካ ዝተገመተ እዩ? ርሕቀት ቦታ፡ ሕጽረት መሳለጥያ፡ ሕጽረት ትራንስፖርት፡ ብሓቂ ግምት ዘእተወ ድዩ? ኩነታት ክሊማ ተጸኒጡን ኣብ ግምት ኣእትዩ ድዩ እዚ ገንዘብ ተተሚኑ ድዩ? ዕዉት ስራሕ ብምትብባዕ ዝብል ኣምር ኣብ ግምት ዘእተወ ድዩ ዝብሉን ካልእ ሕቶታትን ብምልዓል ብዕምቖት ድሕሪ ምዝታይ ኣኼብኡ ኣብዘን ዝስዕባ ነጥብታት ደምዲሙ። 1. እቲ ተተሚኑ ዘሎ ገንዘብ ኣዝዩ ዘይተጸንዐ፡ ሽግር ተማሃራይ ኣብ ግምት ዘየእተወ፡ ኣገዳስነት ናይቲ ተታሒዙ ዘሎ ስራሕ ዝጎሰየን ኣዝዩ ግምታቒን፡ ስለዝኾነ ከኣ ዘይእከኹልን ዘይቅቡልን ምዃኑ ብምሉእ ድምጺ ደመዲሙ። 2. እቲ ጉዳይ ኣገዳስን ብዕሙቖት ክዝተየሉ ዘለ ዎ ን ምዃኑን ማ.ተ.ዩ.ኣ ስለ ዝኣመነን ንዶር. ወልደኣብ ኢሳቕ ደብዳቤ ብምጽሓፍ ብቀቓጥታ ምስ እቲ ዝምልከቶ ኣካል(ማለት ምስ እቲ ነቲ ስራሕ ብደረጃ ሓላፍነት ሒዝ ዎ ዘሎ ኣካልን ነዚ ናይ ባደኸት እማመ ዘቕረበ ኣካል) ክዘራረቡን ክላዘቡን ድሌት ከምዘሎ ዎ ም ገሊጾም። ነቲ ማሕበር ወኪላ ኣብ ኣተጋባብራ እቲ መደብ ኣብ እቲ ነዚ ናይ ገንዘብ ክፍሊት እማመ ንምውጻእ ዝነበሩን ኣብ ግምት ዝኣተዉን መለክዒታት ምስ እቲ ዝምልከቶን በይናቒ ውሳነ ዝወስድ ዘሎን ኣካል እትዘራረብ ኮሚቴ ከኣ ኣቚሙ። እዘን ክልተ ጠለባት እዚአን ምስ ቀረባ፡ እቲ ናይ ገንዘብ ጉዳይ ውጹእን ክምሓየሽ ዘይክእልን ምዃኑ። ኣብ ክንዲ ነቲ ናይ ልዝብን ናይ ኣብ ሓደ ንከኹን ጠለብ ማ.ተ.ዩ.ኣን ሓንጎፋይ ኢልካ ምቕባልን ከኣ ሳዕቤኑ ብዘይ ምስትብሃል ምስ ዝምልከቶ ኣካል ተራኺብካ ምዝርራብ ከምዘይክኣልን ከምዘሎ ዎ ተቀቓቢሎም ከተግብር ዎ ከምዘለ ዎ ም ብግበር ኣይትግበር ዝዓይነቱ ተሓቢሮም። እዚ ከኣ ብከኹሉ መለክዒታት ዘይግቡእን ንህልኻቒ ኣሰራርሓ ዝዕድምን እዩ ነይሩ። እዚ ስጉምቲ እዚ ከኣ ነቲ ጉዳይ ናብ ካልእ ኣንፈቱ ከትሕዞ ዝደኸመረ። ምናልባት ከኣ እዚ ዝርርብ እዚ ተቀቓባልነት ረኺቡ ብኣግኡ እንተዝግበር ነይሩ ናብ ዝሓሸ ናይ ምርድዳእ መንፈስን ፍታሕን ምከኸደ ነይሩ ዝብል ተሪር እምነት ኣሎ። ድሕሪ እዛ ኩነታ እዚኣ ከኣ፡ ማ.ተ.ዩ.ኣ እቲ ዝተኣመመ ክፍሊት ከምዘይቅበሎ ገሊጹ። ምምሕዳር ዩኒቨርስቲ(ቤት ጽሕፈት ፕረዚደንት ከኣ ካብዚ ንላዕሊ ዝርርብ ከምዘይ ቅጽልን ተማሃሮ እዚ ተወጢኑ ዘሎ መደብ ግቡኦም ምዃኑ ፈሊጦም ናብ እቲ ወጺኡ ዘሎ መደብ ብዘይሕቶ ክሳተፉ እንተዘይኮይኑ ግን መስከረም ክምዝገቡ ከምዘይፍቀደሎም ዝገልጽ መግለጺ ኣውጺኡ ማ.ተ.ዩ.ኣ እዚ ዝርርብ ከምዘይተጸንቀቀቓን ናብ ካልእ ንኽልቲኡ ወገን ዘረዳድእ ነጥቢ ክሳብ ዝብጻሕ ጻዕሩ ክቕጽል ምዃኑ ንተማሃሩኡ ኣፍሊጡ። ማ.ተ.ዩ.ኣ ካልእ መንገዲ ኣፈታትሓ ናይቲ ጉዳይ እንዳፈተሸ ከሎን ምምሕዳር ዩኒቨርስቲ እውን እቲ ነገር ተማሃሮ ከምዘይዓገብሉን ከምዘይ ተሰማምዕሉን እንዳፈለጠ ብቀቓጥታ መደብ ስራሕ ኣብ ምስራዕ ኣትዩ። እዚ ፍልልይ ከይተፈትሐ ከሎ እዩ እምበኣር ካልእ ነቲ ጉዳይ ዘነሃህርን ናብ ዘይኣንፈቱ ዘትሕዝን ኩነት ዝተፈጥረ። ንሱ ከኣ ፕረዚደንት ማሕበር ተመሃሮ ዩኒቨርስቲ ኣስመራ ምሩቕ ሰምረ ከሰተ ኣብ ትሕቲ ቀይዲ ፖሊስ ምእታዉ እዩ። ካልእ ናብ ህልኽ ዝዕድምን ነቲ ጉዳይ ባርዕ ዝወሰከኸን ኩነት። ዝኾነ ሰብ ኣብ ቤት ፍርዲ ክሲ ክሳብ ዘይተመስረተሉ ንጹህ ምዃኑ ብምእማን፡ ፕረዚደንት ሰመረ ከሰተ ገበን ምስ ዝህል ዎ ኣብ ቤት ፍርዲ ቀቓሪቡ ክሱ ክፍለጥን ሃለቐቱ ንቤተሰቡ ክሕበርን፡ ገበን ምስ ዘይህል ዎ ከኣ ብዘይ ዝኾነ ይከኹን ቅድመኩነት ክፍታሕን እዚ ክሳብ ዝከኸውን ተማሃሮ ንቀቓጻሊ ዝርርብን ስራሕን ድልቐት ከምዘይኮኑ ገሊጾም። ክብደት ናይ እዚ ዝቀቓረበ ቅድመ-ኩነት እዚ ብምንእኣስን ሳዕቤኑ ዕሽሽ ብምባልን ግን ነዚ ጠለብ ተማሃሮ ጸማም እዝኒ ተቐሂብ ዎ ን ዘይትርጉሙ ሒዙን። ቀላል ዝነበረት ጉዳይ ከኣ ብክንዲ ንነገራት ኣተኩሮ ሂብካን ሳዕቤናቱ ብኣጋ ተገንዚብካ ብልዝብ ምፍትሑ ነቲ ጉዳይ ጸማም እዝኒ ብምሃብ ናብ ምትፍናን ከምዘምርሕ ተገይሩ። እዚ ጉዳይ ኣብ ተኣፋፊ ሃቐሁ ተንጠልጢሉ ከሎ ከኣ ሕጂ እውን ካልእ መጓሃሃሪ ባእታ ክውሰኾ ተገይሩ። ተመሃሮ ኩሎም ኣብ ገገዝኦም ከለውን ሰላማቒ ፍታሕ እናተጸበዩን ከሎዉ ብሬድዮ ብቴለቪዥንን ብጋዜጣን፡ ተመሃሮ ነናብ ዝምልከቶምን ዝተመደበሎምን ቦታ ከምዝተበገሱን ብዘይካ እቲ ናይ 800 ናቕፋ ክፍሊት ከኣ መደቀሲን መግብን ክማልኣሎም ምዃኑ ዝገልጽ መግለጺ ወጺኡ። እዚ ንከኹሎም ተመሃሮን ወለዲን ዘገረመ መግለጺ እዚ ከኣ፡ ዝኾነ ኣካል ኣብ ዘየድሊ ህልኽ ኣትዩ ይሰርሕ ከምዘሎ ዘነጸረት መግለጺት እያ ነይራ። እቲ ምንታይሲ እዚ ተወሳኺ መፍትሒ ናይቲ ጉዳይ መሲሉ ክርአ ዝተደልየ ተወሳኺ ናይ መግብን መደቀስን ምውሳኽ ስለምንታይ እዩ ብቀቓጥታ ነቲ ንቀቓጻሊ ፍታሕ ዝጽበይ ዝነበረ ማ.ተ.ዩ.ኣ ዘይተሓበሮን ኣብ መኣዲ ዘተ ቀቓሪቡ ምስ ተማሃሮ ክዝተየሉ ዘይተደልየን? ስለምንታይ እዩከኸ ብቀቓጥታ ብመራከኸቢ ብዙሃን ሃንደበት ከምዚ ዝኣመሰለ ዘይተገብረ ምብጋስ ተመሃሮ፡ ዝተፈነወ? ስለምንታይ እዩከኸ ተመሃሮ ነዚ ሓድሽ ምምሕያሽ ይሰማምዓሉ ኣይሰማማዓሉ ከይተፈልጠን መልሶም ነዚ ምምሕያሽ ከይተዛተዩሉ ብመራከኸቢ ብዙሃን በይንኣቒ ስጉምቲ ዝተዘርግሐ? እዛ መግለጺ እዚኣ ከኣ ነቲ ዝተመርጸ ኣተሓሕዛ ናይቲ ጉዳይ ዘነጸረት እያ ነይራ። በዚ መግለጺ እዚ ክውቃዕ ዝተደልየ ዕላማ ከኸኣ ብተማሃሮ ብከኸም እዚ ዝስዕብ ክትንተን ደኸሚሩ። 1. እቲ 800 ናቕፋ ንከኹሉ ነገር ክሽፍን ከምዘይክእል ክገልጽ ዝጸንሐ ተማሃራይ፡ እዚ ሓዲሽ መግለጺ(ኣብ ልዕሊ እቲ 800 ናቕፋ መግብን መደቀስን ብላዕሊ ከምዝተማልእ ዝገልጽ በይንኣቒ መግለጺ) ናብ ህዝቢ ብምዝርጋሕ ነቲ ተማሃሮ ጸጊቦም ዝብል ስምዒት ንምሕዳር ዝግበር ጎስጓስ ባይታ ንምጥጣሕ፡ 2. እቲ ዝተፈጥረ ዘይምርድዳእ ከምዝተፈትሐ ገሊጽካ ነቲ ዝቕጽል ናይ ተማሃሮ ተቃቓውሞ ዘይምኽኑይን ቀበጥበጥን ከምዝኾነ ምግባርን ኣብ ህዝቢን ሰራቒትን ዘይመልክዑ ንምትሓዝን። ብዝኾነ ማሕበር ተማሃሮ በዚ ከይተደናገረ እቲ ኣቀቓዲሙ ተሓቲቱ ዘሎ ጠለባት ከይተማልአ ሕጂ እውን ተማሃሮኡ ናብ ስራሕ ከምዘይተበገሱን ከምዘይብገሱን ደጊሙ ገሊጹ። ናይ ዝርርብ ከይተጸንቀቀቓን ኣብ ክንዲ ናይ ልዝብን ዘተን ምምራሕ ምምሕዳር ዩኒቨርስቲ ናብ ካልእ ናይ ህልኽን ናይ ምፍርራሕን መንገዲ እዩ መሪጹ። ብዕለት 7ን 9ን ናይ መፈራርሕን እንተዘይኬድኩም ወይልከኹም ዘስምዕ ተሪርን መግለጺ ወጺኡ። ኩሉ ተማሃራይ ንዕለት 09/08/01 ነናብ ዝምልከቶን ዝተመደበሉን ናይ መላለዪ ትምህርቲ(ተቶቕቅቦtሽtቕተቦ) ዝወሃበሉ ቦታ ክብገስን ዝገልጽ መግለጺ ወጺኡ። ብዓቢኡ እቲ ሕቶታት ተማሃሮ ምስ ጉዳይ ተማሃራይ ሰመረ ዝተሓሓዝ ኣይተመለሰን። ብዓቢኡ ከኣ ንህላወ ማ.ተ.ዩ.ኣ ኣብ ዩኒቨርስቲ ዝነጽግ ተርእዮታት ተከኸሲቱ። በዚ ከኣ ማ.ተ.ዩ.ኣ. በዚ ተሰናቢዱ መግለጺኡ ከምዘይልውጥን ተማሃሮኡ ናብ ዝኾነ ቦታ ከምዘይብገሱን ዝሕብር መግለጺ ኣውጺኡ። ኣንጻር መርገጺታት ሒዝካን ተታፋኒንንካን ጉዕዞ ቀጺሉ። ዕርገት ናይቲ ጉዳይ ከኣ ብኡ መጠን እና ነሃረን ካልእ መልክዕ እናሓዘን መጺኡ። ኩሉ ስኣን ኣብ ጣውላ ኮፍ ኢልካ ምልዛብን እሂን ምባልን። ዕለት 9/08/01 ንግሆ ኣውቶቡሳት ተቀቓሪበን፡ ዝብገስ ተማህራይ ግን የለን። ተማሃሮ ሓደ መርገጺ ሒዞም ንመሰሎም ይሓቱ ምህላ ዎ ም እናተፈልጠ ደኣ እሞ ስለምንታይ እዩ እቲ ጉዳይ ኣቶኩሮ ዘይተገብረሉን ቅጽበታቒ ንልቦናቒ ፍታሕ ዘይተናደየሉ? እዚ ኣብ ዝኾነሉ ዕለትን መዓልትን ንምሩቕ ፕረዚደንት ሰመረ ከሰተ ኣብ ቤት ፍርዲ ቀሪቡ ክሲ ግን ኣይተመስረተሉን። እዚ ከኣ ንከኹሉ ተማሃራይ ነቲ ጉዳይ ብቀቓረባ ዝከታተል ዝነበርኩሉ ናይ ሰላማቒ ፍታሕ ተስፋ ዝሃበ ፍጻመ እዩ ነይሩ። ተመሃሮን ማሕበሩን ከኣ እቲ ክሲ ብዘይቀረበ ሰመረ ብነጻ ክልቀቕ ብምትስፋው ዳርጋ ኩሎም ናብ እቲ ዝተመደበሎም ቦታ ክከኸዱ ዘድሊ ምድላቐት ደኸመሩ። እቲ ጉዳይ ከኣ ዝተፈትሐ መሰለ። ንከኹሉ ደላዪ ጽቡቕ ከኣ ተስፋ ዝህብ ፍጻመ ኮነ። ኣባላት ማሕበር ከይተረፈ እውን እቲ ናይ ሰመረ ጉዳይ ዓርቢ ዕለት 10/08/01 ኣብ ቤት ፍርዲ ክዛዘም ብምትስፋው ንተማሃሮኦም ናብ እቲ ዝተመደበሎምን ስራሕ ንኽብገሱ ደኸመሩ። እቲ ፍታሕ ናይ እዚ ንከኹሉ ሃገራቒ ዘሻቀቓለ ጉዳይ ከተርእየና ዝተጸበናያ ዓርቢ ግን ካልእ ሰብ ዘይተጸበዮን ንከኹሉ ዘሕዘነን ዲፕሎማስያቒ ሃስያ(ውሽጣውን ግዳማቒን) ዘስዓቦን ፍጻመ ሒዛትልና መጺኣ። ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ካብቲ ጉዳይ ፕረዚደንቶም ክሰምዕሉ ዝመጽኡሉ ቤት ፍርድን ካብቲ ደቂሶሙሉ ዝነበሩ ሓባራቒ መሕደሪኦም ተተገፊፎም ናብ እቲ ንሰለስተ ኣርባዕተ ግዜ ንሃገራቒ ግቡኦም ዝተበገሱሉ ስታድዮም ክእከቡ ኣርፊዶምን ውዒሎምን። በዚ ስጉምቲ እዚ ከኣ ብከኹሉ መለክዒታት ንተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ዘይግባእን ዘይኢዶምን ንከኹሉ ሓላዪ ሃገር ዘሕዘነን ዘሰንበደን ሳዕቤናት ኣብ ግምት ዘየእተወን ኣብ ታሪኽ ሃገርና ጸሊም ነጥቢ ዝገደፈን እዩ። እዚ ስጉምቲ እዚ ከኣ ብውሑዱ፡- 1. ኣብ መንጎ ተማሃሮን መንግስትን ዘይነበረ ፍልልይን ቅርሕንትን ንኽፍጠር ዝዓደመ። 2. ክብርን ነጻነትን ቤት ፍርዲ ዝገሃሰን ኣብ ስግኣት ዘእተወ 3. ኩሎም ወለዲን ኣዝማድን ተማሃሮ ብፍላይ ንከኹêሉ ኤርትራቒ ከኣ ብሓፈሻ ዘሰንበደን ዘጉሃየን 4. እታ ብምግሃስ ሰብኣቒ መሰላት ተወቀቓñሳ ዘይትፈልጥ ዝነበረት ኤርትራ ክትውቀስን ምስተን ሰብኣቒ መሰል ዜጋታተን ብምግሃስ ዝፍለጣ ሃገራት ክትጥቀስ ዝገብረን እዩ ነይሩ። ልዕሊ ኩሉ ከኣ፡- 1. ነዚ ኣብ ብዙሕ ጽንኩር ኩነታት ሃገራውነቱ ዘመስከረን ድልውነቱ ንመስቐእቲ ከይተረፈ ዘረጋገጸ ተማሃራይ፡ 2. ነዚ መብዛሕትኡ እንኮ ብትምህርቲ ዕድል ኣብ ትሕቲ ስድራቤቱ፡ ኣብ ሲቪላቒ ናብራ ዝርከብን ብጉዳይ ሃገሩ ከይደቀሰ ዝሓድርን ተማሃራይ፡ 3. ነዚ እንተወሓደ ሓደ ሓው፡ ሓፍቱ ወይ እውን ውለዱ ኣብ ግምባራት ዘሰለፋን ኣሰሊፉ ዝርከብን ተማሃራይ ከም እዚ በደል ክፍጸምን ብሰንኪ ዘቕረቦ መሰረታቒ ናይ መሰል ሕቶ ከም ናይ ጸላኢ(ምናልባት እውን ዘገድድ) ኣተሓሕዛ ክታሓዝን ከምዚ ክፍደይ ኣዝዩ ዘሕዝንን መዓንጣ ብዙሓት ዜጋታት ዘቀቓëሰለን ፍጻመ ኮይኑ ኣሎ። እዚ ክሳብ ሕጂ ናይ ብሉጻት ተማሃሮ ይርጋ ዮሴፍን የማነ ተኬአን ሞት ዘስዓበን ናይ ልዕሊ 2000 ካልኦት ተማሃሮ ሂወት ኣብ ሓደጋ ዘውደቀቓ ኣተሓሕዛ እዚ ከኣ ብከኹሉ መደዩ ዘተሓሳስብን ጭካነ ኤርትራቒ ኣብ ልዕሊ ኤርትራቒ ዘርኣየ ፍጻመ ኮይኑ ኣሎን ከም ጸሊም ታሪኽ ተሰኒዱ ክነብርን ኢዩ። ካብ ጉዱሳት ተማሃሮ	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/doc-archive/5253-2020-09-11-03-50-00
ኤርትራ ክውንቲ ክትከውን ካብ ዝወዓሉ ንሎሚ ቃለ-መጠይቕ ምስ ሚኒስተር ጴጥሮስ ሰለሙን	ሚኒስተር ጴጥሮስ ሰለሙን ብዛዕባ ዝምድና ወጻኢ፡ ዲፕሎማሲያዊ ኣሰራርሓ፡ ዝምድና ህዝባዊ ግንባርን ወያነን፡ ኣገባብ ምቕያር ሰበ-ስልጣን፡ ጉዳይ ብልሽውናን ካልእ ኣርእስታትን ብዝምልከት ምስ ጋዜጣ ጽጌናይ ሰፊሕ ቃለ-መጠይቕ ኣካይዱ ኣሎ። እዚ ቃለ-መጠይቕ ኣዝዩ ሰፊሕ ምዃኑ ኣብ ዝሓለፈ ሕታምና ገሊጽና ምንባርና ዝዝከር ኮይኑ፡ ምሉእ ትሕዝቶ ናይቲ ቃለ-መጠይቕ ኣነሆ ንንባብ፡-	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/doc-archive/5251-2020-09-07-08-38-47
ጋዜጣ ሰቲት ዓርቢ ነሓሰ 2001 - ዓሚዲ ንመኻኸር	ከም ዝፍለጥ ፕረዚደንት ማሕበር ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ኣስመራ ተማሃራይ ሰመረ ከሰተ ብሰሉስ ዕለት 31/07/01 ከባቢ ሰዓት 7፡45 ቅድሚ ቀትሪ ካብ ገዝኡ ብኽፍሊ ጸጥታ ካብ ዝውሰድ ንነጀው፡ ኣብ መንጎ ምምሕዳር ዩኒቨርስትን ተማሃሮ ዩኒቨርስትን ዘይምርድዳእ ክርአ ጸኒሑን ኣሎን። የዕሚቑ ንዝሓስብ ሰብ እዚ ተወሲዱ ዘሎ ስጉምቲ (ማእሰርቲ ሰመረ ከሰተ) ሳዕቤኑ ተጸኒዑ ዝተገብረ ኣይመስልን ኢዩ። ንዝኾነ ነገር ካብ ኣብ ጥርዙ ምስ በጽሐን ምስ ተፈንጀረካን ንምእላዩ ላዕልን ታሕትን ምባል፡ ከሎ ገና ህድእ ኢልካ ምሕሳብን ምዝታይን ኣድላዪ ኮይኑ ይስምዓና። ንነገራት ብጎነጽን ታህዲድን ክትፈትሕ ትፍትን እንተድኣ ኮይንካ ግን፡ ውጽኢቱ ከም ኣብ ባሕሪ ምሕራስ ኢዩ ክኸውን ዝኽእል። ናብ ቀንዲ መዛረቢ ነጥበይ ክኣቱ፡ ድሕሪ ማእሰርቲ ሰመረ ከሰተ፡ ሰለስተ ነጥብታት ዝሓዘ ጠለብ ቀሪቡ ነይሩ። እቲ ጠለብ ከኣ ሕጋውን፡ ንዝኾነ ይኹን ዜጋን ዝግብኦን ከምምዃኑ መጠን ንምንታይ ብእዋኑ ተዘትዩሉን ተራእዩሉን ፍታሕ ዘይርከቦ? ምፍትሑ ቀሊል ዩ፡ እንተኾነ ግን ንነገራት ጓዕጺጽካን ናይ ምርኣይ መንፈስ ስለዘሎን ከይተተግበረ ጸኒሑን ኣሎን። ከም ሳዕቤኑ ከኣ ነዚ ዝርአ ዘሎ ንተማሃራይ ኣገዲድካ ውፈር ምባልን ምዕጻው ቤት መግብን መደቀስን ተማሃሮ፡ ብዓቢኡ ከኣ ምዕጻው ዩኒቨርስቲ ኣኸቲሉ ይርከብ። ቅድሚ ናብዚ ደረጃ ዚ ምብጽሑ ብዝቐልጠፈን ዝጸፈፈን ኣገባብ እተን ዝቐረባ ክልተ ነጥቢ ንጉዳይ ሰመረ ዝምልከታ ጠለባት ተተግቢረን፡ ተማሃራይ ብምሉእ መንፈስን ተበግሶን ኣብ ዝተባህለሉ ወፊሩ እንተዝኸውን እቲ ወፍሪ ዕዉትን ውጽኢታውን ክኸውን ምኽኣለ። ሕጂ ውን ማይ ኣይሓለፎን ዘሎ፡ ጉዳይ ሰመረ ከሰተ ብዕቱብን ብህጹጽን ተራእዩ ፍታሕ ረኺቡ ብዛዕባ ወፍሪ ይዘረብ። እንተዘይኮነ ግን ቤት መግቢ (ካፍተርያ)ን መደቀስን ተማሃሮ ዓጺኻ ንተማሃይ ከተሻቕል ምፍታን፡ ኣብ ርእሲ ጌጋ ጌጋ ምፍጻም ካልእ መኣዝን (ሳዕቤን) ከይሓዘን ምእላዩን ንምእላዩ ህጹጽን ፍትሓዉን ስጉምቲ ይወሰድ። እንተዘይኮነ፡ ፕረ.ዩኒቨርስቲ ኣስመራ ዶ/ር ወልድኣብ ዉን ባዕሉ ኣብ ኣፍደገ ዩኒቨርስቲ ንተማሃሮ "ኣይፈልጠኩምን ኢየ ዋላ ዉን ንገዛኹም ክትከዱ ትክእሉ ኢኹም" ስለዝበለ፡ ተመሃራይ ኣብዚ ብጥሜትን ብስእነትን መደቀስን ተሳቕዩ ንወፍሪ ብግዴታ ዝበገሰሉ ጉዳይ ኣይክህሉን ኢዩ። ስለዝኮነ ከኣ ተማሃራይ ነናቱ ስጉምቲ ክወስድ ኢዩ። ንዝመጽእ ዝኾነ ይኹን ሳዕቤን ተሓታቲ ከኣ ባዕሉ ፕረ.ዩኒቨርስቲ ዶ/ር ወልድኣብ ምዃኑ ብዓቢኡ ኸኣ ህዝቢ ክፈልጥ ይግባእ። ምኽንያቱ ናይ ተማሃሮ ዩኒቨርስቲ ናይ ቀረባ ተሓታቲ ንሱ ምበር ካልእ ኣካል ስለዘየለ። ሄለን ዩኒቨርስቲ ኣስመራ እዞም ኣብ ስልጣን ዘለዉ መሪሕነት ህ.ግ፡ ኣብ ሕብረተሰብ ክልተ ዓይነት ግርጭት ከምዘለዉ፡ እዚኣቶም ብስነ-ሞጎት መሰረታዊ ግርጭትን ዘይመሰረታዊ ግርጭትን ወይ ድማ ተጻራርን ዘይተጻራርን ግርጭት እዮም። ተጻረርቲ ወይ መሰራታውያን ግርጭታት ብረብሓ ፍጹም ዘይራኸቡ ብስዕረት ናይ ሓዲኦም ጥራይ ዝፍትሑ ምዃኖም፡ ንኣብነት ኣብ መንጎ ሰውራ ኤርትራን መግዛእቲ ኢትዮጵያን ዝነበረ ግርጭት ኪጥቀስ ይከኣል። ዘይመሰረታውያን ዘይተጻራርን ድማ ኣብ መንጎ ናይ ሓባር ጥቕምን ረብሓን ዘለ ዎ ም ኣባላት ሕ/ሰብ፡ ኣብ ምቕያስ ስልትን እስትራተጅን ኣየናይ ዝሓሸ መገዲ እዩ ዘዐውት ኣብ ዚብል ሓሳብ ዚሰሓሓቡ፡ ወጽኢት ግርጭቶም ንምዕባለ ዚሕግዝ ወይ ዚደፍእ እዩ። ካብዚ ብምብጋስ እምበኣር፡ ግርጭት መሪሕነትና ዘይመሰረታውን ድፋኢ ምዕባለን ብምዃኑ ግዚኡ ሓልዩ ዝመጸ ተርእዮ እዩ። እንተኾነ ቅኑዕ ኣተሓሕዛን ኣፈታትሓን ጥራሕ እዩ መርኣያ ዘየመሰረታውነት ዘረጋግጽ። እዞም ግርጭታት እዚኣቶም፡ ቅድሚ ምሕንጻጽ ዶብ ኤርትራን ኢትዮጵያን ምምጽኦም ኣይተሓጐስናሎምን ክውንነት ሃገርና ካብ ኣመጽኦምከ ብኸመይ ነኣንግዶም ዚብል ዓቢ ግድል ግን፡ ንኹልና ብጉዳይ ሃገርና ንግደስ ኤርትራውያን ዓቢ ሓላፍነት ክንስከም ክንክእልን እጃምና ከነበርክትን ይግባእ። ግርጭት ብኣኼባን ዘተን ምጽውዋርን ጥራሕ እዩ ዚፍታሕ። ኣብ ውሽጢ ህ.ግ.ደ.ፍ ካብዚ ወጻኢ ዝኾነ ኣገባብ ኣይንፈልጥን ኢና፡ ኣይንቕበልን ድማ። ባይቶታት በቲ ህዝቢ ዝሃቦም ሓላፍነት ብደረጃታቶም ይፍትሕ ዎ ፡ ዘይተሰማምዑሉ ነጥብታት ድማ ኣብ ህዝቢ ወሪዱ መዕለቢ ይገበረሉ። ነዚ ግርጭት እዚ መዕለቢ ከይገበርካ፡ ጉባኤን ምርጫ ባይቶን ኪግበር ዚከኣል ኣይኮነን። ስለዚ መሪሕነትና፡ ግርጭት ብዘተ ይፍታሕ፡ እዚ ጉዳይ፡ ጉዳይ ፖለቲካ እዩ፡ ክሳብ ሕጂ ተረዲእናዮ ከምዘለና። ካልእ ጉዳይ ብልሽውና፡ ጉዳይ ጥልመት ሃገር፡ ጉዳይ ትሕተ ሃገራውነት እንተልዩ፡ ንሕጊ ስለዚምልከት ግዜ ከይወሰደ ምስ መርትዖታቱ ናብ ሕጋዊ ኣብያተ ፍርዲ ጥራሕ ከቐርብ ኣለ ዎ። ክሳብ ክንድ እቲ ንህዝብን መንግስትን ሓሸውየ ከብል ኣይግባእን። ኣነ ከምሓሳብ፡ መሪሕነት ህ.ግ ግርጭት ፈቲሓ ተጻዋዊራ ከም ሓደ ግንባር ክትከይይድ ክትክእል ኣለዋ እየ ዝብል። እዚ እንተዘይተኻእለኸ? ኣነ ምስ ህ.ግ ነዊሑኒ፡ ምስ መስመራ ኣይሳነን ኢየ፡ ናተይ ሃገራዊ ፖለቲካዊ መስመር ኢየ ክኽተል ዝደሊ፡ ንዚብሉ ሃገራውያን ድማ ህ.ግ ናጻ ዕድል ኪህብ ኣለ ዎ። ሕጊ ሰልፍታት ተወዲኡ፡ ኣብ ስራሕ ከምዚውዕል ኪግበር፡ ትግባረ ቅዋማዊ ስርዓትና፡ ጸገማትና ፈቲሕና ነቀላጥፎ። ብዝተረፈ፡ ተረዳዲእካ ኣብ እዚ ግንባር ኪስራሕ ካብዘይተኻእለ፡ ግርጭታትካ ክትፈትሕ ካብ ዘይከኣልካ፡ "ካብ ግንባር ዚፍንጨል ወይልኡ፡ ፈትዩ ጸሊኡ ንህ.ግ ኪቕበላ ኣለ ዎ ፡ እንተዘየሎ ዚብል ግደ ምፍርራሕ ጸጥታን መቕጻዕትን ኪኸውን እዩ" ዚብል ስዉር ተግባር እንተመጺኡ፡ ንስርዓትና ናብ ናይ ጸጥታን ወተሃደራዊ ስርዓትን ዘቐይርን ፖለቲካዊ መሰል ዜጋታት ዚግህስ፡ ርግኣትን ጸጥታን ህዝቢ ዝነፍግ ስለዝኾነ፡ እዚ ምርጫ ህ.ግ.ደ.ፍ ኪኸውን ኣይግባእን። ኣብ ርሱን ፖለቲካዊ ምፍሕፋሕ ኣብ ዘለናሉ ግዜ፡ እዋስኡ ንዚበሃሉ ሚኒስተራት ካብ ስልጣን ምእላይ መገደዲ ደኣ እምበር መፍትሒ ግርጭት ኣይኮነን። ውሕሉላት መራሕትና ተጻዋርነትኩም ላሕሊሑ የሰክፈና ሎ፡ ኮፍ ኢልካ ግርጭትካ ካብ ዘይምፍታሕ ንላዕሊ ዘሰክፍ እንታይ ኣሎ? ንወጥናት ሶቬት ሕብረት፡ ንመግዛእቲ ደርጊ፡ ንተጻብኦታት ሰውራ፡ ነዚ ሕጂ ዝመጸ ወራር መኪትኩም ኣፍሺልኩሞ፡ ሕጂ ኣብ ውልቃዊ ህልኽን ጽልእን ትኣትዉ፡ ንኣረኣእያታትኩም ቀዳምነት ትህቡ እዝስ ከም ሽንቲ ገመል ንድሕሪት እዩ። እቲ ክልተ ሳዕ መስዋእቲ ዝኸፈለ ህዝቢ፡ ጻምኡ ክፈል ዎ ፡ ታሪኽ ንድሕሪት ኣይምለስን እዩ። ነገሩ "እታ እምኒ ጸምበለል በለት" "እታ ኩቦ ጠሓለት" ከይከውን ጉዳይና ብዓቢ ጥንቃቐን ተገዳስነትን ንሓዞ። ኣበድ ተስፋይ ደ/ምብራቕ ኣስመራ ከም ዚፍለጥ ኣብ መጀመርያ ሓርነት ኤርትራ (1991) ዝተገብረ ገምጋም፡ ከረን ካብ ከተማታት ኤርትራ ደድሕሪ እታ ዋና ከተማና ኣስመራ፡ ብ2ይ ደረጃ እትርከብ ዝነበረት ከተማ ምንባራ ማንም ዚፈልጦ እዩ። ብድሕሪኡ ምስ ካልኦት ከተማታት ኤርትራ ምስ እነዋዳድራ፡ ነቲ ዘርኣይኦ ለውጢ ርኢኻ፡ ከረን ኣብ ትሕቲ ኣየናይ ማእከላይ መንግስቲን ከምኡ ድማ ፖለቲካዊ መግዛእታዊ ካርታን ከምዘላ ንምፍራድ ኣብ ዘሸግር ሃዋህዉ ኣላ፡ እንተበልና ዳርጋ ብዙሕ ምግናን ኣይመስለንን። ጭቡጥ መርትዖ (ጭብጢ) ናይ እዚ ድማ ዓይንና የማነ ጸጋም ኣብ ዘለዋ ካልኦት ከተማታት ግልጽ እንተበልናዮ እኹል ኮይኑ እስመዓኒ። ምስ ምምጻእ ናጻ ኤርትራ፡ ማለት (1991) ጠሓኒት እኽልን ቤት ቁርስን ጥራሕ ዝነበረን ከተማታትና፡ ሎሚ እንታይ ዓይነት ደረጃ በጺሐን ምህላወን ኩልና ንፈልጦ ሓቂ እዩ። እዚ ክብል እንከለኹ ግን ሰይጣናዊ ቅንኢ ኣሕዲሩለይ ዘይኰነስ፡ እቲ ቈላሕታ ንኹሉ ዘይድህስሶ በሃላይ ስለዝዀንኩ እየ። ልዕሊ ኩሉ ከረን፡ ንንግዲ ይኹን ካልእ ነገራት ማእከል መራኸቢት ከም ምዃና መጠን፡ ኣዝዩ ምቹእ ዝኾነ ስትራተጂ እያ ትውንን። ኮይኑ ግን፡ ድሕሪ ናጽነት ዘርኣየቶ ለውጢ ዳርጋ የለን። እቲ መጺኡ ዚበሃል ለዉጢ ድማ፡- 1) መፍረ መድሃኒት ዚብል ስም ዝለበሰ፡ ሓቅነቱ ዘይተረጋገጸ ብእንዳ ቻይና ዚፍለጥ ጽፉፍ ናይ እኽሊ መኽዘን ዝመስል ህንጻን፡- 2) ምስኡ ለጊቡ ዚርከብ ዊናን ዶብዓትን ኩባንያ ህንጻ፡ ተባሂሉ ዚስመ ዘሎ (ናይ ብሓቂ ዶብዓት ዘብል እዩ) ኣብዚ ግዜ እዚ ዚበዝሕ ስርሑ ተሰላሲሉ ኣብ ምዝዛም ዚርከብ፡ ቪላ ዚብል ስም ተሓንጊጡ፡ ብነጸብራቅ ናይ ዚንጎ ዓይንኻ ዚደጉሕ ንኽትርእዮ ዘሰልቹ ገዛውቲ ኮይኑ፡ ካብቲ ናይ ቀደም ኣብኡ ዝነበረ ገዛውቲ ኣምሓሩ ዚፈልዮ ነገር እንተሎ፡ ብራኸ ጥራሕ እዩ፡ ምስ ተዛዘመ ድማ ብሕብሪ ኪበልጾ ይኽእል ይኸውን። ንምዃኑ፡ ጎላጉል መጋርሕ ቪላታት ጥራሕ ንኽስራሕ ሕልና መን ፈቐዶ? ንከተማ ከረን ከማዕርግ ልዑል ትንቢት ተነቢርሉ ዝነበረ ጎላጉል ከም ምዃኑ መጠን፡ ከምዚ ጌርካ ክትሓድጎ ካብኡ ዝዓቢ ሃየንታ ዘሎ ኮይኑ ኣይስመዓንን። ከም ሓቂ፡ እዚ ጎላጉል እዚ ወላ እኳ ከም ናይ ሰምበል ኣይንበል እምበር፡ ከም ናቱ ቅዲ (ቃቅዘቕዋቦ) ከምኡ እውን እንተወሓደ ናይ መሬት ወሲኽካ፡ 2 ደርቢ ዝሓዘ ንሓድሕዱ ዝተኣሳሰረ ኪኸውን ነይር ዎ። ብተወሳኺ፡ ዝኾነ ገለ ሰብ በዓል 3 4… ደርቢ ኪሰርሕ ምስ ዚደሊ፡ መሬትካ ክንድኡ ኣይስከምን እዩ (ክሃምም እዩ) ተባሂሉ መን ከሊእ ዎ ፡ ቪላ ከረን ኪሰርሕ ይግደድ። አረ ሕጅስ በዛ ነብሰይ ቀጢን ብምዃነይ፡ ንኣምላኸይ ብጣዕሚ ኢየ ዘመስግኖ። ምኽንያቱ ክብደት ዘለ ዎ ም ሰባት ኣብዚ ሓጺር ግዜ ክትሃሙ ኢኹም ከይተባህሉ ኣይክተርፉን ኢዮም። እዚ ኮይኑ ከየብቅዕ መጋርሕ መንበሪ ገዛ ጥራሕ ኪኸውን ኣየናይ ነቢይ ተነብዩ ነይሩ? ምስኡ ዚተኣሳሰር ሕቶ እዩ። ብተመሳሳሊ፡ መደመርያ ናጽነት ኣቶ ሙሳ ኣመሓዳሪ ከተማ ከረን ኣብ ዝነበረሉ ግዜ፡ ዝሓንጸጾ መደብ ምልባጥ ካትራመ ጎደናታት ንድምጺ ሓፋሽ ኤርትራ ግርም መዛረቢ መደብ ኮይኑ የገልግል ኣሎ። ነዚ ኣርእስቲ እዚ ቅድሚ ግብራውነቱ፡ ህዝቢ እታ ከተማ በዝን ወዲኸምዝን እናተዘኻኸረ፡ ነቲ ተስፋ ቘሪጹሉ ረሲዕ ዎ ዝነበረ ተስፋታት፡ ደጋጊሙ ንኺሰምዖ፡ ምስታ እንኮ ሬድዮና ዓቢ ጽልኢ እዩ ዘሕድር ዘሎ። ካልእ ክብሎ ዝደሊ እንተድኣሎ፡ ከም ዝረዳኣኒ ከረን ዚምደቡ ኣመሓደርትን ኢንጅነርታትን፡ ምስታ ከተማ ወይ ምስቲ ህዝቢ እሉኽ ጽልእን ዝይሃስስ ቅርሕንትን ዘለ ዎ ም ጸረ ምዕባለ ዝጉዓዙ ሰባት ከይኮኑ ኣይተርፍን ኢዮም። እዚ ሕቶ እዚ ግን ንኣንባቢ ዘይኮነስ፡ ኣንቢቡ ምላሽ ኪህበሉ ንዚኽእል ኣካል ብዝያዳ ዚምልከት ኮይኑ፡ መልሲ ግን ኣብ ወረቐት ወይ እውን ሬድዮ ዘይኮነስ ኣብ ባይታ እንተኾነ ተመራጺ እመስለኒ። ምናልባት ስምዒት ዘበገሶ ዘረባ ኪመስል ይኽእል ይኸውን። እንተኾነ ነዚ እንዳረአኻ ስቕ ዘብል ስምዒት ዝተዓደለ ሰብ ኪህሉ ኣዝዩ ጸቢብ ዕድል እዩ። ቴድሮስ ካብ ከረን	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/doc-archive/5250-2001
"ዝመረጽናዮም ሚኒስተራት በብተራ ነፍስ-ወከፎም ንሓደ ዓመት ፕረዚደንት ይኾኑ"	"ዝመረጽናዮም ሚኒስተራት በብተራ ነፍስ-ወከፎም ንሓደ ዓመት ፕረዚደንት ይኾኑ" ብስዩም ጸሃየ ኣብ ወርሒ ጥሪ 2001 3 ሰባት ዝሓቖፈት ስዊዘርላንዳዊት ጉጅለ ሰራሕቲ ፊልም መጺኣ ነይራ። እቶም ሰባት ኣብ እዚ ዓውድ እዚ ተሞክሮታት ዝደለቡ ኮይኖም ብፍለይ ኣብ እዛ' (ኤርትራ እታ ካልእ ሃገር)እትብል ብ ረሪመላ ሱከ) ዝተባህለ ምትሕግጋዝ ማሕበር ንኤርትራ እትስራሕ ዘላ ፊልም ትየሪ ብዕድመ ዕብይ ዝበለ ከም ዳይሬክተር፡ መንእሰይ ፊሊፕ ከም ሰኣላይ፡ መንእሰይ ክርስትያን ከኣ ከም ናይ ድምጺ ቴክኒሻን ኮይኖም ኢዮም ዝሰርሑ። ኣብ እቲ ናብ ታሪኻዊት ናቕፋ ዝገበርናዮ ናይ ስራሕ ጉዕዞ፡ ነታ ፊልም የሀብትም ዘበል ዎ ን ካልእን ሕቶታት ከቕሩቡለይ፡ ኣነ ኸኣ ብዛዕባ ኤርትራ ሃገረይ ክገልጽ፡ እቲ ነዊሕ ጉዕዞ ኣይተፈለጠናን። ናይ ዓዲ-ሽሩም ዝነደዳ ታንክታት፡ ድሩዓት መካይንን ኣጽዋርን ምንጋር ዘየድልዮ ኣንጸባራቂ ዓወታት ተጋዳላይ ህ.ግ ተዓዚቦም፡ ኣብ ናቕፋ ድፋዓት ግሎብን ደንደንን ምስ ተዓዘቡ፡ "ክንደይ ዝኣክል ሰራዊት ኢትዮጵያ ሞይቱ?" ኢሎም ምስ ሐተቱ፡ ተጋዳላይ ተኽለ ጸሃየ፡ "ኣብ ቅድምን ከባቢናን ዘሎ ኣዕጽምትን ናይ ቦምባታት ሓጺነ መጺንን ርኢኹም ቁጸሩ፡ ክትግምግም ዎ ኣየጸግምን ኢዩ።" ዝበሎም መልሲ ብቑዕ ነይሩ። ንኣስመራ ገጽና ኣብ ዝተመለስናሉ ግዜ፡ ንሳቶም ሕቶታቶም እናጸንቀቁ ስለዝመጹ፡ ኣነ እውን ብዛዕባ ስዊዘርላንድ ሕቶታት ኣቕሪበሎም ነይረ። ኣብ ሓደ ሕቶ ኩሎም ይምልሱ ብምንባሮም፡ ብሓደ ጠሚረ የቕርበልኩም ኣለኹ። ኣብ ወርሒ ጥሪ 2001 3 ሰባት ዝሓቖፈት ስዊዘርላንዳዊት ጉጅለ ሰራሕቲ ፊልም መጺኣ ነይራ። እቶም ሰባት ኣብ እዚ ዓውድ እዚ ተሞክሮታት ዝደለቡ ኮይኖም ብፍለይ ኣብ እዛ' (ኤርትራ እታ ካልእ ሃገር)እትብል ብ ረሪመላ ሱከ) ዝተባህለ ምትሕግጋዝ ማሕበር ንኤርትራ እትስራሕ ዘላ ፊልም ትየሪ ብዕድመ ዕብይ ዝበለ ከም ዳይሬክተር፡ መንእሰይ ፊሊፕ ከም ሰኣላይ፡ መንእሰይ ክርስትያን ከኣ ከም ናይ ድምጺ ቴክኒሻን ኮይኖም ኢዮም ዝሰርሑ። ኣብ እቲ ናብ ታሪኻዊት ናቕፋ ዝገበርናዮ ናይ ስራሕ ጉዕዞ፡ ነታ ፊልም የሀብትም ዘበል ዎ ን ካልእን ሕቶታት ከቕሩቡለይ፡ ኣነ ኸኣ ብዛዕባ ኤርትራ ሃገረይ ክገልጽ፡ እቲ ነዊሕ ጉዕዞ ኣይተፈለጠናን። ናይ ዓዲ-ሽሩም ዝነደዳ ታንክታት፡ ድሩዓት መካይንን ኣጽዋርን ምንጋር ዘየድልዮ ኣንጸባራቂ ዓወታት ተጋዳላይ ህ.ግ ተዓዚቦም፡ ኣብ ናቕፋ ድፋዓት ግሎብን ደንደንን ምስ ተዓዘቡ፡ "ክንደይ ዝኣክል ሰራዊት ኢትዮጵያ ሞይቱ?" ኢሎም ምስ ሐተቱ፡ ተጋዳላይ ተኽለ ጸሃየ፡ "ኣብ ቅድምን ከባቢናን ዘሎ ኣዕጽምትን ናይ ቦምባታት ሓጺነ መጺንን ርኢኹም ቁጸሩ፡ ክትግምግም ዎ ኣየጸግምን ኢዩ።" ዝበሎም መልሲ ብቑዕ ነይሩ። ንኣስመራ ገጽና ኣብ ዝተመለስናሉ ግዜ፡ ንሳቶም ሕቶታቶም እናጸንቀቁ ስለዝመጹ፡ ኣነ እውን ብዛዕባ ስዊዘርላንድ ሕቶታት ኣቕሪበሎም ነይረ። ኣብ ሓደ ሕቶ ኩሎም ይምልሱ ብምንባሮም፡ ብሓደ ጠሚረ የቕርበልኩም ኣለኹ። ሕቶ፡- ኣፍልጦኹም ብዛዕባ ኤርትራን፡ ናይ ሕጂ ኣመጻጽኣኹምን ክትገልጹለይ? ትየሪ፡- መጀመርያ ሓደ ኣልበርት ዝበሃል ወዲ ስዊዘርላንድ ኣባል ሱከ፡ ብዛዕባ ታሪኽ ኤርትራን መደብ ናይ እዚ ፊልምን ኣዕሊሉኒ። ብዛዕባ ናይ 30 ዓመታት ቃልስኹም፡ ጽንዓት ናይ ህዝቢ ኤርትራን ዘሕለፎ ከበድቲ ብድሆታትን፡ መትከል ርእሰ ምርኮሳኹም፡ ካብ ካልኦት ሃገራት ኣፍሪቃ ዝፈልየኩም ነጥብታት ኩሉ ጸቒጡ፡ ሓገዛት ምዕራብን ዓለማዊ ባንክን ምእባይኩም፡ ብናይ ገዛእ ርእስኹም ተሞክሮን ፍልስፍናን ኣንጻር ድኽነት ከምትቃለሱ፡ ልዕሊ ኩሉ ኸኣ ብፍላይ ድሕሪ እዚ ሓድሽ ወራር፡ ኢትዮጵያ ብዛዕባ ኤርትራ ትዝርግሖ ዘላ ግጉይ ሐበሬታ ብኸመይ ይብዳህን፡ ናይ ብሓቂ ገጽ ኤርትራ ንምልላይን ዝዓለመ ኣብ ቴለቪዥናት እምበር፡ ንመሸጣ ዘይኮነ ፊልም ክንሰርሕ ተረዳዲኢና። ኩሉ ኩነታት ኤርትራ ስለዝመሰጠኒ ከኣ፡ ኣነ ዳይሬክተር ኮይነ ክሰርሕ ተሰማሚዕና። ንሱከ ዘድሊ ባጀት ድሕሪ ምቕራብ፡ ቀደም ኣጸቢቐ ንዝፈልጦ ሰኣላይ ፊሊፕ ምሳይ ክሰርሕ ሐቲተዮ፡ ንሱ እውን ምስኡ ንዝሰርሕ ናይ ድምጺ ክኢላ ክርስትያን ኣምጺኡለይ። እንሆ ኣብ ወርሒ ጥሪ 2001 ምስ ኣቦ መንበር ሱከ ዶክተር ቶኒ ሎኸር፡ ሰበይቱ ሃይዲን ዶክተር ኣልበርትን ብሓባር መጺእና። ከም ዝተረዳእክ ዎ ኤርትራን ስዊዘርላንድን ክልቲኤን ንኣሽቱን ውሑድ ህዝቢ ዘለወንን ስለ ዝኾና ይመሳሰላ እየን። ስዊዘርላንድ ሃብታም ናይ ነዊሕ ዓመታት ቅዋም ዘለዋ፡ ብኮንፈደረሽን ብዙሓት ገጅለታት ኤትኒክ ዝሓjፈት፡ ብሳላ ኲናት ዝሃብተመት፡ ህዝባ ሃብታምን ሰላማዊ መነባብሮ ዘሕለፍን ኮይኑ፡ ኤርትራ ን30 ዓመታት ንናጽነት ዝተቓለሰ ህዝባ ድኻ፡ ግን ብርእሰ ምርኮሳ ዝኣምን ብምዃኑ ነዚ ፍልልይ እዚ ብዓይነይ ክርኢ መጺአ። ብዝያዳ ከኣ፡ ሓንቲ ንእሽቶን ድኻን ሃገር ዋላ እኳ ብዙሕ ሃብቲ እንተዘይብላ፡ ነብሳ ክኢላ ብዘይ ብልሽውና ከምትመሓደር ክርእይ ብሂገ። ፊሊፕ፡- ብወገነይ ኣብ እዚ ሕጂ እዋን፡ ስራሕ ፊልም ገዲፈ፡ ካልእ ዝበዝሐ ገንዘብ ዝረኽበሉ ስራሕ ባር እየ ክገብር ጸኒሐ። ኣቐዲመ ዝፈልጦ ውሩይን ስልማት ዝረኸበን ዳይሬክተር ትየሪ ከም ሰኣላይ ክሰርሓሉ ምስ ሐተተኒ ተሰማሚዕና፡ ንክርስትያን ሓቲተዮ ኸኣ ሕራይ ኢሉኒ። ትየሪ ሓንቲ መጽሓፍ ብዛዕባ ኤርትራ ሂቡኒ፡ ኣንቢበ ፍሉይ ተሞክሮ ብምዃኑ ተቐቢለዮ። በዓል ዶክተር ቶኒን ካልኦትን ኣድናቖም ብዛዕባ ኤርትራ ሰሚዐዮ ነይረ። ኣነ ግን፡ ባዕለይ ርእየ ከድንj እምበር፡ ብኣድናቖቶም ክድነቕ ኣይደለኹን። ካብ ተሞክሮ ካልኦት ሃገራት ኣፍሪቃ ፍልይ ዝበለ ስለዝኾነ፡ ክርእይ ተሃንጥየ። ብሓቂ ኸኣ፡ ብፍላይ ባህርይ ናይ እዚ ህዝቢ ካብ ዝተጸበናዮ ንላዕሊ ኮይኑ ጸኒሑኒ። ክርስትያን፡- መጀመርያ ሕጊ፡ ዳሕራይ ባህርያዊ ሳይንስ ተማሂረ። ጸኒሐ ከኣ፡ ኣብ ናይ ፊልም ስራሕ ምስ ፊሊፕ ኣትየ። ቅድሚ ሕጂ ምስ ፊሊፕ ንስራሕ ፊልም ንደቡብ ኣፍሪቃ ኬድና ብዙሕ ክፉእን ዘሕዝንን ኩነታት ተዓዚብና። ሕጂ ንኤርትራ ክንመጽእ ምስ ሐተተኒ ግን፡ ምስ እቲ ዘንበብናዮ ካልእ ዝተፈለየ ክንርኢ ኢና ስለዝበልኩ፡ ተቐቢለዮ። ካብ ድኻ ስድራ-ቤት ስለዝተወለድኩ ኸኣ፡ ድኻታት ሃገራት ክርእይ እደሊ እየ። ኣብ እዚ ምስ መጻእና እቲ ህዝቢ ምንቅስቓሱ ጥራይ ተዓዚበ፡ ሓቀኛን ፈቓርን ምዃኑ ርእየዮ። ኣብ እዚ ሓጺር እዋን ብዝርዝር እፈልጦ ኢየ እኳ እንተዘይበልኩ፡ ብዛዕባ ኤርትራን ህዝባን ክፈልጥ ክኢለ ኢየ። ሃገርና ስዊዘርላንድ ብዙሓት ጉጅለታት ኤትኒክ፡ ዋላ እውን እቶም ውሑዳት ከይተረፉ ናይ ቋንቋን ባህልን ማዕርነት ኣረጋጊጻ ብሰላም ትነብር ስለዘላ፡ እዛ ምስ ሃገርና ተመሳሳልነት ዘለዋ ኤርትራ ብሰላም ክትነብር እትስፈወላ። እንተኾነ፡ ኣብ መዋእል ግሎባላይዜሽን ስለዘለና፡ ብናይ ገዛእ ርእሳ ድሌትን ፍጥነትን ክትከይድ ትኽእል'ዶ ዝብል ሕቶ ኣሰኪፉኒ እዩ። ኣብ በዓል ኤውሮጳ ሰባት ብዛዕባ ግሎባላይዜሽን ይፈርሁ ኣለው። ኣብ ከም በዓል ስዊዘርላንድ፡ ማሕበረ-ኮማት ዝበሃል ጠፊኡ እዩ፡ የለን። ሕቶ፡- ስዊዘርላንድ ብኩሉ ኩነታት እንታይ ትመስል? መልሲ፡- ሃገርና ስዊዘርላንድ ኣዝያ ሰላማዊት፡ ኲናት ዘይትፈልጥ፡ ግን ከኣ ብሳላ ካልኦት ዘካይድኦ ኲናት ዝሃብተመት ስስዕቲ ሃገር ኢያ። ብዝሒ ህዝባ 7 ሚልዮን ኮይኑ፡ ዝተፈላለየ ጉጅለታት ኤትኒክ፡ ከም ጀርመን፡ ፈረንሳ፡ ኢጣልያ ወዘተ የጠቓልል። ካብ 1848 ዓመት ኣትሒዛ፡ ብሃገራዊ ቅዋምን ብኮንፈደረሽን ናይ ብዙሓት ጉጅለታት ኤትኒክ ኣብ ትሕቲ ፈደራላዊ መንግስቲ እትመሓደር፡ ሃብታምን ሰላማዊትን ሃገር ኢያ። ሃገራዊ ቋንቋና ናይ እቲ ዝወሓደ ካብ 15-20ሽሕ ዝበጽሕ ኦረማንሽ ዝበሃል ቋንቋ ኢዩ። ንኣሽቱ ስለዝኾኑ ግን፡ ህላዊኡ የንቖልቁል ኣሎ። ብዙሓት ቋንቋኦም፡ ባህሎምን እንታይነቶምን ከይጠፍእ ይፍራህ ኣሎ። ኣነ ዝነብረሉ ኣብ ዶብ ደርመን ዝርከብ ጁቫ ዝበሃል ዞባ ፈረንሳውያን ከይዕብለሉ ይፈርሁ ኣለው። ሃገርና ሰለማዊት ስለዝኾነት፡ እቲ ኣብ 70 እታት ብፈረንሳውያን ኣንጻር ጀርመናውያን ዝተላዕለ ሰውራ ዘሰንብድ ኢዩ ነይሩ። ነፍሲ ወከፍ ዞባ(ካንቶን)ናይ ገዛእ ርእሳ መንግስቲ ሃልይዋ፡ ብፈደራላዊ ኮንፈደረሽን ኢና ንመሓደር። ገለ ገለ ከም ሽግር ዝተቐላቐሉ ናይ ምትዕብላልን ናይ ሃይማኖታት ከንሻን ካቶሊክን ሽግራት ተራእዩ ነይሩ። ብወገነይ ኩሉ ብዝተቐበለት ስዊዘርላንዳዊት ኣደ ስለዝዓበኹ እዚ ዝጠቐስክ ዎ ሽግራት ኣብ ህይወተይ ጸልዩኒ ኣይፈልጥን። ኣብ ስዊዘርላንድ ኩሉ ብድምጺ ህዝቢ ኢዩ ዝውሰን። ህዝቢ ኩሉ ግዜ ኢዩ ዝእከብ፡ ብዛዕባ ኩሉ ህይወቱ ከኣ ብድምጺ ይውስን። ካልእ ሕቶታት ዓበይቲ ሕቶታት ፖለቲካ ገዲፍካ፡ ኣብ ሐደ ከባቢ ከም መዘናግዒ፡ መናፈሲ፡ ሜዳ ኩዕሶ፡ መዋእለ ህጻናት ወዘተ ክስራሕ እንተተደልዩ፡ ህዝቢ ብድምጺ እዩ ዝውስን። ኣድልይ ዎ ይትግብሮ፡ ኣየድለዮን ይተርፍ። ኣብ እቲ ፖለቲካዊ ስልጣን እውን ብድምጺ ኢዩ። ሕጂ ከም ዓብን ኣካታዕን ፖለቲካዊ ጸገም ዝረአ፡ ጉዳይ ዩሮ ወይ ኤውሮጻዊ ሕብረት ኢዩ። እቶም ብዓቢ ድምጺ ዝዕወቱ ፈረንሳውያን ይደልይ ዎ ፡ እቶም ጀርመናዊያን ይቓወም ዎ። ኣብ ውጻኢቱ ከኣ፡ ድምጺ ናይ እቲ ዝበዝሐ ህዝቢ ኢዩ ዝውስን። ብዛዕባ ሰራዊት፡ ሃገርና ሰላማዊት ስለዝኾነት ኣየድልይን ኢዩ፡ ክሓቅቕ ኣሎ ዎ ዝብል ዓቢ ሕቶ ኣሎ። ነዚ ዝጠልቡ ዘለው ፖለቲከኛታት፡ ሃገርና ሞዴል ሰላም ክትከውን ስለዝደለዩ ኢዩ። ነፍስ ወከፍ ዞባ(ካንቶን)ብዝመረጸቶም ሰባት ኣብ እቲ ፌደራላዊ መንግስቲ ትውከል። ኣብ ስዊዘርላንድ ፕረዚደንት ፍሉይ ስልጣን የብሉን። እቲ ዝለዓለ ስልጣን ኣብ ኢድ ዞባታት፡ ኣብ ኢድ ህዝቢ ኢዩ። ብ1848 ሃገራዊ ቅዋምና ካብ ዝእወጅ ንደሓር፡ ፕረዚደንት ኣብ ሓደ ዓመት ኢዩ ዝቕየር። 7 ሚኒስተራት ኣለውና። ነፍሲ ወከፎም ከከም ዕድሚኦም በቲ ዝዓበየ ጀሚሮም፡ በብተራ ንሓደ ዓመት ፕረዚደንት ይኾኑ። ሐደ ሚኒስተር ይኣኽለኒ ደኺመ እንተይሉ፡ ካልእ ብድምጺ ተመሪጹ ይትክኦ። ኩሉ መስርሕ ፖለቲካ፡ ብኣዝዩ ሰላማውን ብምርጫን ኢዩ ዝካየድ። ሃገርና ናይ ህዝቢ ድምጺ ስለ ዝነገሰላ ኢያ ብሰላም ትነብር ዘላ። ሕቶ፡- እሞ ካብ ስልጣኑ ዝወርድ ሚኒስተር የለን ማለት ኢዩ? መልሲ፡- ስለምንታይ ዝወርድ? ህዝብን ሃገራዊ ባይቶን እንድ እዩ መሪጽ ዎ። ብኣዝዩ ፍሉይ ኩነታት ክኸውን ኣለ ዎ። ሓደ ግዜ ሓደ ኣዝዩ ፍትው ሚኒስተር፡ ጥሮታ ክወጽእ ስለዝሓተተ፡ እቲ ህዝቢ ኩነታቱ ርእዩ ካልእ መተካእትኡ መሪጹ። ሚኒስተራትና 2 ደቀ ንስትዮ 5 ደቂ ተባዕትዮ ኮይኖም፡ ደረት ግዜ ዝበሃል የብሎምን። እናተተኻኽኡ ዝቅጽሉ፡ ክሳብ 7 ዝበጽሑ ዝመሳሰሉን ዘይመሳሰሉን ሃገራውያን ሰልፍታት ኣለዋና። ከም ኣብነት ሓንቲ ብሕሉፋት የማናውያን ሓረስቶት ዝተዓብለለት ሰልፊ ኣላትና። ንኩሉ ንሳ ትፈጥሮ ጸገማት ዝህንድስ፡ ሓደ ካብ እቶም ዓበይቲ ሃብታማት ዜጋ ኢዩ። ብመርገጺ ኣንጻር ኩሉ ናይ ወጻኢ ሓይሊ ኮይኑ፡ ሕሉፍ መርገጺ ኣንጻር ኤውሮጳዊ ሕብረት ኣለ ዎ። ኣንጻር ስደተኛታት ኢዩ። ኢትዮጵያውያን ስደተኛታት ድሮ ይፋነው ኣለው። ኤርትራውያን እውን ክስዕቡ ኢዮም። ሽግርን ምግርጫውን ባህርያዊ ኢዩ። ግን፡ ኩሎም ሰልፍታት ብወከልቶም ተኣኪቦም ብልዝብን ብሰላማዊ መንገድን ኢዮም ዝፈትሕ ዎ። እዚ ናይ ስዊዘርላንድ፡ መግለጺ ዲሞክራስን ሰላምን ኢዩ። ስልጣን ኣብ ከተማታት ዘይኮነ፡ ኣብ እቲ ዝበዝሕ ናይ ገጠር ህዝቢ ኢዩ ዘሎ። እቲ ዞባታት ብጣዕሚ ዓቃባዊ ኢዩ። ብፍላይ ኣብ ዙሪክ ዶብ ጀርመን ሓያል ናይ ገባሮ ዓቃባዊ ሰልፊ ኢዩ ዘሎ። ንስደተኛታት ኣጸጋሚ ኢዩ። እቲ ናይ ፈረንሳ ኤትኒክ ዝዓበየ ሃገር ስለዝኾነ፡ ቋንቋ ምኽኣል ኣዝዩ ኣገዳሲ ኢዩ (ኣብ መንጎኦም ሰሓቕን ዘይምስምማዕን ዋጭዋጭን ተላዒሉ፡ ዓው ክብሉ ጀሚሮም። እቲ ሐደ ትቕብል ኣቢሉ ብምቕጻል)፡ ስዩም ከይትስንብድ፡ እዚ ባህርያዊ ኢዩ። ከይንሰማማዕ ንኽእል። ርእይቶና ምስ ወዳእና ግን፡ ግድን ክንሰማማዕ ኢና። ናይ ስዊስ መግለጺ እንታይነትናን ህይወትናን ኢዩ። ክንደይ መንግስታት ኢየን ክቖማ? ኣየናይ'ከ ይሕይል? ኣብ እቲ ማእከላይ መንግስቲ ብድምጺ ወከልተን ኢዩ ዝውሰን። ሕቶ፡- መነባብሮ ናይ ዝተፈላለዩ ቀጸላታት ህዝቢ ከመይ ይመስል? መልሲ፡- ሃገርና ስዊዘርላንድ ብስፍሓታ 1/3 ናይ ኤርትራ ኢያ ትኸውን። እቲ 7 ሚልዮን ህዝባ ከኣ፡ ጽቡቕ ኢዩ ዝነብር፡ ሃብታም ኢዩ። ሕቶ፡- ብኸመይ ሃብቲሞም? ስለዝሰርሑ ድ ኢዮም? መልሲ፡- መነባብሮ ቀሊል ኣይኮነን። ዝበዝሑ ሰባት ናይ ብሓቂ ዕቱብ ስራሕ ኢዮም ዝሰርሑ። ካብ ስራሕ ወጻኢ እንተኾይንካ፡ ናብ እቲ ሰብ ዝጸልኦ ማሕበራዊ ኣድህቦ (ረተቀቕሽባ ሆሽቶቅ) ኢኻ ትኸይድ። ነዚ ግን፡ ሰብ ብውርደት ኢዩ ዝርእዮ። ካልኦት ሰሪሖም ብዝረኸብ ዎ ገንዘብ ክትናበር ንስድራኻ ዘዋርድ ኮይኑ እዩ ዝስመዓካ። ካብ እዚ ወጻኢ ግን፡ ቅቡል ዝኾነ ሓገዛት ንገባሮ ይወሃብ ኢዩ። ኣነ ዝነብረላ ክሳብ 200 ዝበጽሑ ገባሮ ዘለውዋ ናይ ጎቦ ዓዲ ብምልእታ ናይ መንግስቲ ሓገዝ ይወሃባ እዩ። ካብ እቶም ኣብ ስንጭሮታትን ጎላጉልን ዝነብሩ፡ እቶም ናይ ጎቦ ዝያዳ ገንዘብ ይወሃቡ። እዚ ዝግበረሉ ምኽንያት ከኣ፡ ከም በዓል ኣልፕስን ካልእን ዝኣመሰሉ እምባታት፡ ሰብ ዘይብሎም ከይተርፉ፡ ከይባድሙ ናይ ኣግራብን እንስሳታትን ሓለዋታት ስለዘድልዮ ኢዩ። እቶም ገባሮ ግን፡ ከብትን ካልእን ኣለ ዎ ም፡ ኣዝዮም ሃብታማት ኢዮም። ናይ ከባቢያዊ ሽግር ኣሎና። ብፍግረ መሬትን ካልእን ኣግራብ ክጠፍኡ ይኽእሉ ኢዮም። ነዚ ንምዕቃብ ኢዩ መንግስቲ ንገባሮ ገንዘብ ዝኸፍል። ብኣንጻር እቲ መንግስቲ ንገባሮ ዝኸፍሎ፡ ብቱሪዝም ዓቢ እቶት ኢዩ ዝረክብ። ቱሪስት፡ ጎቦታት፡ ኣግራብ፡ ስንጭሮታትን እንስሳታትን ይርእዩ። ኣገዳሲ ኢዩ እቲ ጎቦታት። ከም ኔስትል ጸባ፡ ዘኮለት ፎርማጆ ዝስርሓሉ ኣዝዩ ፍሉጥን ሃብታምን ቦታ ኢዩ። ሕቶ፡- ምስጢር ባንክታት ስዊዘርላንድ እንታይ ኢዩ? መልሲ፡- እቲ ምስጢር ኣብ ኣዝዩ ዓቢ ውድድር ዝተመሰረተ ኢዩ። ብቅልጡፍ ኢየን ከኣ ዓብየን። ኩሎም ምልካውያን ስርዓታትን መራሕትን፡ ኩሎም ናይ ዓለም ማፍያታት፡ ሚልዮናት ዶላራት ኣብ እዘን ባንክታት ኢዮም ዘቐምጡ። ብመንጽሩ ኸኣ፡ መዓት ገበናት ኣሎ። ስለ እዚ፡ ነተን ባንክታት ዝበለጸ ስቱራትን ዘተኣማምናን ክኾና፡ ብዙሕ ኢዩ ዝስራሕ። ኲናት ቀንዲ ባእታ ንምህብታም ስዊዘርላንድ ኢዩ። 2 ኲናት ዓለም ነዛ ሕጂ ሃብታም ኮይና ዘላ ሃገርና፡ ዓበይቲ ሮቋሒታት ኢዮም። እቶም ዝህደኑ ዝነበሩ ሃብታማት ኣይሁዳውያን ነጋዶ፡ ገንዘቦምን ወርቖምን ኣብ ባንክታት ስዊስ ኢዩ ዝቕመጥ ነይሩ። ስዊዘርላንድ መተሓላለፊት ዓበይቲ ንግዲ ኣብ ኤውሮጳ ኢያ። ከም በዓል ሞንቶካርሎ ገንዘበን ኣብ ስዊስ ኢዩ ዘሎ። እቲ ዝያዳ ዘተባብዕ ከኣ፡ ናይ ባንክታትና ናይ ድሕነት ኩባንያታትና ዝሓትኦ ግብሪ፡ ካብ ዝኾነት ካልእ ሃገር ዝተሓተ ብምዃኑ ኢዩ። ሕቶ፡- ስለምንታይ ዋላ 2ይ ኩናት ዓለም ዘይጸለወኩም? ስለምንታይ ኢዩ ኲናት ዘይቀርበኩም? መልሲ፡- 1ይ ኲናት ዓለም ኣብ ሳራየቮ ጀሚሩ፡ ናይ ኤውሮጳ ኲናት ኮይኑ። 2ይ ኲናት ዓለም ብሓቂ ዳርጋ ኩለን መንግስታት ዝተሳተፍኦ ናይ ዓለም ኲናት ኢዩ ነይሩ። ኤውሮጳ ሳላ ግዙኣት ሃገራት ከም ኣፍሪቃ፡ ብዙሕ ገንዘብን ወርቅን ኣኪባ ስለ ዝነበረት፡ ነዚ ውሕስነት ክትከውን ዝተመረጸት ስዊዘርላንድ ኢያ። ልቢ ኤውሮጳ ናይ ሕልሚ ቦታ ኢያ ኮይና። ይቕጽል	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/doc-archive/5248-2020-09-06-08-12-05
ንሎሚ ምስ መቓልሕ፡ ሜጀር ጀነራል ብርሃነ ገረዝግሄር	ሜጀር ጀነራል ብርሃነ ገረዝግሄር ሜ ጀር ጀነራል ብርሃነ ገረዝግሄር ይበሃል። ኣብ ድርኮ መራጉዝ ብ4 መስከረም 1949 ተወሊዱ። ካብ ቀዳማይ ክሳብ ራብዓይ ክፍሊ ኣብ ቤ/ት ድርኮ ተማሂሩ። ብድሕሪኡ ሓደ ዓመት ኣብ ማእከላይ ደረጃ ቤ/ት ሳንጆርጆ ድሕሪ ምምሃሩ፡ ናብ ቤ/ት ቤት ገርግሽ ሰጊሩ ካብ ሻዱሻይ ክሳብ ሻሙናይ ክፍሊ፡ ቀጺሉ ከኣ ኣብ ቤ/ት ልኡል መኮነን ክሳብ 11 ክፍሊ ተማሂሩ። ኣብ መወዳእታ፡ ናብ ኣዲስ ኣበባ ብምኻድ ዩኒቨርስቲ ብምእታው፡ ስነ-ቅመማ ከጽንዕ ጀሚሩ። ካልኣይ ዓመት ከይወድአ ግን፡ በቲ ሽዑ ዝነበረ ክቱር ሃገራዊ ስምዒት ተደሪኹ፡ ናብ ሜዳ ኤርትራ ኣብ መጋቢት 1972 ዓ.ም ወጺኡ። ሜ/ ጀ ብርሃነ ኣብ ሰራዊት ዝሰርሓሉ ጽፍሕታት ኩሉ ንምዝርዛዝሩ እኳ እንተኣሸገሮ፡ እቲ ንሱ ዝዝክሮ ግን፡ ኣብ መ ጀመሪያ 1973 ከም ኮሚሳር ጋንታ፡ ቀጺሉ ከም ኮሚሳር ሓይሊ ባሕሪ፡ ብድሕሪኡ ከም ኮሚሳር ቦጦሎኒ ኮይኑ ሰሪሑ። ሜ/ ጀ ብርሃነ ኣብ እቲ ኣብ 1977 ዝተገብረ ቀዳማይ ውድባዊ ጉባኤ ህ.ግ፡ ኣባል ፖለቲካዊ ቤት ጽሕፈት እቲ ውድብ ኮይኑ ተመሪጹ። ካብ 1977-87 ከኣ፡ ኣባል ፖለቲካዊ ቤት ጽሕፈት ኮይኑ ክሰርሕ ጸኒሑ። ብድሕሪኡ ክሳብ ናጽነት ኣብ ዘሎ ግዜ ድማ፡ ከም ኣባል ማእከላይ ሽማግለ፡ ኣማሓዳሪ ዞባ ምዕራብን ተሓጋጋዚ ጠቕላሊ ስታፍን ኮይኑ ብምግልጋል፡ ዓርቢ 24 ግንቦት 1991 ምስ እቲ ነቲ ውግእ ዘወሃህድ ዝነበረ ላዕለዋይ እዚ ንኣስመራ ኣትዩ። ሜ/ ጀ ብርሃነ ኣብ መ ጀመርያ ናጽነት ከም ጸሓፊ ክፍሊ ኢንዳስትሪ፡ ብምቕጻል ከም ኣመሓዳሪ ኣውራጃ ሓማሴን ድሕሪ ምስርሑ፡ ናብ ምክልኻል ብምምላስ ብደረጃ ናይ ሜ/ ጀ ማዕርግ ከም ኣዛዚ ሓይሊ ምድሪ ኤርትራ ብምዃን ኣገልጊሉ። ካብ 1998 ንደሓር ድማ፡ ከም ኣዛዚ ሃገራዊ ዕቑር ሰራዊት ኮይኑ ክሰርሕ ጸኒሑ። ሜ/ ጀ ብርሃነ ማዕርጉ ተቐንጢጡ ካብ እቲ ዝነበሮ መዝነት ከምዝተኣልየ ብሰፊሑ ክዕለል ጸኒሑ እዩ። ጋዜጣ መቓልሕ፡ ሓቅነት ናይ እዚ ወረ ንምርግጋጽን፡ ብምኽንያት ዓስራይ ዓመት በዓል ናጽነት ኤርትራ ንህሉው ኩነታት ሃገርናን ካልእን ኣመልኪታ ምስ ሜ/ ጀ ብርሃነ ገረዝግሄር ሰፊሕ ቃለ መጠይቕ ኣካይዳ ኣላ። ጋዜጣ መቓልሕ፡ ንሜ/ ጀ ብርሃነ ነዚ ቃለ መጠይቕ ክገብር ግዚኡ ሰዊኡ ፍቓደኛ ብምዃኑ ብስማን ብስም ኣንበብታን እናመስገነት፡ ናብ እቲ ዝተገብረ ቃለመጠይቕ ተሕልፈኩም፡- ሜጀር ጀነራል ብርሃነ ገረዝግሄር ሜ ጀር ጀነራል ብርሃነ ገረዝግሄር ይበሃል። ኣብ ድርኮ መራጉዝ ብ4 መስከረም 1949 ተወሊዱ። ካብ ቀዳማይ ክሳብ ራብዓይ ክፍሊ ኣብ ቤ/ት ድርኮ ተማሂሩ። ብድሕሪኡ ሓደ ዓመት ኣብ ማእከላይ ደረጃ ቤ/ት ሳንጆርጆ ድሕሪ ምምሃሩ፡ ናብ ቤ/ት ቤት ገርግሽ ሰጊሩ ካብ ሻዱሻይ ክሳብ ሻሙናይ ክፍሊ፡ ቀጺሉ ከኣ ኣብ ቤ/ት ልኡል መኮነን ክሳብ 11 ክፍሊ ተማሂሩ። ኣብ መወዳእታ፡ ናብ ኣዲስ ኣበባ ብምኻድ ዩኒቨርስቲ ብምእታው፡ ስነ-ቅመማ ከጽንዕ ጀሚሩ። ካልኣይ ዓመት ከይወድአ ግን፡ በቲ ሽዑ ዝነበረ ክቱር ሃገራዊ ስምዒት ተደሪኹ፡ ናብ ሜዳ ኤርትራ ኣብ መጋቢት 1972 ዓ.ም ወጺኡ። ሜ/ ጀ ብርሃነ ኣብ ሰራዊት ዝሰርሓሉ ጽፍሕታት ኩሉ ንምዝርዛዝሩ እኳ እንተኣሸገሮ፡ እቲ ንሱ ዝዝክሮ ግን፡ ኣብ መ ጀመሪያ 1973 ከም ኮሚሳር ጋንታ፡ ቀጺሉ ከም ኮሚሳር ሓይሊ ባሕሪ፡ ብድሕሪኡ ከም ኮሚሳር ቦጦሎኒ ኮይኑ ሰሪሑ። ሜ/ ጀ ብርሃነ ኣብ እቲ ኣብ 1977 ዝተገብረ ቀዳማይ ውድባዊ ጉባኤ ህ.ግ፡ ኣባል ፖለቲካዊ ቤት ጽሕፈት እቲ ውድብ ኮይኑ ተመሪጹ። ካብ 1977-87 ከኣ፡ ኣባል ፖለቲካዊ ቤት ጽሕፈት ኮይኑ ክሰርሕ ጸኒሑ። ብድሕሪኡ ክሳብ ናጽነት ኣብ ዘሎ ግዜ ድማ፡ ከም ኣባል ማእከላይ ሽማግለ፡ ኣማሓዳሪ ዞባ ምዕራብን ተሓጋጋዚ ጠቕላሊ ስታፍን ኮይኑ ብምግልጋል፡ ዓርቢ 24 ግንቦት 1991 ምስ እቲ ነቲ ውግእ ዘወሃህድ ዝነበረ ላዕለዋይ እዚ ንኣስመራ ኣትዩ። ሜ/ ጀ ብርሃነ ኣብ መ ጀመርያ ናጽነት ከም ጸሓፊ ክፍሊ ኢንዳስትሪ፡ ብምቕጻል ከም ኣመሓዳሪ ኣውራጃ ሓማሴን ድሕሪ ምስርሑ፡ ናብ ምክልኻል ብምምላስ ብደረጃ ናይ ሜ/ ጀ ማዕርግ ከም ኣዛዚ ሓይሊ ምድሪ ኤርትራ ብምዃን ኣገልጊሉ። ካብ 1998 ንደሓር ድማ፡ ከም ኣዛዚ ሃገራዊ ዕቑር ሰራዊት ኮይኑ ክሰርሕ ጸኒሑ። ሜ/ ጀ ብርሃነ ማዕርጉ ተቐንጢጡ ካብ እቲ ዝነበሮ መዝነት ከምዝተኣልየ ብሰፊሑ ክዕለል ጸኒሑ እዩ። ጋዜጣ መቓልሕ፡ ሓቅነት ናይ እዚ ወረ ንምርግጋጽን፡ ብምኽንያት ዓስራይ ዓመት በዓል ናጽነት ኤርትራ ንህሉው ኩነታት ሃገርናን ካልእን ኣመልኪታ ምስ ሜ/ ጀ ብርሃነ ገረዝግሄር ሰፊሕ ቃለ መጠይቕ ኣካይዳ ኣላ። ጋዜጣ መቓልሕ፡ ንሜ/ ጀ ብርሃነ ነዚ ቃለ መጠይቕ ክገብር ግዚኡ ሰዊኡ ፍቓደኛ ብምዃኑ ብስማን ብስም ኣንበብታን እናመስገነት፡ ናብ እቲ ዝተገብረ ቃለመጠይቕ ተሕልፈኩም፡- መቓልሕ፡- ብመጀመሪያ ንዝሃብካና ዕድል ካብ ልቢ እናመስገንና፡ ብኸመይ ናብ ገድሊ ከምዝተሰለፍካን፡ ናብኡ ክትከይድ እንታይ ዓይነት ስምዒት ከምዝደፋፍኣካን'ዶ መዕለልካና? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ኣቐዲመ ብሕታዊት ጋዜጣ መቓልሕ ንዘርኣየቶ ተገዳስነት እናመስገንኩ፡ ኣብ ሃገርና ዲሞክራስያዊ ስርዓት ንምህናጽ እትገብሮ ዘላ ጻዕሪ የመጉስ። ቀጺለ ናብ ሕቶኻ ክኣቱ፡ ኣብ 60 እታት እቲ ዝነበረ መግዛእታዊ ናይ ፖለቲካ ሃዋህው፡ ምፍራስ ፈደረሽንን ምጉባጥ ኤርትራ ብስርዓት ሃ/ስላሴን፡ ከም ኩሎም ናይ እቲ ሽዑ እዋን ተማሃሮ፡ ገለ ናይ ምግዳል ስምዒት ክሓድረኒ ክኢሉ። ብድሕሪኡ፡ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ዩኒቨርሲቲ ሓያል ዝኾነ ናይ ለውጢ ምንቅስቓስ ስለ ዝነበረ፡ ንሕና ኤርትራውያን እውን ብዛዕባ ሃገርና ዝያዳ ክንግደስ ገይሩና እዩ። ኣብ እቲ እዋን እቲ ድሮ ብረታዊ ቃልሲ ጀሚሩስ፡ ምዕባለታት የርኢ ስለ ዝነበረ፡ ንሕና እውን ብዛዕባ ሜዳ ምውጻእ ክንመያየጥን ክንሓስብን ጀሚርና። ኣብ እቲ እዋን እቲ ህዝባዊ ሓይልታት ሓርነት ኤርትራ(ህ.ሓ.ሓ.ኤ) ዝበሃል ብበዓል ዑስማን ሳልሕ ሳበ ዝምራሕ ቅኑዕ ምንቅስቓስ ካብ ጀብሃ ተነጺሉ ምስ ሰማዕና፡ በቃ ብዘይምስምስ ክንስለፍ ወሲንና። ሰባት ናብ እቲ ቦታ ዝወስዱ ደሊና፡ ሓደ ርስቶም ዝበሃል ስውእ ብጻይ ረኺብና። ኣብ ቀዳማይ ሰሙን ናይ መጋቢት 1972 ካብ ኣዲስ ኣበባ ተበጊስና ኣብ 4ይ መዓልቲ፡ ናብ ሰሜናዊ ባሕሪ ርእሲ ዓዲ ዝበሃል መሬት እምባ ደርሆ ኣቲና። ናብ እቲ ሽዑ እዋን 2ይ ወገን ተባሂሉ ዝፍለጥ ዝነበረ ክፋል ህ.ሓ.ሓ.ኤ ድማ፡ ተጸንቢርና። መቓልሕ፡-መ ጀመሪያ ክትስለፍ እንከሎኻ፡ ምስ እቲ ቅድሚ ምስላፍካ ዝነበረካ ትጽቢት ተ ቓ ድዩ'ዶ ዋላስ…? ሜ. ጀ ብርሃነ፡- ክንወጽእ ክንሓስብ እንከሎና፡ ኣቐዲምና ንብዙሕ ኣዋርሕ ስነ-ኣእምሮኣውን ኣካላውን ምቅርራባት ንገብር ነይርና። ኣብ እቲ እዋን እቲ፡ ካብ ኣራት ኪሎ ዩኒቨርስቲ እናተበገስና፡ እንጠጦ ዝበሃል ጎቦታት ኣዲስ ኣበባ እናኸድና፡ ኣካላዊ ምንቅስቓሳት ንገብር ነይርና ኢና። እዚ ምስ ወጻና ከጋጥመና ዝኽእል ድኻምን ኣካላዊ ተጻዋርነትን ንምልምማድ እዩ ነይሩ። ስለ እዚ፡ ኩሉ ተዳሊናሉ ኢና ወጺእና። ስለ ዝኾነ ድማ፡ ኣብ ታዕሊም ኣብ ዝነበርናሉ እዋን፡ ብዙሕ ዘጋጠመና ጸገም ኣይነበረን። ጽቡቕ ኣጋጣሚ ኮይኑ ከኣ፡ ኣብ እቲ ዝኸድናሉ ቦታ ብዙሕ ጥሜትን ጽምእን ኣይነበረን። መቓልሕ፡- ገለ ገለ ባእታታት፡ "ኲናት ሓድሕድ ብሰላማዊ መንገዲ ክእለ ይኽእል ነይሩ እዩ። ዎ ይብሉ ኢዮም። ነዚ ከመይ ትርእዮ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- እዚ ብኹሉ መልክዓቱ ክርአ እንከሎ ውሳኔ ናይ ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ እዩ። መሪሕነት ተ.ሓ.ኤ ሃገራዊ ዕላማ ይንበሮ እምበር፡ ኣብ ኣሰራርሕኡ/ኣከያይድኡ ንጹር ዘይኮነ መስመር ሒዙ ይኸይድ ስለዝነበረ፡ ነዚ መስመር እዚ ተቓዊሙ፡ ህ.ሓ.ሓ.ኤ ከምዝተፈልየ ኩሉ ዝፈልጦ እዩ። እዚ ኲናት እዚ ካብ እቲ፡ "ኣብ ሜዳ ኤርትራ ልዕሊ ሓደ ውድብ ክህሉ የብሉን። ዎ ዝብል ጭርሖ ተ.ሓ.ኤ እዩ ዝብገስ። ኣብ እቲ እዋን እቲ ንሕና፡ "እቲ ዝነበረ ፍልልይ ካልኣዊ እዩ። ፍልልያት ብዘተን ብዲሞክራስያዊ ኣገባብን ክፍታሕ ይኽእል እዩዎ ዝብል መርገጺ እዩ ነይሩና። እንተኾነ፡ ተ.ሓ.ኤ፡ ኣብ ልዕሌና እውጅ ኲናት ስለዝኸፈቱ፡ ንሕና እውን ክንከላኸል ተገዲድና። ብኸም እዚ እቲ ኲናት ተ ጀሚሩ። ሕጂ፡ "ሰለማዊ ፍታሕ ክርከብ ይኽእል ድዩ? ዎ ዝብል ሕቶ፡ ኣነ ብወገነይ ካልእ ክመጽእ ዝኽእል ፍታሕ ኣይነበረን ኢየ ዝብል። መቓልሕ፡- ኣብ ሜዳ እቲ ኣዝዩ ኣ ዎ ንታዊ ጎድኒ ህ.ግ ትብሎ እንታይ እዩ? ኣሉታዊ'ኸ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- እቲ ኣዎንታዊ ጎኒ ህ.ግ፡ ከም እቲ ኩሉ ተጋዳላይ ህ.ግ ዝፈልጦን ዝሰርሓሉን፡ ህዝቢ ኤርትራን ዓለምን ጸላኢ እውን ከይተረፈ ዘድንቖ ኣሰራርሓታት፡ ሓድነት፡ ምትእምማን፡ ብጻይነት፡ ተወፋይነት፡ ፍቕርን ሓልዮትን እዩ ነይሩ። እዚ ብግብሪ ዝተሰርሐ ከኣ እዩ። ህዝቢ ኤርትራ፡ ዋላ ነቲ ፈላማ ውድብ ዝኾነ ተ.ሓ.ኤ ገዲፉ፡ ናብ ህ…ግ ዝተጸንበረን ናጽነቱ ብመንገዱ ዘረጋገጸን። እንተኾነ፡ ዋላ ኣብ እዚ እውን፡ ኩሉ ነገር ጽቡቕ እዩ ነይሩ፡ ዝኾነ ይኹን ጌጋታት ኣይነበረናን ክንብል ኣይንኽልን ኢና። ግን፡ ብምንጽጻር ኣሉታውን ኣዎንታውን መዳያት፡ ሰብ ነናቱ ሚእታዊት ክህቦ ይኽእል እዩ። ብወገነይ እቲ ኣዎዎንታዊ ኣዝዩ ዓቢ ነይሩ። መቓልሕ፡- እሞ እቲ ኣዎንታዊ ጎድኒ ህ.ግ ሕጂ ህግደፍ ዓቂብዎ ሎ'ዶ ትብል? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ኣነ ነዚ ብኣሉታ ኢየ ዝምልሶ። እቲ ሕጂ ዘሎ ዕግበት፡ ምስ እቲ ናይ ቀደም ክነጻጸር እንከሎ ብኣንጻሩ እዩ። እዚ ዝበዝሕ ህዝቢ ዝዛረበሉን፡ ኡይ ዝብለሉን ዘሎ ሓቂ እዩ። ዋላ እኳ ኣነ ኣባል ማእከላይ ባይቶ ህ.ግ.ደ.ፍ ይኹን፡ ከም ሰብ ግን፡ ብዙሕ ዘይዓቀብናዮ ስርሓት ከምዘሎ ይርኣየኒ እዩ። ብፍላይ ንትካላዊ ኣሰራርሓ፡ ንሓድነትና፡ ንመሪሕነትን ንኣረኣእያ ህዝብና ኣብ ልዕሊ እቲ ግንባርን ዝምልከት፡ ህዝቢ ብዙሕ ዘይዓገበሎም ሕቶታት ከምዘለው ኢየ ዝፈልጥ። መቓልሕ፡- እዚ ካብ ምንታይ ይመስለካ? ሰብኣዊ ዓቕሚ ናይ እቲ ግንባር ስለዝደኸመ ድ እዩ ዋላስ ካልእ እዩ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ኣነ ብዝመስለኒ፡ ልዕሊ እቲ ኣብ ሜዳ ዝነበረ ኣሰራርሓ ክንከይድ እኳ እንተነበረና፡ ሕጂ ግን ከም እቲ ናይ ሜዳ ዝተጓዓዝናዮ እውን ክንስጉም ኣይከኣልናን። እቲ ምኽንያት ድማ፡ ሕግን ትካላዊ ኣሰራርሓን ተኸቲልና ክንጓዓዝ ስለዘይጸናሕና እዩ። ሕጋዊ፡ ትካላውን ባ ጀታውን ብዝኾነ መንገዲ ዓመታዊ ገምጋም እናገበርና፡ እሂን ምሂን እናተበሃሃልና ንጉዓዝ ዘይምህላውና እዩ እቲ ጸገም። መቓልሕ፡- ወያነ ክወሩና እዮም ኢልካ ሓሲብካ ትፈልጥ'ዶ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ኣነ ወያነ ከም ውልቀ ሰባት ይኹን ከም ስርዓት ብዓቕመይ ይፈልጦም ኢየ እየ ዝብል። ዝምድናና ከመይ ኢሉ እዩ ጀሚሩን ማዕቢሉን? ከመይ ኢሉ ናብ እዚ በጺሑን? ዝብሉ ሕቶታት፡ ብዝምልከቶም ኣካላት ዝተዘርበሉ ሓቂ ድማ ስለዝኾነ፡ ዝተፈልየ ርእይቶ የብለይን። ምስ ወያነ ዝነበረና ዝምድናታት፡ ኣብ 1978፡ 79፡ 80 እታት ብፍላይ እናሓርፈፈ እዩ መጺኡ። ኣብ 1985 ከኣ፡ ብወግዒ ምስ ወያነ ዝምድና በቲኽና ኢና። ኣጋጣሚ ኮይኑ ምስ ወያነ ዝምድና ኣብ ዝበተኽናሉ እዋን፡ ምስ ብጻይ ስብሓት ኤፍረም ኣብ ካርቱም ከይድና ዝምድናና ብወግዒ በቲኽና። ከምኡ ዘግበረና ምኽንያት ድማ፡ ወያነ፡ "ህ.ግ ኣግላሲ ዝኾነ ውድብ እዩ፡ ህ.ግ ናጽነት ከምጽእ ዘይክእል ናይ ብርጅዋ ውድብ እዩዎ ዝብል ጸለመታት ኣንጻርና የካይድ ስለ ዝነበረ እዩ። ብድሕሪኡ ንናደው ምስ ደምሰስና፡ ንዓናን ነቲ ዝሰራሕናዮ ዓወትን ዘመጉስ፡ ብሬድዮ ፈነውኦም ክዝምሩ ጀሚሮም፡ ብሓባር ክንሰርሕ ድማ፡ ጻውዒት ኣቕሪቦም። ኣብ እቲ ኣብ 1989 ዝተገብረ መጥቃዕቲ ሽረ እንዳ ስላሴ ድማ፡ ክንተሓባባሮም ሓቲቶምና። ኣብ እቲ እዋን እቲ፡ ነቲ ዕቱብ ተሳትፎ ሓይሊ ህ.ግ ወኪለ ከይደ። ኣብ እቲ ስራሕ ብምስታፍ፡ ዳርጋ ብሙሉኡ ትግራይ ብምሕራር መዳርግቲ ዘይብሉ ተራ ተጻዊትና ኢና። ኣብ እዚ እዋን እዚ፡ "ወያነ ኣንጻርና ይሰርሑ ነይሮም እንድ ኢዮም? ከመይ ኢልና ምስኦም ክንተሓባበር ጸኒሕና? ዎ ዝብል ዘረባታት ይስማዕ እዩ። እንተኾነ፡ ንሕና ዕላማና ምስ ዝኾነ ጸላኢ ደርግ ብምትሕብባር፡ ነቲ ዝዓበየ ናይ ሓባር ጸላኢና ንምድምሳስ ከምዝነበረ ክፍለጥ ኣለዎ። እዚ ኣብ እቲ እዋን ቅኑዕ ውሳኔ እዩ ነይሩ። ብድሕሪኡ፡ ወያነ ንሕቶ ረፈረንደም ኤርትራ ምድጋፉ፡ ኣብ ዝምድናና ቀሊል ተራ ኣይነበሮን። ቀጺሉ ኣብ ዶባት ክልቲአን ሃገራት ዝረአ ዝነበረ ናይ ንግድን ካልኦት ሕቶታትን ነይሩ እዩ። ኣብ መወዳእታ 96 ከምኡ እውን መ ጀመሪያ 97 ግን፡ ግሁድ ዝኾነ ምግሃስ ውዕላትን ዶባትን ይረአ ነይሩ እዩ። እንተኾነ፡ "ክወሩና ይኽእሉ ኢዮምዎ ዝብል ግምት ነይሩካ'ዶ ንዝብል፡ ኣነ ገለ ገለ ጎንጽታት ከልዕሉ ይኽእሉ ኢዮም ዝብል ግምት ነይሩኒ ይኸውን፡ እቲ ግጭት ናብ እዚ ደረጃ እዚ ይድይብ እዩ ዝብል ግምት ነይሩኒ ክብል ግን፡ ቁሩብ የጸግመኒ እዩ። ነገርና ይደልዩና ምንባሮም፡ እቲ ኩነታት ናብ ውግእ ከምርሕ ከምዝኽእል ግን፡ እቲ ምልክታት ይርኣየኒ ነይሩ እዩ። መቓልሕ፡- ካልኣይን ሳልሳይን ወራር ወያነ፡ ብሓያል መኸተ ሓይልታት ምክልኻልን ህዝብን ኤርትራ እንተፈሸለ እኳ፡ ብሓደ ሓደ ናይ ወጻኢ ማዕከናት ዜና ግን፡ ኤርትራውያን ተሳዒሮም ኢዮም ዝብል ጸብጻባት ነይሩ እዩ። ነዚ እንታይ መልሲ ትህበሉ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ቅድሚ ነቲ ሕቶ ምምላሰሰይ ኣቐዲመ ብዛዕባ ኲናትን ውግእን፡ ኣብ መንጎኦም ዘሎ ፍልልያትን ኣሕጽር ኣቢለ ክገልጽ እደሊ። ምኽንያቱ፡ ወትሃደራዊ ዓወትን ስዕረትን ምስ ኲናትን ውግእን ተዛሚዱ ስለ ዝኸይድ። ውትህድርና ስነ-ፍልጠት እዩ። ስነ-ፍልጠት ስለዝኾነ ድማ፡ ዝኾነ ሰብ ከም ዝመስሎ ወይ ከም ድላዩ ክትርጉሞ ወይ ክገልጾ ኣይክእልን እዩ። ምኽንያቱ፡ ናቱ ሕግታት፡ ጭቡጥ ግብራዊ ታሪኻዊ ይኹን ክልሰ-ሓሳባዊ መግለጺታት ስለዘለዎ። ብወገነይ ቅድሚ ስዒርና ወይ ተሳዒርና ምባል፡ ዓወትን ስዕረትን ምስ ናይ ቀንዲ ዕላማ ወያነን ናትና ዕላማን፡ ብመንጽር ንዕኡ ንምትግባር ዝተወስዱ ስልታዊ ስጉምትታትን ተኣሳሲሩ ክግለጽ ኣለዎ። ኣብ ግንቦት 1998፡ እቲ ውግእ ምስ ተ ጀመረ፡ ወያነ "ሻዕብያ ነመሓድሮ ዝነበርና መሬት ብሓይሊ ሒዞም ልኡላውነትና ደፊሮም ስለዘሎዉ፡ ብዘይ ቅድመ-ኩነት ካብ መሬትና እንተዘይወጺኦም መሬትና ብሓይሊ ክንመልሶ ኢና። ዎ ኢሎም። ብመንገዲ ባይቶኦም ኣብ ልዕሌና ኲናት(ኀሽቶ) ኣዊጆም። ብኣንጻሩ ንሕና፡ "እዚ ጉዳይ እዚ ጉዳይ ዶብ እዩ። ሕቶ ዶብ ስለ ዝኾነ ድማ፡ ብመሰረት ዝወረስናዮ መግዛእቲ ውዕላት ዶብ ክሕንጸጽን ብሰላም ክፍታሕን። ዎ ዝብል መርገጺ ሒዝና ንኣዋጅ ኲናት ቸዊምና። ኣብ ለካቲት 1999፡ ወያነ ካልኣይ ወራር ጀሚሮም፡ ነቲ፡ "መሬትና እዩ፡ ነመሓድሮ ነይርና ኢና። ዎ ዝብልዎ ከባቢ ባድመ ጥራይ ዘይኮነ፡ ንውሽጢ ኤርትራ ብምእታው ገለ ገለ ቦታታት ክሕዙ ክኢሎም። ንሱ ጥራይ ዘይኮነ፡ መደቦም ክሳብ ኣስመራ ምእታው ምንባሩ ክበርህ ክኢሉ። ካብ እዚ ክበርህ ከምዝኸኣለ እምበኣር፡- 1. ናይ ወያነ ናይ መወዳእታ ዕላማ ነቲ ተታሒዙና ዝብልዎ ዝነበሩ መሬት ምምላስ ጥራይ ዘይኮነ፡ ንህ.ግ ደምሲስካ ወይ ኣዳኸïምካ፡ ኣብ ኤርትራ ናይ ወያነ ጽግዕተኛ ዝኾነ ስርዓት ምትካል እዩ ነይሩ። 2. ብመንጽር ናይ እዚ፡ እንተድኣ ናይ ወያነ ናይ መወዳእታ ዕላማ ንህ.ግ ምድምሳስ ወይ ምድኻም ኮይኑ፡ ንሕና እውን ከም ሃገርን ህዝብን ክንህሉ እንተኾይንና ስርዓት ወያነ ክድምሰስ ወይ ክበታተን ኣለዎ። ስለ እዚ፡ ናይ መወዳእታ ዕላማና ንወያነ ከም ስርዓት ምድምሳስ ወይ ምብትታን ኽውን ባህርያዊ እዩ። እዚ እቲ ፖለቲካዊ መዳይ ኮይኑ፡ እዚ ፖለቲካዊ ውሳነታት እዚ ብሰላም እንተዘይመጺኡ፡ እቲ ካልእ ኣማራጺ ብሓይሊ ብጎነጽ ምፍታሕ እዩ። እዚ ድማ፡ ኲናት ይበሃል። ኲናት እምበኣር መቐጸልታ ፖለቲካ ኮይኑ፡ ንናይ መወዳእታ ዕላማኻ ብሓይሊ ብረት ምትግባር እዩ። ሓደ ካብ እቲ ነዚ ዕላማ እዚ ትጥቀመሉ ኣገባብ ድማ፡ ወትሃደራዊ ስርሒታት፡ ውግኣት እዩ። ዕላማ ናይ እዚ ውግኣት እዚ ከኣ፡ ንጸላኢ ደምሲስካ፡ በታቲንካ ወይ ደፊእካ እትደልዮ ቦታታት በብንእሽቶ ወይ ሰፊሕ መሬት ኣብ ሓደ እዋን ምሓዝ እዩ። እዚ ምስ ሚዛን ሓይሊ(ዓቕሚ ሰብ፡ ኣጽዋር… ሞራል ወዘተ) ወይ እውን ምስ ብልሓት(ስልቲ) ውግእ ዝተኣሳሰር እዩ። እቲ ውግኣት ከም እዚ ኢሉ ክውሕድ ወይ ክበዝሕ ይኽእል። ነብሲ ወከፍ ውግእ ድማ፡ ናቱ ዓወትን ስዕረትን ኣለዎ። ኣብ ግንቦት 2000 ወያነ ሳልሳይ ወራር ጀሚሮም፡ ውሽጢ ኤርትራ ብምእታው ዝበዝሕ ክፋል ዞባ ጋሽ ባርካ እንተላይ ባረንቱ፡ ዓቢ ክፋል ዞባ ደቡብ እንተላይ ሰንዓፈ ክሕዙ ክኢሎም። ኣብ እዚ ዝተጠቕሰ ቦታታት ዝነበረ ኣስታት ሓደ ሚልዮን ዝኸውን ህዝቢ ሃንደበት ንብረቱን ገዝኡን ገዲፉ ብምዝንባሉ ከኣ፡ ሕማቕ ኣጋጢሙና። ምስ ወያነ ሰለስተ ወራራት ኣካይድና። ኣብ እቲ ቀዳማይ ወራር ንሓይሊ ወያነ ደፊእና መሬትና ክንሕዝ ክኢልና። ኣብ እቲ ካልኣይን ሳልሳይን ወራራት ወያነ ሰፊሕ መሬት ኤርትራ ክሕዙ ክኢሎም። ውግእ ንጸላኢኻ ደምሲስካ ወይ በታቲንካ ወይ ደፊእካ ነቲ ይብጽሓኒ ትብሎ መሬት ብሓይሊ ምሓዝ ካብ ኮነ፡ ብ ጀካ ብዓወት ወይ ስዕረት ካልእ ወትሃደራዊ መግለጺ የብሉን። ምናልባት እቲ ዘሰሓሕብ ቦታታት ክልቲኡ ወገናት ክደፍእ እንተዘይክኢሉ ብጃላነት ክግለጽ ይከኣል እዩ። ካብ እዚ ወጻኢ ወትሃደራዊ መግለጺ እንተልዩ ድማ፡ ክሰምዕን ክመሃርን ድሉው እየ። እዚ ነቲ ዝተኻየደ ውግኣት ጥራይ ዝምልከት እዩ። ኣብ እቲ ኲናት መጺእና ምስ እንርኢ፡ ወያነ ናይ መወዳእታ ዕላምኦም ኣብ ኤርትራ ካልእ ስርዓት ንምምጻእ ስለዝነበረ ኣይተዓወቱን። እቲ ክቕጽል ዝኽእል ዝነበረ ውግኣት ድማ፡ ብስምምዕ ሰላም ኣብ እዚ ዘለዎ ኩነታት በጺሑ ይርከብ። ውግእ ቀጺሉ ነይሩ እንተዝኸውን፡ እንታይ ለውጢ ክመጽእ ከምዝኽእል ድማ፡ ክፈልጦ ዝኽእል የልቦን። ኣብ መወዳእታ ግን፡ እቲ ፍትሓዊ ኲናት ክዕወት ምዃኑ ርዱእ እዩ። ከም እቲ ኣቐዲመ ዝበልክዎ ኣብ ውግእ ክትደፍእን ክትድፋእን ዝነበረን ዘሎን እዩ። ኣብ እቲ መወዳእታ ግን፡ እቲ ፍትሓዊ ኲናት እዩ ዝዕወት ዝብል ጭርሖ ኣብ ሕጂ በጺሑ ክቕየር ኣይክእልን እዩ። እዚ ኣብ ዝሓለፈ ናይ 30 ዓመት ተሞክሮታትና ዝተራእየ እዩ። ወያነ ድማ፡ ብሓይሊ፡ ብዓቕሚ ብብቕዓት እዮም ሰፊሕ መሬትና ሒዞም ዝብል እምነት የብለይን። እዚ ዝኾነ ሰብ፡ ህዝቢ ይኹን ሰራዊት ዝዛረበሉ ሓቂ እዩ። ሓቀኛ፡ ቅኑዕን ደቂቕን ገምጋም ግን፡ ክግበር ኣለዎ። መቓልሕ፡- ኣብ ሳልሳይ ወራር፡ "ብዙሕ ናይ ኣጽዋር ዋሕዲ፡ ናይ ሰብኣዊ ኣወዳድባ ሃጓፍ፡ ናይ ኣዘዝቲ ሰራዊት ሸለልትነትን ነይሩና። ዎ ይበሃል እዩ። ንስኻ ብዛዕባ እዚ እንታይ ምበልካ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ብወገነይ ወያነ ሰፊሕ መሬትና ክሕዝ ዝኸኣለ፡ ብሰንኪ ኣጽዋር፡ ብሰንኪ ሰብኣዊ ዓቕምን፡ ብሰንኪ ኣዘዝቲ ሰራዊትን እዩ ኣጋጢሙና፡ ዝብል ርእይቶ የብለይን። መቓልሕ፡- ወያነ ኣብ እዋን 3ይ ወራር ክሳብ ኣስመራ ንምብጻሕ እዩ ነይሩ ዕላምኦም። ቀንዲ ምስጢር ፍሽለቶም እንታይ እዩ ትብል? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- እዚ ፍሉጥ እዩ። ናይ ወያነ ዕላማ ኣስመራ ምእታው ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣስመራ ኣቲኻ ስርዓት ምቕያር እዩ። እዚ ዳሕራይ ባዕሎም ዝተዛረቡሉ ሓቂ እዩ። እንተኾነ፡ ዋላ እኳ ሰፊሕ መሬት ኤርትራ ክቖጻጸሩ እንተኸኣሉ፡ ሳላ ጅግና ሰራዊትናን ህዝብናን፡ ነቲ ናይ መወዳእታ ዕላምኦም ከተግብሩ ኣይከኣሉን። እዚ፡ ውጽኢት ናይ እቲ ህዝብን ሰራዊትን ዘርኣዮ ፍሉይ ተወፋይነት እዩ። መቓልሕ፡- መኸተ ዋርሳይ ኣብ እዚ ናይ ወያነ ኩነታት ከመይ ትግምግሞ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ዋርሳይ ካብ ክውንነት ናይ ኤርትራ፡ ካብ ቤተሰቡ፡ ካብ ዓበይቲ የሕዋቱን (ተጋደልቲ)፡ ካብ ሕ/ሰብን ዝወረሶ ሃገራዊ ስምዒት ስለዘለዎ፡ ካብ እቲ ካልእ ክፋል ሕብረተሰብ ዝፈልዮ ምንም ነገር የልቦን። ኩሉ እቲ ጅግንነት፡ ኒሕን ሓቦን ካብ ኣያታቱ ወሪስዎ እዩ። ከምኡ ስለዝኾነ ከኣ፡ ዋላ እኳ እቲ ኲናት ሃንደበት ዝመጸና እንተኾነ፡ ብዘይካ እቲ ኣብ እቲ መ ጀመርያ ዝተራእየ ውሑዳት ጸገማት፡ ካልእ ሓቂ ብሓቂ ወራሲ ሕድሪ ምዃኑ ብግብሪ ኣረጋጊጹ እዩ። መቓልሕ፡- ኣብ መ ጀመሪያ ናጽነት ሓላፊ ክፍሊ ኢንዳስትሪ፡ ቀጺልካ ከኣ ኣመሓዳሪ ኣውራጃ ሓማሴን፡ ካብኡ ግን፡ ናብ ወትሃደራዊ መዳይ ብምኻድ ናይ ሜ ጀር ጀነራል ማዕርግ ረኸïብካ። እዚ ምቅይያር ስለምንታይ እዩ? እንታይ'ከ ተሰሚዑካ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ንዓይ ከም እዚ ዝበልካዮ ካብ ቦታ ናብ ቦታ ኣብ ሓጺር ግዜ ብቐጻሊ ምቅይያር ጽቡቕ እኳ እንተዘይኮነ፡ ኣብ ስምዒተይ ብኣሉታ ዝጸለወኒ ኣይነበረን። ብፍላይ ኣብ እቲ ናብ ውትህድርና ዝተመለስኩሉ፡ ኣብ ሰራዊት ናይ ምጥያስ ናይ ዘይርጉእ ኩነታት ኣብ ሰራዊት ስለዘነበረ፡ ኣነ ድማ፡ እዚ ኩነታት እዚ ንምቕያር ድሌትን ተገዳስነትን ስለ ዝነበረኒ፡ ንቦታ ኣዛዚ ሓይሊ ምድሪ ኮይንካ ምስራሕ፡ ብኣዝዩ ጽቡቕ ዝኾነ መንፈስ ኢየ ተቐቢለዮ። መቓልሕ፡- ኣብ ግዜ 3ይ ወራር መዝነትካ እንታይ እዩ ነይሩ? ነየናይ ግንባር ኢኻ'ኸ ትእዝዝ ነይርካ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ኣብ እቲ ግዜ እቲ ፍሉይ ዝነበረኒ ሓላፍነት ኣይነበረን። ኣነ ጠጠው ኢለ ኢየ ነይረ። እቲ ውግእ ምስተ ጀመረ ግን፡ ስርሐይ ቀጺለ። ምስ ሚኒስትሪ ምክልኻልን ካልኦት ብጾተይን ድማ፡ እቲ ወራር ጠጠው ክሳብ ዝብል ኣብ ላዕለዋይ እዚ ኮይነ ሰሪሐ። መቓልሕ፡- ኣብ ስራሕ ከም ዘየሎኻ፡ ካብ ሓላፍነትካ ከምዝወረድካን መዓርግካ ከይተረፈ ከም ዝተቐንጠጥካ ይስማዕ እዩ። እዚ ማዕረ ክንደይ ሓቅነት ኣለዎ? ሓቂ እንተኾይኑ'ኸ እቲ ምኽንያት እንታይ እዩ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- እዚ ጉዳይ እዚ ኣነ እውን ካብ እቲ ዝሓተሉን ገና መልሲ ዘይረኸብኩሉን ሕቶ እዩ። ውልቃዊ ጉዳየይ ኣልዒለ ክዛረብ ኣይምፈተኹን። ዋላ እኳ ክዛረብ መሰለይን ግቡአይን እንተኾነ። እንተኾነ፡ እቲ ጉዳይ ብወግዒ ዘይምግላጹ፡ ኣብ ልዕለይ ይኹን ኣብ ልዕሊ ብዙሓት ካልኦት ዝድስክሉ ዝነበሩን ዘለውን ብጾተይ ዘመሓላልፎ ኣሉታዊ መልእኽቲ ስለዘለዎ፡ እቲ ምኽንያት ብሓቂ ንህዝቢ ክግለጽ ስለዝደለኹ እዩ። ንሱ ድማ፡ ምስ ኣብ ህ.ግ ዝጸንሐ ክቱር እምነትን ዘይምግላጹን፡ "ገለ ነገር እንተዘይርከቦም'ዶ ምደስከሉ? …ወዘተዎ ዝብል ምጥርጣራት ኣብ ልዕሊ እቶም ዝደስከሉ ስለዘሕድር እዩ። ብፍላይ ካብ እዚ ተበጊሰ ድማ፡ እቲ ኣነ ዝፈልጦ ሓቂ ከብርህ ክፍትን እየ። ብዕለት 11 ጥሪ 2001፡ ካብ ሓላፍነተይ ከምዝወረድኩን መዓርገይ ከም ዝተሓደግኩን ብሚኒስተር ምክልኻል፡ ብቓል ተሓቢሩኒ። ብወገነይ ብዕለት 12 ጥሪ 2001 ብሚ/ር ምክልኻል ዝተሓበረኒ፡ ካብ ሓላፍነተይ ምውራድን መዓርገይ ምሕዳግን ምኽንያት፡ ኣነ ጥራይ ዘይኮነ ከም ኣባል ናይ ክልቲኡ ባይቶታት፡ ኣባላት ባይቶ ክፈልጥዎን ህዝቢ እውን ክፈልጦ ስለ ዝግባእ፡ ብወግዒ ብጽሑፍ ክወሃበኒ ትሓትት ደብዳቤ ናብ ፕረዚደንት ሃገረ ኤርትራ ኢሰያስ ኣፈወርቂ ልኢኸ። ኣብ ርእሲኡ 30 ዓመታት ዝቸለስኩሉ ዕላማ ንሃገረይን ንህዝበይን ስለዝኾነ፡ ሕጂ እውን ንዕላማ ቃልሰይ ክቕጽሎ ምዃነይ ጠቒሰ። ምኽንያቱ ተዋሂቡኒ ዘሎ ሓላፍነት ይኹን መዓርግ ን20 ዓመታት ኣብ ሳሕል ከርተት ናይ ዝበልክዎ ጻማ እምበር ብፍቶት ወይ ብህያብ ዝተተኹበለይ ስለዘይኮነ፡ ፍረ ቃልሰይ፡ ነባሪ ታሪኸይን መንነተይን ድማ ማንም ሰብ ዝሓኮ ኣይኮነን። ብዛዕባ ዘጉደልኩዎ ነገር እንተሎ ድማ(ዝኾነ ሕርኽርኽ ዝብል ዘይብለይ እኳ እንተኾንኩ) ብሕጊ ክሕተትን ሕጋዊ ስጉምቲ ብነጻ ፍርዳዊ ኣካል ክውሰደለይን ሓንጎፋይ ኢለ ዝቕበሎ ምዃነይን ከፍልጥ እደሊ። ምኽንያቱ ዝኾነ ሰብ ልዕሊ ሕጊ ስለዘይኮነን ብሕጊ ክሕተት ስለዘለዎን። እንተኾነ ብዕለት 20 ጥሪ 2001 ጸሓፊት ፕረዚደንት ብቃል፡ ብተሌፎን ደብዳቤይ ፕረዚደንት ክቕበሎ ፍቓደኛ ከምዘይኮነን፡ ንሚ/ር ምክልኻል ክህቦ ከምዘሎንን ሓቢራ ደብዳቤይ መሊሳትለይ። ብዕለት 06 ለካቲት 2001 ንሚ/ር ምክልኻል ብመሰረት ሓበሬትኡ ንፕረዚደንት ዝጸሓፍኩሉ ደብዳቤን፡ ዝተዋህበኒ ናይ ቃል መልስን ዝሕብር 2 ሕቶታት ክምልሰለይ ብደብዳቤ ሓቲተ። ንሱ ድማ፡- 1. ስለምንታይ ካብ ሓላፍነተይ ከምዝወረድኩን መዓርገይ ከምዝተሓደግኩን ብወግዒ ብጽሑፍ ክወሃበኒ። 2. መንግስቲ ዘየድልዮ እንተኾይነ፡ ናይ ስንብታ ወረቐት ክወሃበኒ ዝብል እዩ። ክሳብ ሕጂ 4 ወርሒ ሓሊፉ ዝተዋህበኒ መልሲ የለን። ብወገነይ ሕርኽርኽ ዝብለኒ ነገር ከምዘየለ፡ ስለዚ፡ እቲ ምኽንያት ብንጹር ክፍለጥ ደጊመ ዝሓተሉ ዘሎኹ ጉዳይ እዩ። መቓልሕ፡- ኣብ ሳልሳይ ወራር፡ ወያነ ዝሰሎኹሉ ቦታታት ዕቑር ሰራዊት ዝቖጻጸርዎ እዩ ነይሩ ይበሃል እዩ። በዚ ድማ፡ ገለ ገለ ሰባት ነቲ ናትካ ምስጓግ ምስኡ የተኣሳስርዎ ኢዮም። ንስኻ'ኸ እንታይ ርእይቶ ኣሎካ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ወያነ ዝሰሎኹሉ ቦታታት፡ ኣብ ትሕቲ እዚ ናይ ዕቑር ሰራዊት ኣይነበረን። እቲ ቦታታት፡ መሬት ዛይደ ኮሎም፡ ከባቢ ትኹል፡ ደቦናን ማይ ጤልን ዝበሃል ከባቢታት እዩ። እዚ ድማ፡ ኣብ ትሕቲ እዚ ናይ ዕቑር ሰራዊት ዘይምንባሩ በዚ ኣጋጣሚ ከረጋግጸልካ እፈቱ። ፍሉይ ኣነ ዝቖጻጸሮ ግንባር ኣይነበረን። ብናተይ ናይ ኣመራርሓ ድኽመት ዝፈረሰ ግንባር የለን፡ ብናተይ ናይ ኣማራርሓ ድኽመት ኣብ ሃገር ዝወረደ ስግኣት ከምዘየለ እፈልጥ። መቓልሕ፡- ንስኻ ደስኪለ ኢኻ ትብል ዘሎኻ። ፕረዚደንት ግን፡ ምስ ጋዜጣ ናጽነትን መጽሄት ሕውየትን ኣብ ዝገበሮ ቃለ መጠየቕ፡ ምድስካል ዝበሃል ነገር ከምዘየሎን፡ ፍጹም ከምዘይቅበሎን እዩ ገሊጹ። ብወገንካ ነዚ ከመይ ትርእዮ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- እዚ ከም ቃል ኣብ ሜዳ፡ ኣብ ውሽጢ ህ.ግ ኣይፍለጥን እዩ ነይሩ። ድሕሪ ናጽነት ካብ 1993 ንደሓር ዝተዋህበ መግለጺ እዩ። ትርጉሙ ኣብ ህዝቢ ድማ፡ ከም ካብ ስራሕ መንግስቲ ደው ምባልን፡ ደሞዝካ ኮፍ ኢልካ ምብላዕን እዩ። ኣብ እዚ ዝሓለፈ ሸውዓተ-ሸሞንተ ዓመታት፡ ንዓመት፡ ንኽልተ ዓመት፡ ንሓሙሽተ ዓመትን ልዕሊኡን ደው ዝበሉ ተጋደልቲ ኣለው። ህዝቢ ነዚኦም ደስኪሎም ኢሉ እዩ ዝጽውዖም። ካልእ ዝተዋህበ ስነ-ቃል(ሩቅቶብቕቦተባተቐኅ) የልቦን። ስለ እዚ፡ ምድስካል ዝበሃል የለን ዝበሃል ኣይመስለንን። ምኽንያቱ፡ ንዓመታት ዝተጋደሉ ተጋደልቲ፡ ንዓመታት ደው ስለዝበሉ ዝተዋህበ መግለጺ ስለዝኾነ፡ ክትሓብኦ ኣይትኽእልን ኢኻ። ካብ ስራሕ መንግስቲ ደው ኢሉ ኣሎ ማለት እዩ። መቓልሕ፡- ካብ ስልጣን ከም ዝተኣለኻን ማዕረግካ ከም ዝተሓደግካን ነጊርካና። ደሞዝካ'ኸ ትኽፈል ኣሎኻ ዲኻ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ደሞዝ ብሙሉኡ ይወሃበኒ እዩ። ኣነ ግን፡ ከይሰራሕኩ ይወሃበኒ ስለዘሎ፡ ሕርኽርኽ እብለኒ። ምኽንያቱ፡ እዚ ኣነ ይኹን ካልኦት ንበልዖ ዘሎና ገንዘብ ናይ ህዝቢ እዩ። ከይሰራሕካ ደሞዝ ክትወስድ ንዓኻ እውን ኣይወሓጠልካን እዩ። ስለ እዚ መንግስቲ፡ "ብቕዓት የብልካን፡ በዝን በትን ምኽንያት ንመንግስቲ ኣይተድልን ኢኻ። ዎ ዝብል እንተኾይኑ፡ ብወግዒ ብጽሑፍ መፋነዊ ተዋሂቡ ክፋኖ ኣለኒ። መቓልሕ፡- ኣብ እዚ እዋን እዚ ብርክት ዝበሉ ሓለፍቲ፡ ካብ ስራሕ ደው ምስ በሉ መግለጽታት ይህቡ ኣለው። ገለ ገለ ሰባት ግን፡ "ንምንታይ ቀደም ኣብ ልዕሊ ካልኦት ተመሳሳሊ ተግባር እናተፈጸመ ትም ኢሎም ይርእዩ ነይሮም፡ ሕጂ ግን፡ ኣብ ነብሶም ምስ መጸቶም ኢዮም ዝዛረቡ ዘለው። ዎ ይብሉ እዮም። ነዚ እንታይ መልሲ ትህበሉ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ሓቂ እዩ ኣብ ባይቶ ከም እዚ ዝኣመሰለ ኣብ መንጎና ዝነበረ ዘሳሓሕብ ጉዳይ ይዝረብ ኣይነበረን። ሕጂ ግን፡ ብዝተፈላለየ መንገዲ ይዝረብ ኣሎ። እዚ ሓደ ምዕባለ እዩ። እንተኾነ፡ "ቅድሚ ሕጂ ስለ ዘይተዘርበ፡ ንምንታይ ሕጂ ይዝረብ ኣሎ? ዎ ምባል ቅኑዕ ኮይኑ ኣይስመዓንን። ቅድሚ ሕጂ ጌጋታት ነይሩ እዩ። ስለ እዚ፡ ብኡኡ ክቕጽል ኣለዎ ምባል ግጉይ እዩ። እቲ ዘይዕግበት ኣብ ውሽጢñ ኣሰራርሓና፡ ካብ 1994/95-98 ዝ ጀመረ ግዜ፡ ብዙሕ ስምዒትን ዘረባን ነይሩ እዩ። ኣብ 1998 ግን፡ ናይ ወያነ ኩነታት ስለዝመጸ፡ ንኩሉ ነገራት ኣደስኪልዎ ጸኒሑ። ድሕሪ ምንስሓብ ካብ ባድመን ድሕሪ 3ይ ወራርን፡ ከም እቲ ዝሓሰብናዮ ስለ ዘይከደ፡ እቲ ጉዳይ ብዝተፈላለየ ኣጠማምታ ክንርእዮ ስለዝ ጀመርና፡ ኣብ 8ይ ኣኼባ ባይቶ ህግደፍ ገለ ገለ ነገር በጭቕ ክብል ጀሚሩ እዩ። እንታይ ኮይንና ኢና ንባድመ ክንሓድጋ ክኢልና? ኣብ ኣሰራርሓና እንታይ ለውጢ ስለዘሎ እዩ ወያነ ቦታታት ክሕዝ ክኢሉ? ኣሰራርሓና ብደቒቕ ይገምገም…ወዘተ ዝብል ርእይቶታት ብግልጺ ክውሕዝ ጀሚሩ። እንተኾነ፡ እቲ ናይ ገለ ገለ ሰባት ዘይዕግበት፡ ቅድሚኡ ዝ ጀመረን በብቕሩብ ፈኸም ክብል ዝጸንሐን እዩ። መቓልሕ፡- ምስ ምእዋጅ ሕግታት ሰልፊ፡ ኣብ ሃገርና ሰልፍታት ቀልጢፈን ክምስረታ ትድግፍ ዲኻ? ትድግፍ እንተኾንካ ስለምንታይ? ኣይግዝይኡን እዩ። ህዝብና ኣይነቕሐን ዝበሃል ኣዘራርባ ስለዘሎ መዓስ እዩ ግዜኡ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ቅድሚ ናብ እቲ ሕቶ ምእታወይ፡ ኣቐዲመ ኣሕጽር ኣቢለ ብዛዕባ እዚ መብርሂ ክህብ እፈቱ። ሕብረ ሰልፋዊ ስርዓት እንታይ ማለት እዩ? ስለምንታይ እዩ ህ.ግ.ሓ.ኤ ኣብ ካልኣይን ሓድነታውን ጉባኤኡ፡ ኣብ መጻኢ ኤርትራ ብዙሕነት ሰልፍታት ኣገዳስን ጠቓምን ምዃኑ ወሲኑን ንህዝቢ ገሊጹን? ኣገዳስን ጠቓምን እንተዘይከውን፡ ስለምንታይ እዩ ህዝቢ ኤርትራ ነቲ ብክኢላታት ዝተነድፈን፡ ብተሳትፍኡ ዘጽደjን፡ ብዙሕነት ሰልፍታት ዝሕመረቱ ፖለቲካዊ ህይወት ክህሉ ዘፍቅድ ቅዋም ብ1997 ዘጽደቐ? ስለምንታይ እዩ'ኸ ሃገራዊ ባይቶ ኤርትራ ኣብ መበል 13 ኣኼባኡ፡ ሕግታት ሰልፊ እትነድፍ ኮሚተ ዘjመን፡ ኣብ ታሕሳስ 2001 ሃገራዊ ምርጫ ክካየድ ዝወሰነን? ስለምንታይ እዩ'ኸ ኣብ ህዝቢ ወሪዱ ህዝቢ ክካትዓሉ ዝተወሰነ? ንልምምድ ወይ ግዜ ንመሕለፊ ኣይመስለንን። ጠቓምን፡ ኣገዳስን መሰልን ስለዝኾነ እዩ። ሕጂ ኣብ ትግባረ ምስ በጽሐ ዝኾነ ይኹን መመኽነይታ ክወሃበሉን ክዕገትን ኣይግባእን እዩ። ናይ ህዝቢ ኤርትራ መሰል ስለዝኾነ። ኣነ ከም ኣባል ማእከላይ ባይቶ ህግደፍን ኣባል ሃገራዊ ባይቶ ኤርትራን፡ ብመሰረት ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሰ ውሳነታት እድግፎን ንትግባርኡ ክሰርሕን እየ። ሰልፍታት ክመጽእ ድዩ? እንተ መጺኡ'ኸ መዓስ ክመጽእ ይኽእል… ወዘተ ዝብሉ ሕቶታት፡ እቲ ኩነታት ዝምልሶ እዩ። ኣብ እዚ ዓመት እዚ ክመጽእ ዝኽእል እንተኾይኑ ይምጻእ። ድሕሪ ዓመት እንተመጺኡ ጽቡቕ፡ እንተ ዘይመጺኡ ጽቡቕ። ሓላፍነትና ከም ህግደፍ፡ ብሕግን ቅዋምን ተቐይድና፡ ምዘëእ ሃዋህው ምፍጣርን፡ ህዝቢ ኣብ ፖለቲካ ህይወት ሃገሩ ክሳተፍ ምእንቲ፡ ኣገዳስነቱን ጥቕሙን ብቅኑዕን ክፉትን ክትዕ ከም ዝፈልጥን ከምዝመሃርን ምግባር ኽውን ኣለዎ። ብድሕሪኡ ምርጫ ናይ ህዝቢ ይኸውን። "ሕጂ ኩነታት ስለዘየፍቅድ ሰልፍታት ክመጻ ኣይክእላን እየን። ህዝብና ደረጃ ንቕሓቱ ትሑት ስለ ዝኾነ፡ ሕጂ ሰልፍታት ክjማ ኣይክእላን እየን። ዎ ምባል፡- 1. ህዝቢ ኤርትራ ብድሌቱ ብንቕሓቱን ብኹሉ ዓቕሙን ቸሊሱ፡ ድሕሪ 30 ዓመት ናጽነቱ ዝጨበጠ ህዝቢ እዩ። ድሕሪ ናጽነት እውን እንተኾነ፡ ምስ ኩሉ ዝነበሮ ቅሬታታትን ዕቃበታትን ኣብ ኣሰራርሓና፡ ወራር ወያነ ምስ መጸ ብሓደ ድምጺ ተላዒሉ ልኡላውነቱ ዳግም ዘረጋገጸ ህዝቢ እዩ። ሕጂ ኣብ ምቐüም ሰልፍታት ምስ በጽሐ፡ "ኣይነቕሐን፡ ኩነታት ኣየፍቅድን እዩ…ዎ ምባል፡ ካብ ንህዝቢ ኣትሒትካ ምርኣይ፡ ካብ ጸርፊ ሓሊፉ ካልእ ትርጉም ክወሃቦ ኣይክእልን እዩ። 2. ወይ ድማ፡ ናይ ህግደፍ ተቐባልነት ብህዝቢ፡ ኣብ ዓቢ ምልክት ሕቶ ስለዘሎ፡ ካብ ስግኣት ዝተላዕለ ክመስል ይኽእል። እዚ እንተኾይኑ ድማ፡ እቲ ፍታሕ ህግደፍ ብኣሰራርሕኡን ኣካይድኡን ህዝቢ ከምዝቕበሎ ምግባር ጥራይ እዩ። ሕብረ-ሰልፋዊ ስርዓት ማለት እኳ፡ ሓደ ሃገር(ህዝቢ) ኣብ ክንዲ ብሓደ ሰልፊ ወይ ውድብ ዝjመ ስርዓት(መንግስቲ) ጥራይ ዝመሓደር፡ እቲ ነቲ ስርዓት ዘቕውም ውድብ፡ ሓደ ምስ ዝኽውን እሞ፡ ሓደ ኮይኑ ከኣ፡ ሃንቀውታን ድሌትን ህዝቢ ዘየማልእ ምስ ዝኸውን፡ ካልእ ኣማራጺ ውድብ ክምስረትን፡ ብኣሰራርሕኡን ኣካይድኡን ህዝቢ እንተደጊፍዎ ድማ፡ ከም መወዳድርቲ ብሕግን ብመሰረት ቅዋምን ንሃገራዊ ረብሓን ሓድነትን ዝሰርሕ፡ ብክልተ ወይ ካብኡ ንላዕሊ ዝjመ ስርዓት ማለት እዩ። ብዙሕነት ሰልፍታት ኣብ ዓለም፡ ብፍላይ ኣብ እተን ዝማዕበላ ሃገራት ሰሪሑን ይሰርሕን ኣሎ። ኣብ ኤርትራ ምስ በጽሐ፡ ዘይሰርሓሉ ምኽንያት እንታይ ኣሎ? እቲ ዝድለን ዝሕተትን ብሕግን ስርዓትን፡ ብቅዋምን ሕግታት ሰልፍን ተቐይድካ ምስራሕ እዩ። እዚ ድማ፡ ንኽጅምር ጥጡሕ ባይታ ምንጻፍ፡ ብመሰረት ተነጺፉ ዘሎ ሕጊ ሰልፊ፡ ከም ዝሰርሕ ምግባር እምበር፡ ከይ ጀመረ ከሎ ንኸይጅምር፡ ንኸይመጽእ ዘምስል፡ ኣብ ህዝቢ ስክፍታታት ዘሕድር መግለጺታት ክወሃብ ኣይግባእን። ዝኾነ ነገር ከይ ጀመረን ከይተበገሰን ክትፈርዶ፡ መደምደምታ ክግበሮ ቅኑዕ ኣይኮነን። ኣይግዜኡን እዩ፡ መወዳእታ የብሉን። መልሲ እውን ኣይኮነን። ብስም ዝናን ታሪኽን ህ.ግ.ሓ.ኤ ምንባር ኣይከኣልን እዩ። መቓልሕ፡- ብዛዕባ ትካላዊ ኣሰራርሓ፡ ኣብ ግንባር ይኹን ኣብ መንግስቲ ብዙሕ እዩ ዝዝረብ? ንስኻ'ኸ ከመይ ትርእዮ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- መሰጋገሪ ቅዋም ናይ ግንባርን መንግስትን ኣሎና። ኣብ tርተር ናይ ህግደፍን፡ ኣብ መሰጋገሪ ቅዋም መንግስቲ ኤርትራን፡ ንቅርጽን ኣቃውማን ዝምልከት ዓንቀጻት ብንጹር ሰፊሩ ኣሎ። ስልጣንን ሓላፍነትን ክልቲኡ ባይቶታት፡ ስልጣንን ሓላፍነትን ካቢነ ሚኒስተራት… ወዘተ እንታይ ምዃኑ ኣብቲ ቅዋም ተነጺሩ ኣሎ። ግን፡ ሰሪሑ ክበሃል ኣይክእልን እዩ። ትካላት ውሽጣዊ ናጽነተን ሓልየን፡ ባ ጀትን ተሓታትነትን ምቁጽጻር እናተገብረለን፡ ብቑዓት ሓለፍቲ ተመዲቦምለን፡ ብሕጊ ዘይሰርሓ እንተኾይነን ትካላዊ ኣሰራርሓ ኣሎ ክበሃል ኣይክእልን እዩ። ስለምንታይ ከምኡ ኮይኑ፡ ካልእ ሕቶ ኮይኑ፡ ሓቅነቱ ወይ እቲ ምኽንያት፡ ንህዝቢ ክግለጽ ኣለዎ። ህዝቢ ብዛዕባ እዚ ክፈልጥ መሰሉ እዩ። ክሓተሉ ድማ፡ ግቡኡ እዩ። ኣብ ህግሓኤ ብውድብ ደረጃ፡ ብጽብብ ዝበለ መልክዑ ይኹን እምበር፡ ሓያላት ትካላትን ሓያል ትካላዊ ኣሰራርሓን ነይሩና እዩ። ብኣወዳድብኡ፡ ብሕጋዊ ኣሰራርሕኡ፡ ብግሉጽነቱን ምቁጽጻሩን፡ ብኣረኣእይኡን ነብሰ-ምትእምማን ዝመልኦ ኣካይድኡን፡ ንህዝቢ ኤርትራ ብግብሪ ኣእሚኑ፡ ኣብ ጎኑ ኣሰሊፉ፡ ነጻ ኤርትራ ክውን ምግባሩ፡ ህያው ምስክር እዩ። ንዓለምን ንጸላእትን ከይተረፈ ዘገረመ ትካላዊ ኣሰራርሓ ከኣ እዩ ነይሩ። መቓልሕ፡- ኣብ እዘን ዝሓለፋ 6-7 ዓመታት ብዛዕባ ጉቦን ምጥፍፋእን ብዙሕ ተዘሪቡን ተጻሒፉን እዩ። ፕረዚደንት ኢሳያስ እውን ምስ ጋዜጣ ናጽነት ኣብ ዝገበሮ ቃለመጠይቕ እቲ ዝዓበየ ኲናት ናይ እዛ ሃገር ብልሽውና ምዃኑ ሓቢሩ ነይሩ። ኣብ ግንባርን(ህግደፍ) መንግስትን ጉቦን ምጥፍፋእን ከመይ ትርእዮ? ኣሎ ኢልካ'ዶ ትኣምን? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- መ ጀመርያ ጉቦ፡ ብልሽውና እንታይ ማለት እዩ። ብዙሕ መልክዓት ናይ ጉቦ ኣሎ። ኣነ ብወገነይ ብውሑዱ ክልተ መልክዓት ናይ ጉቦ ክገልጽ እኽእል። 1. ሓደ ሰብ ወይ ጉጅለ ናይ ሰባት፡ ብውልቂ ወይ ብጉጅለ፡ ንውልቃዊ ወይ ጉጅለኣዊ ረብሓታት ክብል(ክብሉ)፡ ንኻልእ ሰብ ወይ ሰባት ገንዘብ፡ ብገንዘብ መልክዕ ፡ ህያብ ምሃብ ወይ ምቕባል ኽውን ይኽእል። 2. እቲ ካልኣይ መልክዕ ጉቦ(ብልሽውና)፡ ናይ ሞራል ጉቦ ይበሃል። እዚ ድማ፡ ሓደ ሰብ ሰባት ንኽፈትውዎ ወይ ክስዕብዎ፡ ካብ ሕጊ ወጻኢ ብዝኾነ ኣገባብ፡ ንኻልኦት ሰባት ዝኾነ ዓይነት ሓለፋታት፡ ዋላ ብዘይኮነ መንገዲ ምውዳስ ከይተረፈ ጉቦ እዩ። ናይ ፍናን ጉቦ ድማ፡ ይበሃል። እዚ ን20 ዓመት ኣብ ሳሕል ዝተማሃርኩዎ ስነ-ምግባር ስለዝኾነ ኣይርስዖን እየ። ኣብ እቲ ሕቶኻ ክምለስ፡ 1. ኣብ እታ ቀዳመይቲ ጉቦ የልቦን ክብል ኣይደፍርን እየ። ምኽንያቱ፡ ሓበሬታ ክሓጽረኒ ስለዝኽእል። ንዓመታት ዝተዘርበሉ ጉዳይ ስለዝኾነ ግን፡ እቲ ቅኑዕ ኣገባብ ዝብሎ፡ እቲ ፍጻመ ምስ ኣጋጠመ ኣብ እዋኑ(ሓቂ እንተኾይኑ)፡ መን ጉቦ ሂቡ፡ መን'ከ ጉቦ ተቐቢሉ፡ ኣብ ህዝቢ ምግላጽ፡ ህዝቢ ከም ዝፈልጦን ከምዝመሃረሉን ምግባር እዩ። ካብ እዚ ሓሊፉ፡ ብዛዕባ ጉቦ ምዝራብ ጥራይ፡ ኣብ ጥርጥር ዘእቱ ጥራይ ዘይኮነ፡ ጉቦ እምበኣር የልቦን ዘብል እውን ኽውን ይኽእል። 2. ኣብ እቲ ካልኣይ መልክዕ፡ ጉቦ ወይ ናይ ፍናን ጉቦ ክኣቱ። ኣሎ ጥራይ ዘይኮነ፡ ብጭቡጥ ኣሎ። እዚ ድማ፡ ብሕግን ብትካላዊ ኣሰራርሓን ተቐይድካ ካብ ዘይምስራሕ፡ ብባ ጀትን ብተሓታትነትን ካብ ዘይምስራሕ…ወዘተ ዝመጽእ እዩ። እዚ ከኣ፡ ናይ ዝሓለፉ ዓመታት ኣሰራርሓና፡ ደቂቕ ገምጋም ብምግባር ጥራይ ክዝረበሉ፡ ክፍለጥን ክግለጽን ዝከኣል እዩ። በዚ ኮይኑ በቲ፡ ኤርትራ ሃገርና ካብ ጉቦን ብልሽውናን ናጻ ክትከውን ንኽተሎ ዘሎና ፖሊሲ፡ ቅኑዕን ኣብ ቦትኡ ዘሎን እዩ። ነዚ ዝሕግዝ ግን፡ ጉቦ ኣብ ዝርከበሉን ዝርኣየሉን፡ ከይወዓለ ከይሓደረ ብሕጊ ብጭብጢ ከምዝተሓዝን፡ ሕጋዊ ስጉምቲ ከምዝውሰደሉን፡ ስጉምቲ ምስ ተወስደሉ ድማ፡ ብኡ ንብኡ ኣብ ጋዜጣ ይኹን ተለቪዥን ከምዝግለጽን፡ ወይ ብዝጥዕም መንገዲ ህዝቢ ከምዝፈልጦን ክግበር ኣለዎ። ከም እዚ ምስ ዘይግበር ግን፡ ከም እቲ ኣቐዲመ ዝበልክዎ፡ ህዝቢ ክጠራጠርን፡ ንኸይተኣማመን ዝግበር ዘሎ ኣሰራርሓ እምበር፡ ጉቦ እምበኣር የለን ከብል ዝኽእልን እዩ። ወይ እውን እዚ ብዙሕ ግዜ ብዛዕባ ጉቦ ዝዝረብ ዘሎ፡ ካልእ ፖለቲካዊ ዕላማ ኣለዎ ከስምዕ ይኽእል። መቓልሕ፡- ንኣድላይነት፡ ዕማም፡ ብቕዓትን ሕጋውነትን ፍሉይ ቤት ፍርዲ ከመይ ትግምግሞ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ኣብ መ ጀመሪያ 1996 ጉቦ ሳዕሪሩ ዝብል ግኑን ኣዘራርባታት ስለዝነበረ፡ ኣነ እውን ኣብ ምክልኻል ስለዝነበርኩ፡ ንፍሉይ እዋን ነቲ ዝተባህለ ዕላማ ንምውቃዕ(ጉቦን ምጥፍፋእን ንምቁጽጻር) ተባሂሉ ዝjመ ምንባሩ እፈልጥ። ብድሕሪኡ ግን፡ ንነዊሕ እዋን፡ ብፍላይ ክሳብ ሕጂ ምቕጻሉ ዘይግባእ እዩ። ኣነ ከኣ፡ ነቲ ኣብኡ ዘሎ ዓቕምን ኣሰራርሓን ስለዝፈልጦ ሕጂ ክህሉ ኣይግብኦን እዩ። ብርእይቶይ፡ እዚ ፍሉይ ቤት ፍርዲ ዝበሃል ክፈርስን፡ ብመሰረት ቅዋምና ከኣ፡ ሓደ ብቑዕ ዝኾነ ላዕለዋይ ቤት ፍርዲ ክቐውም ኣለዎ እብል። መቓልሕ፡- ተሳትፎ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ፖለቲካዊ ጉዳይ ሃገሩ ከመይ ትርእዮ? ህዝቢ ብዛዕባ ሃገሩን መንግስቱን ብኸመይ ይግምገም? ዕግበቱ ክሳብ ክንደይ እዩ ኢልካ ትኣምን? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- ብዛዕባ ተሳትፎ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ጉዳይ ሃገሩን መንግስቱን፡ ህዝቢ ባዕሉ ክምልሶ ዝግባእ እኳ እንተኾነ፡ ከም ኣባል ክልቲኡ ባይቶታት፡ ንህዝቢ ወኪለ ዝፈልጦ ክዛረብ እኽእል እየ። ኣብ እዚ ብንጹር ክፍለጥ ዘለዎ፡ ህዝቢ ብዛዕባ ሃገሩን ህዝቢ ብዛዕባ መንግስቱን ክበሃል ከሎ፡ ክልተ ዝተፈላለየ ሕቶታት ምዃኖም ክፍለጥ ይግባእ። ህዝቢ ኤርትራ፡ ብዛዕባ ኣብ ሃገሩ ዘለዎ ፍቕሪ፡ ወንን ሓልዮትን፡ ኣብ ናይ 30 ዓመታት ብረታዊ ቃልሲ ብመስዋእቱ ኣረጋጊጽዎ እዩ። ኣብ ዝሓለፈ ሰለስተ ዓመታት ውግእ ኣንጻር ወያነ ብግብሪ፡ ብመስዋእቲ፡ ብሓድነቱን ዳግም ኣረጋጊጽዎ። ስለ እዚ፡ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ሃገሩ ዘለዎ ኣረኣእያን ተሳትፎን፡ ብግብሪ ብሓድነቱ፡ ብመስዋእቱ ስለዘረጋገጸ፡ ሓድነትን ተሳትፎን ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ጉዳይ ሃገሩ ኣብ ዋጋ ዕዳጋ፡ ኣብ ሕቶ ምልክት ዝኣቱን፡ ምስ ካልእ ዕላማታትን ክደባለቕ የብሉን። ዝተመለሰ ሕቶ እዩ። ህዝቢ ኤርትራ ብዛዕባ ኣብ ልዕሊ ውድቡ፡ ግንባሩን መንግስቱን ግን፡ ዝተፈላለየ ኣረኣእያታት ክህልዎ ይኽእል እዩ። እዚ ምስ ኣካይዳን ኣሰራርሓን ናይ እቲ ግንባር ወይ መንግስቲ ተኣሳሲሩ ዝኸይድ እዩ። ኣብ 60 እታት ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ከም እንኮን ፈላምን ብረታዊ ቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ፡ ኩሉ ህዝቢ ወይ ዝበዝሕ ካብ ህዝቢ ኤርትራ ደጊፍዎ ስዒብዎ። ኣብ 70 እታት ህ.ግ.ሓ.ኤ ከም ውድብ ምስ መጸ፡ ህዝቢ ውሽጣዊ ኣሰራርሓ ተ.ሓ.ኤ ስለዘየዕገቦ፡ ንህ.ግ.ሓ.ኤ ከም ቅኑዕን ሃገራውን ውድብ፡ ብመትከሉን ብውሽጣዊ ኣሰራርሕኡን ዝበዝሕ ህዝቢ ስዒብዎ፡ ናጽነት ድማ ኣምጺኡ። ሕጂ'ኸ ህግደፍ ብኣካይድኡን ተግባራቱን ክንደይ ካብ ህዝቢ ኤርትራ የዕግብ ኣሎ? ህዝቢ ህግደፍ ብኣሰራርሕኡን ብውሽጣዊ ሓድነቱን ኣየዕግበናን እዩ እንተበለ'ኸ እንታይ እዩ ሓጥያቱ? ኣሰራርሓና ዲና ክንእርምን ከነመሓይሾን ዘሎና፡ ወይስ ህዝቢ ኣይትዛረብ ኢልና ብሓይሊ፡ ብጸቕጢ ክስዕበና ኢና ክንሓስብ ዘሎና? ስለምንታይ እዩ ህዝቢ ብዛዕባ ሓድነት ግንባር ወይ መንግስቲ ዝጠራጠር ዘሎ። ሓደ ካብ እቲ ቀንዲ ጠንቂ ናይ እዚ፡ ኣብ መሪሕነት ፍልልያት ስለዘሎ እዩ ኮይኑ ዝረኣየኒ። ህዝቢ ኤርትራ ንህግሓኤ ኣሚኑ ክስዕቦ እንከሎ፡ ኣብ መሪሕነቱን ኣመራርሕኡን እምነት ስለዝነበሮ እዩ። መሪሕነት ህግሓኤ ኣብ ውሽጡ ፍልልያት ኣይነበሮን። እንተነይርዎ ድማ፡ ኣዝዮም ንኣሽቱን ካብ ውሽጡ ብዝኾነ ተኣምር ዘይወጹን እዮም ነይሮም። ድሕሪ ናጽነት ግን፡ እቲ ምኽንያት ንጎኒ ኣጽኒሕና፡ ፍልልያት ኣብ ውሽጢ መሪሕነት፡ ኣብ ጎደናታት፡ ኣብ ህዝቢ ተዘርጊሑ፡ ህዝቢ ነዚ ፍልልያት እዚ እናረኣየ፡ ብዝመሰሎን ብዝርድኦን ክገልጾን ክትንትኖን ጀሚሩ። ምኽንያቱ፡ ህዝቢ ኤርትራ ምስ ኣቃውምኡን እምነቱን ዘይከይድ ኣሰራርሓ፡ ምስ እምነቱን ባህሉን ዘይከይድ ስነ ምግባር፡ ዝኣምኖምን ይውክሉኒ እዮም ዝብሎምን፡ ኣብ እቲ ምውሳን መንግስታዊ ኣካላት እንተዘይሪኡ ክጠራጠርን ዕቃበታት ክርእን ግድን እመስለኒ። ብዘይካ እዚ ህዝቢ፡ ንሃገር ዝምልከቱ ዝተፈላለየ ሕቶታት ዝዛረበሎምን ዘዕዘምዝመሎም የለውን ክበሃል ኣይክኣልን እዩ። ሓደ ካብኦም ሕቶ ቋንቋ እዩ። ኣብ ህ.ግ.ሓ.ኤ ይኹን፡ ሕጂ ኣብ መንግስቲ ኤርትራ ዝስርሓሉ ዘሎ ፖሊሲ፡ "ኩለን ብሄራት ኤርትራ፡ ብቋንቋ ኣዲአን ክመሃራ ኣለወን። ዎ ዝብል እዩ። ፖሊሲ ግን፡ ክቕየር፡ ክመሓየሽ ይኽእል እዩ። ደረቕ፡ ዘይቅየር ፖሊሲ የለን። ሕጂ ሕቶ ቋንቋ ተላዒሉ ይዝረበሉን፡ ኣብ ጋዜጣታት ይጸሓፍን ኣሎ። ሓንሳብ ከም ፖሊሲ ስለ ዝሓዝናዮ፡ ብኡኡ ክንደርቕ ድዩ ዘሎና? "ኣነ ትግርኛ ተዛራቢ እየ። ብቋንቋ ኣደይ ይኹን ብዝጥዕመኒ ቋንቋ ክመሃር ኣሎኒ። ዎ ኢለ ክማጎት መሰል ኣሎኒ። ንኻልኦት ብሄራት፡ "ናይ ግድን ብቋንቋ ኣዴኽን ኢኽን ትመሃራ። ዎ ክብለን ግን፡ ክሳብ ክንደይ ዓቕምን መሰልን ኣሎኒ፡ ምልክት ሕቶ እዩ። ቋንቋ ኣካል ባህሊ እዩ። ቋንቋ ይኹን ባህሊ ምስ እምነትን ካልእ ረቐüሒታትን ተኣሳሲሩ ዝኸይድ እዩ። ስለዝኾነ ድማ፡ ነቲ ዝምልከቶ ክፋል ሕብረተሰብና ንኽዝትን ንኽውስንን ዕድል እንተተዋህበ ጽቡቕ እመስለኒ። "ደቅና ብቋንቋ ዓረብ ኢና ነምህር። ዎ እንተበሉ እንታይ ጉድኣት የምጽኣልና? ካልእ ምስ ተሳትፎ ህዝብና ኣብ ፖለቲካ፡ ብዙሕ ይዝረብን ይስማዕን እዩ። ህዝቢ ኤርትራ ንሃብቲ፡ ጸጋ(ብኹሉ መልክዓቱ) ሃገሩ፡ ፍረ ጻማ ናይ ቃልሱን መስዋእቱን ብማዕረ'ዶ የስተማቕሮ ኣሎ? ብናትና ናይ ህግደፍ ኣካይዳ፡ ግብራዊ ኣሰራርሓ፡ ብዛዕባ ፍትሕን ማዕርነትን፡ ሕጉስን ቅሱንን ድ እዩ ዘሎ ህዝቢ? ረጊኡ ብዘይ ስክፍታን ምጥርጣርን ድ እዩ ዝነብር ዘሎ? …ዝብሉን ዝተፈላለዩ ጉዳያትን ህዝቢ ብነጻ ክዛረበሎምን ክዝትየሎምን፡ ክፉትን ጥጡሕን ባይቶ ሃዋህው ክንፈጥረሎም ይግባእ። መቓልሕ፡- ብምኽንያት 10ይ ዓመት ናጽነትና፡ ብመንገዲ ጋዜጣ መቓልሕ ከተመሓላልፎ እትደሊ መልእኽቲ እንተሎ? ሜ/ ጀ ብርሃነ፡- እዚ በዓል እዚ ድርብ በዓል እዩ። ድርብነቱ ድማ፡ ዓሰርተ ዓመታት ናጽነት እንዝክረለን ኣብ እቲ ወያነ ዝኸፈተልና ወራር መኪትና፡ ልኡላውነትና ዘረጋገጽናላን ስለዝኾነት፡ ኣብ ግዜ ሰላም ነብዕሎ ምህላውና እዩ። ስለ እዚ፡ ንህዝብን ጅግና ሰራዊትን ኤርትራ ዮሃና እናበልኩ፡ ነታ ትምነያ፡ ምዕብልቲ፡ ሰላማዊት፡ ዲሞክራስያዊትን ቅዋማዊትን ሃገር ንምምስራት የብቅዓካ እብል። የቐንየልና ሜ/ ጀ ብርሃነ	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/doc-archive/5247-2020-09-06-06-48-46
ቀስተደብና ረቡዕ ግንቦት 2001 - ቃለ-መጠይቕ ምስ ጀነራል ዑቕበ ኣብርሃ	ጀነራል ዑቕብ ኣብርሃ ነዚ ብኣጋጣሚ ዓስራይ ዓመት መዓልቲ ናጽነት ኤርትራ እነካይዶ ዘሎና ቃለ-መጠይቕ ንሕቶታትና ክትምለስ ፍቓደኛ ብምዃንካ ነመስግን። ብምቕጻል ናብ ካልእ ሕቶታትና ቅድሚ ምስጋርና ፈለማ ዑቕበ መንዩ? ጀነራል ዑቕበ፡-ኣነ ብ29 ሕዳር 1949 ኣብ ደቀምሓረ (ሃዳሙ) ተወሊደ። ዕድመይ ንትምህርት ምስ ኣኸለ ኣብ ደቀምሓረ ኣብ ዝነበራ ኣብያተ ትምህርቲ ክሳብ ካልኣይ ደረጃ ተማሂረ። እዚ ኸኣ ክሳብ 1969 ዓ.ም ምዃኑ ኢዩ። ገለ ክፋል ናይ ግዜኣብ ደቀምሓረ ገለ ክፋል ከኣ ናብ ዓዲ (ድቅናዞ) እናተመላለስኩ እየ ዝመሃር ነይር። ኣነ ቦኽሪ ናይ ገዛና እየ። ኣቦይ (ኣብርሃ እንግደ) ኣብማሕበር ኤርትራ ንኤርትራውያን ዝነጥፍ ዝነበረ ከምዃኑ መጠን ኣብ ሃገራዊ ስሚዒተይ ዓቢ ተራ ነይሩ ዎ። ዘካይድ ዎ ዝነበሩ ርክባትን ዝጽሐፉ ዝነበሩ ጋዜጣታትን የዕልለኒ ነይሩ። ኣብ ወዳእታ እውን ብደርጊ ክልተ ግዜ ተኣሲሩን ተገሪፉን ድሕሪ ውጽኡ፡ ብ1986 ብሃንደበት ዓሪፉ። ኣብ ደቀምሓረ ካልኣይ ደረጃ ትምህርተይ ኣብ ምውዳእ ኣብ ዝነበርኩሉ ግዜ (1969) ድምጺ ሰውራ ኤርትራ ድሃዩ ኣብ ከባቢና እናንሃረ መጺኡ። ኣብ ደቀምሓረ ኸኣ በብስለስተ እናተጠርናፍና ክንውደብ ጀሚርና። ብዙሕ ከይከደ ግን እቶም ምስ ተ.ሓ.ኤ ርክብ ነይሩ ዎ ም ዝተባህሉን ቀንዲ ወደብትና ዝነበሩን ስለ ዝተኣስሩ በቲ ሓደ ወገን ብተጋድሎ ሐርነት ኤርትራ ብዝውሰድ ዝነበረ ናይ ምቕንጻል ተግባራት ካብ ሜዳ ብምምላስ ኢዶም ዝሃቡ መንእሰያት ኣብ ደቀምሓረ ቦታ ተፈልዩሎም ይእከቡ ብምንባሮም ከኣ በቲ ካልእ፡ ነቲ ተበጊሱ ዝነበረ ናህሪ ድምጺ ሰውራ ኤርትራ ንግዜኡ ከዝሕሎ ኪኢሉ። ብድሕርዚ ናብ ኣዲስ-ኣበባ ብምኻድ ንሓደ ዓመት ዝኸውን ኣብ ስራሕ ተዋፊረ። ቀጺለ ኸኣ ኣብ1971-1972 ዓመት ትምህርቲ ናብ ዩኒቨርሲቲ ኣዲስ ኣበባ ኣትየ። ሽዑ ድሮ ናይ ህዝባዊ ሓይልታት ወረን ምውዳብን ስለ ዝጀመረ፡ ምስ ገለ መማህርተይ ብጉጅለ ተጠርኒፍና ድሃይ ሰውራን ሰውራዊ ክልስ ሓሳብን ክንከታተል ጀሚርና። ኣብ መንጐ ትምህርቲ ምቁራጽ ከኣ ኣብ ካልኣይ ርብዒ ዓመት1972 ናብ ኣስመራ ብምምጻእ ካብ ኣስመራ ተበጊስና ንሜዳ ወጺእና። ሕቶ፡- • ንሜዳ ምስ ወጻእካ ሜዳ ከመይ ረኺብከዮ ከመቲ ትጽበዮ'ዶ ጸኒሑካ? ጀንራል ዑቕበ፡-ካብ ኣስመራ ብድርፎ ጌርና ንሰሜናዊ ባሕሪ ኢና ወሪድና። ሰሜናዊ ባሕሪ ኣግራቡን፡ ክሊሙኡን ዝተመርጸ ቦታ ካብ ኤርትራ እዩ። እቲ ንሕና ንጽበዮ ዝነበርና ቅድሜና ዝሓለፉ(ዝተሰለፉ) ብጾትና ክንርኢ ብዝሕ ዝበሉ ተጋደልቲ ክንረክብ መዓስከርን ዕጥቅን ክንጥምት እዩ ነይሩ። ንዓና ተቐቡሉና ኣዝዮም ውሑዳት ነይሮም። ዝበዝሑ ኣርሒቑም ንገረግር ሱዳን ስለ ዝኸዱ፡ ኣዝዩ ጽሙዋን ኣብ ዝወዓልካሉ ዘይሕደሮ፡ ኣስርካ እናጥፋእካ ትጓዓዝ እዋን ከምእታውና ከምቲ ዝተጸበናዮ ኣይጸንሓናን። ገለ ካብቶም መማጽእትና እውን ኣብ ተስፋ ምቑራጽን ናብ ኣስመራ ምእታው ዝብል ስምዒት ዘኸተለሎም ነይሮም። ኣብዚ እዋን እዚ ብሓደስትና ከሎናን ብረት ገና ከይመለኽናን ሓንቲ ብረት ብእብረ ኣብ ንሕዘሉ ዝነበናን ብገለ ከድዓት ብዝተፈጸመ ሸርሒ ኣብ ልዕሊ ገለ ብጾትና ብለይቲ ሓደጋ ብምውዳቕ ናይ ሓሙሽተ ብጾት መስዋእቲ ኣኸቲሎሙልና። ኣብዚ ኸኣ ንመጀመርያ ግዜ ከም ኣላዪ ናይ ዝተወግኣ ብጻይ ኰይነ ምስቲ ሓደ ዝነበረና ብተሞክሮ ዘጥረዮ ሓኪም ኰይነ ሰሪሐ። ድሕሪ ቁሩብ ኣዋርሕ ከኣ ናብቶም ዝብዝሑ ብጸትና ዝነበር ዎ ገረግር-ሱዳን ንኹሉቲ ሓውሲ ምድረ በዳ ገማግም ሰጊርና ተጸንቢርናዮም። ሕቶ • ብዛዕባ ገረግር ሱዳን ክዝረብ እንከሎ ፈለማ ዝልዓለ ውግእ ሕድሕድ እዩ። ንስኻ ኣብቲ እዋን ከም ሓድሽ ተስላፊ መጠን ስሚዒትካ ከመይ ነይሩ? ጀንራል ዑቕበ፡-ልክዕ እዩ ኣብቲ እዋን ሓደስቲ ኢና ኔርና። ግን ድሮ ምስ ብረት ተላሊና፡ ድፍዓት ርኢና መስዋእትን ነዊሕ ጉዕዞን ኣጋጢሙና ብምንባሩ ብመጠኑ ኣምር ናይ ውግእን ጽንዓትን ነይሩና። ተ.ሓ.ኤ ንኸጥፍኡና ይመጹ ስለዝነበሩ ኸኣ ንምክልኻል ዕጡቓት ኔርና። ኣብቲ እዋን ተሐጋጋዚ ብሬን ኤሞጂ ኰይነ ተመዲበ ነይረ። ሕቶ • ካብ እትስለፍ ክሳብ ግዜ ናጽነት ዝተመደብካሉ ሓላፍነታት ክትገልጸልና ዶ? ጀንራል ዑቕበ፡-ድሕሪ ምስላፈይ ኣብ ገረግር ሱዳን ከምቲ ዝበለኩ ዎ ከም መድፍዓጂ ኰይነ እየ ተመዲበ። ካብ ገረግር ሱዳን ንመሬት ኤርትራ ምስ ኣተና ኣብ ከባቢ ዓራግ ድሕሪኡ ጠግሕ ኣብ ዝነበርናሉ ከም መድፍዓጂ ቀጺለ። ብድሕሪኡ ግን ገለ ሰባት ካብ ዝተፈላለያ ሓይልታት ተሳሒብና ዝኣክል ዕጥቂ ተዋሂቡና ናይ ፈዳይን ጉጅለኰንና ንቅድመ ግንባር (ንሰሜናዊ ባሕሪ) ኬድና። እዚ ኣብ 1973 ምዃኑ እዩ። ክልተ ሓይሊ ዝዀና ሰዒበናና ክንስርሕ ድሕሪ ምጽናሕ ኣብቲ 1973 ዝውድኣሉ ዝነበረ ግዜ እዩ ዝመስልኒ ንገረግር ኣስመራ ተጠርኒፍና ተመሊስና፡ እቲ ናይ ሰለስተ ሰሙን ውግእ ምስ መንግስቲ ኢትዮጵያውን ኣርኪብናሉ። ክሳብ እዚ እዋን እዚ ከም ተራ እየ ክሰርሕ ጸኒሐ። ኣብ 1974 ካብቲ ዝነበረኩ ዎ ኣሃዱ ወጺኣ ከም ተኸታታሊ ሜላ ክፍሊ ዕቃበ ብረት ኰይነ ተመዲበ። በዚ ሓላፍነት እዚ ኸኣ ክሳብ ቀዳማይ ውድባዊ ጉባኤ እሰርሕ ነይረ። ኣብ ቀዳማይ ውድባዊ ጉባኤ ኣባል ማእከላይ ሽማግለን ኣባል ፖለቲካዊ ቤት ጽሕፈትን ብምዃን ኣብ ወተሃደራዊ ሽማግለ ሓደ ኣባል ነይረ። ወተሃደራዊ ሽማግለ ብሓለፍቲ ክፍሊ ታዕሊም ክፍሊ ስለያን ክፍሊ ዕቃበ ብረትን ስለ ዝቐውም ኣነኸኣ ሓላፊ ክፍሊ ዕቃበ ብረት ብምንባረይ ብኸምኡ ኢዩ ነይሩ። ሕቶ • ኣብዚ ጽንኩር መድረኽ ስራሕኩም ብኸመይ ተካይዱ ኔርኩም? ጀንራል ዑቕበ፡-እቲ መድረኽ ናይ ብሓቂ ጽንኩርን ተሪርን ኢዩ ነይሩ። ማለት ብኽልተ ጸላእቲ ትህደነሉ ዝስተ ማይን ዝብላዕ እኽልን ዝለበስ ክዳንን ከም ድላይካ፡ ወይ ኣብዝደለኻዮ ዘይትረኽበሉ። ከም ኣራዊት በረኻ ብቐትሪ ትሕባኣሉ፡ ብለይቲ ትኸደሉ እዋን ብምንባሩ ከቢድ እዩ ነይሩ ናይ ብሓቂ። እንተዀነ ግን ዕላማን መትከልን ዘለ ዎ ፡ ቖሪጹ ዝተላዕለ ሰብ ሽትኡ ንምውቃዕ ዘደናጉዮ እምበር፡ ዝኽልክሎ ስለዘይብሉ፡ ልዕሊ ኹሉ ኸኣ ሓባራዊ እምነት ሓባራዊ ኣስራርሓ ተወፋይነትን ተዓጻጻፍነትን ብምንባሩ ጽንኩር ጽንኩር ከይተባህለ ሓሊፉ። ህዝቢ ኣብ ጐኒ ሰውራ ንምስላፍን ሰውራ ዘይነጽፍ ንምግባርን ከኣ ብዙሕ ስርሓት ስለ ዝተኻየደ ኹሉ ሽግራት ተሳዒሩ። ሕቶ • ፈለማ ህዝባዊ ሓይልታት ሃይማኖታውን ኣውራጃውን ጐስጓስ የካይድ ነይሩ ይብሃል እዚ ከመይ እዩ? ጀንራል ዑቕበ፡-ኣነ እንታይ እዩ ዝመስለኒ፡ ሰብ ክሳብ ዕላማኻ ብተግባር ዝርእዮን ዝመዝኖን ብዛዕባኻ ግጉይ ግምትን መረዳእታን ክህል ዎ ይኽእልዩ። ገለ ዝቃወመካ ኪህሉ እውን ግድንዩ። ከምኡ ስለ ዝዀነ ነናቱ መበገስን ርእይቶን ክህል ዎ ይኽእል። ብወገነይ ከምኡ ዓይነት ስምዒትን ኣበሃህላን ፈጺሙ ኣይነበረን ክብል ኣይክእልን መን ይብሎ? ስለምንታይ ይብሎ? ቅኑዕ ድዩ እቲ ዝበሎ ኢዩ ዘገድስ። ህዝባዊ ግንባር ስዒቡ ካብ ኩሉ ኣውራጃታትን ንኹሉ ሃይማኖታትን ዝወከለ ዜጋ ብዝስፍሐ መልክዑ ጠርኒፉ ብምሐዙ እቲ ኣበሃህላ ናይቲ እዋን ብዓብላሊ ተሳታፊ ናብቲ ናይቲ ግንባር ዝተሳዕረ እመስለኒ። ሕቶ • ኣብቲ ንስኹም ዝተስለፍኩሙሉ እዋን ኩሉ ኣብ ውትህድርና እዩ ዝምደብ ነይሩ ንስኻ እውን ብቐጥታ ኣብ ሰራዊት ኢኻ ተመዲብካ። ስለምንታይ እዩ ከምኡ ዝግበር ነይሩ? ጀንራል ዑቕበ፡-ኣብቲ መጀመርያ እዋናት ካልእ ምርጫ ብዙሕ ስለ ዘይነበረን፡ ናይ ሞትን ሂወትን ሕቶ ተንጠልጢሉ ብምንባሩ ናብ ካልእ ክሕሰብ ዘይካኣል እዩ። እዚ ኩሉ እናዀነ እውን ብገለ ዝተወሰነ ዓቕሚ ህዝቢ ንምውዳብ ሰባት ይፍለዩሉ ነይሮም እዮም። ኣነ እውን ከም ሰበይ ካልእ ኣማራጺ ኣይነበረንን። ኣብ ዳሕራይ መድረኽ እንተኾይኑ ግን ብፍላይ ድሕሪ ቀዳማይ ውድባዊ ጉባኤ ብዘይካ ወተሃደራዊ ክፍልታት ንዕኡ ዘገልግላን ንህዝቢ ዝሕግዛን ኣካላትን ክፍልታትን እውን ቖይመን እሰርሓ ነይረን እየን። ከምቲ ኣቐዲመ ዝጠቐስኩ ዎ ድሕሪ ቀዳማይ ውድባዊ ጉባኤ ከም ኣባል ፖለቲካዊ ቤት ጽሕፈትን ኣባል ወተሃደራዊ ሽማግለን ኣብ ዝተፈላለዩ ግንባራትከም ኣወሃሃዲ (ኣዛዚ) ግንባር ኰይነ ሰሪሐ። ብፍላይ ኣብ ግንባር ሰሜናዊ ምብራቕ ሳሕል ከኣ እቲ ግንባር ተመስሪቱ ክሳብ ዝፈርስ ንሓሙሽተ ቀጻሊ ዓመታት ከም ሐላፊ ናይቲ ግንባር ኰይነ ሰሪሐ። ኣብ ካልኣይ ውድባዊን ሐድነታውን ጉባኤ ኣባል ማእከላይ ባይቶ ብምዃን ሐላፊ ኮሚሽን ቁጠባ ኰይነ ክሳብ 1989 ናብ ወተሃደራዊ ጠቕላሊ ስታፍ ዝቕየር ስሪሐ። ካብ 1989 ክሳብ ናጽነት ከኣ ኣብዚ ሓላፍነት እዚ ኢየ ነይረ። ሕቶ • ጀነራል ዑቕበ ንስኻ ቀልጢፍካ ናብ መሪሕነት ዝመጻእካ ትመስል። ምስቲ ግዜ ብምንጽጻር ማለት እዩ። ነዚ ከመይ ትርእዮ? ጀንራል ዑቕበ፡-ነቲ በቲ እዋን ዝነበረ ናብ መሪሕነት ዘሰጋግር ረቛሒታት ስለ ዘማላእኩ እየ ዝኸውን እብል ግና ኣባይ ጥራይ እውን ኣይመስለንን። ሕቶ • ኣብ እዋን ምሕራር ኣስመራ ኣበይ ኔርካ? ጀንራል ዑቕበ፡-እቲ ግዜ ኣብ ወተሃደራዊ ጠቕላሊ ስታፍ ዝነበርኩሉ እዋን እዩ ነይሩ። ብግንባር ደቀምሐረ ኸኣ ምስቶም ነቲ ውግእ ዘወሃህዱ ዝነበሩ ነይረ። ሕቶ • ድሕሪ ናጽነት ሚኒስተር ንግድን ኢንዳስትሪን ከለኻ፡ ንግዳዊ ኮርፖረሽን ቀይሕ ባሕሪ ኣብ ትሕቲ ሚኒስትሪኹም እዩ ነይሩ። እቲ ናይ መንግስትን ውድብን ስራሕ ብኸመይ ተወሃህዶ ኔርካ፡ ክልተ ሓላፍነት ነይሩካ ማለት ድዩ? ጀንራል ዑቕበ፡-ኣይፋሉን ክሳብቲ ህ.ግ.ደ.öፍ ንትካላት ህዝባዊ ግንባር ዝነበራ ክትጥርንፍን ክተረክብን ትጅምር፡ ኩሉቲ ኣብ ሜዳ ዝነበረ ትካላት ድሕሪ ናጽነት ነናብ ዝቐርቦ ትካል መንግስቲ እዩ ተጸንቢሩ። ንኢንዱስትሪ ዝመስላ ናብ ንኢንዱስትሪ መጓዓዝያ ግንባር ዝበዝሕ ክፋሉ ናብቲ ናይ መንግስቲ መጓዓዝያ ናይ ንግዲ ትካላት ድማ ኣብ ትሕቲ ሚኒስትሪ (ብዘይካ ናይ ሓይሊ ባሕሪ) ንግዲ ነይረን። ንምጥርናፉ ኪጥዕም ከኣ ንግዳዊ ኮርፖረሽን ቀይሕ ባሕሪ ንኹለን ኣብ ዝተፈላለየ ቦታታት ዝነበራ ትካላት ንግዲ ከምዝ ጥርንፍን ነብሱ ዝኸኣለ (ሃችtተቦተብተችዘ) ትካል ኰይኑ ንኺዓይን ንጹር ዕላማታት ሒዙ ኪብገስን ኪኢሉ። ማለት ክሳብ ብሃገር ደረጃ ናይ ንግዲ ኩባንያታት ዝዓብያን ርትዓዊ ውድድር ዝነግስን ዚቕጽል፡ ንምርግጋእ ዋጋታት ኪሰርሕ ዝብል እዩ ነይሩ። ድሕሪ ሳልሳይ ውድባዊ ጉባኤ 1994 ኣብ ህግደፍ ንቁጠባዊ ጉዳያት ዝከታተል ቤት ጽሕፈት ምስቖመ ድሒሩ ይጀምር እምበር፡ ኩለ êብናይ ግንባር ዝፍለጥ ትካላት ካብ መንግስቲ ብምስሐብ ኪጥርንፎ ጀሚሩ። ስለዚ ክልተ ሐላፍነት ኣይነበረን። ሕቶ • ኣብ ከባቢ 1996/97 ኣብ ንግዲዊ ኮርፖረሽን ቀይሕ ባሕሪ ብልሽውና ነይሩይብሃል። ብዛዕባ እዚ እትፈልጦ እንታይ ኣሎ? ጀንራል ዑቕበ፡-እዚ፡ እቲ ትካል ኣብ ህግደፍ ኣብ ዝነበረሉ እዋን ዝተላዕለ ክሲ እዩ። ብወገነይ ዝፈልጦ ብልሽውና የብለይን። እዚ ክሲ እዚ ክሳብ ክንደይ ሓቂ ምዃኑን ጉድኣቱን ንምጽራይ ተባሂሉ ብመንግስቲ ተታሒዙ ኣሎ። ብመንግስቲ መግለጺ ክሳብ ዝገበርከኣ ዝፈልጦ ሰብ ዘሎ ኣይመስለንን። ብወገነይ ብዛዕብኡ ዝብሎ የብለይን ሰብ በብሓቁ ክወጽእ ስለ ዝዀነ ኸኣ ዘዛርብ የብሉን። ክሳብ ክንድዚ ግዜ ምውሳዱ ግን ብወገነይ ኣይቅበሎን። ንዓይ ብውልቂ ምሳይ ዝተኣሳስር ጉዳይ ዝበል ዎ ተሐቲተ ኣብ ግዜኡ መሊሰዮ እየ ምዝርዛሩ ዘድሊ ኣይመሰለንን። ብወገነይ ከም ርእይቶ፡ ብልሽውና ንምጥፍፋእ ገንዘብ ጥራይ ዝምልከት ኣይመስለንን። ስርዓተ-ሕጊ ምጥሓስ እቲ ዝለዓለ ብልሽውና እዩ ኢለየ ዝኣምን። ንብልሽውና ዝምልከት ትርጉም ዝርዝራዊ መግለጽን ንዕኡ ዝቕይድ ሕግታትን፡ ብሃገራዊ ባይቶ ድሕሪ ምጽዳjም ካብ ሃገራዊ ባይቶ ነቲ ዝወጸ ሕጊ መሰረት ብምግባር ዝከታተልን ዝኸስስን ኣካል ኪቐውም ዝሓሸ ምዀኑ። ሕቶ • ሕራይ ንስኻ ኣብ 1998 ካብ ሚ/ሪ ዕዮን ሰብኣዊ ድሕነትን ናብ ሚኒስትሪ ምክልኻል ተሳሒብካ ናይ ጀነራል መዓርግ ተዋሂብካ ደሐር እውን ካብኡ ተኣሊኻ እዚ ከመይ እዩ? እንታይ'ከ ተሰሚዒዑካ? ጀንራል ዑቕበ፡-እወ ብ1998 ግጭት ኣብ መንጐናን መንጐ ኢትዮጵያን ምስ ተላዕለ ድሕሪ እቲ ቀዳማይ ወራር ማለትዩ ኣብ ሚኒስትሪ ዕዮን ሰብኣዊ ድሕነትን ከለኹ ሓደ ናይ ኢንስፖክሽን ጉጅለ መሪሐ ኣብ ኩሉ ግንባራት ዘይረ ነቲ ዝተዋህበ መደብን መምርሒስራሕን ከኣ ተግቢርና ጸብጻብና ኣቕሪብና። ብድሕሪኡ ካብ ሚኒስትሪ ዕዮን ሰብኣዊ ድሕነትን ተቐይረ ናብ ሚኒስትሪ ምክልኻል ከይደ። ንሎጂስቲክስ ንምምሕዳራዊ ስርሓትን ንሕክምናዊ ኣገልግሎታትን ብሓላፍነት ክሕዝ ተነጊሩኒ ብኡ መሰረት ነዚኦምን ካልእ ናይ ሓባር ናይ ምክልኻል ዕማማትን ምስ ሚኒስተር ምክልኻል ብምዃን ክሳብ ካልኣይ ወራር ዝውዳእ ሰሪሐ። ኣብ ወርሒ 07/1999 ምሉእ ናይ ጀነራልነት መዓርግ ተዋሂቡኒ ሐለቓ ጠቕላሊ ስታፍ ሐይልታት ምክልኻል ኤርትራ ኰይነ ከገልግል ተሐቢረ ንዝተዋህበኒ ሓላፍነት ብግቡኡ ኪሰርሓሉ ጀሚረ። ኣብ ወርሒ 11/1999 ብወገነይ እጠቅም እዩ ዝበልኩ ዎ ኪእረም ዘለ ዎ ዝለ ዎ ደብዳቤ ናብ ፕረሲደንት ጺሒፈ ብምንባረይን ኣብ 8ይ ኣኼባ ማእከላይ ባይቶ ኣራሚ ኰይኑ ዝተራእየኒ ርእይቶ ብምቕራበይን ኢዩ እየ ዝብል፡ (ምኽንያቱ እቲ ዝተጻሕፈለይ ምኽንያት ብዝዀነ መለክዒ ስለ ዘይቅበሎ) ኣብ ወርሒ 02/2000 ካብ ሓላፍነትን ካብ ማዕረግን ከም ዝተላቕቕኩ ዝገልጽ ደብዳቤ ካብ ፕረሲደንት በጺሑኒ። እቶም ዘቕርብኩ ዎ ም ደብዳቤታትን ዝተዋህበኒ መልስታትን ኣብ ካልእ ኣጋጣሚ ከቕርቦምየ። ሕጂ ካብቲ በጺሐዮ ዘለኹ ንምቕጻል ግን እዚ ኣነ ካብ ስራሕ ጠጠው ዝበልኩሉ እዋን 3ይ ወራር ዝቀራረበሉ ዝነበረ ግዜ እዩ። ሳልሳይ ወራር ምስ ጀመረ እውን ብዓቕመይ ከበርክት እሕተት እምበር ጸማም እዚኒ ተዋሂቡኒ ኣብ መወዳእታ ግን ብፍቓድ ሚኒስተር ምክልኻል ክሳብ እቲ ወራር ዝውዳእ ምስኡ እናተጓዓዙኩ ርእይቶይ ኣበርክት ነይረ። 9ይ ኣኼባ ማእከላይ ባይቶ ምስ ተገብረ ብጽሑፍ ንኹሉ ኩነታተይ ዝገልጽ፡ ዝተጋሃስኩ ዎ መሰለይ ዝሐትት፡ ብመርመርቲ ብዛዕባ ምስ 09 ዝተኣስስር ዝበሃል ዝተሐተትኩ ዎ ን ዝመለስኩ ዎ ን፡ ብዝርዝር ኣቕሪበ። ጉዳየይ ትርኢ ኣካል ክትቀውም ተወሲኑ ከብቅዕ ክሳብ ሕጂ ገጽ ኣካል ንገጽ ፍታሕን ኣይረኣኹን። እቲ ናብ ማእከላይ ባይቶ ዘቕረብኩ ዎ ጽሑፍ ኣብ ካልእ ኣጋጣሚ ከቕርቦ ኢየ። ክሳብ ሕጂ ኸኣ ኮፍ ኢለ ብዘይ ስራሕ ኣለኹ። እዚ ኸኣ ብዘይካ ንሰብ ብሞራል ንምቕታል ካልእ ዕላማ ዘለ ዎ ተግባር ኣይመስለንን። እቲ ዝኸፍአ ግን ጸላኢ ናይ ደርጊ ጀነራላት ካብ ቤት ማእሰርቲ እናውጽኣ ክጥፍኣና ኪህቅን ኮሎ፡ ኣነ ኣብ ድሮ ወራር ካብ ስራሕ ምብራረይን ካብ ዓመት ንላዕሊ ብዘይ ዝዀነ ሕቶን መደብ ስራሕን ኣብ ገዛ ኮፍ ክብል ግን ናይ ብሓቂ ዘሕዝን(ሩተቶtችቶቅ) እዩ። ክሳብ ሕጂ ሎሚ፡ ጽባሕ በቲ ውሳነ ማእከላይ ባይቶ መሰረት ስጉምቲ እውስድን፡ ፍታሕ እርከብን ይኸውን ብምባል ነብስይ ስቒጠ ተጸሚመ ጸኒሓ። ካብዚ ንላዕሊ ምጽማም ግን ሓቂ ንኸይወጽእ ምኽሓድ ስለ ዝዀነ ኢየ ኩነታተይ ዝገልጽ ዘለኹ። ዝበደለ ሰብ ብኣገባብ ብሕጊ ኪሕተትን ጉዳይ ቀሪቡ ውሳነ ኪወሃቦን ጥዑይ ኣስራርሓ እዩ። ኣብ ነጻ ቤት ፍርዲ ነብሱ ኪከላኸል ክሳብ ዝኸኣል። ሕቶ • ምስ ወያነ ኣብ ዝተኻየደ ኩናት ብፍላይ ሳልሳይ ወራር ካብ ትጸቢትና ወጻኢ እዩ ነይሩ። ንምንታይ ኢዩ ከምኡ ኰይኑ? ጀንራል ዑቕበ፡-ብወገነይ ክርእዮ እንከለኹ ናይ ሳልሳይ ወራር ጥራይ ቁንጭል ኣቢልካ ክትዛረብ ብጣዕሚ ኣጸጋሚ እዩ። ገምጋም ኪግበር እንተዀይኑ ንኹሉ ዘማልእ ኪኸውን ኣለ ዎ እየ ዝበል። ካብ መጀመርትኡ ኣገባብ ኣተሐሕዛና ኣብ ጉዳይ ሃገራዊ ድሕነትን ትካላዊ ኣስራርሕኡን ከመይ እንተንገብር ዝሐሸ ውጽኢት ምረኸብና ኢልና እንተዘይ ሒዝናዮ ዝተነጸረን ዝተጨበጠን ገምጋምንገብር ኰይኑ ኣይስምዓንን። ሃገራዊ ድሕነት ክብል እንከለኹ ንናይ ስለያን ጸጥታን ማለተይ ዘይኰንኩ ንኹሉ ማለት፡ ንሃገራዊ ጥቕምና ዘርጉድ ከባቢናን ዓለምናን ብኹሉ መዳያት ብምጽናዕ ሃገራዊ ድሕነትና ብኸመይ ከም ዝሕሎ ምስ ውሽጣዊ ዓቕምናን ክእለትናን ብምትእስሳር ዝርኣ፡ ንስግኣታት ናብ ረብሐ ንምቕያር ዘኽእል ንምክልኻል፡ ንናይ ወጻኢ ፖሊሲታት፡ ንፋይናንሲያዊን፡ ናይ ጸጥታ ኣካላትን ዘጠቓለል ማለተይ እየ። መታን ንብድሕሪ ሕጂ ዝመጽእ ጸገም ናይ እዚ ሃገር እዚ በገባብ ኪተሐዝ ዝሐለፉ ጉድለታትና ብግሉጽ ክንርእዮም ዘሎና ኰይኑ እስምዓኒ። ንሓደ ንምውቃስ ወይ ንምውርዛይ ዘይኰነ ጉድለታት ኩላትና ዝነበርናሉ ስለ ዝዀነ ኩላትና ተሓተትቲ ኢና። ከም ተመኩሮ ግን ኣብ ክንዲ ብጫፍ ሒዝካ ምግምጋም ካብስሩ ምርኣዩ ስለ ዝሓይሽ እየ ዘልዕሎ ዘለኹ። ውግእ ኣብ ብዙሕ ኣጋጣሚታት ከም እተመነኻዮ ኣይከውንንዩ ጽጹይ መጽናዕትን ምቅርራብን ግን ነቲ ስክፍታ ይዓጽ ዎ 'ዩ። እዚ ሃገር ካብ ናይ ድሕሪ ሕጂ ሐደጋ ክድሕንን ዘተኣማምን ትካላት ኪህል ዎ ን ህዝቢ ዝተሐወሶ ኩሉ መዳይዊ ገምጋም ከካይድ ዘለ ዎ እመስለኒ። ሕቶ • ንስኻ ከም ገዲም ተጋዳላይን ኣብ ዝተፈላለየ ሐላፍነታት ከም ዝነበርካ መጠን ኣብ ውድብ ይኹን ሃገር ንዘሎ ናይ ሓጋግን ፈጻምን ኣካላት ናይ ስራሕ ምድብላቕ ከመይ ትርእዮ? ጀንራል ዑቕበ፡-ናይ ሓጋጊን ፈጻሚን ስልጠንን ዕማማትን ሐላፍነትን ዳርጋ ኣብ ኩሉ ዓለም እንተበልከውን ፍሉጥ ዓይነትዩ። ሐጋጊ ኣካል ሕግታት ዘውጽእን ዝእውጅን ናይ ሃገር ባጀት ዘጽድቕ ንናይ ሃገር ጸጥታን ድሕነትን ምዕባሌታትን ጠቅምን ዝትንኩፉ ፖሊሲታት ዝሕንጽጽን ሕግታት ዝስርዓሎምን ንፈጻሚ ኣካላት ዝቁጻጻር-ፍሉያት ኮሚተታት ብምግባር ዕማማቱ ዘጸፍፍ ክኸውን ከሎ፡ ፈጻሚ ኣካል ከኣ ኣብ መንጐ ርክባት ሓጋጊ ኣካል ዝለዓለ ስልጣን ዘለ ዎ ብሓጋጊ ዝተዋህቦ መደባትን ሕግታትን ዘፈጽም ማለትዩ ብሐጺር ኣገላልጻ። ሓጋጊ ኣካል ዝኣወጆ ሕጊ ብኡኡ ወይ ድማ ናብ ህዝቢ ወሪዱ ጥራይ እዩ ከመሐየሽ ወይ ከውስኸ ዝከኣል። ሕጊ ከወጽእ እንከሎ፡ እቶም ቀዳምት ሰባት ሕጊ ከቐሙ ከለው፡ ሓይሊ ዝስምዖ ከይዕምጽ ኣብ ስልጣን ዝመጽእ ሰብ ስልጠኑ ከም መሳርሒ ገይሩ ከምድላዩከይከይድ…ወዘተ ንምዕጋት ተባሂሉ እዩ። ነዚ እዮም ከኣ ሕጊ ሓጺሩ ኣልካ ኣይትለቅበሉ ነዊሑ ኢልካ ኣይተጉድለሉ ዝብሉ። ፈጸሚ ኣካል ናብ ሓጋጊ ኣካል እማመ ድኣ የቕርብ ይኸውን እምበር ባዕሉ ሕጊ ነዲፉ ሕጊ ክእውጅ ፍጹም ካብሕጊ ወጻኢ ኢዩ ዝመስለኒ። ኣብ ቅዋም ናይ ውድብ ይኹን ናይ ሃገር ዝሰፈረ ሕጊ ክጥሓስ የብሉን። ንኣብነት ኣብ ቅዋም ህግደፍ ንኣኼባታት ዝጠቕስ ዓንቀጽ ኣሎ። ኣብ ኣዋጅ 37/1993 ይኹን ኣብ 52/1994 ተመሓይሹ ዝቐረበ ንኣኼባታት ካበነ ሚኒስተራትን ሃገራዊ ባይቶን ዝገልጽ ኣሎ። ጉባኤ ይኹን ሃገራዊ ምርጫ ብግዜ ዝተወሰነ ኣለው…ወዘተ። እንተድኣ እዚኦም ብዘይ ኣፍልጦ ሓጋጊ ኣካላት ወይ ብተሳትፎ ነቲ ሓጋጊ ኣካል ዝ'4ሾረጻ ህዝቢ ከይተመሐየሹ በቶም ፈጸምቲ ዝቕየሩ ኰይኖም ልዕሊ ሕጊ ምኻድ ኰይኑ ይረኣየኒ። ኣባና ኸኣ ብዙሕ ከምዚ ይረኣ እዩ። ግቡእ ግን ኣይኰነን። ሓገግቲ ኣካላት ከምዘለ ዎ ብግቡእ ንፈጸምቲ ክቁጻጸርን ዝተዋህበና ስልጣን ነተግብርን ኣለና ክብል ኣይክእልን ብወገነይ። ክዕረ ዘለ ዎ ኣስራርሓ ኸኣ እዩ። ሕጂ ሃገርን ስፊሕ ህዝብን ስለ ዝሐዝና ምስ ዓለም ብቐረባ ስለ ዝተኣስስርና ከምቲ ኣብ ግዜ ሰውራ ዝነበርናዮ ክንከውንዘሎና ኣይመስለንን። ኣብ ገሊኡስ ኣብ ግዜ ሰውራ ዝነበርናዮ ኣተሐሕዛ ዝያዳ ዝሕይል ኰይኑ እረኣየኒ። ሕቶ • እዚ ኣስራርሓ ካብቀደም ዝጸንሐ እዩ ብምባል ሕጂ ኪቕጽል ከም ዘለ ዎ ዝዛረቡወገናት ኣለው ነዚ ከመይ ትርእዮ? ጀንራል ዑቕበ፡-እዚ ካብ ክውንነትን ስነ ፍልጠትን ምህዳምዩ። ቁልዓ እዃ በታ ዝተወልዳ ኣይነብርንዩ። ካብ ግዜ ናብ ግዜ እናማዕበለ እዩ ካብ ጉበዝና ናብዕብየት ዝስጋገር። ቀደም ስለ ዝተጋገናስ ብኡ ንቐጽል ዝብል፡ ብግዜ ውበ ዝጸመመስ ውበ ክብል ሞተ ከም ዝበሃል እዩ። ከምዚ ዝብሉ ንሕማቕ ከም ባህሊ ዝወስዱ ከመሓይሹን ለውጢ ኪገብሩ ዘይህቅኑን፡ ንሃገር ከም ዘይጠቕሙ ጌርካ ጥራይ ምውሳዶም። እንተድኣ ኣብናይ ስብዓታት ጠጠው ክንብል ኰንና ነዛ ትሕንበብ ዘላ ዓለም ኣበይ ክንብላ። ጉድለትና ኣሪምና ንለውጢ ምስ ንቕረብ ጥራይ ኢና ክንጓዓዝ ንኽእል። ሕቶ • ህዝቢ ቅድም ኣብ ልዕሊ ህ.ግ. ዝነበሮ ኣረኣእያን ሕጅን እናጐደለ ይመጽእ ምህላው እዩ ዝዝረብ ንስኻ ከም ገዲም ተጋዳላይ ነዚ ከመይ ትሪኦ? ጀንራል ዑቕበ፡-ብናተይ ርእይቶ ከም ውልቀ ተሓታታይ ከምኡ እመስለኒ። ኣብ ወረቐት ቁጽሪ ኣካላት ምርኣይን፡ ብስራሕ ኣባልካ ከኸውን ንዝተመዝገበ ንዕላማታት ውድብ ብንጹር ተረዲኡ ከም ዝኣምን ምግባርን ክልተ ዝተፈላላየ ነገርዩ ህዝቢ በጠቓላልን ኹሉ ኣባል'ሲ ይትረፍ ነቶም ከም ሓላፍቲ ጨናፍር ዝተመደቡ ይኹን ንዓይ ከም ላዕልዋይ ሓላፊ ህግደፍ ግቡእ ገይረ ክብል ኣየድፍርን። እዚ ናተይ ትዕዝብቲ እዩ። ካልእ ከኣ ነዚ ናተይ ዝቃወም ከህሉ ከም ዝኽእል ጥርጥር የልቦን። ነዚ ክልተ ተጋጫዊ ትዕዝበትታት ንምምዛንን ናይ ብሐቂ ቦታ ህግደፍ ኣብ ህዝቢ ንምርግጋጽን ሐደ ኣገባብ እንተ ዝወጽእ ማለት ህዝቢ ርእይቶኡ ብዛዕባ እዚ ኣርእስቲ(ሠታቕቦቕተቦ ሣተባባዘ ) እንተ ዝግበር ብስቱር ርእይቶኡ ክህብ እንተ ዝሕተት እቲ ዝተጨበጠ ርእይቶ ህዝቢ ምተፈልጠ። ኣነ ጽቡቕ ነገር ዋላ ሓንቲ ኣይተሰርሐን እብል የለኹን ከም ተቐባልነትን ህቡብነትን ኣብ መንጐ ህ.ግ.ን ህግድፍን ክርእዩ ከለኹግን ናይ ህ.ግ ዝዓዘዘ ምንባሩ እየ ዝኣምን። በቲ ሐደ ወገን ከኣ ኣብ ኣካላት ህግድፍ ዘሎ ኣጠማምታ ብዛዕባ ውድቦም ንምርግጋጽ ናይ ዝሐለፍናዮ ካብ 1994 ክሳብ ሕጂ ኣሰራርሐ ህግድፍ ንምግምጋም ብቕሉዕ ኣብ ኣባላቱ ምተዘተየሉ እሞ ድኻማቱን ሓያል ጐንታቱን መረጋገጸ። ሕቶ • ጉባኤ ውድብ ኣብ ግዜኡ ዘይምግባሩ ምኹነዪዩ ኢልካ'ዶ ትኣምን? ጀንራል ዑቕበ፡-ብወገነይ ምኹነይ ኣይብሎን ኢየ። ኪግበር ነይሩ ዎ። እዚ ኸኣ ናይቶም ኣብ ሓጋጊ ኣካልን ኣብ ፈጻሚ ቤት ጽሕፈትን ዘሎና ናይ ኩላትና ጉድለትን ጸገምን ኰይኑ እዩ ዝረኣየኒ። ኣብ ቅዋምና ኣስፊርናዮ ከነብቅዕ ክሳብ ሕጂ ዘይምግባርና (3 ጉባኤታት ኪግበር ዝነበሮ ሓንቲ ከይገበርና ምሕላፍና) ድኻም ጥራይ ኰይኑ እዩ ዝስምዓኒ። ኣብ መበል 9ይ ርክብ ማእከላይ ባይቶ ኣብ ወርሒ መጋቢት 2001 ኪግበር ተባሂሉ ከብቅዕ ክሳብ ሕጂ ዘይምትግባሩ እውን መሊስካ ነቲ ስሚዒት ምትንካፍን ካብ ሕጋዊ ኣሰራርሓ ወጻኢ እዩ። ጉባኤ ስቕ ኢልካ ብዘይ ሐደ ርጡብ ገምጋም ትኣት ዎ ኣይኰነን። ኩሎም ኣባላት ዝሳተፍ ዎ ዝሐለፈ መድረኽ ዓጽዮም ናብዝመጽእ ብዝማዕበለ መገዲ ዝስጋገርሉ ብምዃኑ ኩሉ እንተናዊ ገምጋም ኪግበር እዩዘለ ዎ። ጉባኤ ምእንቲ ጉባኤ ከምዘይግበር ፍሉጥዩ። ጉባኤ ዝፈትሖ ነገር የብሉን ንዝበሃል ኣዘራርባውን ይህሉ እዩ። ዝፈትሖ እንተዘይብሉ ደኣ ስለምንታይ ጉባኤ ኪግበር ይውስን። ሕቶ • ጉባኤ ኣብ እዋኑ ዘይምግባሩ ዘስዕቦ ጸገም እንታይ ኣሎ? ጀንራል ዑቕበ፡-ብመጀመርታ ካብ ኣገባብ (ሕጊ) ወጻኢ ስለ ትኸይድ ጽቡቕ ነገር የብሉን እንትርፎ ሕሜትን ስሚዒትን ሓደ መድረኽ ዓጺኻ ናብ ካልእ ትሓልፈሉ መሳልል ስለ ዝዀነ ከኣ ቦታኻ ኣብ ሰዓብትኻ ኣገባብ ኣስራርሐኻ ለውጢ ንምግባርን ምስቲ እዋን ንምኻድን ይሕግዘካ። ኣብ ግዜኡ ዘይምግባርካ ኸኣ ኣንጻር እዞም ጥቕምታት ከኺድካ ይኽእል ማለት እዩ። ሕቶ • ንድፊ ሕጊ ፖለቲካዊ ሰልፍታትን ውድባትን ተዳልዩ ወጺኡ ኣሎ። ሕጂ ግን ኪዳናጐ ከም ዝኽእል እዩ ዝግለጽ ዘሎ፡ ብዛዕባ እዚ እንታይ ትብል? ጀንራል ዑቕበ፡-ሕጊ ጥራይ ዘይኰነ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ንኪህልዋ ኣብ ካልኣይ ውድባውን ሓደነታውን ጉባኤ ህ.ግ ዝተወሰነ እዩ። ኣብ ሳልሳይ ጉባኤ እውን ኣብ ቻርተር ህግደፍ ተነጺሩተ ደጊሙ እዩ። ነዚ ክውን ንምግባር ከኣ ኣብ ዝሓለፈ መበል 13 ኣኼባ ሃገራዊ ባይቶ ማለት ሓጋጊ ኣካል ሃገርና ተዘትዩሉ ሕጊ ንኺንደፍ ተወሲኑስ፡ ንዕኡ ትነድፍ ኮሚተ ወጺኣ ንድፋ ናብ ህዝቢ ከተቕርብን ርእይቶታት ህዝቢ ኣኪባ ናብ ባይቶ ክትቕርብን ተባሂሉ እዩ። ሕጂ ገለ ሰብ ከምኡ ስለ ዝበለ ንድሕሪት ኪምለስ የብሉን። እታ ኮሚተ ግቡእ ስርሓ ከይትስርሕ ምጉንዳባ ካብ ሕጊ ወጻኢ እዩ ምኽንያቱ ብኣዋጅ ቁጽሪ 37/1993 መሰረት ኣብቲ ንናይ ሃገራዊ ባይቶ ስልጣንን ዕማማትን ዝብል ክፋሉ ኣብ ዓንቀጽ 4 ንኡስ ዓንቀጽ 6 ተነጺሩ ቀሪቡ ከም ዘሎ፡ እቲ ስልጣን ሕጊ ፖለቲካዊ ውድባትን ስልፍታትን ናይ ምንዳፍን ናይ ምክትታሉን ጉዳይ ብዘይካ ንሃገራዊ ባይቶ ንፈጻሚ ኣካል ይኹን ንፕረሲደንት ኣየስክምንዩ። ነታ ኮሚተ ዝመረጸ ሃ/ባይቶ ብምዃኑ ብዘይክኡ ካልእ ጠጠው ከብላ ኣይነበሮን። ካብ ሕጊ ወጻኢ ዝዀነ ኣገባብ እዩ ተወሲዱ ዘሎ። ድሓር ከኣ ሰልፊ ናይ ምግባርን ዘይምግባርን ሕቶ ንፈጻሚ ኣካል ይኩን ንሓጋጊ ኣካል ዝተዋህበ መሰል ኣይኰነን። እቲ መስል ናይ ህዝቢ ኤርትራ ጥራይ እዩ። ሃገራዊ ባይቶ ይኹን ካቢነ ሚኒስተራት ወይ ፕረሲደንት ነቲ ሕጊ ናይ ምእዋጅ ስልጣን እዩ ዘለ ዎ 'ምበር ንህዝቢ ኣብ ሓደ ስልፊ ወይ ውድብ ጥራዩ'ኢኻ ትስለፍ ክብል ዎ ኣይክእሉን ኢዮም። እዚ እንተዀይኖም ነቲ ኣብ ግዜ ሰውራ ብተ.ሐ.ኤ ዝዝመር ዝነበረ ሜዳ '84íርትራ ብዘይካ ሓደ ውድብ ካልእ ኪጻውር ኣይክእልን እዩ ዝበል እንደገና ከነተግብር ንብገስ ኣሎና ማለት እዩ። ስለዚ ብወገነይ እቲ ሕጊ ቀልጢፉ ኪእውጅ ነይሩ ዎ ን/ኣለ ዎ ን። ካብኡ ንደሓር በቲ ኣዋጅ መሰረት ሰልፊ ኪምስርት ዝደሊ ኤርትራዊ፡ ብዘይ ዝዀነ መኻልፍ በቲ ሕጊ መሰረት ኪምስርት ኣለ ዎ። ናይ ግዜ ሕቶ ነቲ ስልፊ ከቕውም ዝደሊ ዝተርፍ ምርጫ እምበር ናይ ካልእ ኣይኰነን። ሕቶ • ምስ እዚ ተኣሳሲሩ ዝመጽእ ኣብዚእዋን ኣብ ኤርትራ ፖለቲካዊ ውድባት ይኹን ስልፍታት ክቖማ ደረጃንቕሐት ህዝብና ንኸምኡ ቅሩብ ኣይኰነን ዝብል ከኸውን ከሎ፡ እቶም ደገፍቲ ህ.ግ ድማ ንሕና ኣባላቱ ከለና ስለምንታይ እዩ እቲ ኣብ መሪሕነት ዘሎ ኣባል ፖለቲካዊ ስልፍታት እንተድኣ ቖይምን ህ.ግ ሰዓብቲ ከይስእን ዝጠራጠሩ ዝብል እዩ፡ ኣብዚ እንታይ እዩ ርእይቶኻ? ጀንራል ዑቕበ፡-እንድዒ መዘም ብመጀመርያ ናይ ህዝቢ መልክዒ ንቕሐትን ብቕዓትን ብፍሉይዝተዋህቦ ብዘይ እቲ ህዝቢ ባዕሉ ንኻልእ ዝተዓደለ ኰይኑ ኣይረኣየንን። ህዝቢ ኤርትራ ኸኣ ሎሚ ሕጊ ኪመሃር "ሀ" ኢሉ ዝጅምር ዘሎ ኰይኑ ኪቐርብ ነቲ ህዝብን ሕግታቱን ተመኩሩኡን ምንሻው ኰይኑ እዩ ዝረኣየኒ። እንተድኣ ህዝቢ ኤርትራ ሕጊ ንምቕባል ብቕዓት የብሉን ዝብሉ ሰባት ሃልዮም ነቲ ህዝብን ዝነበረ ሕግታቱን ዘይፈልጡ ከኾኑ ኣለ ዎ ም እየ ዝብል። ሕጊ ፖለቲካዊ ውድባትን ሰልፍታት ንምቛም ማለት ብሕጊ ተቐይድካ ምኻድ ማለት እዩ። ብሕጊ ኣሚንካ ምኻድ ከኣ ኣብ ህዝቢ ኤርትራ ዘሎ ቅሩብነት ምስ ዝዀነ ካልእ ሃገርውን ዝወዳደር ኣይመስለንን። እቲ ከም ካልኣይ ሕቶ ዘቕረብካዮ እንተዀይኑ ገለ ሰብ ከምኡ ስሚዒት ኣይሳኣኖን ይኸውን፡ በቲ ስሚዒት ግን፡ ንመስል ህዝቢ ክትቅይድ ግቡእ ኣይኰነን። ህግደፍ ከም ፖለቲካዊ ስልፍ ከቕጽል ኣብ ዝብገስሉ ካልእ ተወዳዳሪ ስልፊ ክህል ዎ በቲ ሕጊ መሰረት፡ ንሃገርን ንህዝበን ንህግድፍን ዘጥዒን ሂወት ዝህብን እምበር ዝሃሲ ኣይኰነን። ፖለቲካዊ ስልፍታት ምህላው ከም ንሃገር ብሃይማኖት ኣውራጃን ወገንን ምፍልላይ ዝቑጽሩ ዎ እውን ዝስኣኑ ኣይኰኑን። እቲ ሕጊን እቲ መንግስትን ቅዋምን ድኣ ንምንታይ ኪህሉ እንተድኣ ነዚ ዕላማዚ ዘገልግል ኰይኑ። ስልፊ ይኹን ፖለቲካዊ ውድብ ኪምስረት በቲ ሕጊ መሰረት ምቕራቡን ዘይምቅራቡን ነቲ ሕጊ ዘተግብር ኣካል እኮ ከህሉ እዩ። ኣብ ጐልጐል ዘድርበ ኣገባብ ኣይኰነን። ስለዚ ብሕጽር ዝበለ ህላወ ፖለቲካዊ ውድባትን ስልፍታትን ኣብ ሃገርና በቲ ዝወጽእ ሕጊ መሰረት ኪህሉ ዝፈጥሮ ጸገም የለን እየ ዝበል። እንትርፎ ቅዱስ ፖለቲካዊ ውድድር። ከምቲ ህዝቢ ኣብ ሃይማኖታት ተኸፋፊሉ ከሎ ንጉዳይ ሃገሩ ብሐባር ዝጸምድ፡ ኣብ ፖለቲካዊ ኣረኣእያ ኪፈላሊ ይኽእል ኣብ ጉዳይ ሃገር ግን ብሓባር እገጥም ማለት እዩ። ሕቶ • ገለ ሃገራት ኣብ ልዕሊ ኤርትራ ዘለወን ኣረኣእያ ኣሉታዊ እዩ፡ ማለት ኤርትራ ከም ፈጣሪት ህውከት ወይ ኣብ ወተሃደራዊ ሓይሊ እትኣምን ገይረንየን ዘቕርብኣ ንስኻ ከም ገዲም ተጋዳላይ መጠን ነዚ ብኸመይ ትምልሰሉ? ጀንራል ዑቕበ፡-ብወገነይ ህ.ግ ናጽነት ኣምጺኣ ኤርትራከም ሉኡላዊት ሃገር ምስ ተቑጽረት ዝነበረ ስእሊ (ሕብሽዋቅ) ጽቡቕ እዩ ነይሩ እዚ ተምጽኦ ዘሎኻ ኣጠማምታ ኤርትራ ምስ የመን-ሱዳን-ጅቡቲ-ኢትዮጵያ ኣብ ግጭት ምስ ኣተወት ዝመጽእ ዘሎ እመስለኒ። ነዚ ኣርእስቲ እዚ ናይ ብሓቂ ካብ ናትዃ ጸገም ዝተበገስ ድዩ? ወይስ ክውንጅላና ደሌን? ንምፍላጥን ከም ተመኩሮ ክንመሃረሉን ምእንቲ ከምቲ ኣቐዲመ ኣብ ኣተሓሕዛና ንትካላዊ ኣስራርሓ ሃገራዊ ድሕነትና ዝምልከት ዝበልኩ ዎ ዕቱብ ገምጋም ኪግበርሉ ካብ ዘለ ዎ ጉዳያት ሓደ እዩ። ማለት ስእልናኣብ ዓለም ንምዕቃብን ንምዕዛዝን ዝኣክል ሰሪሕናዶ? ናይ ወጻኢ ፖሊሲታትና ክሳብ ክንደይ ንጹር ስትራተጂ ነይሩ ዎ ም? ውግእ ንኸይ መጽእ ብዝግባእ ጽዒርናዶ? ወዘተ ዝበሉ ሕቶታትን ካልእን ተዘርዚሮም ኪኢላዊ ገምጋም ኪግበረሎም ኣለ ዎ እብል። እዚ ምስ ዝረጋገጽዩ እቲ ቅኑዕ መልሲ ዝርከብ። ዝድግፍን ዝቃወምን ኣባህላታት ኪህሉ ይኽእልዩ። ንዕኡ ዝስዕር ግን ክፉት ዘተን ወገን ዘይወስድ ንጹር ገምጋምን ምስ ዝግበር ጥራይ እዩ። ሕቶ • ገለ ሰባት ንውድብ ከም ሓደ ፖለቲካዊ ዕላማ ንምውቃዕ ዝስርሕ ዘይዀነ፡ ንባዕሉ ከም ዕላማ ዝወስድ ዎ ኣለው። ንኣብነት ገለ ኣባላት ጀብሃ፡ ጀብሃ ስለ ዘይኣተወት፡ ክኣትው ከምዘይብሎም ገሊኦም እውን ኣብ ህዝባዊ ግንባር ስለ ዘለው ክሳብ መወዳእታ ክቕጽሉ ይደልዩ፡ ሕጂ ንስኻ ብውልቅኻ ብጀካ ህ.ግ ካልእ ሰልፊ ትደሊዶ? ጀንራል ዑቕበ፡-ከምቲ ኣብ ዝሐለፈ ሕቶኻ መልሲ ዝሃብኩሉ ሕጊ ሰልፊ ተኣዊጁ ኣብ ኤርትራ ሰልፍታት ክህልዋ ብምሉእ ድሌት ኢየ ዝድግፎ። ንህዝባዊ ግንባር ሓይላ ክትወጽእ ካብ ዝገበረ ሓደ ረቛሒ ዋላ እኳ ዋጋ ዝተኸፍሎን ብሕጊ ዘይተቐየደን ይኹን እምበር ኣብ ሜዳ ኤርትራ ክልተ ዝተፈላለዩ ኣረኣእያታትን ኣስራርሓን ብምንባሮም ህዝቢ ናብቲ ዝሓሸ ከዘምብል ዕድል ረኺቡዩ። ሕጂ ኸኣ ብሕጊ ዝተቐየደ ቅዱስ ፖለቲካዊ ውድድራት ምህላው ንህዝበን ሃገርን ጥዕና ዝህብዩ ኢለየ ዝኣምን። ሓደ ጥራይ ምዃን ስእልኻ ንምምዛን እውን ኣይሕግዝን እዩ። ገለ ሰባት ኣብ ሓደ ሃገር ፖለቲካዊ ስልፍታት ካብ ሓደ ንላዕሊ ምፍቃድ ኣሉታዊ መዳዩ ኢዩ ዝበዝሕ ዝበሉ ኣለው። እዚ ግን ሓደ መመኽነይታ ነቲ ሓደ ውድቦም በይኑ ክብሕት ስለ ዝደልዮ ክኸውን እኽእል። ካልኣይ ነገር ከኣ ነተን ካብ ሓደ ንላዕሊ ፖለቲካዊ ስልፍታት ኣቑመን ብዘይ ጸገም ዝግስግሳ ዓድታት ክፈልጥወን ስለዘይደልዩ ከኸውን እኽእል። ናይ ብሓቂ ሕግን ስርዓትን ዘለ ዎ ሃገር ካብሓደ ንላዕሊ ፖለቲካዊ ስልፍታት ጌይሩ ከጓዓዝ ረብሓምበር ጉድኣት ኣየኽትለሉን እዩ። ሕቶ • መጻኢት ኤርትራ ከመይ ክትሪኣ ትደሊ? ጀንራል ዑቕበ፡-ኩሉ ሰብ ንሜዳ ክወጽእ እንከሎ ዕላማ ስለ ዝነበሮ እዩ። ማለት ነጻ ኤርትራ ከምጽእ መስል ህዝቢ ተሓልዩ ብፍትሒን ዲሞክራሲን ሰላምን ክትነብር ኢዩ እቲ ድሌት። እዚ ሕጂ ኣትዩ ዘሎ ተጋዳላይ ይኹን፡ እቲ ተሰዊኡ ዝተረፈ፡ ብሂወቱ ተመሊሱ ክሽየም መዓርግ ኪለብስ፡ ኪወልድ ንብረት ከጥሪ ኢሉ ሓሲቡ ዝፈልጥ ዝነበረ ኣይመስለንን። ናይ ኣጋጣሚ ጉዳይ ግን ገለ ተስዊኡ ገለ ኸኣ ሓሊፉ። ሕጂውን ነዚ ዘሎ ይኹን ነቲ ዝመጽእ ወለዶ ኤርትራና ዓዲ ስርዓተ ሕጊን ፍትሒን ዓዲ ዲሞክራሲን ሰላምን ዓዲ ምዕባለን ሓድነትን ክትከውን እምነየላ። እዚ ንኺኸውን ከኣ እቲ መሰረታዊ ትሕተ ቅርጺ ማለት ብቕዋም መሰረት፡ብዘተኣማምን ደረጃ ዝስርሕ ሓጋጊ ፈጻሚን ነጻ ፍርዳዊን ትካላን ኪህልዋን ሰርዓተ ሕጊ ከነግስን ናይ ህዝቢ ተሳታፍነት ኣብ ጉዳይ ሃገሩ ኪዓዝዝን ናይ ርእይቶን ምዝራብን መስል ኪኽበርን ክርኢ እደሊ። ሕቶ • ብዛዕባ እዞም ስውኣት ኣሕዋትካ'ዶ መዕለልካና? ጀንራል ዑቕበ፡-ካብ ገዛና ንሜዳ ኣርባዕተ ኢና ተሰሊፍና። ናተይ ከምቲ ዝስማዕኩም እዩ ብዓል ሓዳርን ኣቦ ሰለስተ ቖልዑን ከኣ እየ። ናይቶም ሰለስተ ኣሕዋተይ ከኣ እቶም ክልተ ብ1978 ተሰሊፎም እታ ጓል ህዝባዊት ብዝብል ቅጽል ስምያ ኣብ ሜዳ ትፍለጥ እቲ ወዲ ከኣ ኣሮን ይበሃል። እቲ ሳልሳይ ትርእዩ ዎ ኣለኹም ከኣ ክስለፍ ከሎ ኣዝዩ ንእሽቶ እዩ ነይሩ ብ1978 ኢዩ ኸኣ ተሰሊፉ። መስዋእቲ ኸኣ ብኡ እዩ ዝጅምር ኣብ 6ይ ወራር ኣብቲ ኣነ ዝነበርኩሉ ግንባር ኣብ ብርጌድ 44 ብዕለት 17-2-1982 ተሰዊኡ። እቲ ሓደ ሓወይ ኣሮን ከኣ ኣብ ብ77 ኢዩ ነይሩ ብዕለት 31-3-1983 ኣብ እምባሃራ ተስዊኡ። እታ ሓብተይ ከኣ ምስ ብርጌድ-70 ኢያነይራ ኣብ መጥቃዕቲ ምድምሳስ ውቃው እዚ ምስ ሓይሊ ካድረታት ኣብ ዝነበረትሉ ግዜ ብዕለት 02-03-1984 ተሰዊኣ። ሕጂ እውን ሰለስተ ኣሕዋተይ ኣብ ኣገልግሎት ኣለው። • የቐንየልና ጀነራል ዑቕበ ኣብረሃ	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/doc-archive/5242-2020-09-01-00-23-04
ኣቶ ጴጥሮስ ሰሎሙን መን'ዩ?	14 2004 ኣቶ ጴጥሮስ ሰሎሙን መን እዩ? ኣብ ናይ ሎሚ መደብና ሓጺር ታሪኽ ህይወትን ኣስተዋጽኦን ኣቶ ጴጥሮስ ሰለሙን ተኽለ ከነቕርበልኹም ኢና። ቅድሚ እዚ ሓተታ እዚ ምቕራብና ግን እዚ ዚስዕብ ሓጺር መግለጺ ነቕርበልኩም። ዚዝከር እዩ ቅድሚ ሕጂ ተመሳሰልቲ መደባት ኣብ ትሕቲ 'ኣስቴር ፍስሓጽዮን መን ኢያ? ' ከምኡ እውን 'ማሕሙድ ሸሪፎ መን እዩ? ' ዚብል ኣርእስትታት ኣቕሪብናልኩም ነርና። እንሆ ኸኣ ሕጂ 'ጴጥሮስ ሰሎሞን መን እዩ' ዚብል ታሪኽ-ህይወታዊ ሓተታ ነቕርበልኩም ኣሎና። ብመ ጀመርያ፡ ሓደ ንልዕሊ 30 ዓመታት ዝተጋደለ ሰብ ታሪኹ ኣብ ዉሽጢ ዓሰርተ ደቒቕ ዘቲኻ ኪውዳእ ዘይከኣል ሓቂ ጥራይ ዘይኰነስ ዓገብ እውን ኢዩ። እዞም ስሞም ረቚሕና ታሪኾምን ኣስተዋጽኦምን ነዘንትወሎም ዘሎና ብሉጻት ተጋደልቲ ታሪኾም ብግቡእ ንኪጽሓፍ ነዊሕ እዋንን ብዙሕ መጽናዕትን የድልዮ። እዚ ንወስዶ ዘሎና ተበግሶ ግን ንሓደ ዕሽሪት-ታሪኾም ስለ ዘይከድን ንሰማዕትና ይቕሬታ ንሓትት። ኣስዒብና ኸኣ፡ እቲ ንኤርትራ ግንባሩ ዝሃበ ጅግና ተጋዳላይ ኣዝዩ ብዙሕ ኢዩ። ድሕሪ ናጽነት ኣብ ቀይዲ ኣትዩ ዘሎን መስጐጒቲ ዘርከቦን እውን ከምኡ ብዙሕ እዩ። ብኻልእ ኣዘራርባ፡ ግዜ ፈሊና፡ ግቡእ መጽናዕቲ ገርና ክሳብ ንዳሎ፡ ዛንታኡን ፍረ-ዕዮኡን ኣብ ልብና ገርና በቲ ኣብ ኢድና ዘሎ ጽሑፋት ተጠቒምና ነዞም ኣብ ትሕቲ ቀይዲ ኣትዮም ዘሎዉ ዓሰርተ ሓደ ናይ ግንባርን መንግስትን ሓለፍትን ሰበ-ስልጣንን-ነበር ዛንትኦም በቲ ዓቕምና ነቕርበልኩም እንሆ። እምበኣር፡ ኣቶ ጴጥሮስ ሰሎሙን መን እዩ ኣብ ዚብል ሓተታና ንስገር። ኣቶ ጴጥሮስ ሰሎሞን ብተጋደልቲ ይዅን ገባር ብ"ወዲ-ሰሎሞን" ዚፍለጥ፡ ካብ እቶም ኣብ ኣዲስ ኣበባ ዩኒቨርሲቲñ ንጉዳይ ኤርትራ ምስ ናይ ካልኦት ናይ ሓርነት ምንቅስቓሳት ኣዛሚዶም፡ "እንተደኣ ኣበርቲዕና ተቓሊስናን ተወፊናን፡ ኤርትራ ናጻ ሃገር ክትከውን ዘይትኽእለሉ ምኽንያት የለን" ኢሎም ዝኣመቱን ነቲ ኣብ ሜዳ ኤርትራ ዝምዕብል ዝነበረ ፖለቲካዊ ሃዋህዉ ናህሪ ኪውስኽ ካብ ዝገበሩ ተመሃሮ ዩኒቨርቲ ሓደ ዀይኑ፡ ከም ዝበሎ ኸኣ ብጻዕሩን ብጻዕሪ-ብጾቱን ኤርትራ ልኡላዊነታ ንኽትለብስ፡ ከምኡ እውን ኣብ ፍቕዲ ናጻ ሃገራት ዓለም ዘእተወ ተጋዳልይ እዩ። ብ1971 ዓ.ም ንኽጋደል ኢሉ ንሜዳ-ኤርትራ እኳ እንተ ተበገሰ፡ ኣብ ሶማል ንሓደ ዓመት ስለ ዝተኣሰረ፡ ብ1972 ዓ.ም. ኢዩ ተሰሊፉ። ክሳብ 1ይ ውድባዊ ጉባኤ ህ.ግ.ሓ.ኤ፡ ኣብ ዝተፈላለዩ ሓላፍነታዊ ጽፍሒታት፡ ማለት ኣብ ተዋጋኢ ሰራዊትን ክፍልታትን፡ ካብ ተራ ተጋዳላይ ክሳብ ኮሚሽነር ፖለቲካ ቦጦሎኒ ኰይኑ ዘገልገለ ገዲም ተጋዳልይ ኢዩ። ኣቶ ጴጥሮስ፡ ብዝነበሮ ምቕሉል ኣቀራርባን ልዙብ ምትሕውዋስን ከምኡ እውን ብብጻይነቱን ተወፋይነቱን ብቕዓቱን ዘመስከረ ተጋዳይ ኢዩ ነይሩ። ውድብ ህዝባዊ ሓይሊታት ኣብ እቲ ግዜ እቲ ንዝነበሮ ፖለቲካዊ ኣረኣእያን መርገጺታትን ፈትፊቱ ኣብ ኣሃድኡ ንዝነበሩ ብጾቱ ብምቕባልን፡ ኣገባብ ቃልሲ ብምሕባርን ዓቢ ተራ ተጻዋቱ ኢዩ። ብተወሳኺ፡ ወተሃደራዊ ብቕዓቱ ብምምዕባልን ንካልኦት ኸኣ ኣብነት ብምዃንን፡ ዓብን ታሪኻውን ኣበርክቶ ገይሩ ኢዩ። ብ1977 ዓ.ም ኣብ ዝተገበረ 1ይ ውድባዊ ጉባኤ፡ ኣባል ፖለቲካዊ ቤት ጽሕፈት ኰይኑ ድሕሪ ምምራጹ፡ ሓላፊ ክፍሊ ስለያን ምልክትን ኰይኑ እውን ተመዚዙ። ክፍሊ ስለያን ምልክትን፡ ሓደ ካብቶም ኣብ 1977 ዝቘሙ ናይቲ እዋንቲ ሓደሽቲ ክፍሊታት እኳ እንተ ነበረ፡ ሓደ ካብቶም ቅልጡፍ ምዕባለ ጌሮም ኣብ ዕጥቃዊ ቃልሲ ልዑል ተራ ዝተጻወቱን ልዑል ኣበርክቶ ዝገበሩን ንምዃን ዝበቕዐ ኣብ ትሕቲ መሪሕነት ኣቶ ጴጥሮስ ሰለሙን ኢዩ። ኣቶ ጴጥሮስ ሰለሙን፡ ተርኡን ኣበርክቶኡን ኣብኡ ጥራይ ከይተወሰነ፡ ኣብ ዝተፈላለየ ወተሃደራዊ ግንባራት ተዋፊሩ ኣብቲ ጽንኩር ናይ ወራርን ምዝላቕን ህሞት ወተሃደራዊ ኣዛዚ ኰይኑ ዘገልገለ፡ ሓደ ካብ ተመክሮ ብረታዊ ተጋድሎ ህዝቢ ኤርትራ ዘፍረዮም ወተሃደራዊ ኣዘዝቲ ኢዩ። ክፍሊ ስለያን ምልክትን፡ ከም ኣገዳሲ ትካል ኣብቲ ወተሃደራዊ ጉዕዞ፡ መምስ መድርኹ ዝሰማማዕ ቀጻሊ ምምሕያሽ ኪገብርን ንናይቲ እዋን ብድሆታቱ ኪገጥም ዘኽእሎን ኣገባባት ብምትእትታው፡ ብቕዓት ዓቕሚ-ሰቡ ብቀጻሊ ስልጠናን ትምህርትን ብምምዕባል፡ ህዝባዊ ግንባር፡ ቅድም ኣብ ምክልኻል ድሓር ድማ ኣብ ወተሃደራዊ ተበግሶ ምውሳድ፡ ዝተጻረየን ዘተኣማምንን ሓበሬታት ብምቕራብ ናይ ሓበሬታን ሓድሽ ሓሳባትን ማዕከን ኰይኑ ኣገልጊሉ። ድሕሪ ናጽነት፡ ከም ኩሎም ሲቪላዊን ወተሃደራውን ትካላት ናይ ሃገርና፡ ንናይ ሓደ ሰብ መደብን ዊንታን ከም ዘገልግሉ ኰይኖም ዝተቐርጹ፡ ክፍሊ ወተሃደራዊ ስለያ እውን ካብዚ መጻወድያ ክወጽእ ኣይኽኣል እምበር፡ ናይ ግዜ ዕጥቃዊ ቃልሲ ኣበርክቶኡን፡ ኣብቲ ደረጃ ብቑዕነት ዘብጽሑ ዎ ሓለፍቱን ኣባላቱን፡ ተጋዳልይ ጴጥሮስ ሰለሙን ዝርከቦምን ንሱ ዝመርሖምን፡ ታሪኾም ምስ ታሪኽ ምክልኻልን ምጥቃዕን፡ ምስ ዓወትን ናጽነትን ተኣሳሲሩ ክዝከር ዝነብር እዩ። ኣቶ ጴጥሮስ ሰለሙን፡ ኣብ ናይ 1978 ብሕብረት ሶቭየትን ካልኦት ሃገራትን ዝተደገፈን ናይ ደርግ ወራር ንምክልኻል ኣብ መንጎ ከረንን ኣቑርደትን ተመስሪቱ ናይ ዝነበረ፡ ቀጺሉ እውን ኣብ መንጎ ከረንን ኣፍዓበትን፡ ኣብ መወዳእታ ድማ ኣብ ናቕፋ ናይ ዝተመስረተ፡ ወተሃደራዊ ግንባራት ኣዛዚ ብምዃን ብቐጻሊ ኣብ ዓውደ ኵናትን ኣብ መንጎ ሰራዊቱን ኰይኑ ሰሪሑ። ካብ መ ጀመርታ 1979 ክሳብ ኣጋ መወዳእታ 1983፡ ካብ ሳልሳይ ክሳብ ሻዱሻይ ወራራት ደርግ፡ ከምኡ እውን ሰላሕታ ወራር፡ ኣብ ምፍሻል፡ ዋና መአዘዚ ማእከል ኣብ ናቕፋ ኰይኑ ካብ ግንባር ናብ ግንባር እንዳተንቀሳቐሰ ብውሕልነትን ብቕዓትን ብሉጽ ኣመራርሓ ኣርእዩ። ብፍላይ ግንባር ናቕፋ፡ ምልክት ጽንዓትን ተወፋይነትን ህዝቢ ኤርትራን ኤርትራዊ ተጋዳላይን ንኽትከውን ካብ ዘብቅዓ ረቛሒታት ብሱልን ውሕሉልን ኣመራርሓ ከም ምዃኑ መጠን፡ ኣቶ ጴጥሮስ ሰለሙን፡ ሓደን ቀንድን ካብቶም ግንባር ናቕፋ ክዝከር ከሎ ኣብ ቅድሚ ዓይኒ ነፍሲ ወከፍ ኣባል ህዝባዊ ግንባር ዝመጽእ እዩ። ብድሕሪኡ ካብ ወተሃደራዊ ግንባር ተሳሒቡ ብቀዋሚ ኣብ ክፍሊ ስለያ ኰይኑ ክነጥፍ ዝተገብረሉ ግዜ እውን ንወተሃደራዊ ክእለቱን ተመክሮኡን ብቐሊሉ ክትካእ ከም ዘይክእል ብምርዳእ ኣብ መ ጀመርታ 1984 ኣብ ተሰነይ ንዝነበረ ጸላኢ ንምድምሳስን ተሰነይ ሓራ ንምውጻእን፡ ኣብ 1985 እውን ኣብ ባረንቱ ንዝነበረ ጸላኢ ንምድምሳስን ባረንቱ ሓራ ንምውጻእን፡ ብእዛዝነት ናይቲ ውግኣት ሰሪሑ እዩ። ኣቶ ጴጥሮስ ሰሎሙን፡ ብ1987 ዓ.ም. ዝተገበረ 2ይ ውድባዊ ጉባኤ እውን እንደገና ኣባል ፖሊቲካዊ ቤት ጽሕፈት ኾይኑ ተመሪጹ። ናይ ክፍሊ ስለያን ጸጥታን ሓላፊ ብምዃን ከኣ ነቲ ኣብቲ እዋን ስርዓት ደርግ ብሶቭዬት ሕብረት እናተሓገዘ ዘተኣታተ ዎ ረቂቕ ስለያውን ናይ ጸጥታን ኣሰራርሓ ንምምካት ዓቕሚ ክፍሊ ስለያ ክብ ንምባል ናይ ትምህርትን ስልጠናን መደባት ብምትእትታውን፡ ህዝባዊ ግንባር ካብ ናይ ምክልኻል ናብ ናይ ስትራተጂያዊ ምጥቃዕ ተሰጋጊሩን መስርሕ ስትራተጂያዊ መጥቃዕቲ ሸቶኡ ንክወቅዕ ግዙፍ ኣበርክቶ ኣወፍዩ። ኣብ ኩሉ ዓበይቲ ወተሃደራዊ ስርሒታት ብኣካል ኣብ ዓውደ ኲናት ተረኺቡ ስትራተጂያዊ ኣገዳስነት ዝነበሮ ሓበሬታታት ብቐረባን ብቐጥታን፡ ንዝምልከቶም ኣዘዝቲ ብምሃብን ንተመኩሮኡን እዋናዊ ሓበሬታታትን ብምውህሃድ ክሳብ መወዳእታ ናይ ናጽነት ኵናት ንኣገልግሎት ህዝብን ሃገርን ዘውዓለ ውፉይ መራሒ ኢዩ። ኣብ እዋን ነጻነት፡ ክሳብ ምግባእ 3ይ ጉባኤ ህዝባዊ ግንባር ሓርነት ኤርትራ፡ ተጋዳላይ ጴጥሮስ ሰለሙን፡ መ ጀመርታ ጸሓፊ ክፍለ-ምክልኻል ቀጺሉ ድማ ሚኒስተር ምክልኻል ኰይኑ ክሳብ መ ጀመርያ በ1994 ዓ.ም ኣገልጊሉ። ኣብ ናጻ ኤርትራ ኵነታት እንዳተለወጠ መጺኡ" ክፍሊ ስለያን ምልክትን ድማ ምስ ጊዜ ተቋሪኑ ኪምዕብል እኳ ይድለ እንተ ነበረ፡ ዋና ጸሓፊ መንግስቲ ኤርትራ ምስ ኣቶ ጴጥሮስ ሰሎሙን ስነ-ሓሳባዊ ፍልልያት ኣስተብሂሉ፡ ነቲ ኣብ ግዜ ብረታዊ ቃልስን ከምኡ እውን ኣብ ምዕዋትን ምዕቃብን ናጽነት፡ ሓደ ካብ ቀንዲ መሓውራት ሰውራን መንግስትን ዝነበረ ክፍሊ ስለያ፡ ንተጋዳላይ ጴጥሮስ ዘሕሰመ መሲሉ ዎ ፡ ቖራሪሙ ከም ዝለምስ ጌሩ ዎ። ዝተጎድአ ሃገርን ህዝብን ድኣ እምበር ኣቶ ጴጥሮስ ሰለሙንሲ ንሃገሩን ህዝቡን ዝከኣሎ ኣበርክቶ ካብ ምግባር ኣይተjጠበን፡ ንዕኡ ዚምልከት ፍሉይ ፖለቲካዊ ይኹን ካልእ ክሳራ እውን ኣይነበሮን። ኣቶ ጴጥሮስ ሰለሙን፡ ድሕሪ እቲ ኣብ መ ጀመርታ 1994 ዝተጋብአ 3ይ ጉባኤ ህዝባዊ ግንባር ሓርነት ኤርትራ፡ ካብ ሚኒስትሪ ምክልኻል ናብ ሚኒስትሪ ጉዳያት-ወጻኢ ተቐይሩ። ንሰለስተ ዓመታት ከኣ ሚኒስተር ጉዳያት ኰይኑ ሰሪሑ። ቀጺሉ እውን ካብ ሚኒስትሪ ጉዳያት-ወጻኢ ናብ ሚኒስትሪ ሃብቲ-ዓሳ ዝለ ዝተቐየረ፡ ክሳብ ኣብ ወርሒ ግንቦት 2001፡ ማለት ካብ ስርሑ ክሳብ ዝድስክል፡ ንሃገሩ ብትግሃት ኣገልጊሉ ኢዩ። ኣብ ናይ 1998 ኲናት ኤርትራ-ኢትዮጵያ ንውሱን ግዜ ከም ኣማኻርን ተሓጋጋዚን ሚኒስተር ምክልኻል ኰይኑ ክሰርሕ ተመዚዙ እኳ እንተ ነበረ፡ ብሰንኪ ፕረዚደንት ዝተኸተሎ ናይ ኣመራርሓ ኣገባብ ዕጉብ ዘይምንባሩ ኣብ ወተሃደራዊ ስርሓት ተዋሂቡ ዎ ዝነበረ ናይ ምኽሪ ምሃብን ምትሕግጋዝን ስራሕ ተሓዲጉ። ሚኒስተር ሃብቲ ዓሳ ከሎ ነቲ ሃገር ዝምርሓሉ ዝነበረ ብፕረዚደንት ዝተኣታተወ ኣገባብ ገደብ ንምግባር፡ ኣባላት መሪሕነታት መንግስትን ግንባርን፡ ቅድም ኣብ ኣኼባታት ባይቶታት ግንባርን መንግስትን፡ ንሱ ምዃን ምስ ኣበየ ድማ ወጻኢ ካብዚ ኣካላት እዚ፡ ኣቤቱታኦም ከስምዑ ካብ ዝ ጀመሩ ሓደ ነይሩ። ነዚ ካብ ናይ ፕረዚደንት ዝተፈልየ ርእይቶ ምህላዉን ተቓውሞኡ ዓው ኢሉ ምግላጹን ምኽንያት ብምግባር፡ ፕረዚደንት ኢሳያስ፡ ካብ ወርሒ ግንቦት 2001 ክሳብ ዕለተ-ማእሰርቱ፡ ካብ ኩሉ መንግስታዊ ሓላፍነቱ ኣደስኪሉ ዎ። ከም እቶም ካልኦት ኣብ ማእሰርቲ ዝርከቡ ብጾቱ፡ ኣቶ ጴጥሮስ ሰለሙን፡ ምእሳሩ እንተ ዘይኰይኑ ተኣሲሩሉ ዘሎ ቦታ፡ ኩነታት ጥዕንኡን ኣይፍለጥን ጥራይ ዘይኰነ ብሂወት ምህላዉ ዘረጋግጽ ምልክታት እውን የለን። ድሕሪ ማእሰርቲ ናይ እቶም 11 ላዕለ ዎ ት ሓለፍቲ መንግስትን ግንባርን፡ ብመንግስቲ ንሰለስተ ወይ ኣርባዕተ ካብቶም እሱራት ፈሊኻ ናይ ምጽላም ዘመተ ተኻይዱ ኢዩ። ብውሽጢ-ውሽጢ ሓደ ካብ እዞም እቲ ጸለመ ናብ ኣቶ ጴጥሮስ ሰሎሙን ከም ዘቕንዐ ናይ ኣደባባይ ምስጢር ኢዩ። ንሓደ ተጋዳላይ እሞ ኸኣ ከምዚ ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሰ ስሉም ታሪኽ ዘሎ ዎ ፡ ኣብ ታሪኽ ኤርትራ ዝገበሮ ኣስተዋጽኦ ኪከሓድ ዘይከኣል ኣሰር ዝገደፈ ሰብ፡ ስሙ ንምጽላምን ፍረ-ዕዮኡ ምቊንጻብን ንሕልና ደቂ-ኤርትራ ከም ዝበሳስዖ ምግማቱ ኣየሸግርን። ህዝቢ መን ዘምጽኣሉ ናጽነት ዲዩ ዘስተማቕሮ ዘሎ? ዋላ እኳ ህዝቢ እታ ናይ ልቡ ንኸይዛረብ ኣፉ ይለጐም፡ ሕልናኡ ከም ዘየቕስኖ ርዱእ ኢዩ። ፕረሲደንት ኢሳያስ ኣብ ልዕሊ ብጾቱ፡ ኣብ በረኻታት ኤርትራ መጓዩይቱ፡ ኣብ ዕርድታት ናቕፋ መዳቕስቱ፡ ቅያ መሳርሕቱ፡ ዝወሰዶ ናይ ማእሰርቲ ስጒምቲ ሕልና ዘይጸዋሮ ገበን እዩ። ለውጢ ምሕታት፡ ኣኼባ ምጥላብ፡ ብመጽዓ ስዉእ መሰረት ስልጣን ንህዝቢ ነረክብ ምባል ያኢ ከም ዓቢ ገበን ተቘጺሩ፡ ተምበርካኽነት ኰነ ጥልመት ዚብል እከይ ስም ተዋሂቡ ዎ ክንሰምዕ ዝስምዓና ጓሂ መዐቀኒ የብሉን። ኣቶ ጵጥሮስ ሰሎሙን እቲ ዝወረዶ ግፍዒ ኣብኡ ጥራይ ኣይተወሰነን፡ ኣብ በዓልቲ ቤቱ፡ ወይዘሮ ኣስቴር ዮውሃንስ እውን ተሰጋጊሩ ኢዩ። ው/ሮ ኣስቴር፡ ኣብ ሃገር ኣሜሪካ ትምህርታ ድሕሪ ምጥንቓቕ፡ እቶም ብዘይ ኣቦ ዘሎዉ ደቃ ንኽትናቢ ንሃገራ ምስ ተመልሰት ካብ መዕርፎ ነፈርቲ ኣስመራ ብዕለት ተወሲዳ ኣብ ትሕቲ ቀይዲ መንግስቲ ክም እትኣቱ ተገይሩ" ሃለዋታ ዚፈልጥ ሰብ እውን የለን። ስለምንታይ ክሳብ ክንድዚ ጭካኔ የድሊ? ኣብዚ ግዜ እዚ እቶም ኣርባዕቲኦም ደቖም፡ ስድርኦም ናጽነት ዘምጽኡ ጀጋኑ ክነሶም፡ ብዘይ ኣቦን ኣደን ክቕጽዑ መተገብአ? ዝኸበርካ ህዝቢ ኤርትራ፡ እዚ ጒዳይ እዚ ጒዳይካ ስለ ዝዀነ ኣቕልበሉ፡ ድምጽኻ እውን ሃበሉ።	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/doc-archive/5235-2020-08-15-06-04-37
ዕላል ብሕታውያን ጋዜጠኛታት ምስ ሚኒስተር ነበር ሃይለ ወልደትንሳኤ (ድሩዕ) 13 2001	13 2001. - / ዕላል ብሕታውያን ጋዜጠኛታት ምስ ሚኒስተር ነበር ሃይለ ወልደትንሳኤ (ድሩዕ) "ፕረዚደንት ካብ ሕጊ ወጺኡ፡ ነዚ ዘሎ ናይ ኣረኣእያ ፍልልይንሰላማዊ ተቓውሞን ብጎነጽ…ኪድርቁስ ኪፍትን ኣይግባእን" "ካብዛ ኣካይዳ ጎብየ ትበሃል ተመዛዚት ሓረግ ክንናገፍ ከድሊ እዩ።" ሕቶ፡-ቅሉዕ መልእኽቲኹም ኣኼባታት ማእከላይን ሃገራውን ባይቶታት ጸዊዕኩም ከም እተነጽገ ይሕብር። ንኣኼባ ዘገድስ እንታይ ኩነታት ሃልዩ፡ ስለምንታይ'ከ ህጹጽ ኮይኑ? ኣኼባ ምጽዋዕከ ሕጋዊን ኣገባብን ዲዩ? ድሩዕ፡ ማእከላይ ባይቶ ናይ ግንባር፡ ሃገራዊ ባይቶ ድማ ናይ መንግስቲ፡ እቶም ዚለዓሉ ሓገግቲ ኣካላት፡ ማለት ዘለዓለ ስልጣን ዘለ ዎ ም ኣካላት እዮም። ኣብ ግንባር ልዕሊ ፈጻሚ ቤት ጽሕፈትን ልዕሊ ኣቦ መንበርን፡ ኣብ መንግስቲ ድማ ልዕሊ ካቢነ ሚኒስትራትን ልዕሊ ፕረሲደንትን ስልጣን ዘለ ዎ ም ኣካላት እዮም። ማእከላይ ባይቶ ናይ ግንባር ኣብ ኣረርባዕተ ኣዋርሕ፡ ሃገራዊ ባይቶ ናይ መንግስቲ ድማ ኣብ ሸሽዱሽተ ኣዋርሕ ምዱብ ኣኼባ ኪገብሩ፡ኣቦ መንበር ምስ ዚደሊወይ 2/3 ኣባላት ባይቶ ምስ ዚጠልቡ ድማ ካብ ምዱብ (ስሩዕ)ግዜ ወጻኢ፡ ህጹጽ ኣኼባ ክገብሩ፡ ኣብ ኣኼባታቶም (ስሩዕ ይኹን ህጹጽ) ፖሊስታት ክሕንጽጹን ስራሓት ፈጸምቲ ኣካላትክቖጻጸሩን ብመስረት ቅዋም፡ ማለት ብሕጊ፡ መሰጋገሪ ቅዋም ህግድፍ "ዓንቀጽ 6"፡ መሰጋገሪ ቅዋም መንግስቲ ኤርትራ "ዓንቀጽ 4" ዝተሓንጸጸ እዩ። ንኣኼባ ዘገድስ እንታይ ኩነታት ሃልዩ እዩ ክበሃል ኣይግበኦን። ከም ሓገግቲ ኣካላት ብዘይካኣብ ዓመታዊ ዕረፍቲ ኩሉ ግዜ እናተራኸቡ ብምስራሕ ንግንባርን መንግስቲን ዝመርሕ ፖሊስታትን ሕጊታትን ከጽንዑ፡ ክምርምሩን ክውስኑን ዝግባእ ስለዝኾነ። ከም መሰጋገሪ መድረኽግን፡ ኣኼባታቶም ኣብ ኣረርባዕተን ሸሽዱሽተን ኣዋርሕ ክኸውን ብሕጊ (ቅዋም) ስለዝተወሰነ እዩ ብቐጻሊ ዘይራኸቡ። ከምርመርን ክውሰንን ዘለ ዎ ፖሊስታትን ሕጊታትን ኣሎ ጥራይ ዘይኮነ፡ ናይ ግንባርንመንግስቲን ፈጸምቲ ኣካላት ስራሕ ምክትታልዉውን ስለዘድሊ፡ ኣብ ምዱብ ግዚኦም ክራኸቡ ናይ ግድን እዩ። ኣብ መንጎ ምድቡ ኣኼባታት ሓገግቲን ፈጸምቲን ኣካላት ኣብ ዘሎ ግዜ፡ ዝለዓለ ስልጣን ዘለ ዎ ኣቦ መንበርን ፕረሲደንትን ኢዩ። ኣቦ መንበር ወይ ፕረሲደንት ስሩዕ ግዜ ኣኼባታት እናተመጠጠ ብዘይ ምጽዳቕ ባይቶ፡ ዘድለዮ ውሳነታት ከተግብር ከም ዝምባለ ስለዚረአ ኣብ ናትና ኮነ ኣብ ተመኩሮ ካልኦት)፡ ነዚ ተርእዮን ዝምባለን ምቁጽጻር እዩ ድማ ፍሉጥደረት ግዜ (ስሩዕ) ኣኼባ ሓገግትን ፈጸምትን ኣካላት ክህሉ ብሕጊ ዝሕንጸጽ። ነዚን ካልኦት ብባይቶ ዚጸድቁë ሕግታትን ብፈጻሚ ኣካል ኮነ ብፕረሲደንት ንኸይጠሓሱ ንምቁጽጻርን ንምምዝዛንን ከኣ እዩ ፍርዳዊ ኣካል ካብ ሓጋጊን ፈጻምን ኣካላት ናጻ ኮይኑ ዝቐውም። ኣቦመንበር ባይቶታት፡ ኣብ ምዱብ ግዚኡ ኣኼባታት ምስ ዘይዕድም ብሕጊ ምጥሓስ ኣብ ፍርዳዊ ኣካል ክኽሰስ ይከኣል እዩ። ግዝኣተ ሕጊ እንተልዩ። ኣብ መንጎ እቲ ስሩዕ ግዜ (ቅድሚ ኣርባዕተ ኣዋርሕ ኣብ ናይ ግንባር፡ ቅድሚ ሽዱሽተ ኣዋርሕ ድማ ኣብ ናይ መንግስቲ) ክጽዋዕ ዘለ ዎ ህጹጽ ኣኼባ፡ ብመብዛሕትኦም ኣባላት ሓጋጊ ኣካላት ኣገዳሲ ኮይኑ ምስ ተረኽበ ዉምበር፡ ሓደ ክልተ ስለዘደለይ ዎ መታን ከይከውን ድማንህጹጽ ኣኼባ ጻውዒት ኣቦ መንበር ወይ ጠለብ 2/3 ኣባላት ባይቶ ናይ ግድን ከምዘድሊ ኮይኑ ብሕጊ ተሓንጺጹ ኣሎ። ኣብ ግንባር ንኣርባዕተ ኣዋርሕ፡ ኣብ መንግስቲ ሽዱሽተ ኣዋርሕ ከይኣኸለ፡ 2/3 ኣባላት ሓጋጊ ኣካል እንተዘይሓቲቶም ኣቦ መንበር ባይቶ ኣኼባ ክጽውዕ ኣይግደድን እዩ። እዚ ነቲ ሕጋዊ ሸነኽ ናይቲ ሕቶ ዝምልስ እዩ። እንታይ ክዝረብ የደልን ኣየድልን ብዘየገድስ፡ ብሕጊ ክግበር ከምዘለ ዎ ዘረጋግጽ እዩ። ኣኼባ ንምግባር ዘገድስ ምኽንያትዉከ ኣሎ ዲዩ ዝብል ሕቶዉ ውን ክምልሽ ዘድሊ ይመስለኒ። ኣብ ናይ ነሓሰን መስክረምን 2000 ኣኼባታት ማእከላይን ሃገራውን ባይቶታት ተዘሪቡሎም ንመጻኢ ጉዕዞ ኤርትራ ኣዝዮም ኣገደስቲ ዝኾኑ ናይ ምሉኣት ኣባላት ግንባርን ሓፋሽ ህዝብን ዕቱብ ክትዕን ተሳታፍነትን ዝሓቱ ውሳነታት ሓሊፎም ኔሮም። ጉባኤ ግንባር ኣብ ውሽጢ ሽዱሽተኣዋርሕ፡ ቅዋማዊ ስርዓት ዝትከለሉ ሃገራዊ ምርጫ ድማ ኣብ መወዳእታ 2001 ክግበሩ። ድሕሪዉቲ ኣብ ለካቲት 1994 ዝተጋብአ፡ ሳልሳይ ጉባኤ ህግ፡ ራብዓይ ጉባኤ ኣብ ቀዳማይ መንፈቕ 1996 ክግበርዉዩ ተወሲኑ ነይሩ። ካብዉቲ ዝግብኦ ንልዕሊ ሓሙሽተ ዓመታት ተመጢጡ እንሆ። ሕጂ ድማ ብመስረት ናይ ነሓሰ 2000 ውሳነ ኣኼባ ማእከላይ ባይቶ ክሳብ መወዳእታ ለካቲት 2001 ጉባኤ ክግበር ነይር ዎ። ጉባኤ ክግበር ግን ምርጫታት ምክያድ ጥራይ ኣይኮነን ዝሓተት። ጉባኤ ንስለ ጉባኤ ኣይኮነን ዚግበር። ዝሓለፈ መድረኽ ብውድዓዊ መገዲ ምግምጋም፡ ካብኡ ዝውሰድ ምህሮ (ካብ ኣወንታዊ ጥራይ ዘይኮነ ብቐንዱ ካብ ኣሉታዊ መዳይ) ብግቡእ ኣብ ግምት ምእታው፡ ንዝጸንሓና ራእይን ዕላማታትን ብምፍታሽን ዘጋጥመና ብድሆታትን ዝጽበየና ዕማማትን ብምትንባይ ዕላማታትና፡ ስትራተጂታትናን ኣሰራርሓናን ምትዕርራይ፡ ናይ መጻኢ ጉዕዞና መገዲ ከኣ ምስኣልን ይሓትት። ንጉባኤ ዝምረጹ ኣባላት ከኣ ኩሎም ኣባላት ኣብዞም ገምጋማትን መጻኢ መደባትን ብኽፉት ምስ ተኻትዑን ምስ ተመያየጡን፡ ርእይቶታት ኣባላት ሰኒjምን ንኣባላት ወኪሎምን እዮም ኣብ ጉባኤ ክሳተፉ ዘለ ዎ ም። ኣብቲ ገምጋም ንውድባዊ ጉዳያት ጥራይ ዘይኮነ፡ ግንባር ንመንግስቲ ይመርሕ ስለዘሎ፡ ተመኩሮ መንግስቲዉውን ዝምልከቶ እዩ። ብዘይካ ከምዚ ዝኣመሰለ ኩነታትን ንኩሎም ኣባላትዘሳትፍን ገምጋም፡ ጉባኤ ምግባር ኮነ ብዛዕባ ዕለተ ጉባኤ ምዝራብ ትርጉም ኣይህል ዎ ን። ክሳብ ለካቲት 2001 ከኣ እዚ ገምጋማትን መስርሕ ምርጫን ክውዳእ ይከኣል ነይሩ። መደናጎይን መወንዘፍን ብቑዕ ምኽንያት የለን። ብመሰረት መሰጋገሪ ቅዋም መንግስቲ ኤርትራ ናይ 19 ግንቦት 1993 ዓንቀጽ 3/2 ዕድመ መንግስቲ ኤርትራ እንተነውሐ ኣርባዕተ ዓመት ክኸውን ስለዝውስን፡ እንተነውሐ ኣብ ግንቦት 1997 ክብቅዕ ነይር ዎ። ኣብ ግንቦት 1997 ከኣ ቅዋማዊ መንግስቲ ክምስረት ነይር ዎ። ነዚ ቅዋማዊ መንግስቲ ንምምስራት ብደካ ካልኦት ልሙዳት ናይ መንግስቲ ስርሓት ናይ ግድን ክፍጸሙ ወይ ተነዲፎም ክጸድቁ ዝነበሮም ስርሓት ስለዝነበሩ እዩ ናይ ኣርባዕተ ዓመታት ናይ መሰጋገሪ ግዜ ዝተደልየ። ሃገራዊ ቅዋም፡ ሕጊ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ሕጊ ፕረስን ካልኦት ንምምስራት ቅዋማዊ መንግስቲ ዘድልዩ ሕግታትን ካብዉቶም ቀንዲ እዮም። ኩሎም እዞም ሕጊታት እዚኣቶም ቅድሚ ግንቦት 1997 ተወዲኦም ቅዋማዊ መንግስቲ ኣብ እዋኑ ክምስረት ኣይከኣልን ኔሩ ዲዩ ዝብል ሕቶ ሓደ ካብቲ ክግምገም ዘለ ዎ እዩ። ብወገነይ ሕጂ ንድሕሪት ተመሊሰ ክርእዮን፡ ኣብዉውን (ብግቡእ ንከይሰርሕ ብቑዕ ምኽንያት ከኣ የለን) ኩሉ እቲ ንምምስራት ቅዋማዊ መንግስቲ ክግበር ዝነበሮ፡ ኣብ እዋኑ ክፍጸም ይከኣል ነይሩ እብል። ናይ ባይቶ ማለት ናትካ ድኻም ጥራይ እዩ። ሃገራዊ ባይቶ ኣብ ናይ መስከረም 2000 ኣኼባኡ ሕጊ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ነዲፉ፡ ናብ ህዝቢ ንክትዕ ኣውሪዳን ርእይቶታት ኣኪባን ናብ ኣኼባ ሃገራዊ ባይቶ ንምጽዳቕ ከተቕርብ እተመዘዘት ኮሚቴ ቖይማ ኔይራ። ሃገራዊ ባይቶ ዝሃባ ስራሕ ብፕረሲደንት ብዘይኣገባብ እንተዘይዕገት፡ ኣብ መወዳእታ ጥሪ 2001 ንህዝባዊ ክትዕ ቀሪባቶ ዝነበረት ንድፊ ሕጊ ፖለቲካዊ ስልፍታት ዋላንሰለስተ ኣዋርሕ ክትዕ እንተዚግበረሉ ኣብ መወዳእታ ሚያዝያ 2001 ንምጽዳቕ ናብ ሃገራዊ ባይቶ ክቐርብን ክጸድቕን ምኸኣለ ነይሩ። ቅድሚ ሃገራዊ ምርጫ ናይ ታሕሳስ 2001 ከኣ ብውሕዱ ናይ ሸውዓተ ኣዋርሕ ዕድመ ምነበሮ ነይሩ። እቲ ንድፊ ሕጊ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ንዝሓለፈ 3-4 ኣዋርሕ "ደስኪሉ" ድሕሪ ምጽናሕ፡ ዝምልከታ ኮሚቴ ብዘይትፈልጦ መገዲ ሕጂ ንክትዕ ወሪዱን፡ ኣብ ወጻኢ ንኣብነት ኣብ ኣመሪካ ብውሑዳት ሰባት ኣብ ብዙሓት ከተማታት ነቲ ክትዕ መታን ክመርሑ ምኽኑይ ዘይኮነ ነዊሕ ጊዜከምዝወስድ ይግበርን ኣሎ። ዕላምኡ ድማ ናይ ምርጫ ግዜ ክሳዕ ዝኣክል ኣጽኒሕካ ትርጉም ከምዘይህል ዎ ንምግባር እዩ። ብግዜ ኣመኽኒኻ ቅዋማዊ መሰል ህዝቢ ኣብ ቀዳማይ ሃገራዊ ምርጫንምንፋግ ከም ናይ ሓጺር ዕላማ፡ ነቲ ሓደ ሰፊሕ ፖለቲካዊ ምንቅስቓስ ወይ ውድብ እምበር ፖለቲካዊ ሰልፍታት ክህልዋ የብለንን ዝብል ናይ ስልጣን ምብሓት ወይ ምልኪ ኩነት ንምፍጣር ከኣ ከም ናይ ሓዋሩ ዕላማ ጌረ ጥራይ እየ ኣነ ክርድኦ ዝኽእል። እዚ ድማ ነቲ ህ.ግ. ኣብ ናይ1987 ካልኣይን ናይ 1994 ሳልሳይን ጉባኤታቱ፡ ህዝቢ ኣብ ግንቦት 1997 ብምጽዳቕ ሃገራዊቅዋሙ፡ ሃገራዊ ባይቶ ኣብ መስከረም 2000፡ ዝወሰን ዎ ምንጻግን ምኽሓድን እዩ። ቀንዲ ሕመረቱ ድማ ዚተፈላለየ ኣረኣእያታት ክህሉን ክጸዋወርን ተፍቅድዉዶ ኣይተፍቅድን ዚልክዕን፡ ህዝቢ ዝተፈላለየ ኣማራጺ ሓሳባት ኪቐርበሉን ናጻ ድሌቱ ክመርጽን መሰሉ ትሕልወሉዉዶ ኣይትሕልወሉን ዝመስክር ጭቡጥ ኩነት እዩ። ህዝቢ ብናይ ጸላኢ ወራር ተመዛቢሉ ዓዱ ከይተመልሰን ኣብ ሕማቕ ኩነታት እናሃለወን፡ ኣዴታት ናይ ስዉኣት ደቀን ሓበሬታ ከይፈለጣ፡ ናይ ሰላምን ውግእን ኩነታት ናበይ ከምዘብል ከየፍለጠ፡ ኣብዚ ሕቶታትዉዚ ዝፈላሊ ነገር ከይሃለወ፡ ስለምንታይ ምርባጽ፡ ስለምንታይ ህጹጽ ይኸውን፡ዝብል ሕቶ ይለዓል እዩ። በቲ ግሩህ ዓይኒ፡ ናይ ግቡእን ቅዋማዊ መንግስቲን ሕቶ፡ ናይ ምርጫታትን ሓለፍቲ ምቅይያራትን ወይ ንሂወት ናይ ህዝቢ ብቐረባ ዘይጸሉ ክልሰ ሓሳባዊ ምውስዋሳትን ጌርካ ብምውሳድ እንተጸንሓልናን እንተተደናጎየን እንታይ ኣለ ዎ ክበሃል ይከኣል ይኸውን። ሕቶ ጉባኤ ግንባርን ምምስራት ቅዋማዊ መንግስትን ምርጫታት ዝሓትትዉኳ እንተኾነ፡ ብቐንዱ ግን ብተሳትፎ ህዝቢ ሓቀኛገምጋም ምግባርን ናይ መጻኢ ዕድል ንጽቡቕ ውሑስ ምግባርን ጉዳይ እዩ። ስለምንታይ ጸላኢ ብዙሕ ካብ መሬትና ሒዙ ኣብ ልዕሊ ህዝብን ቁጠባናን ዓቢ ጉድኣት ኣስዒቡ፡ ኣብ ወተሃደራዊ ግጥምን መኸተን ስለምንታይ ከምቲ ዝተተስፎናሉን ትጽቢት ዝገበርናሉን ዘይኮነ፡ ነዚ ዝወረድና ጉድኣት ስውኣትን ስንኩላንን ወሲኽካ ከነወግድ ወይ ከነውሕድ ንኽእልዉዶ ነይርና፡ ድሕሪ ሕጂዉኸ ምስ ኢትዮጵያ ኲናት ከይቅጽል፡ ምናልባትዉውን ምስ ካልእ ነገር ኲናት ከይውላዕ እንታይ ክንገብር የድሊ፡ ኤርትራ ኣብ ቀጻሊ ቅልውላውን ስግኣትን ከይትኣቱን ናይ ደሞክራስያዊ ምስግጋርን ናይ ልምዓት መደባትን ከይዕንቀፍን ከይኩለፉን ጉዳያት ብኸመይ ንሓዞ፡ ወሪዱና ዘሎ ማሕበራውን ቁጠባውን ሽግራት ንምፍታሕ ናይ ማሕበረሰብ ዓለም ገዚፍን እዋናውን ደገፍ ስለዘድሊ ቅድሚ ሕጂ ተበላሽዩ ዝጸንሐ ምስልና ኣዐሪና ምስ ዓለም ብኸመይ ንዋሳእ፡ኩሉ መንእሰይን ዓያዪን ጉልበትና ኣብ ወተሃደራዊ ሜዳ ተጸሚዱ ስለዘሎ፡ ብኸመይ ብዝቐልጠፈነጣይስን፡ ሽግር ስድራቤቱን ሽግር ሃገርን ንኪፈትሕ ብኸመይ ንሕዞን፡ … ወዘተ ዝብሉ ሕቶታት ብተሳትፎ እቲ ኣደራዕ ናቶም ዝኾነ ህዝቢ ክግምገሙን፡ ክጽንዑን ኣድላዪ ስጉምቲ ክውሰደሎምን ዘድልዩ እዮም። ሕቶ እንጌራ፡ ሕቶ ሰላም፡ ሕቶ ቅሳነትን ጎደና ጽቡቕ ትንቢትን ራህዋን ስለዝኾኑ፡ ይጽነሑለይ ዘይበሃሉን ዘየላብዉን ኢዮም። ሕቶ ምርጫን ሕቶ "ኮረይትን" ኣምሲልካ ብምቕራብ፡ ከም ድላይካን ንቐጻልነትን ምጥጣሕን ስልጣንካ ንምውሓስ ክውንዘፉ ዘለ ዎ ም ኣይኮኑን። ኣብ ናይ 30 ዓመታት ሓርነታዊ ኲናት ናይ ዝተሰውኡ ደጋኑ ኣስማት ክንገር እንከሎ፡ ሓንቲ ኣርባዕተ ደቃ ዝተሰውእዋ ኣደ ከይበኸየት ተሪፋዉስ ንምንታይዉደኣ ዘይትበኽዪ ተባሂላ ምስ ተሓተተት፡ "ካብ ገዛ ምስ ወጹ ምእንቲ ሃገር ንመስዋእቲ ስለዝሃብክ ዎ ም እየ። ንሳቶም ተሰዊኦም ናጽነታ ዝረኸበት ሃገር ከምዉቲ ዝተመነይ ዎ ሕግን ፍትሕን እንተዘይነጊሱላ ግን ሽዑ እዩ ዝበኪ"ኢላ ይበሃል። ሕጂዉውን ሃገር ንምክልኻል ዝተረፉ ደቃ ዋልዉውን እንኮ፡ ዘፋነወት ኣደ ንመስዋእቲ ሂባቶም ስለዝኾነት ጽባሕ ንግሆ ናይ ስውኣት ክግለጽ እንከሎ፡ ናይ ቅድሚ ሕጂስ ርኢናዮ፡ ድሕሪ ሕጂዉኸ ዋጋ መስዋእቶም ህዝብን ሃገርን ሕጊን ፍትሕን ከስተማቕር ድዩ ከም ትብል ዝፍለጥ እዩ። መን ተሰዊኡ መን ስንኪሉ መንዉከ ብድሓን ወጺኡ ካብ ምቁጽጻር ኣደታት ወጻኢ ስለዝኾነ፡ ብዋጋ መስዋእቲ ክርከብ ዘለ ዎ ሕጊ፡ ፍትሒ፡ ስላምን ራህዋን ኮነ ካልእ ተወሳኺ መስዋእቲ ከይስዕብ ንምውጋድ ብዛዕባ ክግበር ንዘለ ዎ ፡ ብማዕረዉዉቲ ናይ ዝተሰዉኡ ደቀን ንክንገራ ዘለወንድሌት ዝኸይድ ይመስለኒ። ሓቀኛን ህዝቢ ዚሳተፎን ገምጋም ምግባር፡ ዝተመዛበለ ህዝቢ ዓዱ ናይ ምምላስን መነባብርኡ ናይ ምምሕያሽ ጉዳይን ዘውሕሰሉ መገዲ ምዝታይ ማለት እዩ። ኣብ ሰነን ታሕሳስን 2000 ዝተፈረመ ናይ ምቁራጽ ተጻብኦታትን ሓፈሻዊ ውጥን ሰላምን ውዕላትን፡ ምእታውን ዓቃቢ ሰላም ሰራዊትን ምቋም ናይ ዶብን ካሕሳን ዝውስና ኣካላትን፡ ምዝናይ ይደሊን ኣብ ትግባረ ሓደ ሓደጸገማት ኣይጓንፍን ኢዩዉኳ እንተዘይተባህለ፡ መስርሕ ሰላም ንድሕሪት ኣብ ዘይምለሰሉ ዘተኣማምንደረጃ በጺሑዉሎ ክበሃል ይከኣል። ናይ ዶብን ካሕሳን ኣካላት ምቛመን ከኣ ዝወስዶ ግዜ ብዘየገድስ ከም ውዱእ ክውሰድ ዘለ ዎ እዩ። ምስ ናይ የመን ዝነበረና ምስሕሓብ 3 ዓመታት ስለዝወሰደእዚ ከኣ ንክብየን ክንድኡ ግዜ ክወስደልና እዩ ክትብል ዘይከኣልዉኳ እንተኾነ፡ ዓቃብ ሰላም ሰራዊት ክሳብ ሽዑኡ ክጸንሕ ስለዝኾነ፡ ኲናት ንከይውላዕ ክገትእ ይኽእል እዩ። ስለዚ ዶብ ከይተመልከተ ስለምንታይ ምህዋኽ ዝብል ርእይቶ ነቲ ኩነታት ካብ ዘይምፍላጥ ወይ ከኣ ኮነ ኢልካ ግዜ ምምጣጥ ክኸውን ይኽእል። ጉባኤ ክግበርን ቅዋማዊ መንግስቲ ክምሰረትን ኩሉ ዝኣምነሉን ዝቕበሎን ስለዝኾነ ፍልልይ የለን፡ ስለዉዚ ንምንታይ ምርባጽ ይበሃል እዩዉውን። ብኡኡ ምእማንን ንትግባረኡ ጭቡጥን እዋናዊንስጉምቲታት ምውሳድን ግን ይፈላለ እዩ። ናብ ምርጫታት ምጕያይን ቅድሚኡ ንሓራ ገምጋም ምዘëእ ኩነታት ፈጢርካን ገምጋም ጌርካን ናብ ምርጫታት ምኻድን ኣዝዩ ዓቢ ፍልልይ ኣለ ዎ። ገምጋም ከይገበርካ ዕለተ ምርጫታት ምኽባር ትርጉም የብሉን። ትግባረ ጉባኤ ግንባርን ምምስራት ቅዋማዊ መንግስትን ከም ዕላማ ኣገዳሲዉኳ እንተኾነ ናብኡ ንምብጻሕ እንኽተሎ መገድን ኣገባብንዉውን ማዕሪኡ ኣገዳስነት ኣለ ዎ። ካብኡ ተረፈ ቦጅቦጅ እዩ ዝኸውን። ስለዚ ምዱብ ኣኼባታት ማእከላይን ሃገራውን ባይቶታት ኣብ እዋኖም ክጋብኡ ሕጋውን ኣቦ መንበር ክጥሕሶ ዘይግባእን እዩ። ቅድሚ ሕጂ ስለዘይተዘውተረ ክግበር የብሉን ክበሃል ኣይከኣልንእዩ። ምስ ግዜ ካብ ጽቡቕን ሕማቕን እናተመሃርካ ስለዉዚ ምዕቡልን ሕጋዊ ኣሰራርሓ ምክታል ጥዑይ ሃዋሁ ስለዝፈጥርን ምዱብ ኣኼባታት ኣብ እዋኖም ክካየዱ ዘገድስ ሕጋዊ ስለዝኾነ ጥራይኣይኮነን። እዚ ዘሎናዮ እዋን ኣዝዩ ተነቃፊ፡ ተሃዋሲን ወሳንን ስለዝኾነዉውን። ኣብዛ እዋን እዚኣንገብሮ ገምጋም ንወስዶ ስጉምትታትን ንዝመጽእ 5 ዓመታትን ኪኖኡን እዛ ሃገር እዚኣ እንታይክትከውን እያ ዝውስንን ስለዝኾነ። ሓደ ፖለቲካዊ ውድብ ወይ ጉጅለ ንዝመጽእ 5 ዓመታት ቀጻልነት ስልጣኑ ንምርግጋጽ ቲኬት ዘቝርጸሉ ተዋስኦ እንተኾይኑ፡ ህዝቢ ኣይክረብሕን እዩ። መንይመጽእ ኣብ ስልጣን ብዘየገድስ፡ ቅሳነት፡ ራህዋን ብልጽግናን ንምርግጋጽ ስርዓተ ሕግን ፍትሕንደሞክራስን ዝሰፍነላ ሃገር ውሑስ ንምግባር እንተኾይኑ ከኣ ድሌትን ሃንቀውታን ህዝቢ እዩ። ዝሓለፈ መንፈቕ እቲ ዝድለ ዘሎ ክፉት ገምጋማት ንከይግበር ዝዕንቅፍ ነገር ኣይነበረን። ንምኽኑይን ዘይምኽኑይን ነገር ደፋእ ኢልካ ኣካይዳ ጎብየ ምኻድ ኣይመምከርን። ሓደ ከምዝበሎ ቀደምዓቢ ዓሳ ንንእሽቶ ዓሳ ይበልዕን ይስዕርን ነይሩ። ኣብዉዛ ዘመናዊት ተወዳዳሪት ናይዉዚ እዋንዉዚ ዓለምና ግን፡ ዝቐልጠፈ ንጎሳስ ስለዝስዕር፡ (ቀስ እንተዉይልካ ትርገጽ! ) ኣካይዳ ጎብየ ኣየዋጽእን። ስለዉዚ እቲ ብሰሪ እኹል ሓበሬታን ኣፍልጦን ግዚኡ ኣይኮነን ዝብል ርእይቶ ዝጸንሖ ካብዛ ተመዛዚት ሓረግ እዚኣ ክናገፍ ከድሊ እዩ። ሕቶ፡- ዝምልከቶ ወገን ስለምንታይዩ ጠለብኩም ንኣኼባ ባይቶታት ዘይተቐበለ? ድሩዕ፡ እዚ ሕቶዉዚ ዝምልከቶ ማለት ኣቦ መንበር ባይቶታትዉዩ ክምልሶ ዘለ ዎ። ዚኾነ ይኹን ኣባል ባይቶ ኮነ ዜጋ ግምታቱ ክገልጽ ግን ዝኽእል ይመስለኒ። ብፍላይ ድማ ኣኼባ ዝጠለበ ኣባል። ሕጋዊ ስለዘይኮነ ክብል ኣይክእልን እዩ። ሓደ ይኹን 15 ኣባላት ባይቶ ከይጠለቡዉውን ኣብ ስሩዕ ግዚኡ ክግበር ስለዝነበሮ። ብእኩብ ስለምንታይ ተሓቲቱ እንተኾይኑ ከኣ ቀዲሙ ክሕተት ዘለ ዎ ስለምንታይ ኣብ ግዚኡ ዘይተገብረ እዩ ክኸውን ዘለ ዎ። ብእኩብ ምሕታት ዘኽልክል ሕጊ ከኣ የለን። ስምዒታት ገኒኑ ስለዘሎ ኣኼባ ጫቕጫቕ ክብልን ፍረ ኣይርከቦን እዩ ተባሂሉ እንተኾዕይኑ ፍልልይ ርእይቶታት ምህላው፡ ስምዒታትዉውን እንተተሓወሶ፡ ንኣኼባን ስራሕን ባይቶታት ዘሀብትም፡ንጉዳያት ብተፈላለየ ኩርናዓት ንምጥማት ዘኽእል፡ ስምዒታት እንተሎ ከኣ ነገራት ኣጻሪኻ ምትእምማንን ናይ ርእይቶ ፍልልይ ሃልዩካ ምጽውዋርን ብሓባር ምስራሕን ዕድል ዝህብዉምበር፡ ክልተ ጸጕሪ ኣብ ዘብቖሉን ነዊሕ ተመኩሮ ኣብ ዘለ ዎ ምን እምባጋሮ ይፈጠር ማለት ኣይኮነን። ነዚ ድማ ዘጠፍኦ ሰብ ዘሎ ኣይመስለንን። ተቓውሞን ነቐፌታን ከይመጽእ ተባሂሉ እንተኾይኑ ተነቂፉ ዘይፈልጥ ቀጨውጨው ክብሎዝኽእልዉኳ እንተኾነ ናቱ ጥራይ ዘይኮነ ናይቶም ዘይነቅፉ ጉድለትዉውን ስለዝኾነ ናይ ሓባርትምህርቲ ክውሰዱ ዝግባእ እምበር ዝህደመሉ ክኸውን ኣይግባእን። ክነቅፉኻ ወይ ንሓሳብካን ድሌታካን ክቃወሙ ንዝኽእሉ ሰባት ኣቐዲምካ ብኻልእ መገዲ ሕሳብካ ንምዕጻው ወይ ንከምኡ ንዝሕግዘካ ኩነታት ንምፍጣር እንተኾይኑ፡ ስልጣን ዝሓዘ ኩሉ ነገር ክገብር ስለዝኽእል፡ ሕሳብ ክዓጹውን ይኽእል። ነቲ ርእይቶ ክቐትል ግን ኣይክእልን። ስለዉዚ ዘይሩ ዘይሩ ፋይዳቢስ እዩ ዝኸውን። ምናልባት ኣነ ዘይግምቶ ምኽንያትዉውን ይህሉ። ብዝኾነ በዚ ይኹን በቲ ምኽኑይ ኣይኮነን። ልዕሊሕጊ ምኻድ ስለዘይግባእ። ሕቶ፡- ማ/ቤ/ጽ ህግደፍ ዘሕጋዊ ጎስጓስን ዘመተን ንህዝቢ ከምዘካየደ ይግለጽዉዩ። እቲ ጎስጓስ እንታይ ዝዓለመ እዩ ነይሩ? ድሩዕ፡ ማ/ቤ/ጽ ህግደፍ ኣብ ጥሪ 2001 ብዘውጽኦ "ሳልሳይ ወራር ወያነን ዝተኸተሎ ፖለቲካዊ ዘመተታትን ወረቐት ዘተ" ዘርእስቱ ጽሑፍ፡ መደመርያ ኣብ ሓለፍቲ ክፍልታትን ጨናፍርን መንግስታዊ ትካላትን ሓለፍቲ ጉጅለታትን ቀጺሉ ድማ ኣብ ኩሎም ኣባላት ህግደፍ ሰሚናራዊ ዘመተ ኣካይዱ። እቲ ጽሑፍ ሰሚናራትን ማእከላይ ባይቶን ፈጻሚ ቤት ጽሕፈትን ከም ኣካላት ዘይፈልጥ ዎ ን ዘይመረቕ ዎ ን እዩ፡ ስለዉዚ ድማ ዘይሕጋዊ እዩ። ኣባል ማእከላይ ባይቶን ከም ሚኒስተር ላዕለዋይ ሓላፊ ህግደፍ ኣብ ሚኒስትሪን ኮይነን ጸኒሐን ክሳብ ሕጂ እዚ ናይ ሰሚናር ጽሑፍ እዚ ብወግዒ ኣይተዋህብኩን። ደሓር ኣብ ኢንተርነት ስለዝተዘርግሐ ግን ብኮንትሮባንድ ረኺበዮ ኣለኹ። ኣንባቢ ሚዛን ክህል ዎ ከኣ ንጋዜጣ ሓዳስ ኣድማስ ሓቲማ ከተውጽኦ ኣወፊየላ። ዕላማቲ ጽሕፉን ሰሚናራትን፡ እቲ ጽሑፍ ባዕሉ ከምዝገልጾ፡ "ድሕሪ ሳልሳይ ወራር ዝጸንሐ ፖለቲካዊ ሃዋሁ ምግምጋምን፡ ክካየድ ዝጸንሐ ምድንጋራት ንምብራህን፡ ንዝተቀልቐለ ኣሉታዊ ተርእይቶታት ንምምካት እዩ" ይብል። … መዛረብን መደናገርን ፖለቲካዊ ኣርእስቲ እናተሳእነብዘይ መጠን ድማ፡ ሳላ ተሪር ቃልስና ክድፈር ዘይጸንሐ ምክዋስ ትሕተ-ሃገራዊ ስምዒታትን ካልእ ግዕዘይን ይረአ ኣሎ። ኣባላት ግንባርን ህዝብን ነዚ ሃዋሁዉዚ ንምጽራይ ቅድሚ ጉባኤ ቀጻሊዘተ ክካየድ ክሓቱ ጸኒሖም እዮም ከኣ ይብል። ካብ ዘጠቕሶም ዕማማት ኩሉ ኣቓልቦ ህዝብና ኣብ ዕላማናን ዕማማትናን እናሃለወ ብውሑዳት ዝካየድ ኣዕናዊ ናይ ሓሶትን በለጽን ዘመተታት ኣይተሳእነን። እዚ ውሽጣዊ ዘመተታት ንምእራምንምዕራይን ዝካየድ ኣይኮነን። ብኣጠቓላሊ ብውሑዳት ንዓበይቲ ዓወታትን ምዕባለታትን ምኽሓድ፡ ንሕጽረታትን ጉድለታትን ምግናን፡ ንኹሉ ጸለሎ ምቕባእ፡ ክሳብ ሃገር ጸገማት ከጋጥማ ምምናይኣይተሳእነን ይብል። ጠንቁ ድማ ውጺኢት ሳልሳይ ወራር ጥራዩዉኳ እንተዘይተባህለ፡ ካብኡ ፈሊኻ ዝረአ ኣይኮነን። ኣብ ሳልሳይ ወራር መዳርግቲ ዘይብሉ ጽንዓትን መኸተንዉኳ እንተተራእየ፡ ኣብ ውሑዳት ዘርባዕባዕን ናይ ተሳዓርነት መንፈስን ንሱ ዚጠንቁ ዘረባታትን ተግባራትን ነይሩ እዩ ድሕሪ ምባል ንውሽጣዊ ሃዋሁ ምጽራይ ይጽውዕ። እቲ ኣንጻሩ ዘመተ ክግበር ዚጠቐስ ዎ "ዝረባታት" ኣብ 6 ኣርእስቲ ከፋፊሎም ብምቕራብ ሓደ ብሓደ ይዛረብሉ። ጉዳይ ኲናት ምስ ወያነን ስላምን፡ ዲፕሎማስያዊ ኩነታትና፡ ቁጠባዊን ማሕበራውን ምዕባለ፡ ትግባረ ቅዋምን ደሞክራስን፡ ግንባርን ተርኡን፡ ኣጠቓላሊን። ኣብ መጠቓለሊ፡ ኣዚዮም ውሑዳትውን ይኹኑ፡ ካድረታትን ሓለፍትን ግንባር፡ ብተፈላለየ ምኽንያታት (ስንባደ፡ ተስፋ ምቁራጽ፡ ካብ ተሓታትነት ንምህዳም፡ ካብ ሓላፍነት ተገሊልና ወይ ቦታ ንኢሱና ብምባል፡ ፖለቲካዊ ሕሳባት ንምዕጻው) ኣብቲ ዘመተ ተኻፈልቲ ኮይኖም ይብል። ንገምጋምን ንምእራምን ዝቐረበ ሓሳባት፡ እንተሎ ኣብ ባይቶታት፡ ዘይመልክዑን ዘይትርጉሙን ኣትሒዝካ ብምጥምዛዝ ምስ ናይ ጸላኢ ፕሮፓጋንዳ ጥራይ ዘይኮነ ንምዕዋት ኣጃንዳ ጸላኢ ከም ኣገልጋሊ ጌርካ ብምትሕውዋስ ስለዝቐረበ ኣብ ክንዲ ንዘተ ንምጥቃዕ ሃዋሁ ክፍጠር ዝዓለመ ምንባሩ ርዱእ እዩ። ካብዉቲ ጽሕፍቲ ወጻኢ፡ እቶም ኣካየድቲ ሰሚናርን ዝተቃነዩ ኣንጨብጨብትን ኣጎሃሃርትን (መንግስቲ ደንጉዩ ክእሰሩ ኣለ ዎ ም! ) ዝፍንው ዎ ዝነበሩ ዘረባታት ነቲ ውዲት ቁልጭ ኣቢሉ ኣቃሊዕ ዎ እዩ። ኣብ ጉዳይ ኲናት ምስ ወያነን ሰላምን፡ ብዛዕባ ኣደማምራን ኣመዓባብላን እቲ ኩናትን መስርሕ ሰላምን ይትረፍ ካድረታትን ሓለፍትን፡ ዝኾነ ይኹን ዜጋ ርእይቶታትን ውልቃዊ ግምቱን ገምጋሙን ክህል ዎ የብሉን ዲዩ? እዚ ኲናትዉዚ ጥቕሚ ስለዘይብሉን፡ ኣብ መወዳእታ ከኣ ኣብ ጠረጴዛ ብሕጋውን ሰላማውን መገዲ ጥራይ ስለዝፍታሕን፡ እንተላይ ከም ዘይጅምር ንምግባር፡ ምስ ተደመረ ድማ ቀልጢፉ ከምዝቑጸ ንምግባር ክግበር ዝግብኦ ኣይነበረን ድዩ ኢሉ ክመራመርን እኽል ሓበሬታ ረኺቡ መደምደምታ ክህብን ኣይግባእን ድዩ? ነቲ ኲናት ብግቡእ ተቐሪብናሉዉዶ፡ ኣብ ምምካትዉከ ብግቡእ ስሪሕናዉዶ? ብዛዕባናን ብዛዕባ ጸላኢን ዝነበረና ግምታትን ሕሳባትን ልክዕዉዶ ኔሮም? ጸላኢ ኣብ ኩናት ንክስዕረና እንታይ ጸጋታት ኣዋፊሩን ክሳብ ክንደይ ብኣድማዕነት ተጠቒሙሉን? ብኣንጻሩ ንሕናዉኸ? እቲ ኣብ መወዳእታ ዝተቐበልናዮን ዝተሰማማዕናሉን ውጥን ሰላም ካብዉቲ መደመርያ ዝቐረበልና ዝፍለ ድዩ? መሰረታዊ ፍልልይ ዘይብሉ እንተኾይኑ ስለምንታይ መደመርያ ዘይተቐበልናዮ? ባድመ ምስ ተታሕዘት ባይታ ንስምምዕ፡ ዓቢ ክፋል መሬትና ኣብሳልሳይ ወራር ምስ ተታሕዘ ድማ ብምሉኡ እቲ ውጥን ሰላም ምቕባልና ከመይ እዩ? … ወዘተ ዝብሉ፡ ኩነታትን ውድዓዊን ገምጋም ክግበረሎም ዝግብኡ እዮም። ካብ ሓቂ ንምህዳምን ጉድለታት ንምሽፋንን፡ ንገምጋምን ንምእራምን ንዝቐረቡ፡ ብዙሓት ካብኦምድማ ኣብ ባይቶታት ዝተዘርቡ፡ ርእይቶታት ምስ ናይ ጸላኢ ዕላማን ኣደንዳን ኣመዓራሪኻ ከተቕርቦምን፡ ንበሃልቱ ከም ሓገዝቲ ጸላኢ ክትወቅዖም ምፍታን፡ ቅኑዕ ኣይኮነን ጥራይ ዘይኮነ፡ ንናጻ ርእይቶታት ምዕፋንን ምቕታልን እዩዉውን። ኣብ ግዜ ሳልሳይ ወራር፡ ምስቲ ናይ ባድመ ተመክሮን ቅድሚ ምጅማሩ ዝነበረ ናይ ርእሰ ተኣማንነት ጎስጓሳትን፡ ዝተራእየ ሃንደበታዊ ምዕባለታትን ህዝቢ ዘይተጸበዮን ክቕረበሉ ዘይተገብሮን ኣደራዕን፡ ይትረፍ ህዝቢ እኹል ሓበሬታ ዘይነበሮም ሓለፍትን ካድረታትንዉውን ብዙሕ ሓዚኖምንተjጢዖምን እዮም። ተቐሪብናሉ ኣሎና ዝበሃል ዝነበረ ስለምንታይን ካብ መደመርያ መዓልትን ብኸመይ ተደፊእና ኢሎም። ብቐንዱ ግን፡ ካብ ናይ ባድመ እንታይ ተማሂርናን ስለምንታይ ክንጥቀመሉ ዘይከኣልናን። ኣብ ወተሃደራዊ ግጥም ንቕድሚት ክትደፍእ ወይ ከኣ ኣብ ዘይጠዓመካ ንድሕሪት ክትምለስ ዝነበረን ዝህሉን እዩ። ካብ ናይ ባድመ ተማሂርና ኣብ ዝጥዕመና ግዜን ቦታን ጥራይ ኢና ንዋግእ ብዝብል መምርሒ ድሕሪ መስመር ኲናት ዘሎ ህዝብናን ፕሮፓጋንዳናንስለምንታይ ኣየቕረብናን ዝብል ግን ንኹሉ ኣjጢዑ። ህዝቢ ዓቢ ኣደራዕ ስለዝወረዶ ኣብቲ ተኣፋፊ ህሞት ፕሮፓጋንዳና ለሚሱ ህዝቢ ኩነታት ኪከታተል ክሳብ ራድዮ ወያነ ክስምዕ ስለዝተገደደን። ኣብቲ እዋንዉቲ በቲ ዘጋጠመ ጸገም፡ ዝኾነ ይኹን ዜጋ ወይ ካድር፡ ከምቲ ኣብ 1967 ንምስሪ ኣብ ኲናት ጸገም ምስ ኣጋጠማ ፕረሲደንት ደማል ዓብደል ናስር ካብ ስልጣኑ ክወርድ ንህዝቢ ዝሓተት፡ መንግስቲ ወይ ፕረሲደንት ኤርትራዉውን ካብ ስልጣኑ ክወርድ ንህዝቢ ክሓትት ኣለ ዎ እንተተባህለ ዘየብልን ነውሪን ድዩ? ዕላማ ወያነ ምትግባር እዩ ተባሂሉ ክውሰድን ክሕተት ዘለ ዎ ን ድዩ? ዝኾነ ሓሊፉ ክውሰዱ ናይ ይሓይሽ እዩ ዝበሎ ወተሃደራዊ ኣማራጺታት (ምስ ዘለ ዎ ሓበሬታን ግምታትን) ርእይቶ ክህብ ኣይክእልን ዲዩ? ናይ ዓቕምኻ ግምት እንተኣንኢስካን ናይ ጸላኢ ዓቕሚን ናይ ምግባር ክእለትን እንተኣዕቢኻን ናይ ምዝላቕ፡ ናትካ ዓቕሚ ኣዕቢኻ፡ ናይ ጸላኢ ዓቕሚ እንተኣነኣኢስካ ናይ መጥቃዕቲ፡ ርእይቶ ክትህብን ብሰንኪ ርጉጽ ሓበሬታታት ዘለይምህላው ቅኑዕ ትንተናታት ኣብ ዘይምግባር እቲ ክውን ከም ካልእ እንተኾይኑ፡ እቲ ቀዳማይርእይቶ ብተሳዓርነት፡ እቲ ካልኣይ ርእይቶ ብዓንዳሪነት የኽስስ ዲዩ? ብዙሕ ተመክሮ ስለዝሓለፍናሕጂ ብርእይቶ ምሃብ ጥራይ ናብ ከምዚ ምውንጅጃል ክንከይድ ኣየምሕረልናን። ንዝተወስደ ስጉምቲታ ገምጊምካ ካብኡ ትምህርቲ ምውሳድ ግን ይግባእ። ኣብ ኲናት ዘይወዓለ በሊሕ ከምዚበሃል ንወተሃደራዊ ኩነታት ምንቃፍ ቀሊል እዩ። ኣብ ማ/ቤ/ጽ ህግደፍ ዘለዉ ብጾት ጥይት ተኲሶም ዘይፈልጡዉኳ እንተዘይበልኩ፡ ሓንቲ ውግእ መሪሖም ዘይፈልጡ፡ ክነሶም ኣብ ሓርነታዊ ኲናት ክንደይ ውግኣት መሪሖምን ኣዐዊቶምን ንዝመጹ ክኢላታት ሓለፍቲ ኣብ ሳልሳይ ወራር ብመንፈስ ተሳዓርነት ክኸሱ ዘይግባእን ካልእ ዕላማ ከምዘለ ዎ ዝእምትን እዩ። ብዝወሓደ ነቲ ዘጋጠመ ጸገም ንምሽፋን፡ ብዝዓበየ ከኣ ቅድሚ ጉባኤ ኣጸሊምካ ንምጥቃዕ ኮይኑ ክትርጎም ይከኣል። ሕቶ፡- ርእይቶታኩም ብቕሉዕ ናብ ህዝቢ ምግላጽኩም እንታይ ሳዕቤን ክህል ዎ ይኽእል? ናይ ዝኾነ ይኹን ሳዕቤን ተሓታቲዉኸ መን ኢዩ? ድሩዕ፡ እዛ ሕቶ እዚኣ ሓደ ፍጻሜ ወይ ኣጋጣሚ ተዘክረኒ። ሓምለ 2000 ብናይ ስራሕ መገሻ ብፍራንክፈርት እሓልፍ ኣብ ዝነበርኩሉ እዋን ፊስቲቫል ኤርትራውያን ይኽፈት ኔሩስ ንሳቶምነቲ ፈስቲቫል ዝመርሑን መግለጺ ዝህቡን ዝነበሩ ሓለፍቲ ብዛዕባ ኩነታት መስርሕ ሰላም ንእሽቶመብርሂ ክህብ ተዓዲመ ሂበ ነይረ። ኣብ ግዜ ሳልሳይ ወራር ምስዉቲ ኣብ ልዕሊ ህዝብና ትጽቢት ዘይተገብረሉ ዝወረደ ዓቢን ኣሰቃቕን ኣደራዕን ኣብ ፈለማ መዓልቲ ውግእ መንግስትና ብወገን ሓበሬታ ናይ ዘይምሃብ ጥርቅም ዝፈጠሮ ክሳብ ሕማም ዘስዓበ ጭንቀትን ኣመልኪቶም፡ ገለ ኣኼበኛታት ቁጠዐ ዝተሓወሶ ሕቶታት ይሓቱ ነይሮም። መንፈስ ናይዉቲ ሕቶታት ድማ ድሮ ሳልሳይ ወራር ጥይት ቶግ እንተይላ መቐለ ክንበጽሕ ኢና ዘስምዕ ፕሮፓጋንዳ ክትገብሩ ጸኒሕኩምዉሲ፡ ጸገም ምስ ኣጋጠመና ስለምንታይ እቲ ሓቂ ሓቢእኩም ተሕምሙናን ተጨንቁናን ዝብል እዩዝመስል ኔሩ። ኣመሪካን ኣልደርያን ዘርዮምና ዘስምዕውን ይሕተት ኔሩ። ብወገነይ፡ ህዝብናን ዓለምን ንዝፈልጦ ነገር፡ ካብዉቲ ምዑትን ልዕሊ መመርሒ መንግስቲ ከይዱ ዝመከተን ንሃገር ዝተኸላኸለን ህዝቢ፡ ድኻምካ ክትሽፈንን ከተመኻንን ኢልካ ክትሓብእ ምፍታንቅኑዕ ስለዘይኮነ፡ ርእሰ ነቐፌታዊ መልሲ ወይ መብርሂ ሂበ። ወያነ ኣጠላቅዮምና ከምዝነበሩን ኣብ ልዕሊ ህዝብና ዓቢ ጉድኣት ከምዘውረዱን ሳላ ጽንዓትን ጅግንነትን መኸተ ህዝብን ሰራዊትንግን፡ እቲ ዝለዓለ ዕላማኦም ከምዘይወቕዑ፡ ኣብ ወተሃደራዊ ግጥም ክትደፍእን ክትድፋእን ንቡርንንፈልጦን፡ ድሕሪ ምትሓዝ ባድመ ድማ መዘኻኸሪ ዝረኸብናሉን ስለዝኾነ ኩነታት ምስ ዘየዋጽኣናክነዝልቕ ቅኑዕ ምዃኑ፡ ንህዝቢ ስለዘይቀረብናዮ ንዝወረዶ ሃንደበታዊ ኣድራዕን፡ ፕሮፓጋንዳን ንከጋጥም ዝኽእል ጸገም ተቐሪቡን ንህዝቢ ኣቅሪቡን ብዘይ ምጽንሑ ኣብ ፈለማ መዓልታት ዝነበረ ኣተሓሕዛ ጽቡቕ ስለዘይነበረን፡ መንግስቲ ከም ድኻም ክቕበሎ ዘለ ዎ ምዃኑን፡ ዓለም በቲ ዝነበረናይ ወያነ ኵናት ገስጋስ፡ ኣስመራ ምብጻሕ ናይ መዓልታት ጉዳይዉዩ ኢላ ኣብ ትጠራጠረሉ ዝነበረት እዋን፡ ናይ ኣልደርያ መራሒ ፕረሲደንት ቡታፍሊቓ ናይ ወሽመጥ ዑደቱ ኣቋሪጹ፡ ነቲ ዓለም ትጠራጠረሉ ዝነበረት ናይ ወያነ ገስጋስ ናብ ኣስመራ ንምግታእ (ንህዝቢ ኤርትራ ካብቲዝኸፈአ ጥፍኣት ንወምድሓን) ናብ ኣዲስ ኣበባን ኣስመራን ተጓዩ ወግእ ደው ዝብለሉ ኩነታት ክፈጥር ጽዒሩ ስለዝኾነ፡ ኣልደርያ ዘርያትና ክበሃል ከምዘይከኣል፡ … ወዘተ ገሊጸ። ንህግደፍ ዘይድግፉ ወገናት ንመልሰይ ብድላዮም መገዲ ገሊጾምን ክጥቀምሉ ፈቲኖምን ይኾኑ፡ ኩሉ እቲ ምእንቲ ድሕነት ሃገር ዝተቓለሰ ኣብኡ ዝነበረ ኤርትራዊ ግን በቲ መልሲ ዝተቐየመኣይመስለንን። ብኡ ንብኡ ግን "እዛ ሰብኣይ ንዓዲ መምለሲ ዘይብሉ ሓደ ዝኣንፉ ቲኬት ዲያኣቍሪጻ መጺኣ?" ዝብል ዘረባ ኣብዉቲ ፈስቲቫል ይናፈስ ከም ዝነበረ ሰሚዐ። ነዚ ምስ ሰማዕኩ፡ካብ ዝተሓጎስኩሉ ዝሓዘንክሉን ዘስቖርቖርኩሉን ዝዓቢ ኮይኑ ረኺበዮ። ከም ሓላፊ መጠን ንድሕነትን ጥቕምን ሃገር ክብል፡ ኩሉ ዝፈልጦን ዝርደኣንን ኣብ ዝኾነ ቦታን ኣብ ዝኾነ ኣኼባን ይድርጕሖ ማለት ኣይኮነን። ገለ ሓቅታትን ድኽመታትን ካብ ህዝቢ ክትሓብእ ምፍታን ግን፡ ነቲ ዘይቅሸሽ ህዝቢ ክትቅሽሽ ምፍታን ስለዝኾነ፡ ንነብስካ ቀሺሽካ ጥራይ ኢኻ ትተርፍ። ስለዚ ነቲ ኣኼበኛ ፈስቲቫል ክፈልጦ የድልን ይግበኦን ዝበልኩ ዎ ሓበሬታን ድኻምን ብምዝራበይን፡ ንሞራሉን ናይ መኸተ መንፈሱን ወኑን ዘበራትዕ ኮይኑ ስለዝረኸብኩ ዎ ን ተሓጕሰ። ናይ መንግስቲ ነብሰ ነቐፌታ ጌረ ንዓዲ ተመሊሰ ውሕስነት ክህልወኒ ኣይክእልን ኢዩ ኢሎም ኣሚኖም። ከምዚ ተዛሪቡስ ከመይ ኢሉ ንዓዲ ክምለስ ዝብል ስክፍታኦም ከኣ፡ ኣንኳይዶ ተራ ዜጋ፡ ሓደ ካብ ሓለፍቲ መንግስቲዉውን ጉድለት መንግስቲ እንተኣሚኑ ክሰርር ኣይክእልንዉዩ ይብሉ ኣለዉ ማለት እዩ። ብሓጺሩ ንመንግስቲ እንተነቒñፍካ ክትነብር ኣይከኣልን እዩ፡ ንዓይ ከኣሓቂ ተዛሪብካ ኣይትፈልጥን ወይ ከኣ ጉድለት መንግስቲ ኣይትቕበልን ኔርካ እዮም ዝብሉ ዘለዉማለት እዩ። እዚ ኣጸቢቑ ኣሕዚኑኒን ኣስቖርቍሩንን። እምነት ህዝቢ ኣብ ልዕሊ መንግስቲን መራሕትን ክሳብ ክንደይ እናተዳኸመ መጺኡ ምህላው ኣተሓሳሲቡኒ። ርእይቶታትና ብቕሉዕ ናብ ህዝቢ ምግላጽና እንታይ ሳዕቤን ክህል ዎ እዩ ዝብል ሕቶ ክቐርበለይጥራይዉኳ ሓደ ነገር እዩ ዝእምት። ሳዕቤኑ ሕማቕ ወይ ጽቡቕ ክኸውን ይኽእል። እዚ ሕቶ ብኸምዚ ናይ ሕጂ ምቅራቡ ግን መንግስቲ ክጻወሮ ድዩ? ናብ ጎነጽ ኣየምርሕን እዩ? ነዛ ዓዲ ሰላምክህብ ዲዩ? … ወዘተ ዝብሉ ስክፍታታትን ሻቕሎትን ብድሕሪኡ ስለ ዘሎ እዩ። እዚ ስክፍታታትን ሻቕሎትን ትም ኢሉ ዝመጸ እዩ ክንብል ኣይንኽእልን። ቅድሚ ሕጂ ርኡይን ተቓዋምንርእይቶ ዝሃበ ሰብ ወይ ዜጋ ብኸመይ ይተሓዝ ኔሩ ኣብ ዝብል ሕቶ ዝምለሽ እዩ። ንመንግስቲናጻ ርእይቶታትን ነቐፈታታትን ክወሃብ ክነተባብዕ ስለዘይጸናሕና ዝተፈጥረ ፍርሒ ስለዝኾነ ከኣ ከም ድኻም ክንቅበሎ ጥራይ እዩ ዘሎና። ህዝቢ ኣብ ጉዳይ ሃገሩን ኩሉ ዋኒኑን ብግቡእ ክሳተፍእንተኾይኑ፡ ኣድላዪን እዋናውን ሓበሬታ ክረክብ፡ ብኣፍልጦ ኣብ ኣገደስቲ ጉዳያት ክመያየጥን ክግምግምን፡ ንመንግስቲ ዝቖጻጸረሉ መገዲ ከኣ ክህል ዎ ይግባእ። ብዛዕባዉዚ ጉዳይዉዚ ካብ ኣብ ድሕሪ ናጽነት፡ ኣብ ግዜ ሓርነታዊ ቃልሲ ዝሓሸ ምንባሩ ዘይከሓድ እዩ። ድሕሪ ናጽነት፡ ይትረፍ ህዝቢ፡ ላዕለ ዎ ት ሓለፍቲ መንግስቲዉውን ዝኣክል ሓበሬታ ኣብ አእዋኑ ኣይንረክብን ኣሎና ብምባል ከዕዘምዝሙ ከምዝጸንሑ ክጠቅስ እፈቱ። ህዝቢ ከኣ ሕግን ፍትሓን ተሳኢኑ ይብል ኣሎ። ዓው ኢልካ እንተዘይተዛረበ። ድኽመት እዩ። ክፍወስ ዘለ ዎ ን ዝከኣልን እዩ ግን። ርእይቶታትን ወቐሳታትን ላዕለ ዎ ት ሓለፍቲ ኮነ ክትዓት ባይቶታት፡ ህዝቢ ክፈልጦን ክከታተሎንይግባእ ጥራይ ዘይኮነ መሰሉ እዩዉውን። ንሕና ኣተኣታቲናዮን ተለማሚድናሉን ስለዘይጸናሕና ኢናዉምበር፡ ኣብ ካልኦት ሃገራት ክትዕ ባይቶታት ህዝቢ ብተለቪዥን ከይተረፈ ይከታተሎ እዩ። ዋላ እቲ ብስነ-ምግባርና ቅቡል ዘይኮነ ዝተፈላለየ ርእይቶ ዘለ ዎ ም ሰባት ብሰድያ ክተሃራረሙ ከለዉ ይዕዘብ እዩ። ተቓዋሚ ርእይቶታት ብቅሉዕ ናብ ህዝቢ ምግላጽ ነቲ ዝጸንሐ ብቕሉዕ ዘይምዝራብ ልምዲ ዝቕይር ስለዝኾነ፡ ካብ መደመርይኡ ቅቡል ክኸውን ኣይንጽበዮን። ፍርሒን ሻቕሎትን ክፈጥር እዩ። እርኑብን ዘይእርኑብን መልስታት ከኸትል እዩ። ምውርዛይ ምጽላምን ምጥቃዕን ብሓደ ወገን፡ ውዳሰን ምውጣይን በቲ ካልእ ክረአ እዩ። ኣብ ክንዲ ንሓሳባቶም ርእይቶታቶም ነቶም ሰባትምጥማትን ብዛዕባኦም ምዝራብን ክህሉ እዩ። ኣብ ክንዲ ኣብ ቀንዲ ጉዳያት ኣብ ጓል መገዲታት ምድሃብ ክመጽእ እዩ። ኣብ ክንዲ ናጻ ርእይቶታት ምትብባዕ፡ ሻቕሎት ህዝቢ ኣመኽኒኻ መድረኽ ክፉት ዘተን ክትዕን ዝቑëጸየሉ ኩነታት ንምፍጣር ክጸዓር እዩ … ወዘተ። እዚ ኩሉ ግን ናይዉቲ ርእይቶታት ብቅሉዕ ናይ ዘይምግላጽ ዝጸንሐ ልምዲ ሳዕቤንን፡ ከም ኣብ ሓድሽ መድረኽ ክእቶ ከሎ ዝረአ ዘይተርፍ ሓጎጽጎጽን፡ ክውሰድ ዘለ ዎ ዘይተርፍ ነገርን እዩ። ቀስ ኢሉ ግን፡ ናብ ቀንድን እዋናዊን ጉዳያትን፡ ክትዕ ናብ ሰባት ዘይኮነ ናብ ርእይቶታቶም ክቕየር ስለዝኾነ፡ ኣፍልጦን ርእይቶን ኣብ ጉዳያት ህዝቢ ክህል ዎ ን፡ ብመንግስቲ ንዝውሰዱ ስጉምትታት ብነቐፌታዊ ዓይኒ ርእዩ ከምዝብድህ ክገብሮን ስለዝኾነ፡ ጠቓሚ እዩ። ከም ዝኾነ ዜጋ ርእይቶ ናይ ምቕራብ መሰል ስለዘሎና፡ ከም ኣባላት ማእከላይን ሃገራውን ባይቶታት ኩሉ ሕጋዊ መገዲታት ስለዝተኸተልና ገሊኡ ኣፍልጦ ጉዳያትን ሓቅታትን ምእንቲ ሃገራዊ ድሕነት ዓቂብናዮ ስለዘሎና፡ ዝኾነ ፍልልይ ኣረኣእያታት ብሰላማዊን ደሞክራስያውን መገዲጥራይ ከምዚፍታሕ ኣሚንና ንሰርሓሉ ስለዘሎና፡ ህዝቢ ሳዕቤን ናይ ዝኾነ ኣብዉዚ ኣገዳሲ እዋንዉዚ ዝውሰድ ስጉምቲ ክርዳእን ክመሚን ዕድል ክወሃቦ ኣለ ዎ ኢልና ንገብሮ ዘሎና ኮይኑ፡ ንደሞክራሲን ሓቀኛ ተሳትፎን ህዝብን ብዝያዳ ዘደንፍዕ ስለዝኾነ፡ ኣሉታዊ ሳዕቤን ኣለ ዎ ኣይብልን። ኣብ ክንዲ ብዘተ፡ ብሰላማዊ መገድን ብተሳትፎ ህዝብን ነዚ ዘሎ ፍልልይ መበደውን ተረካብ ይዓድዮን ጌርካ ብጉልባብ ካልእ ሕሳብካ ንምዕጻው ናብ ጎነጽን ዘይሕጋዊ ስጉምትን ክኸይድ እንተተደልዩ፡ ንሕና ኣይንድግፎን። ተሓተቲዉውን ኣይንኸውንን። ህዝቢ ከኣ መማይን ፈራድን እዩ። መመመዪን መፍረዲን ዘኾኖ ሕግታት ከኣ ኣሎ እዩ። ሕቶ፡-ርእይቶኹም ውጽኢት ምስ ዘይርከቦ ቃልስኹም ብኸመይ መልክዕ ክትቅጽል ዎ ትሓስቡ? ድሩዕ፡ እዞም 15 ሰባት ማእከላይን ሃገራውን ባይቶታት ከም ሓደ እኩብ፡ እንዛረበሉ ዘሎና ጉዳያትን ርእይቶታትን ግዚኡን፡ ህ.ግ. እኣምነሉ እዩ ኢሉ ንህዝቢ ዝተመባጸዓሉን፡ እተግብሮ ኣለኹ ዝብሎን እምበር ሓዲሽ ኣይኮነን። ግንከ ህዝቢ ከምዘይረደየሉ እንርድኦን፡ ብዓቢኡ ከኣ ዝሓለፈስ ሓሊፉ ሕጂ ኣብዘን ዝመጻ ውሑዳት ኣዋርሕ ዘሓልፉ ውሳነታትን ዝውሰድ ስጉምትታትን ንመጻኢ ዕድል ህዝቢ ኤርትራ ኣዝዩ ወሳንን ተኣፋፊን ስለዝኾነ፡ ታሪኻዊ መርገጺ ዝውሰደሉን ንህዝቢ ዝጠቅም ተባዕ ርእይቶ ከኣ ዝወሃበሉን እዋን እዩ ንብል። ኣብ ድሕሪ ናጽነት ዝተራእየ ናይ መንግስትን ላዕለ ዎ ት ኣካላቱን ድኽመታትን ክግምገሙ ንኹሎምን ክኸውን ዝነበሮ ተራን ክንፍትሽ ከሎናን፡ ብዙሕ ዘጣዕሰና ነገራት ከምዘሎ ይረኣየና። ብዙሕ ካብኡ እምነት ሓላፍነትን ካብ ዘይምስማር ዝተበገሰ ድኻምን ምንባሩ ክግምገም ይከኣል። ሕጂ ቅዋማዊ መንግስቲ ንምምስራት ኣብ ንሸባሸበሉ ዘሎና እዋን ጽባሕ ንግሆ ዘጣዕሰና ነገራት ኣይክሰትን፡ ህዝቢ ንመንግስቲ ናይምቁጽጻር ዓቕሙ ዘሀምል ስርዓት ከይዋደድ ትኩር ንምግባሩን፡ ታሪኻዊ ግዴታ ከምዘሎናን ሕድሪ ስዉኣትና ምዃኑን ይረኣየና። ክንከፍለሉ ከኣ ቅሩባት ኢና። ህዝቢ ኣብ ጉዳዩ ተዓዛቢ ክኸውን የብሉን። ልኡላዊነት ሃገር ኣብ ህዝቢ ዝምስረት ስለዝኾነ፡ መንግስቲ ናይ ህዝብን ብህዝብን ምቁጽጻር ዝግበረሉን ክኸውን የድሊ። ህ.ግ. ንቃልሲ ህዝቢ ኤርትራ መሪሑ ናጽነት ከምዝጭበጥ ጌሩን ክሳብ ሃገራዊ ቅዋም ተነዲፉ ብመሰረት እቲ ቅዋም ናይ ህዝቢ መንግስቲ ዝምረጽ ዋሕስ ኮይኑ ኣዳልዩንዉኳ እንተኾነ፡ ድሕሪ ሕጂ መንግስቲ ናይ ህዝቢ ክኸውን ስለዘለ ዎ ፡ እቲ ስልጣን ናብ ህዝቢ ክሰጋገር ኣለ ዎ። ግዝኣተ ህ.ግ. ዘይኮነ፡ ግዝኣተሕግን ፍትሕን ዝነግሰሉ ቅዋማዊ መንግስትን ስርዓተን ክተከል ኣለ ዎ። ኣብ ምትካል ናይዚ ስርዓትዉዚ ከኣ ህዝቢ ብናጻ ርእይቶኡ ክገልጽን ክውደብን ዕድል ክረክብ ኣለ ዎ … ወዘተ ዝብል እዩ ርእይቶና። እዚ ድማ ብሰላማዊን ደሞክራስያውን ቃልሲ ክፍጸም ኣለ ዎ ንብል። እቲ ርእይቶና ንህዝቢ ዝጠቅምን ህዝቢ ዝደልዮ ዘሎን እዩ ኢልና ንኣምን። ቀልጢፉ ደንጕዩ ውጽኢት ክህል ዎ እዩ ኢልና ንኣምን። ክሳብ ዝረጋገጽ ዝህሉ ኣገባብ ቃልሲ ድማ ሰላማዊን ደሞክራስያውን ጥራይእዩ። ነቲ ቅኑዕ ኢልና ንኣምኖ ኣብ ውሽጢ ባይቶ ከም ተቓወምቲ ኣብ ውሽጢ ህዝቢ ከም ኣባላቱ ክንቃለሰሉ ክንቅጽል ኢና። ህዝቢ ድማ ሓቀኛ ቅዋማዊ መንግስቲ ንኽትከል ክቃለስ ኣለ ዎ ንብል። እዚ ርእይቶዉዚ ሓድሽ ኣይኮነን። ህ.ግ. ዝኣምነሉ እዩ። ኣብ ትግባረኡ ግን ጸገም ከምዘሎ ይረኣየና። ሕቶ፡- ንድፊ ሕጊ ምርጫን ፖለቲካዊ ሰልፊታትን ቅድሚ ምጽዳቑ ምርጫ እንተተኻዪዱ ድሕሪኡ ዝስዕብ ፖለቲካዊ ሃዋሁ እንታይ ዓይነት መልክዕ ክህል ዎ እዩ? ድሩዕ፡ ሕጊ ምርጫ ከይጸደቐ ምርጫ ክካየድ ኣይክእልን። ኣገባብ ነቲ ውጽኢት ስለዝውስኖ፡ እቲ ሕጊ ብኸመይ ትሕዝቶ ከም ዝጸድቕ ኣገዳስነት ኣለ ዎ። መን ኢዩ ዘመሓድሮዉውን ክስተባሃለሉ ዘለ ዎ እዩ። ሻራ ዘይብሉ ኮሚሽን ምርጫ ምህላውን ምክያድ ምርጫታት ሓራን ርትዓውን ክኸውን ምርግጋጽ ወሳኒ እዩ። ኣብ ተመኩሮ ካልኦት ህዝብታት ኣብ ሕጊ ምርጫን ኣካያይድኡን ካብ ዝረአ ዘይቅኑዕ ኣካያይዳን ምጥፍፋኣትን ክንመሃርን ንብልሽውና ነቓዕ ከምዘይህል ዎ ጌርና ክንሕዞን ከድሊ እዩ። መሰል ምምስራት ፖለቲካዊ ሰልፊታት ካብ 1987 ደሚሩ እተኣምነሉን ኣብ ሃገራዊ ቅዋም ጸዲቑስ ሃገራዊ ባይቶ ሕጊ ክንደፈሉ ዝወሰኖን ስለዝኾነ ኣብ ክትዕ ዝኣቱን ዝንፈግን ኣይኮነን። እተን ዝምስረታ ፖለቲካዊ ሰልፊታት ንሃገራዊ ቅዋም ዝምእዘዛ፡ ንሓድነት ህዝቢ ዝሰርሓ፡ ንልኡላውነት ሃገር ዝከላኸላ ሃገራውያን ሰልፊታት ክኾና ስለዘለወን፡ ክሳብ ሃገራዊ ቅዋም ዝጸድቕን፡ ኣብኡ ተመርኲሱ ንፖለቲካዊ ሰልፍታት ዝቕይድ ዝገዝእ ሕጊ ዝወጽእን፡ ከይቖማ ጸኒሐን ኣለዋ። መንግስቲ ድማ መንግስቲ ህግደፍ ኮይኑ ጸኒሑ ኣሎ። ኣብዉዚ ቅዋማዊ መንግስቲ ንምምስራት ንቀራረበሉ ዘሎና እዋን፡ ህዝቢ ወከልቱ ብናጻ ድሌቱ ክመርጽ ዕድል ክረክብ ስለዘለ ዎ ፡ ካብ መንግስቲ ኮነ ህግደፍ፡ ጸቕጢ ወይ ሽጣራ ከጋጥም ኣይግባእን። ህዝቢ ብቕዋም ኣብ ዝግዛእን ብሕጊ ኣብ ዝቕየድን ዝኾነ ዝመረጾ ፖለቲካዊ ሰልፊ ኣትዩወይ ውን ኣባል ናይ ዝኾነ ከይኮነ ሃገራዊ ምርጭኡ ከሰላስል ማለት መንግስቱ ክመርጽ መሰሉ እዩ። ህ.ግ. ካብ ናጽነት ክሳብ ረፈረንዶም ባዕሉ መንግስቲ ኮይኑ፡ ድሕሪ ረፈረንዶም ቅዋማዊ መንግስቲ ንምቛም መሰጋገሪ ስለዘድሊ ካብ ኣርባዕተ ዓመታት ንዘይነውሕ ግዜ በይነይ ዘይኮነ ምስ ወከልቲ ዞባዊ ባይቶታት መንግስቲ ሒዘ ክጸንሕ ኢየ ኢሉ። ኣብ ክንዲ ኣርባዕተ፡ ዕጽፊ ናቱ ሸሞንተ ዓመት ጸኒሑ። ብድሕሪ ሕጂ ኣብ ቅዋማዊ ስርዓት ከም ፖለቲካዊ ሰልፊ ምበር፡ ከም ግንባርክቕጽል ኣይግበኦን። ሕጊ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ዝንደፍ ድማ ንህግደፍ ብቕዋም ንምቕያድን ዝኾነ ዜጋ ወጻኢ ካብ ህግደፍ ኣብ ፖለቲካዊ ህይወት ናይ ሃገር ንኽሳተፍ ዝመሰሎ ፖለቲካዊ ሰልፊንኸቅውም ንምፍቃድን እዩ። ዘኾነ ይኹን ዜጋ እንተደልዩ ብውልቂ ካብኡ ብዝተረፈ ቅዋምን ሕጊ ፖለቲካዊ ሰልፍን ተቐቢሎም ክሰርሑ ምስ ዝተቐረቡ እኩባትን ንምውሳእ መሰል ኣለ ዎ። ኣብዉዚ እዋንዉዚ ህዝቢ እንተደልዩ ካብ ህግደፍ ወጻኢ ብሕጊ መሰረት ፖለቲካዊ ሰልፊ ክምስርት ኣይክእልን እዩ ወይ ኣይግባእን ምባል ግን፡ ህግደፍ ኣብዚ ቀዳማይ ሃገራዊ ምርጫ ብዘይ ካልእ ተወዳዳሪ ናብ ስልጣን ትመጸሉ ኩነታት ይፈጠርዉሞ፡ ነቲ ናይ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ሕቶ ድሕሪኡ ደፋእ ኢልና ንርእዮ ማለትዉዩ። ምእንቲ ካልኦት ሰልፍታት ከይምስረታ፡ እቲ ሃገራዊ ምርጫ ህግደፍ ዘይትወዳደረሉ፡ ብናይ ናጻ ሕጹያት ውድድር ክኸውን እዩ ምባል ቅኑዕ ኮይኑ ኣይረኣየንን። ህግደፍ ንበይኑ ከም ፖለቲካዊ ሓይሊ ጸኒሑን፡ ንመንግስቲ ይመርሕ ኣሎን። ኣብ ቁጠባዊ ስራሕ እናነጠፈ ነቲ ፖለቲካዊ ሓይሊ ቁጠባዊ ሓይሊ ወሲኹ ኣደልዲል ዎ ኣሎ። ናይ ህግደፍ ጉጅለታት ጥራይ ዘይኮና፡ ኣብ ዝተፈላለየ ጽፍሕታት ዘለዋ ምምሕዳራትዉውን ብህግደፍ ዝተሓርያን ንህግደፍ ዝሰርሓን እየን። ዝኾነ "ናጻ ሕጹይ" ኣባል ህግደፍ እንተኾይኑ ናይዉቲ ሓይሊ ስልጣንን ሓይሊ ቁጠባን ዘለ ዎ ውድብን ኣባላቱን ምረቓን ደገፍን ከምዝህል ዎ ፍሉጥ እዩ። ካልኦት ፖለቲካዊ ዝምባለታት ይወገዱ ኣለዉዉምበር ህግደፍሲ በይኑ ተወዳዳሪ ይኸውን ኣሎ ማለት እዩ። ስለዉዚ ናይ ሕጹያት ሽጣራ ከሎ ጌና ክሹሕ እዩ። ኣብዚ እዋንዉዚ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ክምስረታ ኣይክእላን እየን ዝብል ርእይቶ ኣሎ። ዝወሃብ ምኽንያት ብዙሕ ክኸውን ይኽእል፡ ገለ ካብኡ፡ 1- ከምቲ ናይ ኣርባዓታት ንህዝብና ብሃይማኖታውን ወገናውን ከይጎዛዝየኦ፡ 2- ከም ኣብ ብረታዊ ቃልሲ ኲናት ሓድሕድ ከየስዕባልና፡ 3- ጠፍጢፍካ ጠፋጢፍካ ወይ ድማ ኢንኩበይተር ሃልዩካ ኣብ ሓጺር ግዜ ክጫጫሓ ስለዘይከኣል። 4- ናይ ወጻኢ ሓይሊ ተፈጢረንን ተመዊለንን ናይ ባዕዲ መሳርሒ ከይኮና፡ ዝብል ፍርሒ ክኸውን ይኽእል። 5- ኣባላት ህግደፍ ከይበታተኑ ወይ እቲ ውድብ ከይፈናጨል … ወዘተ። ኣብ ኣርባዕታት፡ ህዝቢ ኤርትራ ጉዳይ ሃገሩ ዝመያየጠሉ ዕድልን ተመኩሮን ከይረኸበ መንግስቲ ኢትዮጵያ ዝነበረ ኩነታት መዝሚዛ ንዕላምኣ ዘገልግል ምንቅስቓስን ውድበን ኣነጣጢፋ ብምንባራ፡ መደመርያ ዓበይቲ ሓይልታት ደሓር ከኣ ሕቡራት ሃገራት መጻኢ ዕድል ኤርትራ ኣብ ዝሓጸረ ግዜ ንምውሳን፡ ድሌት ህዝቢ ክሰምዓ ክመጻ ምኻነን ብምውሳኑን፡ ንህዝቢ ኤርትራ ኣፈርክቡ ስለዝኾኖን፡ ኣብዉታ ሓጻር ግዜ ዝሓዝካ ሒዝካን ክስዕበካ ዝኽእል ብክትድርኾ እትኽእልን፡ ነቲ ናይ ኢትዮጵያ ናይ ሕብረት ውዲት ንምፍሻል ብተብተብ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ተመስሪተን። እተን ጸረ ሕብረት ምስ ኢትዮጵያ ዝነበራ ሰልፍታት ኣብ ሓጺር ግዜ ቖይመን ስሙር ግንባር መስሪተን ናብ ሕቡራት ሃገራት ክሳብ ከይደን ንናጽነት ኤርትራ ምጥባቐን፡ ንውዲት ኢትዮጵያ ዘፍሸለ ኣወንታዊ ስራሕ ነይሩ እዩ። ገሊአን ሰልፍታት ሃይማኖታዊ ስም ብምሓዘን (ንኣብነት ራቢጣ ኢስላምያ) ንገለ ክፋል ህዝቢ ኣሰንቢደን። ኳ ይኹና። ምበር፡ ዕላምአን ንናጽነት ብምንባሩ ኣብ ሓጺር ግዜ ብዙሕ ህዝቢ ከሰልፋ ምኽኣለን ንድሌት ህዝቢ ኤርትራ ብኣወንታ ኣንጻባሪቑ እዩ። ሎሚ ግን ህዝብና ብዙሕ ተመኲሩ እዩ። ኣብ ብረታዊ ቃልሲ ኣብ መንጎ ደብሃን ሓረካን፡ ኣብ መንጎ ደብሃን ሻዕብያን ጎነጽ ዘኸተሎ ኲናት ሓድሕድ ምንባሩን፡ ንህዝቢ ኤርትራ ምጒድኡን ይፈልጥ። ኲናት ሓድሕድ ዝሰዓበ ካብ ሓደ ውድብ ንላዕሊ ወድባት ስለዝነበራ ዘይኮነስ፡ ሜዳ ኤርትራ ካብ ሓደ ውድብ ንላዕሊ ኣይጻወርን እዩ ዝብል ፍልስፍና ስለዝነበረን ፍልልያት ኣብ ክንዲ ብልዝብን ብሰላማዊ መገዲን ምጽዋዋር ተሳኢኑ ብሓይሊ ብረት ከረጋግጻ ዝjማ ምንባረንዉውን ተራ ነይር ዎ። ኣብ ናጻ ኤርትራ፡ ሃገርና ምክልኻልን ጸጥታ ምኽባርን ግደ ብሃገራዊ ቅዋም ብዝምእዘዝ ሻራ ዘይብሉ ሰራዊት ምክልኻልን ሃገራዊ ጸጥታንዉምበር፡ ናይ ሓደ ወይ ካልእ ፖለቲካዊ ውድብ ዕማም ስለዘይኮነ፡ ፖለቲካዊውድባት መጨፍለቒን ኲናት ሓድሕድ መወልዒን ዕጥቂ ክሕዛ ኣይፍቀደለንን እዩ። ስለዉዚ ብምፍቃድ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ዝፍራሕ ኲናት ሓድሕድ ክህሉ ኣይክእልን። ናይ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ኢንኲቤተርን ኣብ ሓጺር ግዜ ምጭጫሕን ኣይከኣልን ዝብል ርእይቶን ኣይቅበሎን። ኢንኲበተርዉኮ ኣብ ክንዲ ኣደ ሙቐት ናይ ብምሃብ መስርሕ እዩ ዝትክእ። ፖለቲካዊ ሰልፍታት ህዝቢ ባዕሉ ዘቑëሞዉምበር ካልእ ኣቚሙ ዘወፍየሉ ኣይኮነን። ህዝቢ ከኣ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ከቕውም ዘኽእሎ ንቕሓትን ተመኩሮን የብሉን ክበሃል ኣይከኣልን። ወዮዉኳ ደኣኣብ ሳልሳይ ዓለም ብፍላይ ኣብ ኣፍሪቃ፡ ክንዲ ህዝቢ ኤርትራ ሃገራዊ ፖለቲካዊን ንቅሓት ንምጥራይ ዝሰርሐን ዕድል ዝረኸበን የለን እብል። ኤርትራ ሓዳስ ሃገር እያ ኢልና ክንዛረብ ከሎና ከም ልኡላዊት ሃገር ማለትና ኢናዉምበር ብደካ እቲ ናይ 40ታትን 50ታትን ኩነታት፡ ኣብ ብረታዊ ቃልሲ ዳርጋ ነብስወከፍ ኤርትራዊት ስድራ ኣብ ፖለቲካዊ መስርሕ ተሳቲፋን ሃገራውነትን ፖለቲካዊ ንቕሓትን ኣጥርያ ስለዝኾነት፡ ነዊሕ ፖለቲካዊ ድሕረ ባይታ ኣለዋ። ብሓደ ይኹን ብኻልእ ኣባል ህግደፍ ከይኮነ ዝጸንሐ ወይዉውን ካብ ህግደፍ ዝወጸ ዜጋ ሰልፊ ናይ ምምስራት ንቕሓት የብሉን ክንብል ንኽእልዉዶ? ኣባላት ህግ ካብ እተን ፈላልየን ንናጽነት ዝቃለሳ ዝነበራ ውድባት ዝመጹን ሰፊሕ ግንባር ዝመስረቱን ንሓንቲ ሃገርን ንሓደ ህዝብን መጠኑ ከፈላለ ዝኽእል ዝተፈላለየ ኣረኣእያታት ዘለ ዎ ምን ክኾኑ ይኽእሉ። ኣብ ማሕበራትን ማሕበረ ኮማትን ዘለዉ ብደካቲ ሓባራዊ ዕላማ ማሕበሮምን ማሕበረኮምን፡ ዝተፈላለየ ኣረኣእያ ክህል ዎ ም ይኽእል። ኣብ ህግ ዘይተጸንበሩ ንሃገሮምን ንህዝቦምን ተወፊዮም ክሰርሑ ዝጸንሑ፡ ውልቀ ሰባት ኮነ ብናይ ቅድሚሕጂ ምትእኽኻብ ክቅጽሉ ዝጸንሑ ኣለዉ። እዚኦምን ካልኦትን ሰልፊ ንምቛም ፖለቲካዊ ብስለት የብሎምን ክንብል ንኽእልዶ? መን እዩዉኸ ምስክር ወረቐት ክህብ ዝኽእል? ህዝቢዉዶ ኣይኮነን? ህዝቢኸ ከመይ ኢሉ እዩ ዝምስክረሎም ሕጊ ብዝፈቕዶ ምስ ቖሙን ስርሖም ርእዩን ብምድጋፍ ወይ ብምንጻግዉዶ ኣይኮነን? ዋላ ክልተ ሰባት ሰልፊ ከቑሙ እንተደልዮም እንታይ ዘፍርሕ ኣሎ እዩ? ህዝቢ ክመሚ ኣይክእልን ዲዩ? ሰልፍታት ከም ዕላማ ንሓደ ሃገርን ንሓደ ህዝብን ከቖማ ስለዝኾና፡ ህዝቢ ሰልፍታት ክjማ ምስተፈቕደ ጥራይ ድዩ ብዛዕባ ኣካያይዳ ኣብ ፖለቲካ፡ ዲፕሎማሲ፡ ማሕበራዊ ቁጠባዊን መዳያት ሃገር ከመይ እንተኾነ ይሓይሽ ኢሉ ክሓስብ ዝጅምር? እዚ ኩሉ ተመኩሮኡዉኸ? ጌና ሰልፊ ከጫጭሕ ኣይክእልን እዩ ማለትዉኮ ንኣከያይዳ ሃገር ከምዚ ይሓይሽ ወይ ከምዚ፡ ክብለሉ ኣብ ዝኽእል ደረጃ ኣይበጽሐን ማለት እዩ። ወይ ከኣ ኣነ ስለዘለኹልካ ካልእ ኣይትሕሰብ ማለት ድዩ? ህዝቢ በብከባቢኡ ብመንግስቲ ተመዲብሉ ንዘሎ ኣመሓዳሪ ወይ ሓላፊ ተማእዚዙ ይኸይድ ኣሎ። ምርጫኻ እንታይ እዩ እንተዝበሃል ዕድል እንተዝወሃቦን ነቶም ዘለዉ ክመርጽ ይኽእል። ንኻልኦት ካብ ውሽጡዉውን ክመርጽ ይኽእል። "ግዚኡ ኣይኣኸለን" ተባሂሉ እዩዉምበር፡ ሃየንዶ ሎሚ ይፈቐደሉ ከመሓድር ዎ ዝኽእሉ ጽባሕ ክመርጽ እንተዘይኪኢሉ ንርአ። ንመን ከምዝመርጽዉውን ተመኩሮ ኣይጎድሎን እዩ። ከምኡ ከኣ ብዛዕባ ሰልፊ፡ ሰልፊታት ክምስረታ እንተፈቒድና ከም ናይ40ታት ክንከውን ኢና ኢልካ እንተኣፈራሪሕካዮ ግን፡ ካብ ስክፍታት ዘይጸንሓልና ክብል ይኽእል። ይጽናሓልና ማለት ህግደፍ ትብሓት ማለት ምዃኑ ንዘስተውዓለ ግን ደሓን ኣማራጺታት ይሃልወና፡ ንቕሓትና ኣይተስተናዕቕ ዎ ክብል ይኽእል። ተቓውሞ ምህላው (ኣብ ውሽጢ ኮነ ወጻኢ ካብ ህግደፍ) መስትያት ኮይኑ፡ ንህግደፍን መንግስትን ኣከያይደኦም ንኸጸብቑን ንኸጽፍፉን ይሕግዝዉምበር ኣይጎድእን። ብናይ ወጻኢ ሓይሊ ተፈጢረንን ተመዊለንን ናይ ባዕዲ ሓይሊ መሳርሒ ከይኮና ዝብል ፍርሒ ክህሉ ይኽእል። ኣብ ክንዲ ንረብሓ ህዝቢ፡ ዝነግዳ ነጋዶ ከይኮናዉውን ከሰክፍ ይኽእል ይኸውን። እዚ ግን ብሕጊ ክኸልከል ስለዝኽእልን ስለዘለ ዎ ን ቀይዲ ጌርካ ክትቖጻጸሮ ዝከኣል እዩ። ፖለቲካዊ ሰልፍታት ብናይ ባዕዲ ሓይልታት ኣይምስረታን፡ ብናይ ወጻኢ ገንዘብ ኣይምወላን፡ ነጋዶ ከይኮና ከኣ ብደካዉቲ ንፖለቲካዊ ስርሐን ዘገድስ ብሕጊ ዝተቐየዳ ናይ መራኸቢ ብዙሓን ስራሕ፡ ኣብ ቢዝነስ ከይኣትዋ ይኽልከላ ክንብል ንኽእል። ህግደፍዉውን ከምኡ። ናይ ህግደፍ ገንዘብ፡ ንብረትን ትካላትን ብቓልሲ ህዝቢ ኤርትራ ዝተጠርየን ናይ ህዝብን ስለዝኾነ፡ ኣብ መዓላ ስንኩላንን ስድራ ስውኣትን ንኽውዕል፡ ካብ ዝኾነ ይኹን ፖለቲካዊ ውድብ ናጻኮይኑ፡ ናይ ስንኩላንን ስድራ ስዉኣትን ኩባንያ ክምስረተሉ ይከኣል። ህግደፍ ብቑጠባዊ ንጥፈታቱ ክወቕዖ ዝደሊ ዝነበረ ዕላማታት ከኣ፡ በቲ ኩባንያን መንግስቲ ብዘjሞ ሓውሲ መንግስታዊ ትካላትን፡ ከምዝዕመም ይኸውን። ብሕጊ ክትቅየድን ናይ ወጽኢ ኢድ ምትእትታው ከተወግድን እናኸኣልካ፡ ብኡኡ እናፈራራሕካመሰል ምምስራት ፖለቲካዊ ሰልፍታት ክትክልክል ግን ቅኑዕ ኣይኮነን። ናይ ግዳም ደገፍ ብግሉጽ መገዲ ምርካብ ግን ዘስግእ ኣይኮነን ጥራይ ዘይኮነ፡ ትካላዊ ዓቕሚ ንምድልዳል ክሳብ ሓደ ደረጃ ጠቓሚ እዩዉውን። መንግስቲ፡ ማሕበራት ከም እኒ ሃማደኤን ሃማመተኤን ናይ ወጻኢ ሓገዝኣይረኽባን ዲየን? እንታይ በየናይ መገዲ ነየናይ ስራሕን እዩ እቲ ክውሰን ዘለ ዎ። ውድብ ህግደፍ ከይፈናጨል፡ ኣባላቱ ከይበታተኑ፡ ዝብል ፍርሒ ክህሉ ይኽእል። ሓደ ውድብ ዘይፈናጨል፡ ዝተፈላለየ ርእይቶታት ኣባላቱ ኣብ ሓደ መኣዲን ንናይ ሓባር ዕላማን ኣይካያይዳንኣዕጊቡ ክሳብ ዝኸደ ጥዑይ እዩ። ካብኡ ብዝተረፈ ውልቀሰባት ኮነ ጉድለ ክገድፍ ዎ ይኽእሉ። ብወለንታ እምበር ብሓይሊ ክሕዝ ኣይከኣልን። መንግስቲ ኤርትራ ንተጋዳላይ ብዘይ ድሌቱን ዝጣየሰሉ ኩነታት ከይተመቻዘአን እናጸልጸለ እንከሎ፡ ስራሕ መንግስቲ ንዘይማእመኦ (ተበዲሉ ኮነ ብኻልእ ምኽንያት) ብድሌቱ ክጣየስ ወይ ክፋኖ ንዝደሊ ከኣ ተጋዳላይ ስለዝኾነ ክኽልከል ጸኒሑ። ቅኑዕ ግን ኣይኮነን ብኸምዚ ሓድነት ኣይፍጠርን እዩ። ሓደ ወድብዉውን ካብ ዝኣመነሉ ዕላማን ኣካያይዳን ከልግስን ከንሸራትትን ይኽእል። ንኣባላቱ ድማ ናብ ምፍንጫል ከምርሕ ይኽእል። ውድብ መሳርሒዉምበር ንባዕሉ ዕላማ ስለዘይኮነ ምፍንጫልን ምስማርን ምስ ውሽጣዊ ኩነታትን ኣመዓባብላን ወድባት ዝረአ ታሪኻዊ ተርእዮታት እዩ። ኣብ 1970 ናይ ህ.ሓ. ምፍንጫል ካብ ተሓኤ፡ ኣብ 1987 ናይ ተሓኤ ማእከላይ መሪሕነት (ሳግም) ሓድነት ምስ ህ.ግ. ከም ኣብነታት ክጥቀሱ ይከኣል። ህግደፍ ንኣብ ውሽጡ ዝረአ ፍልልያት ክጻወርን ደሞክራስያዊ ናይ ቃልሲ ባይታ ክፈጥርን እንተዘይኪኢሉ፡ ኣባላቱ ክገድፍ ዎ ይኽእሉ። ምፍንጫልዉውን ከስዕብ ይኽእ። ሃገርን ህዝብን ምምቕቓል ማለትዉዩ ግን ኣይኮነን። በዚ ኮይኑ በቲ፡ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ናይ ምቛም ሕቶ ናይ ህዝቢ መሰል እዩ። ፖለቲካዊ ሰልፍታት ናይ መjሚን መቐየድን ሕጊ ክወጽእ ተወሲኑስ ንድፊ ንርእይቶታት ወሪዱ ኣሎ። እቲ ሕጊ ክጸድቕ ኣለ ዎ። ፖለቲካዊ ሰልፊታት ይjማዶ መዓስ ይjማ ዝብል ሕቶ ግን፡ ነቲ መሰሉ ብወለንትኡ ከረጋግጽ ዘለ ዎ ህዝቢ፡ ማለት ዜጋ ዝግደፍ እዩ። ኣብ ዝመጽእ ናይ 5 ዓመታት ቅዋማዊ መንግስቲ እዋን፡ ምብሓት ስልጣን ብህግደፍ ኣነ ኣይድግፎን። ዋላ ኣብዉዚ ናይ መደመርያ ሃገራዊ ምርጫዉውን ንህግደፍ ዝቃወማ ሃገራውያን ፖለቲካዊ ሰልፍታት (ወላ ዕሸል ይኹና) ክዋሳኣ መሰልን ዕድልን ክወሃብ ኣለ ዎ ዝብል ርእይቶን እምነትን ኣሎኒ። ይከኣል ከኣ እዩ። ህዝቢ ክመምየን ይኽእል እዩ በሃላይ እየ። ናይ ዝሓለፈ 10 ዓመታት ተመኩሮ፡ ብሰፊሕ ተሳትፎን ሓራን ክፉትን ክትዓትን ህዝቢ ብግቡእተገምጊሙ፡ ካብኡ ብዝውሰድ ምህሮታት ንመጻኢ ጉዕዞ ብዝጠቅም መገዲ ከም ንጥቀመሉ ውሕስነት እንተዘይተነጺፉን፡ ንምምስራት ቅዋማዊ መንግስቲ ክዋደዱ ዝግብኦምን ዝከኣሉን ነገራት ኣቐዲምካ እንተዘይተሰሪዑን፡ ሃገራዊ ምርጫ ብምግባር ጥራይ መጻኢ ጽቡቕ ዕድል ተረጋገጽ ኢኻ ማለት ኣይኮነን። መሰል ምቛም ፖለቲካዊ ሰልፍታት ምርግጋጽ ድማ ነዚ ቅድመ መሰናድኦታት ውሑስ ንምግባር ክብድሃ ዕድል ስለዝኸፍት እዩ ኣድላዪ ዝኸውን። ሃገራዊ ምርጫ ጥራይ ንበይኑዕላማ ኣይኮነን። ብዛዕባ ሃገራዊ ሓድነት፡ ብዛዕባ መጻኢ ዕድል ህ.ግ. ድሕሪ ረፈረንዶም፡ ሕቶ ምምስራት ፖለቲካዊ ሰልፍታትን ንዕኡ ተፍቅድ ሕግን፡ መሰጋገሪ መድረኽን ንኸይደናጐ ክግበር ዝግብኦን፡ … ወዘተ ኣብ ዝጠቕሶ ኣርእስትታት። ዋና ጸሓፊ ግዝያዊ መንግስቲ ኤርትራ፡ ሕጂ ፕረሲደንት ኤርትራ፡ ብ10 ሰነ 1992 ኣብ ኣስመራ፡ ምስ ማሕሙድ ኢብራሂም፡ ጋዜጠኛ ናይዉቲ ብእንግሊዝዝሕተም፡ "ኣራብ ኒውስ" ዝተባህለ ጋዜጣ ስዑዲ ዓረብ፡ ካብ ዝገበሮ ቃለ-መጠይቕ፡ ኣብ ጋዜጣ ሓዳስ ኤርትራ ቁጽርታት 1፡2፡3 ናይ 2፡5ን9 መስከረም 1992 ዝተጻሕፈ መልስታት ንኣንበብቲ ንመዘኻኸሪ ከቐርብ ይከኣል። እዚ ክጠቅስ ከለኹ፡ ምስ ግዜ ሓደ ሰብ ርእይቶኡ ክቕይር የብሉን ዝብል እምነት የብለይን። እቲ ምቕያር ርእይቶ ግን ቅኑዕን ቅቡልን ድዩ ኣይኮነን ኢሉ ካልእ ሰብ ርእይቶ ክህበሉ የብሉን ማለት ከኣ ኣይኮነን። ሰውራውያን ዝበሃሉ ፕረሲደንትታት ከም እኒ ሳም ንዮማ ናይ ናሚብያን፡ ሮበርት ሙጋበ ናይ ዚምባብወን፡ ነቲ ኣሚኖምሉን ተመባጽዒምሉን ዝነበሩ፡ ፕረሲደንት ካብ ክልተ እዋን (ነናይ ሓሙሽተ ዓመት) ንላዕሊ ንፕረሲደንትነት ክወዳደር ወይ ክምረጽ ኣይክእልን ዝብል ቅዋም ሃገር፡ ካልኣይ ዕድመ ፕረሲደንትነቶም ክውዳእ ምስ ቀረበ፡ መታን ንሳልሳይን ኪኖኡን ፕረሲደንት ክኾኑ፡ ቅዋም ንክመሓየሽ ጽዒሮም እዮም። እቲ ኣብ ማሕበር ስራሕተኛታት ንጡፍን ተዋሳእን ኮይኑ ፖለቲካዊ ምንቅስቃ መሪሑ ነቲ ንናይ ዛምብያ ፕረሲደንት ኬነት ካውንዳ ንሕልፈት ፕረሲደንትነት ተቓዊሙን፡ ፕረሲደንት ካብ ክልተ እዋናት ንላዕሊ ዕድመ ክህል ዎ የብሉን ዝብል ቅዋም ደጊፉን፡ ናብ ፕረሲደንትነት ዝመጸ ናይ ዛምብያ ፕረሲደንት ዘëሉባ፡ ናይ ክልተ እዋን ናይ ፕረሲደንትነት ዕድመኡ ከኣክል ምስ ቀረበ፡ ፕረሲደንት ንሳልሳይን ኪንኡን መታን ክቕጽል፡ ምምሕያሽ ቅዋም ዝብል ሓሳብ ከምዝብገስ ጌሩ። ብርቱዕ ተቓውሞ ካብ ገለ ሚኒስተራቱን ህዝብን ስለዘጋጠሞ ግን፡ ኣብ መወዳእታ ንሳልሳይ እዋን ንፕረሲደንትነት ከምዘይካየድን ምእንትኡ ኢሉ ቅዋም ከምዘይመሓይሽን ክእውጅ ተገዲዱ። ሕቶ፡- ሰልፍታት ብናጻ ምርጫ ይወዳደሩ እንተኢልና፡ ነቶም ብወያነ ዝድገፉ ተቓወምቲ ክወዳደሩ ንፈቕደሎም ኣለና ማለት ድዩ? እንታይዉዩ ርእይቶኻ? ድሩዕ፡ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ናይ ምምስራት ሕቶ፡ ናይ ህዝቢ መሰልን፡ ካብዉቲ ቅዋም ዘፍቅዶ መስረታዊ ሓርነት ሕልና፡ ምግላጽ ርእይቶ፡ ምንቅስቓስ፡ ምእካብን ምውዳብን ዝበቖለን እዩ (ቅዋም ዓ-19)፡ ዝኾነ ኤርትራዊ ዜጋ ከኣ፡ ምስ ብፕሮግራም ይሰማምዑኒ እዮም ዝበሎም ሰባት(ይውሓዱ ይብዝሑ ብዘየገድስ) ሰልፊ ክምስርት ወይ ናብ ዝተመስረተ ክጽንበር መሰል ኣለ ዎ። ፖለቲካዊ ሰልፍታት ንህዝቢ ብዝያዳ ይጠቅም እዩ ዝብለኦ ፕሮግራም ኣብ ውሽጢ ህዝቢ ብደካ ምጉስጓስ፡ ኣብ ሃገራዊ ምርጫታት ተሳቲፈን (ተወዳዲረን) መንግስታዊ ስልጣን ንምጭባጥ ወይ ምስ ካልኦቶ ተሻሪኽካ ንምሓዝ፡ ብሰላማዊን ደሞክራስያዊ መገዲ ክቃለሳ ስለዘለወን፡ ንኣመሰራርተአንን ኣሰራርሐአንን ዝእዝዝ ሕጊ ክወጽእ የድሊ። ንድሕነት ሃገር፡ ንድሕነት ህዝቢ፡ ንቕዋማዊ ስርዓትን ንሃገራዊ ቅዋምን ክሳብ እተቐበላን፡ ናይ ወጻኢ ሓይልታት መስርሒ ክሳብ ዘይኮናን፡ ብሰላማዊ መገዲን ቅዋማዊ መትከላትን ክሳብ ዝሰርሓን፡ ነዚ ክሳብ ዘውሓሳን፡ እቲ ናይ ፖለቲካዊ ሰልፊታት ሕጊ፡ ዘተባብዕን መሰል ህዝቢ ዘረጋግጽንዉምበር፡ ቀይዲታትን መግትኢታትን ዘብዝሕ ክኸውን ኣይግባእን። ኣባል ህግደፍ ስለዘይኮና፡ ወይ ኣባል ህግደፍ ኔሩ ስለዝገደፎ፡ ወይ ኣባል ካልእ ማሕበርን ውድብን ስለዝነበረ ተባሂሉ መግትኢታት ክግበረሉ ኣየድልን። ከምቲ ናይ ክትመርጽን ክትመረጽን መሰል ሓደ ዜጋ ብዝገበሮ ጉድለት ክንፈግ ዘይብሉ፡ ሰልፊ ናይ ምምስራት መሰሉዉውን ክንፈግ ኣይግብኦን። ንኣብነት ግብሪ ዘይከፈለ ዜጋ ብሕጊ ይቕጻዕ እምበር፡ ናይ ኪመርጽን ክምረጽን ይኹንሰልፊ ናይ ምምስራት መሰሉ ክንፈጎ ኣይግብኦን እብል። ብዝተረፈ ኣብ ስልጣን ዘሎ ፖአልቲካዊ ሓይሊ፡ ደስ ንዘይበሎ ነገር መግትኢ ዓንቀጽ ሓንጺጹ፡ መስረታዊ መሰላትን ሓርነታትን ዜጋታት ክረግጽ ዕድል ክረክብ እዩ። ዝኾነ ዜጋ ወይ ጉጅለ ኣንጻር ህግደፍ ወይ ኣንጻር መንግስቲ ኮይኑ፡ ንዝህቢ ብመስረት ሃገራዊቅዋም ብሰላማዊ መገዲን ሕጊ ፖለቲካዊ ሰልፍታት ኣኽቢሩን ክሰርሕ ክሳብ ዝመረጸ፡ ሰልፊ ናይምቛüም መሰሉ ሕሉው ይኸውን። ሃገራዊ ቅዋም፡ ሕጊ ፖለቲካዊ ሰልፍታት፡ ሓድነት ህዝቢ፡ ድሕነት ሃገር ሰላማዊ ኣገባብ ቃልሲ ዘይቅበልን ናይ ባዕዲ ሓይልታት መሳርሒ ኮይኑ ዕላማታቱ ብዕጥቂ ብረት ከረጋግጽ ዝደልን ወልቀሰብ ይኹን ጉጅለ ግን መሰል ምምስራት ፖለቲካዊ ሰልፊ ክህል ዎ ኣይግባእን እብል። ሕቶ፡- ሃገራዊ ባይቶ ብግቡእ ኣይሰርሕን ኔሩ ትብሉሉ ምኽንያት እንታይ እዩ? ካብ መዓስዉኸ እዩ ደሚሩ እቲ ጸገም? ድሩዕ፡ ካብ ናጽነት ክሳብ እዋን ረፈረንደም ህ.ግ. እቲ መንግስቲ፡ ማእከላይ ሽማግለ ህ.ግ. ድማ እቲ ባይቶ ኮይኖም ይሰርሑን ዝተወርሰ ዝሰርሕ ትካላት ባይቶ ስለዘይነበረን ግዝያዊን ስለዝነበሩን፡ ብዛዕባ ሃገራዊ ባይቶ ክዝረብ ዝከኣል ኣይመስለንን። ድሕሪ ረፈረንደምን ብናይ 19 ግንቦት 1993 ኣዋጅ ቁጽሪ 37/1993 መሰጋገሪ መንግስቲ ኤርትራ ስለዝተኣወደ፡ ሃገራዊ ባይቶ ኤርትራ ቖይሙ፡ ኣቃውምኡን ስልጣኑን ዕማማቱን ከኣ ብዓንቀጽ 4/1-6 ተነጺሩ። እዚ ሃገራዊ ባይቶዉዚ ብግቡእ ሰሪሑዉዶ ኢልካ ክግምገም እንተኾይኑ፡ እንታይ ስልጣንን ዕማማትን ተሓንጺጹሉ ነይሩ? እንታይ ዕላማታትዉከ ክወቅዕ ነይር ዎ? ካብኡ ክንደይ ፈጺሙን ኣይፈጸመን ክጽናዕ ኣለ ዎ። ኣብዉዚ ነዚ ኣርእስቲዉዚ ብዘዕግብ ክትንትን ኣጸጋሚ እዩ። ኣብ ፍሩያትን ኣገደስትን ምህሮ ተወሲዱሎም ድማ ንመጻኢ ናይ ግድን ክፍጸሙ ናብ ዘለ ዎ ም መዳያት ኣተኲርካ ምዝራብ ግን ይከኣል። ዕላማ ሃገራዊ ባይቶ፡ ቅዋማዊ መንግስቲ ኣብ ውሽጢ ኣርባዕተ ዓመታት ክሳብ ዝምስረት ኣብ ዘሎ ናይ መሰጋገሪ እዋን፡ ዝለዓለ ስልጣን ዘለ ዎ ናይ መንግስቲ ኤርትራ ሓጋጊ ኣካል ኮይኑ፡ መሰረታዊ ሰብኣዊ መሰላትን ናጽነታትን ክምዝኸበር፡ ሓድነት ህዝብን መሬትን ኤርትራ ከምዝሕለው፡ ፍትሒ፡ ሰላምን ርግኣትን ከምዝነግስ፡ መነባብሮ ህዝቢ ንምምሕያሽን ማሕበራዊ ኣገልግሎት ንምቕራብን ብኲናት ንዝዓነወ ቁጠባ ንምትንሳእን ዘኽእሉ መደባት ዳግመ ህንጸትን ስምምዓትን ከምዝፈጸሙ፡ ደሞክራስያዊ ትካላት ከምዝህነጹ፡ ንህዝቢ ተሓታቲ ዝኾነ ምምሕዳር ከምዝምዕብል፡ምስ ከባቢን ዓለምን ኣድለይቲ ዝምድናታት ከምዝፍጠሩ፡ ክገብር እዩ። ሓላፍነት ሃገራዊ ባይቶ ድማ፡ ፖሊስታት ምሕንጻጽን ትግባረኦም ምቁጽጻርን፡ ሓድነት ህዝብን መሬትን ልዑላውነትን ኤርትራ ምድላው፡ ፕረሲደንት ምምራጽን ንሱ ብዝኣመመሉ ካቢነ ሚኒስተራት ምቛምን፡ ጸብጻባት ካቢነ ሚኒስተራትን ብኡኡ ዝቐረበ ባደትን ናይ ልምዓት መደባትን ምጽዳቕ፡ ብስም ኤርትራ መሰረታዊ ቁጠባዊ፡ ፖለቲካዊ፡ ናይ ምክልኻልን ኣህጉራውን ስምምዓት ምፍቃድ ወይ ምጽዳቕ፡ ኣብ መደባት ህዝቢ፡ ተሳታፍነት ህዝቢ ዘረጋግጹ ፖሊስታት ምትላም፡ ኣዋጃት ምውጻእ፡ ምቛም መንግስታዊ ሚኒስትሪታት፡ ኮሚሽናት፡ በዓል መዚታትን ኣብያተ ጽሕፈትን ምጽዳቕ እዩ። ንሃገራዊ ባይቶ ዝተዋህቡ እዋናዊ ዕማማት ድማ፡ ሃገራዊ ቅዋም ምንዳፍን ምጽዳቕን፡ ሕጊ ፖለቲካዊ ሰልፊታት ዝነድፍ ኮሚቴ ምቛምን ስርሑ ምክትታልን፡ ሕጊ ፕረስን ካልኦት ንምምስራት ቅዋማዊ መንግስቲ ዘድልዩ ሕግታትን ዝነድፉ ኮሚቲታት ምቛምን ስርሖም ምክትታልን፡ ኮይኑ ብኣቦ-መንበርነት ፕረሲደንት ኣብ ሸሹዱሽተ ወርሒ ምዱብ ኣኼባኡ፡ ከከም ኣድላይነቱ ከኣ ብመጸዋዕታ ፕረሲደንት ወይ ብጠለብ ክልተ ሲሶ ኣባላቱ ህጹጽ ኣኼባ ይገብር። እምበራርከስ ስርሑ ብግቡእ ኣሰላሲሉዉዶ ንዝብል ሕቶ ብኸፊልን ብሓፈሻዊ መገድን ንምምላስ፡ ዕላምኡ ወቒዑዉዶ? ዕማማቱ ክሳብ ክንደይ ኣሳሊጡ? ዝተጠቕመሉ ኣገባብዉከ ዕላምኡ ንምውቃዕ ክሳብ ክንደይ ይሳነ ኔሩ ዝብል ሕቶታት ምምላሽ የደሊ። ኣብ ውሽጢ ኣርባዕተ ዓመታት ቅዋም ከምዝጸድቕ ይግበር እምበር ቅዋማዊ መንግስቲ ከምዝምስረት ኣይገበረን፡ መሰረታዊ ሰብኣዊ መሰላትን ናጽነታትን መሊኡ ተኸቢሩ ክበሃል ኣይከኣልን፡ ሓድነት ህዝብን መሬትን ተሓልዩ፡ ኣብ ሕቶ ማዕርነትን ተሳታፍነትን ግን ክነዓቕ ዘይግብኦ ስምዒታት ኣሎ፡ ህዝቢ ፍትሒ ነጊሱሉ ኢሉ ኣይኣምንን፡ ሰላምን ርግኣትን ከኣ ይጽማእ ኣሎ፡ መነባብሮ ህዝቢ ንምምሕያሽን ኣገልግሎታት ንምዕዛዝን ዝዓለሙ ብዙሓት መደባት ዳግመ ህንጸትንልምዓትን ተሰላሲሎምን ኣፍርዮምንዉኳ እንተኾኑ፡ ሕጂ ግን ልዕሊ ሓደን ፈረቓን ሚልዮን ህዝቢኣብ ሕማቕ ኩነታት ስለዘሎ፡ መነባብሮ ከፊኡ ኣሎ፡ ዳርጋ ኩሉ መንእሰይ ንምክልኻል ሃገር ወፊሩ ንኪጣየስ ይጽበ ኣሎ፡ ደሞክራስያዊ ትካላት ኣይዓንበቡን፡ ምምሕዳራትን ህዝብን ኣይተጠዓዓሙን፡ ምስ ጎረባብቲ ጽቡቕ ዝምድና ኣይተመስረተን፡ ኣብ መደመርያ ተበጊሱ ዝነበረ ጽቡቕ ምስሊ ኤርትራ ኣብ ዓለም ነዊሕ ከይጸንሐ ተደዊኑ ሕጂ ግን ኣብ ምምሕያሽ የምርሕ ኣሎ። ባይቶ ፖሊስታት ንምሕንጻጽን ትግባረኦም ንምክትታልን፡ ባደትን ናይ ልምዓት መደባትን ንምጽዳቕ፡ ናይ ዝተፈላለዩ መዳያት ስምምዓት ንምፍቃድ ወይ ንምጽዳቕ፡ ኣዋጃት ንምውጻእ፡ ካቢነሚኒስተራት ንምቛምን ንምምስራት ላዕለ ዎ ት መንግስታዊ ኣካላት ንምጽዳቕን፡ ከምኡ ከኣ ብስሩዕኣኼባታቱ ንምግባርን፡ ዘኽእሎ ሰብኣዊን ተካላውን ዓቕሚ ኣየማዕበለን፡ ኣኼባታቱ ብስሩዕ ኣየካየደን። ናይ ኲናት ኩነታት እናሃለው ዎ ን ህጹጽ ኣኼባታት ኣይገበረን። ገለ ካብዉዚ ጉድለታትን ሕጽረታትን ነዚ ግዳማዊ ረቛሒታት ዘስዓብ ዎ ዉኳ እንተኾነ ብዙሕ ካብኡ ውሽጣዊን ክፍታሕ ዝኽእል ዝነበረን እዩ። ጠንቁን ሓላፍነቱን ድማ ናብ ምሉእ ባይቶ ዝወድቕእዩ። ክሳብ ሓደ ውሱን ደረጃ ምሉእ እምነት ኣብ ፕረስደንት ኣንቢርካ ሸለል ምባል፡ ሕጽረት ሓበሬታ ምህላው፡ ናይ ግንባርን መንግስትን ስራሓት ምድባላቕ ሰሪ ምትእምማን ተቢዕካ ዘይምቅዋምን ነሓፊነት ምስዕራርን፡ … ወዘተ ገለ ካብዉቶም መበገሲታት ድኻም ሃገራዊ ባይቶ ኮይኖምክጥቀሱ ይከኣል። ሃገራዊ ባይቶ ኣየጽድቖዉምበር ባደትን ናይ ልምዓት መደባትን ካልኦትን ኣይነበሩን ዲዮም ዝብልሕቶ ክለዓል ይኽእል እዩ። ባደት ኮነ ናይ ልምዓት መደብ ብመሰረት ናይ ሃገር ናይ ልምዓት ስትራተጂ ቀዳምነታት ሒዞም ዝስርዑ ናይ ዓመትን ብዙሕ ዓመታትን ስራሓት ብውሳነንን፡ ንምትግባሮም ዘድሊ ካብ ውሽጥን ግዳምን ክርከቡ ዝኽእሉ ጸጋታት (ሰብኣዊ፡ ንዋታውን ገንዘባዉውን)ምምቕራሕን ማለት እዩ። ክንደይ ጸጋታት ናብ ምክልኻል፡ ክንደይ ጸጋታት ናብ ማሕበራዊ ኣገልግሎታት ክስላዕ የድሊ? ድሩትነት ናይ ጸጋታት ስለዘሎ ኣየናይ መዓስ ይግበር? ፈጻሚ ኣካል ወይ ፕረሲደንት ካብ ሓደ ናብ ካልእ ብዊንትኡ ከየመዛብል ድማ መቖጻጸሪ ኣገባብ ምትእትታውናይ ሃገራዊ ባይቶ ሓላፍነት እዩ። ቁጠባና ድኹም ኣታዊታትና ድማ ዘይንቡይ ስለዝነበረ፡ ብኸምኡ ክሰርሕን ብባይቶ ክጸድቕን ኣይከኣልን ነይሩ ክበሃል ኣይከኣልን። ንመደመርያ ውሑድ ዓመታት ናይ መምሃሪ መስርሕ ኮይኑ፡ ደሓር ግን ብግቡእ ክትግበር ዝነበሮ እዩ። ብዝተረፈ ሓላፍነት ሃገራዊ ባይቶ ብፈጻሚ ኣካል (ሚኒስትሪ ፋይናንስ ወይ ፕረሲደንት) ተሓዲጉ እዩ ጸኒሑ። ሓጋጊ ኣካል ንፈጻሚ ኣካል ዘለ ዎ ናይ ምቁጽጻር ሓላፍነት ድማ የዳኽም። ንሓጺር ናይ መስጋገሪ እዋን ተባሂሉ ሸለል ስለዝተባህለን ሕጂ ከም ተመኩሮ መምሃሪ ኮይኑ ክውሰድ ስለዝከኣልን እምበር፡ እቲ ዝዓበየ ጸገም መራሒ መንግስቲ፡ ፕረሲደንት፡ ናይ ሃገራዊ ባይቶ ኣቦ መንበር ክኸውን ኣይነበሮን። ባይቶ ከኣ ብደካ ውሽጣዊ መምርሒ ስራሕ ምውጻእ፡ ግዝያውያንን ቀወምትን ኮሚቲታት መስሪቱ፡ ንፖለቲካውን ዲፕሎማስያውን፡ ማሕበራውን ቁጠባውን፡ ምክልኻልን ድሕነት ሃገርን፡ ሕጋውን ምምሕዳራውን ከምኡውን ሰብኣዊ መሰልን ጉዳያት ብኪኢላታትን ተሳትፎ ህዝብን እናጽንዓ ንውሳነ ባይቶ ዘቕርባ ጌሩ ኪሰርሕ ነይር ዎ። ኣብ ሸሽዱሽተኣዋርሕ እሞ ንሱ ከኣ እናተመጠጠ ዝናዋሕ ኣኼባታት ዘይኮነ፡ ብደካ ኣብ ዓመታዊ ዕረፍቲ ብቐጻሊ እናተኣከበ ጉዳይ ሃገር ዝዝትን ኣገደስቲ ሕግታት ዝውስንን ክኸውን ነይር ዎ። ሕጂዉውን ናብ ሓቀኛ ቅውማዊ ስርዓት ክንሰጋገር እንተኾይንና፡ እዝን ካልእ ንቅዋማዊ ስርዓት ክዋደድ ዝግበኦ ነገራትን ከሎ ጌና ክፍጸም የድሊ። ብዘይ ብቑዕ ምኽንያት ፈጻሚ ኣካል ንትግባረ እዞም ተደለይቲ ነገራት መታን ከየደናጕን ከይዕንቅፍን ሃገራዊ ባይቶ ዋላ ግዝያዊ ኣቦ-መንበርን ኮሚተታትን ኣቚሙ ብተሳትፎ ህዝብን ክኢላታትን ክሰርሓሉ ዘድሊ ይመስለኒ። ሕቶ፡- ኣብ ውሽጢዉዚ ዓሰርተ ዓመታት ብዙሕ ናይ ሚኒስተራት ምቅይያር ተጌሩ። ሃገራዊ ባይቶ ከጽድቖ ኔር ዎ ዶ? ናይ ብቕዓት ጸገም ስለዝነበረ ዲዩ ወይስ ኻልእ ምኽንያት ነይሩ? ድሩዕ፡ ካቢነ ሚኒስተራት ብፕረሲደንት ተኣሚሙ ብሃገራዊ ባይቶ ይቐውም (መሰጋገሪ ቅዋም መንግስቲ ኤርትራ) ቀዳማይ ካቢነ ሚኒስተራት ኤርትራ ድማ ብኸምኡ ቖይሙ። ኣብ መንጎ ምዱብ ኣኼባታት ሃገራዊ ባይቶ፡ ፕረሲደንት ንሓደ ወይ ዝያዳ ሚኒስተር/ራት ካብ ስራሕ ደው ከብልን፡ ኣብ ዝመጽእ ምዱብ ኣኼባ ሃገራዊ ባይቶ ብምጽዳቕ ሃገራዊ ባይቶ ክትክእን/ኡን ይከኣል። ኣብ ተመክሮና፡ ብሸለልትነት ሃገራዊ ባይቶ፡ እዚ ኣገባብዉዚ ኣይተሰርሓሉን። ስሩዕ ግዜ ኣኸባታትዉውን ኣይተኸበረን። ዕድመ መሰጋገሪ መንግስቲ ካብ ዓርባዕተ ዓመት ክነውሕ ስለዘይንበሮ፡ ኣብ ውሽጢ ኣርባዕተ ዓመት ሚኒስተራት ምቅይያር ኣይድገፍን። ካብ ኣርባዕተ ዓመት ንላዕሊ ምስ ተመጠ ግን፡ ሚኒስተራት ጥራይ ዘይኮነ ፕረሲደንትዉውን ዘይቕየረሉ ምኽንያት እኮ የለን እዩ። ቦታ ፕረሲደንት ወይ ፕረሲደንት መሎኮታዊ ኣይኮነን። ኣብ ከም ናይ ሕብረተሰብና ማሕበራዊ ኣቃውማን ደረጃ ምዕባለን ንፕረሲደንት ኮነ ንሚኒስተርዝሕጸ ሰብ ኣብ ብቕዓት ጥራይ ክምርኮስ ኣለ ዎ ክበሃል ኣይከኣልን። ብቐንዱ ፖለቲካዊ ሕርያ እዩ። ነቲ ብዙሕነት ናይ ሕብረተሰብ መታን ከንጸባርቕ፡ ኮነ ኢልካ ሃይማኖት ከባብን ጾታን ኣብ ግምት ምእታው የድሊ። ንሞዛይካዊ መልክዕ ዘይኮነ ግን፡ ብብቑዓት ካብዉቶም ዝተፈላለዩ ኣብ ግምት ክኣትዉ ዘለ ዎ ም ረቋሒታት መሰረት ብምግባር ክኸውን የድሊ። ኣብዉዚ ዝሓለፈ ናይ ሸውዓተ ዓመት ተመኩሮና፡ ናይ ሚኒስተራት ምቅይያር ተጌሩ እዩ። ብምጽዳቕ ናይ ሃገራዊ ባይቶ ዘይምዃኑ ርዱእዉኳ እንተኾነ፡ ኣብ ልዕሊ ፕረሲደንት ብዝነበረ ክቱር እምነት እቲ ሕጋዊ ሕቶታት ኣይለዓልን ኔሩ። ዕቃበታትን ትዕዝብቲታትን እናሃለወን እናዕበየ እናኸደን ከሎዉውን። ምስ ሕቶ ኲናትን ሰላምን ዝተፈጥረ ስግኣታትን ግን ዕውር እምነት ኣብ ሕቶምልክት ክኣቱ፡ ስድራቤታዊ ኣሰራርሓ ዘየዋጽእ ኮይኑ ሕጋዊ ኣሰራርሓታት ክድለ፡ ንድሕሪት ተመሊስካ ብግርህነት ተታሒዙ ዝነበረ ጉዳያትዉውን ብነቐፈታዊ ዓይኒ ክረአ፡ መጻኢ ጉዕዞ ከኣ ድሓር ከየጣዕስ ውሑስ ባይታ ከምዝንጸፈሉ ክግበር፡ ተደልዩን ተደሚሩን። ቀደም ተዘሪቡሉ ዘይፈልጥ መቅይያራት ኮነ ምድስካላት፡ ደሓር ግን ኣብ ባይቶ ምስ ዝተጋህዱናይ ኣረኣእያ ፍልልያት ክመጹ ንዝደመሩ ለውጢታት ክዝረበሉ ደሚሩ። ንናይቶም ውልቀሰባትጥቕምን ስልጠናን ዘይኮነ፡ ኪኖኡ ዝኸይድ ጠንቂ ስምብራትን ከምዘለ ዎ እናበርሀ ብዝያዳ እናኣሰከፈን ስለዝመጸ ብዛዕባ ሸለል ይበሃል ንዝነበረ ምቅይያራት ዘይምዝራብ ክጣዕስን ተቓውሞ ከስዕብን ደሚሩ። ኣብ ቅድሚ ኣደራዕ ወሪድ ዎ ዘሎ ህዝቢ ብዛዕባ ኣብ መንግስቲ ዝርከቡ ሓለፍትን ሕቶ ሓላፍነታትን ምዝራብ፡ ብዛዕባ ስልጣን ምድላዪን ተኸሊእካ ምኹራይን ጌሩ ስለዝግለጽ፡ ንክትዛረበሉ ዘሰክፍዉኳ እንተኾነ፡ ኪኖ እቶም ውልቀሰባት ዝኸይድ ትርጉም ስለዘል ዎ ፡ ክዕበጥ ኣይጽቡቕን እዩ። ብውሑዱ መምሃርን መለበምን ክኸውን ይግባእ። ሎሚ ጽባሕ ወያነ ወራር ክኸፍት እዩ ተባሂሉ ትጽቢት እናተገብረ፡ ወያነ ጸላእቱ ዝኾኑ ኣብ ማእሰርቲ ዝነበሩ ክኢላታት ኣባላት ደርግ ፈቲሑን መተባብዒ ሂቡን ኤርትራ ንምስዓር ኣብ ኲናት እናሰለፈ፡ ህዝቢ ኢትዮጵያ ዋላ ንውሉድ ወለዶ ኣብ ዕዳን ዕድዕዳን ይእቶ ብዘይገድስ ወያነ ዶላራት ጫሕ እናበለ ወጻእተኛታት ክኢላታት መርሰነሪታት እንውፈረ፡ ኩሎም ምኩራት ወተሃደራዊ ኪኢላታትና ናብ ዓውዲ ኩናት ከም ዝዋፈሩ ምግባርን፡ ወጻእተኛታት ክኢላታት ምዕዳግ/ምክራይን እኳ ይትረፍዉምበር፡ ብናይ ቅድሚ ሰለስተ ዓመት ጉዳይ ኣሳቢብካ፡ መኸተና መታን ክሕይል ኣካያይዳን ንኽመዓራረ ተቓውሞ ስለዘረኣየ፡ ንደነራል ሓለቃ ስታፍ ምድስካል፡ ናይ ውልቀሰብን ናይ ስልጣን ሕቶን እዩ ኢልካ ጥራይ ክሕለፍ ኣይከኣልን። ተመዛቢሉ ንዘሎ ህዝቢ ዘድልዮ ህጹጽ ረድኤት ክሕግዛ ጻውዒት ዝተገብረለን ዘይመንግስታውያንውድባት (ሞሐሠዘ)፡ ከም ናይ ቅድሚ ሕጂ ብሃንደበት ከይትሰጉና ንዓና ዝምልከት ፖሊስኹም ብጽሑፍ ሃቡና ይብላ ስለዘለዋ፡ የድሊ እዩ ዝበሃል ርእይቶ ስለዝሃበት ሓላፊት ኮሚሽን ረድኤት ስደተኛታትን ኤርትራ ካብ ስርሓ ክትቅየር ውልቃዊን ናይ ስልጣን ሕቶን እዩ ኢልካ ጥራይ ክሕለፍ ኣይከኣልን። ካልእዉውን ብዙሕ ከምኡ ተራእዩ እዩ። ኣብ ካልእ ግዜ ኔሩ እንተዝኸውን ዕቃበታትን ትዕዝብታትን እናሃለወካ ኣይምተዘርበሉን። ኣብዉዚ እዋንዉዚ ግን ንኩነታት ህዝቢ ብዛዕባ ዘደሊ ኣገዳሲ ጉዳያት ስለዝኾነ፡ ናይ ግድን የዛርብ። ሃገራዊ ባይቶ ከጽድjዉኳ እንተለ ዎ ፡ ፕረሲደንት ሚኒስተራትክቕይርን ዝኾነ ካልእ ምኽንያት ክህብ ስለዝኽእልን ግን፡ ንትዕዝብቲ ዝተርፍ ይኸውን። ኣብ ሃገራዊ ትካላት፡ ብዙሕነት ሕብረተሰብና ንምንጽብራቕ፡ ብደካ ፖለቲካዊ ሕርያ፡ ካብ ኩሉ ወገናት ብቕዓት ከምዝጥረን ከምዝህሉን ንምግባር፡ ብውጥን ዕድላት ምኽፋትን ምትብባዕን ከድሊእዩ። ኣብዉዚ ዝሓለፈ 10 ዓመታት ብደካ ፖለቲካዊ ሕርያ፡ ኣብ ማእከላይን ካልኣይን ላዕላይን ደረጃታት ካብ ዝርከቡ ተመሃሮ ብሄር፡ ሃይማኖት ጾታን ኣብ ግምት ብምእታውን ብፍሉይ ቖላሕታን ሓገዝን ናብዉተን ኣገደስቲ ሃገራውያን ትካላት ዋላ (ሰራዊት) ንምምልማል ክሳብ ክንደይ ወፍሪ ጌርና ፍሬኡ መዓስ ንጽበን ክንግምግም የድልየና እዩ። ምኽንያቱ ንሓዋሩ እቲ ፖለቲካዊ ሕርያ ብመምዘኒ ብቕዓትን ኪስነ ስለዘለ ዎ ብደረጃ ሚኒስተራት ከይተረፈዉውን። ሕቶ፡- ብሰንኪ ኩናት ምስ ወያነ ዘጋጠመ ጸገምን ጠንቁን እንታይ እዩ ትብል? ድሩዕ፡ መስዋእቲ፡ ምምዝባል፡ ዕንወት … ክንድዚዉዩ ኢልካ ክጽብጸብ ኣይከኣልን። ዘስካሕክሕን ስምብራቱ ንነዊሕ ዝጸንሕን እዩ። ክትዝርዝረሉ ዘይኮነ፡ ኣብ ምፍትሑ ክትሕግዞ እዩ ትጽቢት ዝግበር፡ ተመዛቢሉ ዘሎ ህዝቢ ዓዱ ተመሊሱ መነባብሮኡ ከመሓይሽ፡ ከቲቱ ዘሎ መንእሰይ ቀልጢፉ ዝጣየሰሉ ኩነታት ክፍጠር፡ ድሕሪ ሕጂ ህዝብና ኲናት ዘይርእየሉ ኩነታት ክመጽእ ይድለ ኣሎ። ንምቅላሉን ንምፍትሑን ከኣ ብርቱዕ ጻዕሪ፡ ብዓቢኡ ድማ ሰላምን ምርግጋእን ክሓትት እዩ። ሓቀኛ ቅዋማዊ ስርዓት ከኣ ምዘëእ ኩነታት ክፈጥር ይኽእል። ጠንቁ ናይ ወያነ ወራር እዩ። ናትና ድኻም ግን ብግቡእ ክግምገም ዝግብኦ እዩ። ሕቶ፡- ንናይ ደገ ማዕከናት ዜና ሓበሬታ ካብ ምሃብ ተjጢብኩም ከምዘለኹም ይዝረብ። ንምንታይ ከምኡ ኮይኑ? ድሩዕ፡ እቲ ጉዳይ ንህዝብና ስለዝምልከት። ሕቶ፡- ሕራይ፡ እዚ ምንቅስቓስኩም ብኸመይ ደሚሩ? ዝመርሖ ሰብዉከ ኣለ ዎ ዉዶ? ድሩዕ፡ ከም ኣባልት ማእከላይን ሃገራውን ባይቶታት ሓድሽ ነገርን ሓዲሽ ምንቅስቓስን ኣላዓዒልናኣሎና ክብል ኣይክእልን። ኩሉ እቲ ነልዕሎ ዘሎና ሕቶታትን ርእይቶታትን ናይ ውድብ ሕቶታትን ርእይቶታትን እዩ። ብዕትበትን ጭቡጥ ስጉምቲታት ብምውሳድን ከተተግብሮ ናይ ምጽዓር ሕቶ ጥራይ እዩ ዝመስለኒ። ብተፈላለየ ምኽንያታት (ድኽመት እዩ) ክንሰርሓሉን ክንቃለስሉን ዝነበረናዉምበር፡ ናይ 15 ሰባት ፍሉይ ኣደንዳ ኣይኮነን። ናብ ቅዋማዊ ስርዓት ናይ መሰጋገሪ ኣገዳሲ (ሆሦሕሩሕሆሃማ) እዋን ስለዝኾነ ግን፡ ብትብዓት ክንገጥሞ ዘለና ኮይኑ ረኺብናዮ ኣሎና። ህዝብና ሓቀኛ ቅዋማዊስርዓት ተኪሉ ክንርኢ ስለንደሊ። እቲ ጉዳይ ተመኻኺርካ ዝተበገሰን፡ ኣብዉዚ ኣዋንዉዚ እዩ ነቂሉ ዘይትብሎን ኮይኑ እናተዋህለለንኣብ ልዕሊ ህዝቢ ዝተንጠልጠለ ኣስጋኢ ኩናታን ዝወረደ ጸገማትን ዝደረኾን ተርእዮ እዩ ክብል እደፍር። ናይ ነብሰ ነቐፈታን መብጻዓ ምሕዳስን ተርእዮ እዩዉውን። ናይ ማእከላይን ሃገራዊን ባይቶታት ኣካል ምበር ዝተፈልየ ስለዘይኮነ፡ ከም ፍሉይ ኣካል ክትዛረበሉን ክውሰድን ኣይከኣልን። ናይ ዘይተዛረቡ ኣባላት ማእከላይ ሃገራውን ባይቶታት ናይ ካድረታትን ኣባላት ውድብ፡ ከምኡ ከኣ ናይ ህዝቢ ድሌት ስለዘሎን ድማ ናይ ፍሉያት ሰባት ጌርካ ክውሰድ ኣይግብኦን። ሕቶ፡- ተራ ናጻ ፕረስ ሃገርና ከመይ ትግምግሞ? ድሩዕ፡ ኣብ ሃገርና ብሕታዊ ፕረስ፡ ሓደ ወልዶ እዩ ዘሎ፡ ሰብኣውን ትካላውን ዓቕሙ ጌና ትሑት እዩ ዘሎ። ብናይ መንግስታዊ ፕረስ ተዓብሊሉን ተዓፊኑን ስለዝጸንሐ፡ ሕጂ ይብገስ ኣሎ። ንምዕባለኡ ክሕግዝ ዝኽእል ጉዳያትን ዕቑር ዓቅምን ስለዘሎ ግን ትስፉው እዩ። ኣብዚ እዋንዉዚ ዝረአ ዘሎ ስምዒታውን ዘለፋ ዝተሓወሶን ዘረባታት(ካባና ደሚርካ) ቀስ ብቐስዘፍ ክብልን፡ ብእርኑብን ንርእይቶታት ጥራይ ብነቐፌታውን ሃናጽን መገዲ ዝርኢን ጽሑፋት፡ እናተተከአ ክኸይድን እዩ። ብሕታዊ ፕረስ፡ ኣብ ምዕማቝ ደሞክራሲን ምምዕባል ፖለቲካዊ ባህልን ኣገዳሲ ተራ ስለዘጻወት፡ ናይ መንግስቲን ብሕታዊ ክፋልን ቖላሕታን ደገፍን ከድልዮ እዩ። ምምዕባሉን ምድልዳሉን ብውሽጣዊ ትሕዝቶ ጥራይ ስለዘይከኣል፡ ከምዉቲ መንግስትን ማሕበራት ሓፋሽን ዓቕመን ንምምዕባል ብግሉጽ መገዲ ናይ ወጻኢ ሓገዝ ዝሓታን ዝረኽባን፡ ብሕታዊ ፕረስዉውን ካብ ከምኡ ሓገዝ ክጥቀም ዝኽእልን ዘለ ዎ ን ኮይኑ ይረኣየኒ። ኩሉ ግዜ ብፍላይ ከኣ ኣገዳሲ ነጥቢ መቐይሮ ኣብ ዝኾነ ናብ ቅዋማዊ ስርዓት መስጋገሪ እዋን፡ ህዝቢ ብናጻ ርእይቶኡ ክህብን፡ ንመጻኢ ጉዕዞኡ ኣዝዮም ጸለውቲ ኣብ ዝኾኑ ጉዳያት ብክፉትከመያየጥን፡ ስለዝግባእ ናጻ ፕረስ ኣገዳሲ እዩ። ብዝኾነ ይኹን ምስምስን ስልበጣን ክዕፈን ከኣ ኣይግባእን። ኣብ መወዳእታ ክትብሎ ትደሊ ነገር እንተሎ፡ ዕድል ክንህበካ? ድሩዕ፡ እዚ ኩነታትዉዚ ንህዝቢ ኣሻቒል ዎ ምህላዉ ይሰመዓንን ከምኡ ምዃኑ የሕዝነንን። ህዝቢኪሻቐል ኣይንደሊን ኢና። ካብዉዚ ኩሉ ሽግር ወጺኡ ሎሚ ህዝቢ ኤርትራ ቅሳነት ኪስእን ኣይግባእን። ኣይ ኢዱን እዩ። ከምኡ ኪኸውን የብሉን። እቲ ተፈጢሩ ዘሎ ፍልልይ ኣብዉዚ እዋንዉዚ ከጋጥም ዘይክእል ዚነበረ ኣይኮነን። ንህዝቢ ዘሻቕሎ ዘሎ ግን ናብ ጎነጽን ዘየድሊ ሓይሊ ምጥቃምን ከየምርሕ እዩ። ከምኡ ከይከውን ንሕና ሕጋዊ ሰላማዊን ዘተኣዊን መንገዲ ጥራይ ኢና ኪንጥቀም ጸኒሕናን ኪቕጽል ንደልዮን። ሰራዊታና ብደካ ሃገራዊ ኣገልግሎት ክሳብ ሕጂ ተጋዳላይ ዚሕመረቱ ኮይኑ ስለዚጸንሐ ኣብ ፖለቲካዊ ህይወት ሃገር ጸግዒ ውድብ ሒዙዉኳ እንተኾነ ንቕዋም ዚምእዘዝን፡ ኣብ ፖለቲካዊ ፍልልያት ውሽጢ ሃገር ከምሃገራዊ ትካል ኢዱ ከእቱ ስለዘይብሉን፡ እዚ ዘሎ ፍልልይ ናብ ጎነጽን ሓይሊ ምጥቃምን ከምርሕ ኣይክእልን። ኣይግባእን ከኣ። ፕረሲደንት ካብ ሕጊ ወጺኡ ነዚ ዘሎ ናይ ኣረኣእያ ፍልልይን ሰላማዊ ተቓውሞን ብጎነጽ ወይብኻልእ ኣመሳሚሱን ጉልባብ ገይሩን ኪድርቁስ ኪፍትንን ኣይግባእን። ብምምይያጥን ክፉት ዘተንጥራይ ዚፍታሕ እዩ። ባዕሉ ብሕጊ ኪሕዞ እንተኾይኑ ከኣ፡ ባዕሉ ከሳሲን ፈራዲን ክኸውን ከምዘይክእል ኪበርህ የድሊ። ህዝቢ ተዓዛባይ ኪኸውን ስለዘይብሉ፡ ከምዉቲ ቅድሚ ሕጂ ኣብ ሞንጎ ደብሃን ሻዕብያን ኪዓርቕዝጸዓረን ኣገዳሲ ተራ ዝተወጻወተን ሕጂዉውን ሓላፍነት ኣለ ዎ። ኣብ መንጎ መንግስቲ ኤርትራን ኢትዮጵያን (ውግእ ወያነ) ሰላማዊ ፍታሕን ዕርቂን ንኽርከብዉኳ ብመራሕቲ ሃይማኖቱ ዝጸዕረ፡ ናይ ውሽጡ ሽግር ንምፍታሕ እሞ ከኣ ልዑል ሓላፍነት ኣለ ዎ ኢለ እኣምን። የቐንየልና ድሩዕ ድሩዕ፡ የቐንየለይ	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/docs/5234-august-13-2001
ምስጋና ካብ ስድራቤት ብምኽንያት ዕረፍቲ ኣቦይ ተስፋጊዮርጊስ ብዓታይ	ብምኽንያት ዕረፍቲ ኣዚና እነፍቅሮን እነኽብሮን ኣቦና ኣቦይ ተስፋግዮርጊስ በዓታይ፡ ብኣካል ኣብ ቤትና መጺእኩም፡ ከምኡ እውን ብዝተፋላለየ መንገዲ ናይ ሓዘንና ተኻፈልቲ ብሙዃን ዘጻናናዕኩሙና ኣሕዋትናን ፈተውትናን፡ ስለቲ ዘርኣኹሙና ሕውነትን ፍቅርን ሕሰም ኣይትርከቡ እናበልና ብልቢ ነመስግን ኣሎና። ክቡር ወላዲና ካብ ግዜ ጣልያን ጀሚሩ ብዙሕ ክርኢ ዝተዓደለ ናይ ዕድመ በዓል ጸጋ እዩ። ኣብዚ ልዕሊ 100-ዓመት ሓሊፉ ዝኸይድ ጉዕዞ ድማ ብብዙሕ ናይ ሕይወት ተመክሮ ዝሕለፍ ከም ሙኻኑ መጠን፡ ብብዙሕ ናይ ሕይወት ፈተና ክትሓልፍ እትግደደሉ ናይ ሕይወት መስርሕ እውን እዩ። ክቡር ኣቦና ግን ኣብ ፍርሓት እግዚኣቢሄር ዝተሰረተ ብዝነበሮ ጽኑዕ እምነት ምስ ኩሉ ፍቅርን ሰላምን ሓዲጉ እዩ ዝኸደ። ኣቦና ካብ ንኣሽቱና ኣቲሒዙ ደጋጊሙ ነንሓድሕድኩም ተፍቀሩ፡ ምስ ኩሉ ከኣ ተፋቀሩ፡ ፍቅሪ እንተሎ ሓጎስ ኣሎ ሓጎስ እንተሎ፡ ጥዕና ኣሎ፡ ሃብቲ ማለት ፍቅሪ እዩ እናበለ የዕብዩና። እታ እነፍቅራ ክብርቲ ኣዴና ወይዘሮ ሓረጉ ቀሺ ዑቅባዮሃንስ ካብ ትዓርፍ 28-ዓመት ኮይኑ። እዚ ንሓደ ሓዳሩ ዘፍቅር ኣቦ-ስድራ ብቀሊል ክስገር ዝኽእል ፈተና እዩ ዝብሃል ኣይነበረን። እቲ ረዚን ልቦናን ትዕግስትን ዝተዓደለ ኣቦና ግና ነዚ ከም ምኽንያት ተጠቂሙ ናብ ዓለም ኣቢሉ ክጥምት ኣይደለየን። ስለዚ እውን ንእግዚኣቢሄርን ንኪዳኑን እሙን ኮይኑ ምድራዊ ጉዕዝኡ ፈጺምዎ። እሞ ኣንቱም ኣጆኹም ተጻናንዑ፡ ኣቦይ ባዓታይ ኣቦኹም ጥራይ መኣስ ኮይኖም፡ ጽላልኩም ጥራይ መኣስ ኮይኖም፡ ንዓና እውን ኣቦናን ጽላልናን ጽላል ዓዲ ኢዮም ነይሮም፡ መንግስተ ሰማይ የዋርሶም እናበልኩም ዘጻናናዕኩሙና፡ ምጽንናዕኩም የጻናናዓና ኣሎ እሞ ደጊምና ደጋጊምና ብልቢ ነመስግነኩም። ስድራቤት	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/obituary/5165-2019-07-01-03-58-45
ሚኒስተር ፋይናንስ ነበር ኣቶ ብርሃነ ኣብርሀ፡ ሎሚ ንጉሆ ሓይልታት ጸጥታ ጨውዮም ኣበይ ከምዝወሰዱዎ ከምዘይፍለጥን	ክቡር ተጋዳላይን ሚኒስተር ፋይናንስ ነበር ኣቶ ብርሃነ ኣብርሀ፡ ሎሚ ንጉሆ ምስ ወዱ ክቆርስ ኢሉ ምስወጸ ሓይልታት ጸጥታ ጨውዮም ኣበይ ከምዝወሰዱዎ ከምዘይፍለጥ ካብ ውሽጢ ሃገር ዝተረኸበ ሓበሬታ የረጋግጽ ክቡራት ኤርትራውያን፦ ሎሚ ኣብ ህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ክቃላሕ ንሰምዖ ዘለና ትርጉም ኣልቦ ናይ ሰላም ስምምዕ፡ ክምቲ ብዙሓት ኢትዮጵያውያን ናይ ሕልና እሱራት ኣብዚ ቀረባ እዋን ዝተፈትሑ፡ ኣብ ኤርትራ ድማ እዚ ስርዓት ንዝሓለፍ ብዙሓት ዓመታት ብዘይ ክስን ፍርድን ኣብ ቀይዲ የእቲዎም ዝጸንሐ ከም እኒ ክቡር ተጋዳላይ ቢትወደድ ኣብርሃን ኣባላት ጉጅለ 11፣ ጋዜጠኛታትን ካልኦት ብኣሽሓት ዝቁጸሩ ናይ ሕልናን ናይ እምነት እሱራትን ሎሚ ይፍትሑ ይኾኑ ዝብል ተስፋ ኣብ ብዙሓት ኤርትራውያን ሃገራውያንን ደለይቲ ስላም ማሕበረሰብ ዓለምን ትጽቢት ክግበር ጸኒሑ እዩ። በቲ ሓደ መንጽር ጉጅለ 11ን ጋዜጠኛታትን ካብ ዝ እሰሩ ድሮ ጽባሕ ዕለት 18 መስከረም መበል 17 ዓመቶም መሊኦም ሃለዋቶምን ድሕነቶም ኣብ ዘይተረጋገጸሉ ሃዋሁ ብሓዘን ንዝክሮም ኣለና። ንዘለዎ ተወሰኮ ክምዝበሃል ግን፡ ወዮ ኣብ ፎቆዶ ሃገራት ሃዋርያ ሰላም ብዝብል ኣፍልቡ ብወርቂ ዘግይጽን ዝሽለም ዘሎን ዕሉል ውልቀ መላኺ ኢሳያስ ኣፈወርቂ፡ ነቲ "ሃገረይ ኤርትራ" ዝብላ ክልተ መጽሓፍቲ ዝደረሰን ብድምጹ በዳሂ ሕቶታት ንኢሳያስ ዝሓተተን ንመላእ ህዝቢ ኤርትራ ድማ ንዘይተርፍ ለውጢ ቅልጽሙ ኣተሓባቢሩ ብሓንሳብ ክቃለስ ሃገራዊ ጻውዒት ዘቅረበን ሓውና ክቡር ተጋዳላይን ሚኒስተር ፋይናንስ ነበር ሎሚ ንጉሆ ንክቆርስ ኢሉ ምስ ወዱ ምስ ወጸ ብሓይልታት ጸጥታ ተጨውዩ ክምዝተወሰደን ኣበይ ከምዘሎ እውን ከምዘይፍለጥን ካብ ውሽጢ ሃገር ዝበጽሓና ጽጹይ ሓበሬታ የረጋግጽ። ብዓልቲ ቤቱን ኣደ ኣርባዕተ ደቁን ተጋዳሊት ኣልማዝ ሃብተማርያም እውን ወድኺ ዓዲ ገዲፍ ከይዱ፡ ተሓባቢርክዮ ኢኺ ኢሎም ካብ ዝኣስሩዋ ኣስታት ሓደ ዓመት ኮይኑ ኣሎ። ክልቲኦም ዝወለዱዎም ኣርባዕተ ደቆም ብዘይ ኣደን ኣቦን ተሪፎም ኣለው። ክቡራት ኤርትራውያን፦ ነዚ ናይ ሓውናን ኣያናን ብርሃነ ኣብርሀ ተባዕ ውሳነን ተባዕ ስጉምትን ተኸቲልና፡ ህዝብና ሓራ ከነውጽእ፡ ነቲ ውልቀ መላኺ ክንብድህን፡ ኣሰሩ ክንስዕብን ኣትሪረ ይምህጸነኩም። ጅግና ታሪኽ ይሰርሕ እንበር ኣይነብርን እዩ! ኤልሳ ጭሩም ኣካያዲት ሓልዮት ሰብ ኣዊ መስላት - ኤርትራ ለንደን፡ ዓዲ እንግሊዝ 17 መስከረም 2018	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/zena/5139-2018-09-18-03-13-33
ንደመር ብኣምሓርኛ፡ ንጥፋእ ማለት'ዩ ብትግረ።	ንደመር ብኣምሓርኛ፡ ንጥፋእ ማለት እዩ ብትግረ። ኣትላንታ ጆርጅያ ካብ እዛ ክነብረላ ዝተዓደልኩ "ብሚዛነይስ ገነት" ከተማ ቻርሎት ሰሜን ኣመሪካ ብመኪና ኣርባዕተ ሰዓት ዝወስድ ርሕቀት ኢያ ትርከብ። ስለ ዝኾነ ድማ ቀብሪ መርዓ ሓዘን ዝመስል ምብጻሕ እንከጋጥም፤ ናብ ኣትላንታ ኣንጊህካ እንተ ገሽካ፡ ምሕዳርካ ናብ ቻርሎት ምምላስ ዝመስል እዩ ናብራናን ጉርብትናናን። እዛ ትማሊ ቐዳም ነሓሰ ኣርባዕተ ዝኸድኩዋ መገሻ ግን ንኤርትራውነት ብዝምልከት ፍልይ ዝበለ ትምህርትን ነጸብራቕን ክርእን ክሰምዕን ዝተጸበኹላ ፈስቲቫል ኤርትራ ኣትላንታ 2018 ንምስታፍ ኢዩ ኔሩ። ፈስቲቫል ኣትላንታ 2018. መደብ ፈስቲቫል ካብ ዓርቢ ክሳዕ ሰንበት እዩ ተሰሪዑ። ንኣይ ግን ኣብ እተን መዓልታት ክሰርሕ መደብ ወጺኡለይ ስለዝነበረ ዝቕይረኒ መሳርሕቲ ክረክብ ኔሩኒ። ኣብ መወዳእታ ዝሓሰብኩዎ ሰሊጡኒ፡ ኣብ እዘን ቀዳመ ሰንበት እዚኣተን ኣብ ክንዳይ ዝሰርሕ ኣነ ድማ ኣብ እተን ዝስዕባ ቀዳመ ሰንበት ኣብ ክንድኡ ክሰርሕ ሕራይ ዝብለኒ ሕያዋይ መሳርሕቲ ምስ ረኸብኩ፡ ካብ እቶም ደጋጊሞም ብዛዕባ እቲ ፈስቲቫል ዘዘኻክሩና ግዱሳት ተቐማጦ ቻርሎት ትኬት ገዚአ ናብ ፈስቲቫል ከም ዝኸይድ ኣረጋገጽኩ። ስለ እዚ ከም እቲ ስሩዕ፡ ዓርቢ ክሳዕ ሰዓት ትሽዓተ ናይ ምሸት ክሰርሕ ስለዝነበረኒ ቀዳም ኣንጊሀ ክኸይድ መዲበ ተሰናድኹ። ጽባሕ ክኸይድ እናበልኩ፡ ዓርቢ ምሸት ስራሕ ቅድሚ ምዕጻወይ ባኮታት ከመዓራሪ የማነ ጸጋም ክብል እነከለኹ ከኣ ኣብ እዛ ዓንዲ ሕቖይ፡ በዚ መጺኣ ዘይብላ ውግኣት ሸቕ ተብለኒ እሞ ኣይ ንላዕሊ ኣይ ንታሕቲ ትንፋስ ዝሓጸረኒ መሲሉ ተሰምዓኒ። ሓመድ ኣብ ጥቓይ ስለዘጸንሐ እምበር ሰለስተ ግዜ በስመ ኣብ ወልደ መንፈስ ቅዱስ ኢለ ሓመድ ክለኽያ ኣይምጸላእኩን ኔረ። ኮይኑ ግን መንገደይ ምእንቲ ከይትተርፈኒ፡ ወዮ ንኻልኦት ኣብ እዚ እነሀለ ግዝእዎ ዝብሎም ዝነበርኩ ናይ ሕቖ መደገፍታ ገዚአ ተዓጠቕኩ። ከምኡ እውን ዝበሃል ፈውሲ ቓንዛ ገዚአ ብዘይ ናይ ሓኪም ፍቓድ ክውሰድ ዘይግብኦ መጠኑ ሓሊፈ ከም እታ ሓኪም ዝእዝዛ እናወሰድኩ ክኸይድ ተበገስኩ። መሓለውታ ድማ ቅድሚ ሳልስቲ ዝገዛእኩዋ – 2018 ትብል ሓዳስ መጽሓፍ ምሳይ ተማሊአ፡ ኣብ ጎረበተይ ካብ ትርከብ ስታርባክስ • {ሓቂ እሓይሽ ፍሪ-ድሪንክ ስለዝንበረት ኢየ ወስኹላ ኢለዮም! } ሒዘ፡ ኣብ ዩ-ቱይብ ዘሎ ሰበር ዜና ብዛዕባ ማዕበል ለውጢ ዶክተር ኣብይ ኣሕመድ ሰሰሚዐ ንበይነይ እናሰሓቕኩ፡ ስሕት ኢለ ድማ ኣቫሎን 120 ኪሎ ሜትር ኣብ ሰዓት ትኸይድ ከምዝነበረት ከይዘንጋዕኩ ነቲ ብድምጺ ዝሰምዖ ቪድዮ ክርኢ እናፈተንኩ፡ መንገዲ ኣርባዕተ ሰዓት ጀሚረዮ። እንተስ ንግሆ ኮይኑ እንተስ ቀዳም ኮይኑ ግን ኣብ ማእከል ከተማ ይኹን ኣብ እቲ ብማእከል ቻርሎት ሓሊፉ ንኣትላንታ ብሕምብርታ ዝስንጥቓ 85 ( - 85) ዝቆራቖሳ ብዙሓት መካይን ኣይነበራን። ስለ እዚ ሰዓት ዓሰርተ ንግሆ ናብ እቲ ናይ ፈስቲቫል ቦታ በጻሕኩ። እንተኾነ ግን ክሳዕ ሽዑ ዘይድሃብኩሉ ኩነታት ኔሩ። ናይ ቀዳም መደብ ፋዱስን ፈረቓን ተመሲሓካ ከምዝጅመር ተዓጽዩ ምስ ጸንሓኒ ኢየ ተለፈነይ ፈቲሸ ዝተገንዘብኩ። ካብኡ ዝሓይሽ እማራጺ ስለዘይነበረ፡ ኣብ እቲ ከባቢ ናብ ዝርከብ ስታርባክስ ከየደ መጽሓፈይ ገንጸልኩዋ። ኣብ ገጽ 7 ምስ በጻሕኩ ዕላማ ናይ እታ መጽሓፍ፡ " " ዝብል ነጸብራቕ ባህርይ ደቂ-ኣዳም እናስተንተንኩ ሰዓት ኣኺሉ ናብ ኣኼባ ተጸንበርኩ። ኣብ እቲ ኣዳራሽ ዝነበርና ሰባት ንሚእቲ ንምልኣ ኣይመስለንን። ካብ እቶም ተኣከብቲ ሓደ ኽልተ ፈውሲ ግስም እንተዘይኮይኑ ዳርጋ ኩላትና፡ ዝግዝጎ እምበር ቆሎ ዓተር ክንቁርጥም ዘይንኽእል ኢና ኔርና። ስሩዕ መደብ ክሳዕ ዝጅመር በቦታና ሒዝና ቁሊሕሊሕ ምስ ጀመረና፡ ኣብ እቲ ኣስተምሃርቲ ኮፍ ዝብሉሉ ጠረጴዛ ዝተዓዘብኩዎ፡ ተረፍ ናይ ዓርቢ ኮይኑ፡ ናብ ዓሰርተ ዝበጽሕ ኣብ ብጫ ወረቐት ዝሰፈረ ኣስማት ናይ ውድባት ኔሩ። ኣይደጎየን ግን፡ ንሱ ተላዒሉ፡ መደብ ቀዳም ዝጀመሩ ካብ ፈስቲቫል ደንቨር ዝረቐቐ ወረቐት ሒዞም፡ ኣብ ምግሃስ ሰብኣዊ መሰል ጸቒጦም፡ ዝመስል እዩ ኣኻይዳና ዝመስል ኣቐራርባ ከንጸባርቑ ዝፍትኑ ይመስሉ ኔሮም። ብዘይምግናን ግን ኣፈታትሓ ህሉው ኩነታት ኣብ ግምት ዘእተወ ትሕዝቶ ኣይነበሮን መጽናዕቶም። ልዕሊ ኹሉ ንኣይ ዘሰምበደኒ ድማ ካብ እቶም ኣስተምሃርቲ ሓደ ምስ ዘውድን ደርግን፡ ሻዕብያን ወያነን ዘሎ መረረ ዓበይትን መራሕትን ሓሊፉ "ንደመር ብቛንቋ ትግረ ምጥፋእ ማለት እዩ" ምስ በለ ዝተቓልሐ ጣቕዒት ኢዩ። ኣብ እዚ ልበይ ዘሎ ናብ ባይታ ዱብ ከብሎ ኢየ። ማለት'ሲ ብወገነይ ሓፈሻዊ ትሕዝቶ ናይ እቲ ኣስተምህሮ ክግንዘብ ጽን ክብል እንከለኹ፡ ኣኳ ኡንኮ ትብላዕ ከይነኸስኩ ጣቕዒት ምስ ሰማዕኩ፡ እታ ናይ ሕቖይ ውግኣት ሸቕ ክሳዕ ተብለኒ ንቕድሚትን ንድሕሪትን ጠሚተ ኣበይን ምስ መንን ከም ዝነበርኩ ክፍትሽ ፈተንኩ። ምናልባት ዓይነይ ዝመልኣለይ እንተ ረኸብኩ ሃሰስ እናበልኩ ግን ስነይ ነኺሰ ቃንዛይ ተጸሚመ ኣብ ዝነበርኩዎ ኮፍ ምባል ቀጸልኩ። ይኹን ደኣ እምበር ካብ ኣትላንታ ዝመጽኡ ብዙሓት ከም ዘይነበሩ ተገንዘብኩ። ካብ ቻርሎት ድማ ካልእስ ይትረፍ እቶም ትኬት ዝሸጡለይ ሰባት እውን ኣይነበሩን። ንመብዛሕትኦም ተሳተፍቲ፡ ካብ ዕላሎምን ኣዘራርባኦምን እንኪግምቶም ኣጸቢቖም ዝፋለጡ ዓበይትን መራሕትን ዝበዝሕዎ ኣኼባ እዩ ኔሩ። እቶም ካብ ቻርሎት ዝመጽኡ እውን ዳርጋ ኩላቶም ናይ ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ተጋደልቲ ዝነብሩ እዮም። ይኹን ደኣ እምበር ኣብ መንጎ ኣስተምህሮ ካብ ገለ ሰባት ጣልቃ ናይ ምእታው ፈተነታት ይንጸባረቑ ኔሮም። ብፍላይ ሓደ ንጡፍ ኣባል ደለይቲ ፍትሒ ዝመስል መንእሰይ ዘርእዮ ዝነበረ ኣገባብ ግን ዝገርም ጥራይ ዘይኮነ ዳርጋ ዘስግእ እውን ይመስል ኔሩ። ደጋጊሙ ካብ ምቕማጡ ክትንስእ፡ ብናህሪ ክዛረብ፡ ስሕት ኢሉ ድማ ማይክሮፎን መንጢሉ ክምድር ይረአ ኔሩ። ተዛሪቡ ተዛሪቡ ኣብ መወዳእታ፡ እንተ ዘይኮነ ግን ኣብ እዚ ልበይ ዘሎ ናብ ባይታ ዱብ ከብሎ ኢየ ብምባል፡ ኣብ እቲ ፈስቲቫል ንሓሳባቱ ንድሌቱ ንጸገሙ … • ተረዲኡ ኣጆኻ ዝብሎስ ይትረፍ ናይ ልቡ ክዛርብ ዝፈቕደሉ መድረኽ እውን ከምዘይነበረ ኣስተማሲሉ ከደ። ኣነ ድማ ንበይነይ ከምዘይነበርኩ ተገንዘብኩ። ኣስተምህሮ ተወዲኡ ናብ ሕቶን መልስን ምስ ተሰግረ፡ ኣብ ኣኼባ ዝነበሩ ሰባት ምናልባት 100 እንተኾይኖም 70 ምናልባት 70 እንተኔሮም ድማ 50 ዝግመቱ ንሕቶ ኣእዳዎም ኣልዒሎም ምቅድዳም ኮነ እሞ፡ ብትሕዝቶ ናይ እቲ ዝቐረበ ኣስተምህሮ ዝግረም ዝነበረ ንበይነይ ከምዘይነበርኩ ተገንዘብኩ። ምእንቲ ሰላም ወላ ምስ ሰይጣን። ኣማስያይ ኣይሓሰመንን! በ'ተሓሕዛ ጸጉሪ ርእሱ ምስ እቲ ዝበሃል ዝነበረ ምውሓጥ ዝኣበዮ ዝመስል ዝነበረ መንእሰይ ዝመሳሰል፡ ኣርቲስት ግርማይ ዓንዶም መደቡ ሒዙ ቀረበ። ግርማይ ሰላምታ ኣቐዲሙ ዘረብኡ ንምጅማር፡ ኣብ እቲ ናብ ፈስቲቫል ከቕርቦ ዘምጽኦ መልእኽቲ፡ ምናልባት ቅር ክብሎ ዝኽእል ሰማዒ እንተ ሃልዩ፡ ስምዒት ናይ ሰባት ንምትንካፍ ዕላማ ከምዘይብሉ ገሊጹ፡ ይቕረታ ብምቕዳም እዩ ነቒሉ። ዘረብኡ ሕጽር ምጥን ዝበለ፡ ወለም-ዘለም ዘይብሉ፡ ናይ ትግርኛ ይኹን ናይ እንግሊዝ ቃላት ዘይውሕዱዎ፡ ሰባት ክብሉኒ እዮም ዘይብል፡ ኣብ ርእሱን ኣብ ትሕዝቶ መልእኽቱን ዝተኣማመን፡ ብሞይኡ ዝሕበን፡ ንኻልኦት ኣረአያ ዝኸውን ድሙቕ ኮኾብ ኢዩ። ጸብጻቡ ናብ ደርፊ ዘተኩር ኮይኑ፡ ስነ ጥበባውያን ወይ ድማ ደረፍቲ ኣብ ኤርትራ ዘጋጥሞም ጸገም ካብ ሕዱር ባህሊ ናይ ህዝቢ ዝጅምር እዩ ይብል እሞ፡ ምግዳል ክሳብ ክንደይ ከምዝበደሎ ብኣንክሮ የዘኻኽር። ነቲ ክብሎ ዝጽዕር ዝነበረ ሓሳባት፡ ኣብ ስራሓቱ ዘጋጠሞ ኣብነት ሓዊሱ ንምብራህ ድማ ኣብ ሓንቲ ጻዕሩ ካብ ደገፍቲ ዘጋጠሞ ዘለፋ ሓደ ብምባል፡ ኣብ ቀረባ እዋን፡ ባንዴራ ኤርትራ ሒዙ መንገዲ ሰላም እንቋዕ ተኸፍተ ዝብል ድምጺ ንምቅላሕ ምስ ኢትዮጵያውያን ስለ ዝተሓወሰ ካብ ተቓወምቲ ዘጋጠሞ ዘይተጸበዮ ኩነታት ብተምስጦ ይዝክር እሞ፡ ምእንቲ ሰላም ወላ ምስ ሰይጣን ክሰርሕ ድሕር ከምዘይብል ኣትሪሩ ብምዝራብ ምሳሉ ኣነጺሩ፡ ሓጺር መልእኽቱ፡ ኣብ እተን ዝተመደባሉ ውሑዳት ደቓይቕ ወድአ። ክወጽእ እንከሎ እግሪ እግሩ ስዒበ፡ ወደይ ሃብሮም ልዕሊ ኩሎም፡ ናብ እዚ ፈስቲቫል ብምምጽአይ ክጣዓስ ኢየ ውዒለ እሞ መደብካ ምስ ሰማዕኩ ተሓጒሰ፡ መምለሲ እግሪ ኣስኒቕካኒ ብምባል፡ ምስጋናይን ኣድንቖተይን ገሊጸ፡ ንመዘከርታ ናይ ክልቴና ስእሊ ተሳኢልና። ኣሕጽር ኣቢለ ድማ ከም እቲ ዝበልካዮ ስነ ጥበብ ብዘይ ጥየት ኣተሓሳስባ ደቂ ሰባት ዝልውጥ ዓውዲ ፍልጠት ኢዩ። ስነ ጥበብ ማለት እንተ ኾይኑ፡ ደርፊ ሓደ ክፋሉ ስለዝኾነ ከም እዚ ከማኻ ዝመስሉ ከዋኽብቲ ይዋስኡሉ። ካልኣይ ስነ ጥበብ ማለት ድርሰት ዝሕውስ እንተ ኾይኑ ባቢሎን ትብል መጽሓፍ ዶክተር ክብረኣብ ፍረ ኣንቢብካያ ክትከውን ተስፋ እገብር። ሳልሳይ ስነ ጥበበ ማለት ኣባሃህላ እንተኾይኑ ማዕበል ለውጢ ዶክተር ኣብይ ኣሕመድ ንወያነን ሻዕብያን ምስ መዳፍዖምን ወተሃደራቶምን ቀባሕባሕ ከብሎም ንርኢ ኣለና። ራብዓይ ስነጥበብ ምብህሃል እንተኾይኑ፡ ምስ ጎደለ ከም እዚ ዝወዓልናዮ ንምቑጻሮም ዘሕፍር ውድባትን ናይ ሲቪክ ማሕበራትን ከም ታሓግ ኣሳፊሖም ዓድን ዓውድን ቀባሕባሕ ዘብሉሉ ፈስቲቫል ክረአ ይኽእል እዩ፡ በልኩዎ እሞ ብድጋሚ ኣድንቖተይን ምስጋናይን ገሊጸ ናብ መደቡ ክኸይድ ተፋነኹዎ። ንእግረ መንገደይ፡ ሀ) ፖለቲካዊ ዓውደ ንቕሓት ህዝባዊ ዘተ ኣብ ጉዳይ ሃገር - ሃብተማርያም ሚካኤል 2016 ለ) 1 – 2018 መጻሕፍቲ ገዚአ፡ ብኽልተ ኣእዳወይ ሕቖይ እናደገፍኩ ብእዋኑ ናብ መሓድሮይ ከድኩ። መጻሕፍተይ ሕልፍ ሕልፍ ኢለ ምስ ረኣኹወን፡ ቀስ ኢለ ክርእየክን ይሕሸኒ ብምባል፡ ምስ እታ ንግሆ ዝጀመርኩዋ መጽሓፈይ ኣምሰኹ። ዝኾነ ኾይኑ ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ዝሕቆን ዘሎ ናይ ለውጢ ፖለቲካ መኣስ ከም ዝጽዒ እንድ ዒ'ምባር፡ ንኢትዮጵያ/ኣምሓራ ከም ጸላእቲ ናይ ኤርትራ ጠሚቱ ፖለቲካ ክጸሙቕ መዋእሉ ዝበልዐ ናይ ምግዳል ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ጥራይ ዘይኮነ፡ ንምልካዊ ቅዲ ኣመራርሓ ፕረሲደንት ኢሳያስ ኣፈወርቂ ከም ዘይፈርስ ጎቦ ዝጥምት ናይ ምቅዋም ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ እውን ሕውዝውዝ ዘብሎ ማዕበልዩ ኣጋጢሙዎ ዘሎ። ካልእ ንምባል ዘይኮነ'ሲ ፕረሲደንት ኢሳያስ ኢትዮጵያ/ኣምሓራ ጸላእትና እዮም ክብለኩም ዝጸናሕኩኮ ቀሺሸኩም ኢየ እምበር፡ ጽልኢ ዝበሃል የብልናን። ጎረባብትናን መነባብርትናን ጥራይ ዘይኮነ እንታይዶ ፍልልይ ኣለና ኢዩ፡ ሓደ እኮ ኢና ምስ ኢትዮጵያ ብምባል መንገዲ ሰላም ኣስፊሉ ታሪኹ ምሰ'ሐደሰ፡ //2018/08/04/ //2018/08/02/ ንተቓውሞ ኣጋጢሙዎ ዘሎ ፈተና ቀሊል ኣይኮነን። ዓንዲ ሕቖ ፖለቲካኦም ብኢሳያስን ብህግደፍን ጥራይ ዘይኮነ ብኢትዮጵያን ኣምሓራን ዝሓደሮም ስግኣትን ህልኽን ኢዩ ዝመስል። ዝገርም እዩ። ብወገነይ ማዕበል ለውጢ ሓይሎምን ህላወኦምን ከም ዘይዘንግዖ ዝዘንግዑ ኣይመስለንን። ይኹን ደኣ እምበር ከም ኣተሓሕዛኦም ይትረፍ ንኢሳያስን ህግደፍን ክፍንቅሉ፡ ብዕላማ ክጥርንፎም ዝኽእል ናይ ሓባር ረቛሒ ክረኽቡ ስለዘይከኣሉ፡ ብዝሖምን ኣኻይዳኦምን ተስፋ ዘቑርጽ ኮይኑ ንተጸበይቱ ከም ዘረብረበ እውን ዝዘንግዕዎ ኣይመስለንን። ልዕሊ ኹሉ ግን ፕረሲደንት ኢሳያስ ምስ ማዕበል ለውጢ ተመሳሲሉ ነታ ብዘይካ ህላወኡ ሂወት ዘይብላ ውድቡ፡ ሓዲሽ ኣየር እተተንፍሰሉ መስኮት ኣርሕዩ፡ ንታሪኹ ንስሙን ምስ ሰላም ዘተኣሳስር ሓዲሽ ናይ ታሪኽ ምዕራፍ ኣመዝጊቡ ከም ዘሎ ምዝኽኻር ዝደልዩ ኣይመስለንን። እዚ ኩነታት እዚ ፍሉይ ኣድህቦ ደቂ እዋን ዝሓትት እምበር ዘባህርር መልክዕ የብሉን። እንድዕሉ እንታይን ስለምንታይን ከም ዝኾነ ግን ካብ ዓንኬል ጽልእን ህልኽን ዝወጽእ ሓሳባት መድረኽ ክረክብ ዘይምኽኣሉ ንደለይቲ ለውጢ ወይ ድማ ንደለይቲ ፍትሒ ዘሰክሞ ዕዮ ገዛ ቀሊል ኣይኮነን። ሓሳባት ልበይ እንተ ዝሰምረለይ ከም እዚ ትማሊ ብስም ዝተንጸባረቐ ኣስተምህሮ ነ'ተሓሳስባ ካልኦት ክልውጥ ቅድሚ ምህንዳዱ ንባዕሉ ምስ ጠለባት እዋን ዝመሳሰለሉ ሓሳባት እንተ ዘማዕብል ኔሩ ትምህርቱ ክሰምዕ ዝእከብ ህዝቢ ካብ ኣዳራሽ ሓሊፉ ስታድየም ምመልአ ኔሩ። ራህዋን ሰላምን ንህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን። ዳን ኤል ተስፋዮውሃንስ ተኽለጊዮርጊስ። … 08/05/18	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/articles/5119-2018-08-06-17-16-21
ካልኣይ ቅሉዕ ደብዳበ ናብ ክቡር ዶክተር አብይ ኣሕመድ፡ ቀዳማይ ሚኒስተር ረፓብሊካዊት መንግስቲ ኢትዮጵያ።	ዝኸበርካ ዶክተር አብይ፡ ብዕለት 5 ሰነ 2018፡ ነዚ ብኣኻን በቲ ብመንግስትኻን ናብ ህዝብን መንግስትን ኤርትራ ዝቐረበ ንብይን ኣልጀርስ ብዘይ ገለ ቅድመ ኩነት ተቐቢሉ ከፍጽም ድልውነቱ ዘረጋገጸ ናይ ሰላም ጻውዒት ኣመልኪትና ኣብቲ እዋን ዝተሰመዓና ባህታን እቲ ጻውዒት ሰላም ብወገን መንግስቲ ኤርትራ ክወሃቦ ብዘዕባ ዝኽእል እወንታዊ ወይ ውን ኣሉታዊ ምላሽ ብዝምልከት ዘለና ስክፍታታት ብንጹር ክንገልጽ ፈቲንና ኔርና። እዚ ኣብ መንጎ ክልቲኤን ሃገራት ተጀሚሩ ዘሎ መስርሕ ሰላም፡ ከምቲ ኣቐዲምና ዝገመትናዮ፡ ብወገን ኤርትራ ካብ ህዝቢ ኤርትራ ተሰዊሩ፡ ብገለ ውሑዳት ላዕለዎት ሰበ ስልጣን ኤርትራን፡ ብቐንዱ ድማ ብኣቶ ኢሰያስ ኣፍወርቂ ድልየትን ፋሉላዊ ዕንደራን ጥራይ ይፍጸም ብምህላዉ ድማ፡ ፍርህናን ስክፍታናን ካብ ባዶ ዝመንጨወ ዘይኮነስ ኣብ ዱልዱል መርትዖ ዝተሰረተ ብቑዕ ምኽንያት ከም ዝነበረ ዝያዳ ጋህዲ ኮይኑልና ኣሎ። ዘይከምቲ ላእለዎት ልኡኽ መንግስቲ ኤርትራ ናብ ኢትዮጵያ መገሻ ክፍጽሙ ከለዉ ብመንግስትን ህዝብን ኢትዮጵያ ዝተገብረሎም ዉዕዉዕ ኣቀባብላ፡ ጉጅለ ልኡኽ ኢትዮጵያ ናብ ኤርትራ ክገብሮ ወጢኑ ዘሎ መገሻ፡ ምስቶም ሃገራዊ ውሳኔታት ክህቡ ትጽቢት ዝግበረሎም ኣካላት ማለት፥ ርክብ ምስ ኣባላት ባይቶን ሚኒስቴራትን፡ ሃለፍቲ ሞያውያን ማሕበራትን መሰል ሰብኣውያን ተጣበቕትን ናይ ኣረኣእያ ፍልልይ ሃልዩዎም ኣብ ምሕደራ ሃገርን ህዝብን ጸላዊ ተራ ዘለዎም ፖለቲካውያን ውዳበታትን ብነጻነት ሃሳቦም ዝገልጹ መራሕቲ ሃይማኖትን ኣይክትራከቡን ኢኹም። ምኽንያቱ፡ ባህሪ መንግስቲ ኤርትራ ከምዚኦም ድኣመሰሉ ሃገራውያን ትካላትን ውዳበታትን ኣብ ውሽጢ ሃገር ክዕንብቡን ኣብ ዕብየት ኤርትራ እወንታዊ ኣበርክቶ ክህልዎም ስለ ዘይፈቅድ እዩ። እወ፡ ምስ ሓደ ዘይቅዋማዊ፡ ስሩዕ ሓጋጊ፣ ፈጻሚን ፈራዲን ኣካላት ምስ ዘይርከቦ ቅርጻ መንግስቲ ዝግበሩ ውዕላትን ስምምዓትን ኣብ ትሕቲ ዝኾነ ይኹን መዐቀኒታት ሕጋዊ ተቐባልነት ክህሉዎም ከም ዘይክእሉ፡ ካባኻን ካብ ኩሎም ናይ ስራሕ ብጾትካን ዝኽወል ሓቂ ኣይመስለናን። ስለዚ ምስሓደ ንህዝቢ ወኪሉ ውዕላትን ስምምዓትን ከጽድቕ ዝኾነ ፖለቲካዊ፡ ሰብኣውን ሞራላዊ ብቕዓትን ምስ ዘይብሉ ፋሉላዊ ጉጅለ ግዜኻ ምብኻን፡ ካብ ህውተታ ሓሊፉ ኣብ ምምስራት ዱልዱልን ውሑስን ዝምድናን ዕርቕን ክልተ ህዝቢታት ከምጸኦ ዝኽእል ቀጻልነት ዘለዎ ትስፉው ለውጥን ክህሉ ከም ዘይክእል፡ ብኣግኡ ክትርደኣልና ንደሊ። ስለ ዝኾነ፡ ሓቐኛን ነባሪ ፍታሕን ኣብ ምምዕርራይ ዝምድና ህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ክረጋገጽ እንተድኣ ተደልዩ፡ ምስቶም ሓሳቦምን ራኢኦምን ብነጻነት ክገልጹ ጸገም ዘይብሎም ኣብ ግዳም ዝነብሩ ኤርትራውያን ደለይቲ ፍትሒ ብመንገዲ ጥርናፈታቶምን መራሕቶምን ርክብ ክግበር ኣጥቢቕና ንላቦ። ንዓና ንኤርትራውያን ጉዳይ ዶብ ኣዝዩ ዘገድሰናን ከም ሃገር ክንክበር ዝገብረናን ምዃኑ ገና ብዓንተቦኡ ስለ ዝተረዳእና ኢና ዶባትን ሉኣላዊ ግዝኣታት ኤርትራን ንምኽባር ንኣስታት 32 ዓመታት ሂወትና፣ ኣካላትናን ንብረትናን ነዛ ፍትውቲ ሃገር፡ ሃገረ ኤርትራን ንነጻነትን ሓርነትን ሉኣላዊ ግዝኣታታ ዝተጋደልናን ዝወደቕናን። ምእንቲ እዚ፡ ንዓና ንኤርትራውያን፡ ዶብ ማለት ትንፋስ እምበር ከም ኣርቲፊሻል ዝግለጽ ደረት ኣልቦ በረኻ ኣይኮነን። ሃገርና ኤርትራ፡ ማዕረ እተን ኩለን መዛኑኣ ሃገራት፡ ዝተኸብረን ዝተሓፍረን መርየታዊ፡ ሰማያዊን ማያዊን ዶባት ኣለዋ እሞ፡ ዶባታ ናይ ምውሓስን ናይ ምሕላውን ሓላፍነት ድማ ብቐንዱ ንህዝባ ዝግደፍ ብምዃኑ፡ መንግስቲ ኢትዮጵያ ቀጻሊ ሰላምን ቅሳነትን ኣብዞም ክልተ ህዝብታት ክነግስ ሓቀኛ ድልየት እንተድኣ ሃልዩዎ፡ ነዚ ብሰንኪ ዶብ ዝመጸ ኲናትን ወረ ኲናትን ሃንሳብን ንሓዋሩን ብወግዒ ደው ኣቢሉ፡ ብዘይ ውዓል ሕደር ነቲብመሰረት ውዕል ኣልጀርስ ዝተዋህበ ብይን ክትግብርን ቀዳምነት ሂቡ ክዓየሉን ይግባእ ንብል። ብተወሳኺ፡ ከምቲ ኣብቲ ቀዳማይ ቅሉዕ ደብዳቤና ዝሓተትናዮ፡ መንግስታትን መራሕትን ሓለፍቲ፡ ሃገራትን ህዝቢታትን ድማ ነበርቲ እዮም እሞ፡ ህዝቢ ኤርትራ፡ ከም ህዝቢ ኢትዮጵያ ንህዝቦም ዝጥምቱን ብህዝቦም ዝግደሱን መራሕቲ ገና ኣይዓደሎን። ምእንቲ እዚ፡ ዝበዘሐ ክፋል ካብ ሕብረተሰብ ንሃለዋቱ ኣብ ዘይፍለጠሉ፡ ብግፍዓዊ ጭካነ ዝቕተለሉ፣ ዝግረፈሉ፣ ኣብ ፈቐዶ ሹርጓና ዝእሰረሉ፣ ኣብፈቐዶ ሃገራት ዓለምና ፋሕ ብትን ዝበለሉን ዝተሰደሉን ኣብ ፈቐዶ በረኻታት ቀለብ ኣሞራ ዝኾነሉን ኣብ ማያት ድራር ዓሳ ክኸውን ዝተፈርደሉን፣ ኣዋልድና ብዘይፍቓደንን ድልየተንን ዝዕመጻሉን ኣብ እህህታን ስነ ኣእምሮኣዊ ነውጺ ዝነብራሉን፣ ሰበይቲ ብዘይ ሰብኣይ፣ ሰብኣይ እውን ብዘይ ሰበይቲ ኣብ ዝተፈላለዩሉን፣ ውሉድ ድሃይ ወላዲ ክገብር ኣብዘይፍቐደሉን ወላዲ እውን ተስፋን ድሃይን ውላዱ ጠፊኡዎ ዝርንዝሕ ኣብ ዝነብዓሉን፣ ኣረጋውያንና ኣላዪን ጠዋሪን ስኢኖም ብጥምየት፣ ብጽምኢ፣ ብዕርቃን ኣብ ዝሳቐዩሉን ምስ ክቱር ናፍቖቶም ኣብ ዕጹው ገዛ ዝሞቱሉን ሑመት ኢና እንርከብ ዘለና። ስለዚ፡ ንዓና ቅዱስ የውሃንስ ኮነ መስቀል ሎሚ ኣይንታይናን እዩ። ኣብ መዋእል ሓዘን እምበር ኣብ መዋእል ፍሰሃ እውን ስለ ዘየለና፡ ከምቲ ንፌስታን ደስታን ድሉው ኮይኑ ዘሎ ህዝቢ ኢትዮጵያ ክንከውን ገና ኣይበቓዕናን እሞ ኣብ ክንዲ ንሕዙን መንፈስ ብዳንኬራን ብጨፈራን ጌርካ ኣብ በዓል መስቀል ንህዝብና ምህዋጽ፡ ብመሰረት ብይን ውዕል ኣልጀርስ ዶባትና ንኽሕንጸጽ ቀዳምነት ሂብኩም እንተትዓዩሉ፡ ህዝብና ከም ናይ ሓዘኑ ደበስቲ ጌሩ ምረኣየኩም። ከምቲ ኣብ ላዕሊ ክብ ኢልና ዝገለጽናዮ፡ ኣብ ኤርትራ ዝርከብ ስርዓት፡ብድልየትን ባርኾትን ገዛእ ህዝቡ ናብ ስልጣን ዘይመጸ ብምዃኑ፡ ስልጣኑ ካብ ኢዱ ሸተት ከይትብሎ ጥራይ ካብዝብል ከንቱ ስግኣት፡ ኣብ መላእ ሕዝቢ ኤርትራ ናይ ራዕድን ሽበራን ምሕደራ ስለ ዘተኣታተወ፡ ደቂ ሃገር ብሰንኪ ኢቲ በዚ መላኺ ስርዓት ዝወረዶም ኣደራዕ ከይፈተዉ ንዝብህጉዋ ሃገሮም ራሕሪሖም ናብ ፈቐድኡ ሃጽ ኢሎም ንኽነብሩን ክስደዱን ተገዲዶም ኣለዉ። ስለ ዝኾነ ድማ ሎሚ ትሕቲ ዕድመ፣ ኣረጋውያን፣ ጥርኑፋት በተሰባት፣ ስንኩላንን ደቀንስትዮን ዝርከቡዎም ብኣሽሓት ዝቑጸሩ ኤርትራውያን ስደተኛታት ኣብ ኩለን እተን ኣብ ምዕራብ ትግራይ ዝርከባ መዓስከራት ስደተኛታት ከርፋሕ ናብራ የሕልፉ ኣለዉ። ሰላም ከም ስማ ጽብቕትን ተበሃጊትን እኳ እንተኾነት፡ እዚ ዝዕየየሉ ዘሎ መስርሕ ሰላም ምስ መንግስቲ ኤርትራ ግን፡ ምስቲ ሓላፍነት ሃገርን ህዝብን ዘይስምዖ ግፍዓዊን መላኺን ስርዓት ይግበር ብምህላዉ፡ ኣብ ኩለን መዓስከራት ስደተኛታትን ከተማታትን ዝርከቡ ኤርትራውያን ስደተኛታት ድሕነትን ህላወን መጻኢኦም ኣብ ግምት ብምእታው፡ እዚ ዝካየድ ዘሎ መስርሕ ሰላም ዝነበሮም ቅሳነትን ሩፍታን ከም ዝርሕቕ ጌሩዎ ምህላዉን ከም ውጽኢቱ ድማ ኣብ ዘይ ውሑስ ቀጻልነትን ዓቕሊ ጽበትን ይርከቡ ምህላዎም ክንሕብረካ ንፈቱ። ምእንቲ እዚ፡ መንግስቲ ኢትዮጵያ ሎሚ እውን ከም ትማሊ ድሕነትን ህላወን ናይ ኩሎም ኣብ ኢትዮጵያ ዝርከቡ ኤርትራውያን ስደተኛታት ክከታተልን፡ እንተተኺኢሉ ውን መንፈሳዊ ዕረፍቲ ንኽረኽቡ ዝምልከቶም ኣካላት ኣብ ምርግገኦም መደባት ክሰርዑን ብዑቱብ ክከታተሉዎንም ውሑስ ሂወት ንኸሕልፉ ኣድላዪ ዘበለ ኩሉ ብምግባር ክተሓጋገዙዎምን ደጊምና ንምሕጸን። ቀጻልነት ዘለዎን ነባርን ሰላም ንምርግጋጽ ዝከኣል ምስ ብህዝቡ ልዑል እምነት ዝተነብረሉ፣ ብሕግን ቕዋምን ዝምራሕ ስለ ህዝቡ ወትሩ ዝሓስብን ዝሓልን ብዘመናዊ ኣዕኑድ ዝቖመ ቅርጸ መንግስቲ ዝውንንን ህዝባዊ ተሓታትነት ምስ ዝስመዖ ኣካል ብምዝታይ እምበር፡ ምስ ልዕሊ ሕጊ እየ ኢሉ ንነብሱ ዘተዓባቢ ባርባራዊ መላኽን ህልኸኛኝ ቂመኛን ቀጻልነት ዘለዎ ሰላም ንምርግጋጽ ከቶ ከም ዘይከኣል ደጊምና ነስምረሉ። ኤልሳቤጥ ጭሩም ሓልዮት ሰብኣዊ መሰላት ኤርትራ ለንደን፡ ዓዲ ኢንግሊዝ።	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/gazetawi-meglesi/5116-2018-07-29-14-17-17
ፐሮጀክት ዓርቢ ሓርነት - ኣብዚ ሰሙን ካብ ዝበጹሑና ዜናታት	ኣብዚ ሰሙን ካብ ዝበጹሑና ዜናታት እቲ ዕሉል ተለኣኣኪ ክፍእ ኮይኑ ኣሽሓት ሰባት ከበሳብስ ዝጸንሔ ወዲ ከበደ (ሓላፊ ቤት ምእሰርቲ ዓዲ ኣቤቶ) ኣብ ትሕቲ ቀይዲ ኣቲዩ። እዚ ብጭካኒኡ ዝልለ ንጽሃት ዜጋታትና ከበሳብስ ዝጸንሔ ንሱ ዝርገቦም ገለ ገል ኣባላት እታ ቤት ማእሰርቲውን ኣብ ቀይዲ ኣቲዮም ኣለው። ዝሓለፈ ሰሙን መራሒ ጉጂለ ህግደፍ ኢሰያስ ኣፈወርቂ ዑደት ናብ ዓዲ ኣቤቶ ጌሩ ከምዝነበረን ብሓላፍነት ክትሕተቱ ኢኩም ኢሉ ከም ዝኸደ ተወሳኪ ሓበሪታ ከምዘሎ ንሕብር። ኢሰያስ ካብ ሓላፍነት ንምሕዳም ዝጥቀመሉ ዝበለየ ሜላ ከምዝኾነ ኩላትና ንፈልጦ ጉዳይ እዩ። ብተወሳኪ ካብ ዓዲ ኣቤቶን ማይ ስርዋን ብእምነቶም ምኽንያት ተኣሲሮም ዝነበሩ ገለ ካብኣቶም ነጻ ከምዝወጹ ንሕብር። እቲ ቤት ማእሰርቲ ግን ከምዘይተዓጽወን እቶም ዝተፈትሑውን እምነቶም ከምዝኸሓዱን ዳግማይ ኣብ ናይ ፔንተኮስታል (ፔንጠ) እምነት ንዝግበር ምትእኽኻባት ንከይጽንበሩን ፈሪሞም ዝወጹ እዮም። እቶም ኣብ እምነትና ክንጸንዕ ኢና ዝበሉ ስጋብ ሕጂ ኣብ ትሕቲ ቀይዲ ከምዘለው ንሕብር። ጀነራል ፍሊፖስ ወልደየውሃንስ ተኣሲሩ ዝብል ክነረጋግጾ ከምይዘይከኣልናን የግዳስ ካብ መዓስከር ሳዋ ከይትንቀሳቀስ ዝብል ትእዛዝ ተዋሂብዋ ዝብል ዜና ከምዝመጸና ንሕብር። ጉዳይ ናይ ፍሊፖስ ንከታተሎ ከምዘለናን ሓዲሽ ሓበሪታ ምስመጸና ክንሕብር ኢና። ኣባላት ሃገራዊ ኣገልግሎትውን ኣብዝተፈላለየ ቦታትት ሕቶታት ናይ ምፍናዎም ከልዕሉ ከምዝጀመሩን እቲ ናህሪ ናብ ኩሉ ቦታትት ይላባዕ ከምዘሎን ብተወሳኪ ንሕብር። በዚ ተረኪቡ ዘሎ ናይ ሰላም ኩነታት ንሕናውን ሂወትና ክንመርሕ ኣፋንውና እንዳበሉ ሕቶታቶም የቅርቡ ኣለው። ነዚ ድማ ኩሉ ኤርትራዊ ክስዕቦ ዝግብኦ ጻዊዒት እዩ። ካብ ሓደ ናይ ወጻኢዲፕሎማት ዝረኸብናዮ ሓበሪታ ክምዝእምቶ ኢሰያስ ምስ ተቃወምቲ ኤርትራ ናይ ሰላም መስርሕ ክጅምር እየ እንዳበለ ይቅሽሽ ከምዘሎ ተፈሊጡ ኣሎ። እዚ ናይ ሰላም መስርሕ ዘይኮነስ ናይ ምጽጋን ክኸውን ከምዝኽእል ኣባላት ዓርቢ ሓርነት ካብ ውሽጢ ዓዲ ሓቢሮም። ኣብዚ ሕጂ እዋን ገለ ገለ ሓለፍቲ ምእሳርን ምቅይያርን ብምክያድ ካብ ሓላፍነት ንምሕዳም ዝፍትን ዘሎ ከምዝመስልን ቃልስና ግን ንልዕልና ሕግን ሓገራዊ ልኡላዊነትን ክኸውን ከም ዘለዎ ነተሓሳስብ። ብካልእ ሸነኽ ካብ ኢትዮጵያ ኣስታት 20 ዝኾኑ ኣውፈርቲ ንኣስመራ ኣቲ'ም ከምዘለው ሓዲሽ ሓበሪታ መጺኡና ኣሎ። እዞም ኣውፈርቲ ንኤርትራውያን ዝተነፍጎም ዕድላት ብዘይ ቅድመ ኩነት ኩወሃቦም ምኮኑ ይንገር ኣሎ። ኤርትራውያን ኣብዘይ ዓደም ከይዶም ከውፍሩን ከልምዑን ኣብ ገዛእ ዓዶም ከውፍሩ ብዘይምክኣሎም ኣዚዩ ዘሕዝን ፍጻሜ እዩ። ኣብዚ ሕጂ እዋን ኣንፈት መጻኢና ናበይ ምኾኑ ንጹር ኣብዘይኮነ ህሞት ኩልኻ ወዲ ሃገር ኣብ ሓደ ዓሲልካ ህዝብካን ሃገርካን ክተድሕን ንምሕጸን። ፐሮጀክት ዓርቢ ሓርነት	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/zena/5111-2018-07-20-21-53-35
ምድማር'ዶ ወይስ ምፍዃስ?	ማንኪ፡ ክቡር ጠቅላይ ሚኒስተር፡ ምሳኹም ክንድመር ንወያነ ኣጥፉኡልና። ዶ/ር ኣብይ፡ ክቡር ማንኪ፡ ጀመርቲ ስለ ዝኾና ገና ምድማር ኢና ዘለና። ንስኹም ግን ቀዲምኩም ኣብ ምፉዃስ ኢኹም በጺሕኩም። ግዜ ሃቡና ከነርክብ።	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/waza/5099-eritrea
ምዕባለታት ድሕሪ ኣክርያ	ምዕባለታት ድሕሪ ኣክርያ ካብ ፍሽለት ናብ ፍሽለት ዝሰጋገር ዘሎ ዐቅሊ ጽበታዊ ፈተነ ምጉጅጃል ህዝቢ ኤርትራ መርኣያ ምፍላም ተሪር ተቃውሞ ህዝቢ ኤርትራ ምኻኑ ምንጭታትና ካብ ኣስመራ ይሕብሩ። ህግደፍ ነቲ ካብ ኣኽርያ ዝተፈሓሓመ እምብይታ ሕዝቢ ፈለማ ናይ ሃይማኖታዊ ጥሩፍነት ጠቀነ ክህቦ ፈቲኑ ምስ ፈሸለ ነቲ ስሙር ተቃውሞ ብናይ ብሔር ምጉጅጃል (ናይ ኣክርያ ጉዳይ ናይ ጀበርቲ ዘለዓዓልዋ ናይበይኖም ግዳይ ደኣምበር ናይ ምስልምና ኣይኮነን ብምባል) ብላይ ሜላ ይጥቀም ምህላዉ ብተወሳኺ ይሕብሩ። ከምቲ ኣብ ውሽጢ ኣብ ደገ ዘሎ ኤርትራዊ ድማ ነቲ ተጀሚሩ ዘሎ ተቃውሞ ሰሚሩ ከጓሃህሮ ድማ ምሕጽንታ እቲ ፍትሒ ተሓሪማቶ ዘላ ሃንቀው ዝብል ዘሎ ኣብ ውሽጢ ሃገር ዘሎ ህዝብና ከነመሓላልፍ ድማ ተላብዮምና። ምስዚ ተኣሳሲሩ ዝመጸና ሓበሬታ ከምዘረድኦ ኣብ መዐስከር ሳዋ ንተዐላሞ ጽኑዕ ክትትል ይግበረሎም ከምዘሎን እቲ ግቡእ ስርዐተ ትምርቲ ንክልተ ኣዋርሕ ተጓናዲቡ ከምዘሎን የመልክት። ተመሃሮን ሞባይል ቴሌፎናቶም ተሓዲጎም ከምዘለውን መምሃራን ሞባይል ሒዞም ካብ ሓደ ቦታ ናብ ካልእ ቦታ ምንቅስቃስ ተኸልኪሎም ኣለው። ሰዐታት እቶእቶ ከምዘሎን ኣብ እዋን ምሸት ምንቅስቃስ ከምዝተኸልከለንውን ይሕብሩ። ኣብ ዝተፈላለይ ከባቢታት ኤርትራውን ምፍራስ ገዛዊቲ ይቅጽል ከምዘሎ ተስወሳኪ ሓበሪታ ብስእሊ ዝተሰነየ ጭብጢ ተመልከቱ። ብተወሳኪ ኣብዝተፈላለይ ከባቢታት ኣስመራ ብካብ ኤርትረኣ ወጻኢ ዝሞቱ ደቂ ሃገር ምልክታታት መርኣይ ከምዘይብሉ ንሕብር። ከምዚ ኣብ ስእሊ ትሪኡዎ፡ ወድና ኣብ ሊብያ ምይቱ፤ ጋልና ኣብ ኡጋንዳ ተጎዲኣ ዝብሉ ወረቃቅቲ ኣብ ዝኽድካዩ ኮይኑ። ዓዲ መርድእ ብመርድእ እያ ኮይና ብምባል ህዝቢ የስተንትን ከምዘሎ ንሕብር። ኣባላት ዓርቢ ሓርነት ካብ ኤርትራ	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/zena/5005-2017-12-11-01-31-29
ተማሃሮ ካልኦት ቤትምህርትታት አኽሪያ ድጋፎም ይገልጹ	ተማሃሮ ካልኦት ቤትምህርትታት አኽሪያ ድጋፎም ይገልጹ ተወሳኺ ምዕባለታት ድሕረ-ተቃውሞ ኣኽርያ ሓይልታት ጸጥታን ወኪል ሃገራዊ ድሕነትን ስርዓት ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ምስቲ ተቃውሞ ምትእስሳር ኔርዎም ኢሎም ዝጠርጠርዎም ሰባት ዝወስድዎ ናይ ምእሳር ስጉምቲ ይቅጽል ኣሎ። በዚ መሰረት እዞም ዝስዕቡ ኣባላት ፈጻሚት ኮሚተ ቤትትምህርቲ ዲያእ ኣብ ቀይዲ ኣትዮም ይርከቡ። 1. ኢብራሂም ሽፋ 2. ማሕሙድ ዓብደልቃድር 3. ዓብደልዋስዕ ኣሕመድ 4. መሓመድ ኑር 5. ኣይተፈልጠን ምስዚ ኣብዝተኣሳሰር'ድማ እቲ ስርዓት ነቲ ኣንጻሩ ዝተላዕለ ተቃውሞ ከም ኣመሉ ናይ ሓደ ወገን ንምምሳል ዝገብሮ ዘሎ ኸይኣክል፡ ዝተፈላለየ ስውር ስርሒታት ይገብር ኣሎ። ምንጭታት ዓርቢ ሓርነት ካብ ቤትምህርትታት ከም ዝሓበርዎ፡ እቲ ስርዓት ብፍላይ ኣብ ኣኽርያ ኣብ ዝርከባ ቤትምህርትታት ዝርከቡ ተማሃሮ ከይሓብሩ ዝሰገአ፡ ኣብ ውሽጦም ፍልልይ ብምፍጣር፡ እቲ ምንቅስቃስ ናይ ሓደ ሃይማኖት ብምዃኑ፡ ነቶም ኣብ ክፍሎም ዝርከቡ ኣመንቲ ምስልምና ከይቀርብዎምን ከይጽንበርዎምን ብመንገዲ ኣብ ምምሕዳራት ዝርከቡ ብ "ኣባላት" ዝፍለጡ ዕሱባቱ ኣቢሉ፡ ብመንገዲ ወለዶም ጸቅጢ ከምዝፍጠረሎም ይገብር ኣሎ። የግዳስ እቶም ተማሃሮ ነዚ ጸቅጢ ጥሒሶም ኣብ ሞባይላቶም ስእሊ ናይ ሓጂ. ሙሳ ጠቂዖም ይረኣዩ ከምዘለው፡ በዚ ምኽንያት ድማ ኣብ መወዳእታ ኣኽርያ(ዝባን ምህራም ጭራ) ዝርከቡ ተማሃሮ ናብ ቤት ትምህርቲ ሞባይል ተሌፎን ሒዞም ከይመጹ ከቢድ መጠንቀቅታ ተዋሂብዎም ኣሎ። በዚ ምኽንያት ፕሮጀክት ዓርቢ ሓርነት፡ ህዝቢ ኤርትራ እዚ ስርዓት ኣንጻሩ ክለዓል ዝኽእል ምንቅስቃስ ንምምካን ኩሉ ጸይቅታትን ሜላታትን ክጥቀም ምዃኑ ፈሊጡ ኣቀዲሙ ክነቅሓሉ የተሓሳስብ። ኣንጻር ምልኪ ዝግበር ቃልሲ ክዕወት እዩ።	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/zena/4984-2017-11-06-03-15-00
ህጹጽ መጸዋዕታ ንኹሎም ፖለቲካዊ ውድባትን ደለይቲ ፍትሕን	ህጹጽ መጸዋዕታ ንኹሎም ፖለቲካዊ ውድባትን ደለይቲ ፍትሕን ብዕለት 31 ጥቅምቲ 2017 ኣብ ሃገርና ኤርትራ ኣብ ከተማ ኣስመራ ኣብ ልዕሊ ሰላማዊ ህዝብና ዝተነስነሰ ጠያዪት ኣብ ሙሉእ ዓለም ዝተቓለሐን ንኹሉ ኣማኒ ምስልምናን ክርስትናን ዘስደመመ ተርእዮ እዩ። ሎሚ እቲ ኣንጸላልዩና ዘሎ ከቢድ ናይ ሓደጋ ደበና ከም ዝመጾ ክሓልፍ እዩ ኢልካ ዝግደፍ ኣይኮነን። ህዝቢ ኤርትራን ስርዓት ህግደፍን ሕቖን ከብድን ካብ ዝኾኑ ዓመታት ኣቚጺሮም ስለ ዘለዉ፡ እዚ ከምዚ ዝበለ ሓደጋ ኣብ ሓደ ጠረጴዛ ኮፍ ኢሎም ብሰላም ክፈትዎ ኢልካ ትምኒት ዝግበረሉ ኣይኮነን። ህዝብን ጸረ-ህዝብን በበይኑዩ ኣጀንዳኦም። ህግደፍ ዝዓበየሉን ዝኣረገሉን ኣጀንዳ ይገብር ኣሎ። ህግደፍ እታ ዝፈልጣ ናይ ኣፈታትሓ ግርጭት ስልቲ፡ ብረትን ዓረርን ስለ ዝኾነት ሕጂውን ቆሉዑን ኣንስትን ኣረጋውያንን ካብ ምጭፍጫፍ ድሕር ክብል ኣይኮነን። ህግደፍ ካልእ ሓደገኛ ሜልኡ ብሓሶት ምጥቛስ`ዩ። ኣብ ሃገርና ናይ ሰብኣዊ መሰልን ናይ ፖለቲካን ሕቶ ክለዓል ከሎ ነቶም ኣብ ግንባር ቀዳምነት ዝተሰርዑ ኣካላት፡ ኣብ ሕብረተሰብና ተቐባልነት ከይረኽቡ ዝተፈላለየ ጸለመታት ክልጥፍ ድሕር ዘይብል ምዃንኑ`ዩ። እዚ ቅድሚ ክልተ መዓልቲ ዝተራእየ ብዓይነቱ ፍልይ ዝበለ ሰፊሕ ተቓውሞ እውን እንተኾነ ልክዕ ከምቲ ናይ ቅድሚ ሕጂ ናይ እስላም ጥሩፍነት`ዩ እናበለ ብካድራቱ ክዋፈረሉጀሚሩ ከምዘሎ ፈሊጥና ኣለና። ብርእይቶና እቲ ዝተገብረ ሰላማዊ ሰልፊ ምእንቲ ሰብኣውን ሃይማኖታውን መሰሎም ዝተላዕሉ ተባዓት ሃገራውያን ዘልዓልዎ ክምስገንን ክተባባዕን ዝግበኦ ሰውራዊ ተበግሶ እዩ። ስለ ዝኾነ ድማ ንኩሎም ኣመንቲ ምስልምናን ክርስትናን፡ ንኩሎም ፖለቲካዊ ውድባትን ሲቪክ ማሕበራትን፡ ብሓፈሽኡ ድማ ንኹሎም ደለይቲ ፍትሒ ብማዕረ ዝብጸሖም ጉዳይ እዩ። ህግደፍ ስርሑ ደው ከብል ኣይኮነን፡ ደለይቲ ፍትሒ`ኸ? ብርእይቶና እዚ ጽባሕ ድሕሪ ጽባሕ ዝበሃሎ ጉዳይ ኣይኮነን። ቆጸራታት ኣናዊሕና ኣኼባታት እናተጸበና ዘሰማማዓና ክንደሊ ሃሰስ ንብለሉ ግዜ የለን። እቲ ኩሉ ግዜ ንዝምሮ ናይ ህዝብን ሃገርን መዝሙር ልባዊ እንተኾይኑ፡ ኣብዚ እሙናት ዝኾኑ ኣካላት ኩሎም ብህጹጽ ተራኺቦም ናይ ኣፈርክቡ ስጉምቲ ክወስዱ ኣለዎም ንብል። ህዝብና ኣጆካ ዝብሎ እዩ ስኢኑ እምበር ካብዚ ሕጂ ወሪድዎ ዘሎ ዝኸፍእ መዓሙቕ ስለ ዘየለ ኣብ ልዕሊ ናይ ሓባር ጸላኢኡ ክለዓል ጸገም ከምዘይብሉ ብዙሓት ምልክታት ይረኣዩ ኣለዉ። ስለዚ ውድባትና ደድሕሪ ዘጋጠመ ተርእዮ ዘብዘብ ኣብ ክንዲ ምባል መሪሕ ተረአን ክጻወታሉ ዝግባእ እዋን ሕጂ`ዩ ንብል። ኤስደለ ምስ ኩሎም ነዚ ሓሳብ ዝሰማምዑ ደለይቲ ፍትሒ ብዘይዝኮነ ቅድመ ኩነት ዓቅምታቱ ኣዋሃሂዱ ክሰርሕ ድሉው ምዃኑ በዚ ኣጋጣሚ ክገልጽ እፈቱ። እቶም በቲ ጨካን ስርዓት ተላኢኽኩም ኣብ ልዕሊ ኣሓትኩምን ኣሕዋትኩምን እዚ ዘይበሃል ግፍዒን ቅንጸላን እተካይዱ ዘለኹም ወተሃደራትን ናይ ስለያ መሓውራትን ህግደፍ፡ ዓንኬላት ህግደፍ እናጸበበ ኣብ ዝኸደሉ ግዜ ውዒሉ ሓዲሩ ንዓኹም እውን ዝምሕር ስለ ዘይኮነ፡ ንኣረሜናዊ ተልእኾ ህግደፍ እምቢ ኢልኩም ኣብ ጎድኒ ውጹዕ ህዝብኹም ክትስለፉ ጻውዒት ነቕርበልኩም። እቲ ኣብ ልዕሊ ህዝብኹም ትገብርዎ ዘለኹም በደል፡ ጽባሕ ንግሆ ሓደ ክልተ ዝፈጸምዎ ጌጋ`ዩ ኢሉ ኣሕሊፉ ክህበኩም እምበር፡ ኣነየ ግጉይ መምርሒ ኣመሓላሊፈሎም ኢሉ ንንስሓ ወይ ንፍትሒ ዝቐርብ ስርዓት ኣይኮነን - ስርዓት ኢሰያስ። ኣብ ዝተፈላለየ ኩርናዓት ዓለም ዘለኹም ደለይቲ ፍትሒ፥ ካልእ ኣካል ተበግሶ ወሲዱ ክሳብ ዝጽወዓኩም ኣይትጸበዩ። ብሰንኪ ወይ ብሳላ`ቲ ነዊሕ ናይ ስደት ዓመታት ነንሕድሕዱ ዘይፋለጥ ኣካል ስለ ዘየለ ካብ ከባቢያዊ ሰላማዊ ሰልፍታት፡ ክሳብ ህጹጽ ዓለም-ለኻዊ ሰላማዊ ሰልፍታት እናገበርና ንስለ`ቲ ኩሉ ኣበሳ ህግደፍ ዝቐስም ዘሎ ህዝብና ድምጽና ከነስምዕ ሕጂ`ዩ እዋኑ ንብል። ዘለኣለም ተወጺዑ ዝነብር ህዝቢ የለን! ደላይ ፍትሒ ወትሩ ሰዓሪ`ዩ ዝኽርን ክብርን ንኩሎም ስዉኣትና ካብ ቤት ጽሕፈት ኣቦ መንበር ኤስደለ 2 ሕዳር 2017	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/gazetawi-meglesi/4980-2017-11-04-00-52-58
ሓጺር ጸብጻብ ምዕባለታት ድሕረ-ተቃውሞ ካብ ኣስመራ፥ ብ ኣባላት ፕሮጀክት ዓርቢ ሓርነት	ሓጺር ጸብጻብ ምዕባለታት ድሕረ-ተቃውሞ ካብ ኣስመራ፥ ብ ኣባላት ፕሮጀክት ዓርቢ ሓርነት ድሕሪ እቲ ብሰሉስ ኣብ ቤት ትምህርቲ ድያእ ከምኡ'ድማ ኣብ ጎደና ሓርነት ዘጋጠመ ናይ ተቃውሞ ሰልፍን ንዕኡ ንምብታን ዝሰዓበ ተኹስን ማእሰርትን ሎሚ ኩነታት ብተዛማዲ ሃዲኡ ኣሎ። ክሳብ ሕጂ'ድማ ኣብቲ እቶም ምስቲ ኩነታት ብምትእስሳር ተቀይዶም ዝነበሩ ተማሃሮን ኣዴታትን በብቅሩብ ይልቀቁ ኣለው። ድሮ ኣብ ኣኽርያ 5 ተማሃሮን 3 ኣዴታትን ተለቂቆም ኣለው። ንሶም ብዛዕባ ማእሰርቶም፡ ዝተገብረሎም መርመራን ካልእን ምስ ዝኾነ ሰብ ከይዘራረቡ ከቢድ መጠንቀቅታ ተዋሂብዎም ኣሎ። የግዳስ ሓደ ካብቶም ዝተለቀቁ ኣብ ኣኽርያ ብልምዲ ጻዕዳ ጽርግያ ተባሂሉ ዝፍለጥ ኣከባቢ ዝቅመጥ፡ ንግዜኡ ብጸጥታዊ ምኽንያት ስሙ ክንዕቅቦ ዝመረጽና፡ተማሃራይ 10 ክፍሊ ቤትትምህርቲ ድያእ፡ ከምዝገለጸልና ምስ ሓዝዎ ናብ ኤክስፖ ዝርከብ 6ይ መደበር ፖሊስ ከምዝወሰድዎምን፡ ስም ናይ ወደብትኹም ግለጹ ብምባል ዝሑል ማይ ኣብ ነብሶም ብምኽዓው ብቁልፊ እናኸትከቱ ከምዝመርመርዎም ሓቢሩ። ኣባላት ጸጥታ ናይቲ ስርዓት ከም ወትሩ ነገራት ክሳብ ዝዝሕለሎም ድሕሪ ምጽባይ፡ ሎሚ ቤት ትምህርቲ ድያእ ከፊቶማ ኣለው። እቲ ኸባቢ ኣቃልቦ ስሒቡ ከምዘሎ ድሕሪ ምፍላጦም ድማ ንኹሉ ሰራዊትን ፖሊስን ኣልዮምን ክልተ ዕጡቃት ኣባላት ፖሊስን ሓደ ዕጡቅ ወተሃደርን ጥራይ ከም ሓለዋ ኣብ ከባቢ እቲ ቤትምህርቲ ውዒሎም። የግዳስ ሲቪል ዝለበሱ ኣባላት ጸጥታ ኣብ ከባቢ ቤት ትምህርቲ ዓሲሎም ኣለው። ኣባላት ጸጥታ የግዳስ ኣብዚ እዋንዚ ስልቲ ቀይሮም፡ ኣብ ክንዲ ከም ወትሩ ካብ ቤት ብለይቲ መጺእካ ናይ ምቅያድ፡ ንዝደለይዎም ሰባት ናብ ምምሕዳር ከባቢ ብምጽዋዕ ካብ ምምሕዳር'ድማ፡ ኣባላት ጸጥታ ናብ ዘይተፈልጠ ቦታ ይወስድዎም ኣለው። ንኣብነት ሎሚ ኣብ ሰዓታት ምሳሕ ኣብ ኣኽርያ ሪጋ ሶማል፡ ከምኡ ድማ እንዳ ዓሊ በኺት ዝበሃል ስፍራ ዝቅመጡ ዓብደልቃድር ኣሕመድ፡ ከምኡ'ድማ ነጋሽ በያን ዝተባህሉ ሰባት ናብ ምምሕዳር ጸዊዖም ካብኡ ድማ ሰዊሮሞም ኣለው። ምስዚ ኣብ ዝተኣሳሰር፡ ጀነራል ፊሊጶስ ኣብ ግዜ ተቃውሞ ዝነበሩ ኣዘዝቲ ሰራዊትን ጸጥታን ን ኣባላቶም ኣብ ልዕሊ ሰልፈኛታት ተኹሲ ክኸፍቱ ተኣዚዞም፡ ንላዕሊ ጥራይ ምትኳሶም፡ ትእዛዝ ጥሒስኩም ተባሂሎም ኣብ ቀይዲ ክኣትው ትእዛዝ ኣመሓላሊፉ ኣሎ። በዚ ኣጋጣሚ ነቶም ሰብኣውነት ተሰሚዕዎም ኣንጻር ህዝቦም ምትኳስ ዝኣበዩ ደቂ ህዝቢ ኣባላት ሰራዊት ብስም ህዝቢ ኤርትራ ምስጋናና ንገልጽ። ኣብ መወዳእታ እቲ ስርዓት ከም ወትሩ ናይ ሓደ ሃይማኖት ምንቅስቃስ ንምምሳሉ ጽዑቅ ፕሮፓጋንዳዊ ዘመተ የካይድ ብምህላውን፡ ገለ ሰባት'ድማ ብዘይፍላጥ ነቲ ናይቲ ስርዓት ስውር ሽርሒ ይደጋግሙ ብምህላዎምን፡ ኩሉ ኣብ ውሽጥን ወጻኢን ዝርከብ ህዝብና እዚ ተቃውሞ ምግባትን ዓመጽን ዘንቀሎ ምዃኑን ዋሏ እኳ ብተማሃሮ ኣኽርያ ዝተጀመረ እንተኾነ፡ ኩሉ ተቀማጢ ኣኽርያ ኢዱ ዝሓወሰሉ ምዃኑን፡ ሕጂ እውን እዚ ተጀሚሩ ዘሎ ቃልሲ ኣንጻር ዓመጽ ንኽዕወት ኩልና ኣብ ደቀቅቲ ጉዳያት ምድሃብ ገዲፍና፡ ነዚ ቃልሲ ደገፍና ከነርእዮ ንጽውዕ። ፕሮጀክት ዓርቢ ሓርነት ኣስመራ	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/zena/4979-2017-11-03-03-04-44
ኣኽርያ ኣብ ሓለዋ ወተሃዳራት ምህላዋ ተገሊጹ	ትማሊ እቲ ናዕቢ ብተኹሲ ድሕሪ ምብታኑን ሎም እውን ሓደ ሓደ መንእሰያት " ተሓቲትኩም ክትምለሱ ኢኹም" ተባሂሎም ከምእተኣስሩን ዓበይቲ ግን ከምዘይተተንከፉን ምንጭታትና ገሊፆም። ትማሊ ኣብ ሰዓታት ድሕሪ ቐትሪ ብዝተኸስተ ናይ መንእሰያት ናዕቢ፡ ኣብ ማእከል ከተማ ኣስመራ ጽዑቕ ተኹሲ ከም ዝተሰምዐ ምንጭታት ካብታ ከተማ ምሕባሮም ዝዝከር እዩ። እቲ ናዕቢ ድሕሪ ምግጣሙ ሒደት ሰዓታት ከኣ ኣብ ኤርትራ ዝርከብ ኤምባሲ ኣሜሪካ፡ ኣብ ዝተፈላለዩ ከባቢታት ኣስመራ ተቓውሞታት ከም ዘምሰየን፡ ፓሊስ ቶኽሲ ከም ዝኸፈቱን ብምግላጽ፡ ዜጋታቱ ክጥንቀቑ ተማሒጺኑ። እቲ ፍጻሜ ምኽሳቱ ምስተገልጸ፡ ብዙሕ ከይደንጎየ፡ ነቲ ዝተኻየደ ሰልፊ ዘርእን ምኽንያት ናይቲ ናዕቢ እንታይ ምኻኑ ዘረድእ፡ መግለጺ ሓጂ ሙሳ መሓመድ፡ ፕረዚደንት ቦርድ ቤት ትምህርቲ ኣልድያዕ ኣል እስላምያ፡ ቅድሚ ምእሳሮም ዘርኢ፡ ሓጺር ቪድዮ ኣብ ማሕበራዊ መራኸቢታት ምዝርግሑ እቲ ክስተት ክውን ምንባሩ መስኪሩ። ኣብታ ነቲ ዝተኻየደ ናዕቢ እተርኢ ሓጻር ቪድዮ፡ ድምጺ ተኹስን ህድማ ሰባትን ብንጹር እዩ ዝረአን ዝስማዕን። እቲ ዝተሰምዐ ተኹሲ እንታይ ዓይነት ጉድኣት ከምዝወረደ ክሳብ ሕጂ ኣይተፈልጠን። ይኹን እምበር፡ ሚኒስተር ዜና ኣቶ የማነ ገብረመስቀል እቲ ናዕቢ ከምዘጋጠመን ብዘይ ዝኾነ ይኹን ጉድኣት ከምዝተበተንን ኣብ ትዊተር ሓቢሩ ኣሎ። እንተኾነ፡ ኣብቲ ዛዕባ ተወሳኺ ሓበሬታ ንምርካብ ናብ ምኒስትሪ ዜና ደዊልና እኳ እንተነበርና፡ እቲ ምኒስተር ኣብ ኣኼባ ምህላዉ ስለዝተሓበርና ምዕባለታት ክንፈልጥ ኣይከኣልናን። ኣብ ናይሮቢ ካብ ዝርከብ ኤምባሲ ኤርትራ ክንረኽቦ ዝሓለንና ሓበሬታ እውን ኣይተዓወተን። ብኻልእ ወገን ግን ኣባል ኤምባሲ ጥልያን ኣብ ኣስመራ ሚስተር ዲየጎ ሶሊናስ እቲ ፍጻሜ ኣብ ሰዓታት ድሕሪ ቐትሪ ከምዘጋጠመን ኣብ ሓጺር ግዜ ከምዝተበተንን ሕጂ ግን ኩሉ ነገር ርጉእ ምህላዉን ንቢቢሲ ሓቢሩ። ብኣንጻሩ ግን እሙናት ምንጭታት፡ ሎሚ እውን ኣኽርያ ኣብ ጽኑዕ ሓለዋ ምህላዋን ሰባት ከምዝተአስሩ ሓቢሮም። ንምዃኑ መንቀሊ እቲ ናዕቢ እንታይ እዩ? ኣብ መፋርቐ መስከረም ናይዚ ዓመት፡ ቤት ትምህርቲ ኣልድያዕ ኣል እስላምያ ናብ መንግስቲ ክትሰጋገር ዘዋሪ መልእኽቲ ክመዝበጽሓን ኮሚተታት ወለዲ እተ ቤት ትምህርቲ፡ እዛ ቤት ትምህርቲ ብገንዘብ ህዝቢ ስለዝተሰርሐት ናይ ህዝቢ ቤት ትምህርቲ ከኣ ስለዝኾነት መንግስቲ ኣይወረሳን እዩ ኢሎም ከምዝተቓወሙን ምስ ተማሃሮን ወለድን ብኣኼባ ከምእተዘራረቡን ይሕብር። ኣብቲ ብ 15/10/2017 ዝተኻየድ ብስእልን ድምጽን ኣብ ቪድዮ ክሊፕ ዝተቐረጸ ኣኼባ ወለድን ተማሃሮን፡ እስታዝ ሓጂ ሙሳ መሓመድ፡ "እቲ ዘምጻእኩሞ ሓሳብ ኣይድግፎን እየ። ምስ ሐሳብና ዘይሰማማዕ መምርሕን ትእዛዝን ተቐባልነት ከምዘይበሉን እታ ቤት ትምህርቲ ሃይማኖት ምስልምና ብዘፍቅዶ ስነ-ምግባርን ባህልን ክትምራሕ ከምዝግባእ፤ እተን ተሸፊነን ዝመጽኣ ተማሃሮ ደቅና እየን፡ ኣስላም እየን፡ ዝትንክፈን የሎን። ስለዚ ንሕና ንዝኾነ ክመጽእ ዝኽእል ነገር ቅሩባት ኢና ዘለና። ምኽንያቱ ሰብ ኣብ ሃይማኖቱን ስነ-ምግባሩን ዘይከናኸንን ዘይእሰርን ዘይመውትን የሎን" ኢሎም። ኣብ ነፍሲ ወከፍ መግለጺኦም ከኣ እቲ ኣኼበኛ ከጣቕዓሎም ይረአን ይስማዕን። እቶም ወዲ 93 ዓመት ኣቦ ቀጺሎም፡ " እዚ ቤት ትምህርቲ እዚ 2800 ተማሃሮ ኣለዉዎ። 5600 ወለዲ ተማሃሮ እውን ኣለዉ። ስለዚ፡ ንኣስታት 10ሽሕ ዝገማገም ህዝቢ ከተሕርቖን ከተቕሕሮን ኣይግባእን እዩ። እዛ ቤት ትምህርቲ ከኣ ብገንዘብና ብገንዘብ ህዘቢ እያ ተሰረሓ። ሃይማኖት ከኣ፡ ካብ ሕማቕ ከልኪሉ ናብ ጽቡቐ እዩ ዝመርሕ። ንሕና ኣስላም ኢና፡ ሃይማኖትና ብዘፍቅደልና ሸሪዓ ከኣ ኢና ንእዘዝ። " ክብሉ ነቲ ተጋባኢ ገሊጾሙሉ። ብድሕረዚ ከኣ እዮም እቶም ኣቦ ተኣሲሮም። ማእሰርቲ እዞም ውሩይን ቅቡልን እስታዝ ሓጂ ሙሳ መሓመድኑርን ግዱድ ምስግጋር እታ ቤት ትምህርቲ ስዒቡ እዩ እምበኣር እቲ ትማሊዝተኸስተ ናይ ቅሬታ ናዕቢ ተኸሲቱ ይብሉ ምንጭታትና። እቶም ከባቢ 100 ምዃኖም ዝተሓበረ ንሰልፊ ዝወጽኡ ተማሃሮ ዲያእ ኣብ ዓቢ መስጊድ ተኣኻኺቦም "ኣቦታትና ፍትሑልና፡ ቤት ትምህርትና ክፈቱልና" ኢሎም እናጨርሑ ናብ ጎደና ሓርነት ምስ ኣምረሑ እዩ ንምብታኖም ንሰማይ ተተኪሱን ዕግርግር ስዒቡን። ብዛዕባ እዚ ፍጻሜ ተወሳኺ ሓበሬታ ምስተረኽበ ክንሕብረኩም ኢና።	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/zena/4975-2017-11-01-17-49-36
ሓጺር ጸብጻብ ናይዚ ሎሚ መዓልቲ (10.31.17) ኣብ ኣስመራ ዘጋጠመ ኩነታት!	ሓጺር ጸብጻብ ናይዚ ሎሚ መዓልቲ ኣብ ኣስመራ ዘጋጠመ ኩነታት! ድሕረባይታ፥ ሚኒስትሪ ትምህርቲ ካብ መፋርቅ 2014 ጀሚሩ ቤትትምህርታት ኮማዊ-ሰረት ክህልወን ዝብል መደብ ሒዙ ክንቀሳቀስ ጀሚሩ። ዕላማ እቲ መደብ ቤት ትምህርትታት ኣብ ትሕቲ ከባብያዊ ምምሕዳራት ክኣትዋ ዝብል ኮይኑ፡ ህዝቢ በብኸባቢኡ ተወዲቡ ኣብ ምሕደራን ፋይናንስን እተን ቤትትምህርትታት ከበርክት ዝብል እዩ። እቲ ሓሳብ ናብ ሓለፍቲ ቤትምህርትታት ምስ ቀረበ ብዙሕ ተቃውሞ ገጢምዎ። እቲ ተቃውሞ፡ ዋላ እኳ እቲ ኣምር ከም ሓሳብ ቅቡል እንተኾነ ዘይተግባራዊ እዩ ዝብል እዩ። እቲ ምኽንያት'ድማ ህዝቢ ንባዕሉ ኣብ ቁጠባዊ ቅልውላው እንከሎ ንቤት ትምህርትታት ክምውል ዓቅሚ የብሉን ዝብል እዩ። እንበኣርከስ ኣብ ከምዚ ኩነታት፡ ኣብ መፋርቅ መስከረም ትግባረ እዚ ኮምዝሰረቱ ቤትትምህርቲ ዝብል ዘዋሪ መልእኽቲ ናብ ኩለን ቤት ትምህርትታት ተዘርጊሑ። ቤት ትምህርቲ ድያእ ሓንቲ ካብአን ኮይና እቲ ዘዋሪ መልእኽቲ ሽዑ ንሽዑ እዩ ካብ ኮሚተ ተቃውሞ ገጢምዎ። መእተዊ፥ ቤት ትምህርቲ ድያእ ኣብ መወዳእታ ጫፍ ናይ ኣኽርያ እትርከብ ኮይና ካብተን ውሑዳት ካብ ምዕጻው ዘምለጣ ናይ ውልቂ ቤትትምህርትታት እያ። እምበኣርከስ ሓደ ካብ ነጥብታት ናይቲ ኣብ መፋርቅ መስከረም ዝተዘርግዝሐ ዘዋሪ መልእኽቲ ኩለን ቤትትምህርታት ናብ መንግስቲ ክርከባ ብመንገዱ ድማ ናብ ምምሕዳራት ከባቢ ክሰጋገራ ዝብል እዩ። ዲያእ ብ ክልተ ኮሚተታት ወለዲ እያ ትመሓደር። እቲ ሓደ ኮሚተ ንጥፈታት ዝበሃል ኮይኑ ን መዓልታዊ ንጥፈታት ቤት ትምህርቲ ይከታተል። እቲ 2ይ ድማ ብ ዓበይቲ ወለዲ ዝቆመ ኾይኑ፡ ከም ናይ ምኽሪ ኮሚተ ኮይኑ የገልግል። ነዚ ውሳኔ 2ኤን ኮሚተ እየን ተቋዊመነኦ። እታ ናይ ንጥፈታት ኮሚተ'ድማ ምስ ሚኒስትሪ ትምህርቲ ኣብ ጽዑቅ ዝርርብ ቀንያ። ሚኒስትሪ ትምህርቲ ግን ኣብ ውሳኔኡ ደሪቁ። ኣባላት ኮሚተ ድማ ምስ ናይ ምኽሪ ኮሚተን ህዝብን ክንዘራረብ ዕድል ይወሃበና ኢሎም ምስ ተፈቅደሎም ኣብ ዕለት 15/10/2017፥ ኣኼባ ጸዊዖም። ኣብቲ ኣኼባ ኣቦወንበር ናይ ኮሚተ ምኽሪ ዝኾኑ ሓጂ ሙሳ መሓመድኑር ዝተባህሉ ዓቢ ኣቦ ንህዝቢ ዘነቃቅሐ መደረ ሂቦም። ብድሕሪኡ ኣቦይ ሓጂ ሙሳ መሓመድኑር ተቀይዶም። ናይዞም ኣብ ህዝቢ ኣኽርያ ዓቢ ተቀባልነትን ክብርን ዘለዎም ሽማግለ ኣቦ ምቅያድ ኣብ ህዝቢ ብሓፈሻ ኣብ ተማሃሮን መማሃራንን ድያእ ድማ ብፍላይ ከቢድ ቁጥዐ ፈጢሩ። መበገሲ ናይዚ ሎሚ ዝወዓለ ናይ ተቃውሞ ሰልፊ እንበኣር እዚ ይመስል። ሓፈሻዊ ትንተና ናይ ተቃውሞ ሰልፊ ሎሚ ከባቢ ሰዓት 2 ኣቢሉ ይኸውን ኣስታት 100 ዝኾኑ ተማሃሮ ዲያእ ናብ ጎደና ሓርነት ኣምሪሖም። እቶም ደቂተባዕትዮን ደቀንስትዮን ተማሃሮ ካብ ጎደና ሓርነት ናብ ቤትጽሕፈት ፕረዚደንት ኣብ ዝወስድ መንገዲ "ቤት ትምህርትና ይከፈተልና"፡ "ኣቦታትና ይፈትሑ" ዝብልን ካልእን ጭሮሖታት ኣልዒሎም። ኣባላት ሲቪላዊ ፖሊስን፡ ወተሃደራትን ናብቲ ቦታ ብምምጻእ ኣብ ልዕሊ እቶም ትሕቲዕድመ መንእሰያት ብ ኣባትር ስጉምቲ ክወስዱ ጀሚሮም። ንሱ ጥራይ ከይኣክል ድማ ብዙሕ ጠያይት ናብ ሰማይ ተኲሶም። ብድሕሪዚ እቶም ተማሃሮ ናብ በበይኑ ኣከባቢ ፋሕ ምስበሉ ፖሊስን ወተሃደራትን ደድሕሪኦም እናጎየዩን ጠያይቲ እናተኮሱን ክሃድንዎም ጀሚሮም። ብዛዕባ ኣብ ልዕሊ ሰብ ዝወረደ ሞትን መቁሰልትን ግን ንጹር ሓበሬታ ክርከብ ኣይተኻእለን። ብድሕርዚ ኣባላት ሰራዊት ናብ ኣኽርያ ገጾም ብምምራሕ ነዝረኸብዎ መንእሰይ ይቅይዱ ኣለው። ብዘይካዚ ኣብ ከባቢ ሰዓት 5 ሰራዊት ዘጸዓና በጣሕ ናብ ኣኽርያ ኣትየን ኣለዋ። እቲ ኹነታት ንግዜኡ ሃዲኡ ኣሎ። ብዛዕባ ቀጻሊ ምዕባለታት ድማ ኣብ ገግዚኡ ክንሕብረኩም ኢና።	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/zena/4972-2017-11-01-02-14-26
ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ሃይማኖታዊ ትካላትና ቀንጠብጠብ - ተቖጠብ!!	ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ሃይማኖታዊ ትካላትና ቀንጠብጠብ - ተቖጠብ!! ህግደፍ ፖለቲካዊ ስልጣን ካብ ዝጭብጥ ንነጀው ኩሉ ማሕበረ-ቁጠባውን ፖለቲካዊ ትካላትና ብህግደፍ ተባሒቱ ከምዝጸንሐ ሙሉእ ህዝቢ ኤርትራ ዝፈልጦ ሓቂ እዩ። እዚ እቶም ናይዚ ተርእዮ ግዳያት ዝኾኑ ህዝብታት ኤርትራ እናበኸዩ ዘልዕልዎ ሓቂ ኮይኑ፡ ህግደፍ ግን እናኣሽካዕለለ ዘስሕቀሉ ጉዳይ እዩ። ንህዝቢ ስለ ዝጨቖነን ኣብ ትሕቲ ጫምኡ ስለ ዝረገጸን ሓበን ዝስመዖ መንግስቲ ስለ ዝኾነ ከምኡ ኢሉ እናቐጸለ ክነብር እምበር ከመሓይሽ እዩ ኢልካ ተስፋ ትገብረሉ ኣይኮነን። ህዝቢ ኤርትራ ብጽቡቕ ባህልን ስነ-ስርዓትን ዝልለ ህዝቢ ስለ ዝኾነ ኣብ ዕልሊኡ ክወርድ ዝጸንሐ በደላት ኩሉ ብትዕግስቲ ክሓልፎ ጸኒሑዩ። ጥሜትን ጽምእን ዕርቃንን ኩሉ ተጻዊሩ እቲ ካብ መንግስቲ ክረኽቦ ዘይከኣለ ካብ እዝግሔር ክረኽቦ ክልምንን ክምህለልን ጸኒሑዩ። እዚ ሰራም መንግስቲ ግን ካብ ዝብላዕን ዝስተን ሓሊፉ ህዝብና ምስ ፈጣሪኡ ዝራኸበሉ ናይ እምነት ትካላቱ ከራኽስ ካብ ዝጅመር ዓመታት ኣቚጺሩ ኣሎ። እዚ ብሃይማኖታዊ እምነቱ ዝልለ ህዝብና ከኣ ብኻልእ ኩሉ ክጻወር ዝኽእል እኳ እንተኾነ ብሃይማኖቱ ዝመጾ ግን ክጻወሮ ዝኽእል ኣይኮነን። ኣብ ኤርትራ ከኣ ብህግደፍ ዘይተተንከፈት ሃይማኖት የላን። ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ብዙሓት መራሕቲ ሃይማኖት እስልምና ዝወሰዶ ማእሰርትን መቕተልትን ቀሊል ኣይኮነን። ዝኾነ ፖለቲካዊ ጎንጺ ክለዓል ከሎውን፡ እዚ ሓደ ክልተ እስላም ዘልዓልዎ ጸገም እዩ ኣናበለ ብክርስትያን ንከይድገፍ ኩሉ ዝከኣሎ ክገብር ጸኒሑዩ። ኣብ ክርስታያን እውን እንተኾነ ካብ ናይ ተዋህዶ ፓትሪያርክን መሳርሕቶምን ምእሳር ጀሚርካ ክሳብ ኣቕሽሽቲን ዲያቆናትን ካብ ተደፊሩ ዘይፈልጥ ኣድባራት እናጎተትካ ናብ ሳዋ ምውሳድ ብዙሕ ክስራሓሉ ጸኒሑዩ። ሕጂ ግን በዚሑ!! ሎሚ ቅነ ክልተ ብዓበይቲ ሃይማኖታትና እስልምናን ክርስትናን ናብ ህዝቢ ዘቕረብዎ እምቢታ ኣብ ኤርትራውያን ጥራሕ ዘይኮነስ ኣብ ሙሉእ ሕብረተሰብ ዓለም ክስማዓልናን ብኡ ደረጃ ብውሽጥን ብደገን ዝተዋደደ ናይ እምቢታ መቓልሕ ኣቃሊሕና ሓንሳብን ንሓዋውሩን ህግደፍ ካብ ዝባን ውጹዕ ህዝቢ ኤርትራ ዝወርደሉ ኩነታት ክንፈጥር ኣለና። ፓትሪያርክ ኣንጦንዮስ ተኣሲሮም ተዋህዶ ቤተ ክርስትያን ብካድራት ህግደፍ ክትምራሕ ጸኒሓን ኣላን። እቶም ገሊኦም ብድንቁርና እቶም ገሊኦም ብፍርሒ ተዋሒጦም ክሳብ ሕጂ ኣፎም ሒዞም እኳ እንተጸንሑ፡ እቲ ጉልባቡ ዝቐልዐ ጸረ ሃይማኖታዊ ተግባራት ህግደፍ ግን ኲኖዚ ዓቕሊ ዘግብር ስለ ዘይኮነ ብዙሓት መራሕቲ ሃይማኖት ክርስትና ጸረ ተግባራት ህግደፍ ዓው ኢሎም ክዛርቡ ጀሚሮም ኣለዉ። ኣብ መጀመርታ ወርሒ መስከረም ኣቦታት ገዳም ደብረቢዘን ኣብ ልዕሊ እቶም ብስርዓት ህግደፍ ተላኢኹም ጸረ ሃይማኖት ተዋህዶ ዝሰርሑ ዘለዉ ኣካላት ውግዘትን ኩነኔን ኣቕሪቦም ኔሮም እዮም። ብዘይካዚ ነቶም ትሕቲ 60 ዓመት ዘለዉ ኩሎም ኣቕሺሽትን ዲያቆናትን ብረት ክዓጥቁ ዝወረደ ትእዛዝ እውን ብኹሉ ኣድባራት ተቐባልነት ከይረክብ ጎስጓስ ክግበረሉ ጸኒሑዩ። እዚ ኩሉ ጸረ ህዝብን ጸረ ሃይማኖትን ተግባራት ዝመረሮ ህዝቢ ድማ ኣብ ጎደና ኣስመራ እዝግዮ እናበለ ክምህለል ከምዝወዓለ ኣብ ኩሉ መራከቢ ብዙሃን ተቓሊሑ ኔሩ እዩ። ሎሚ መዓልቲ ድማ ህግደፍ ከም ኣመሉ ኣብ ሃይማኖት እስልምና እውን ጦብሎቕሎቕ ምባል ስለ ዘይሓደገ ንቤት ትምህርቲ ዲያእ ኣልእስላሚያ እውን ክህግራ ዘውጸኦ ውሳኔ ህዝቢ ምስልምና ነዚ ኣብ ጎደናታት ኣስመራ ብሰላማዊ ሰልፊ ተቓውሞኡ ክገልጽ ድሕሪ ምውዓል፡ ህግደፍ ድማ ከም ኣመሉ ብጠያዪት ከዝሕሎ ፈቲኑ ኣሎ። ኣብ ከምዚ ዝበለ ናይ ሓዊን ዓረርን ግርጭት ብዙሓት ዜጋታትና ክጉድኡ ከምዝኽእሉ ዘጠራጥር ኣይኮነን። ብዘይካ ጎንጺ ካልእ ብልሓት ዘይብሉ ስርዓት ካብኡ ሓሊፉ ራህዋን እፎይታን ክፈጥር ኢልካ ትጽበዮ ኣይኮነን። ይኹን እምበር ህዝቢ ኤርትራ ክነቕሓሉን ዝግበኦ ጉዳይ ኣሎ ኢልና ንርኢ። ብሃይማኖት እስልምና ዝተላዕለ ተቓውሞ እዞ ጸገም ዝፈጥሩ ዘለዉ እዞም እስላምዮም ኣናበለ ብክርስትያን ዜጋታትና ከምዘይድገፍ፡ ኣብ ካልእ ግዜ ድማ እዞም ጸገም ኮይኖም ዘለዉ ሓደ ክልተ ብናይ ደገ ሓይልታት ዝተላእኩ ክርስትያን እዮም ተባሂሎም ብኣሕዋቶም እስላም ከምዘይድገፉ ክገብር ጸኑሑዩ። እዚ ሎሚ መዓልቲ ዝተራእየ ሰላማዊ ሰልፊ ድማ ናይ ኣመንቲ ምስልምና ጥራሕ ጌርካ ክውሰድ ኣይግበኦን፡ እቲ ኣብ ልዕሊዞም ዜጋታትና ወሪዱ ዘሎ ሓደጋ ድማ ኣብ ልዕሊ ኩሉ ኤርትራዊ ከምዝወረደ ጌርና ብሓደ ድምጺ ክንኩንኖን ኣብ ሓደ ቃል ጸኒዕና ክንቃለሶን ይግበኣና። ህግደፍ ዘውርዶ ዘሎ በደል ኣብ ልዕሊ ኩሎም ሃይማኖታትና ዝወርድ ዘሎ በደል እምበር ኣብ ልዕሊ ፍሉይ ሃይማኖት ወይ ኣብ ልዕሊ ፍሉያት ውልቀሰባት ዝወርድ ዘሎ በደል ከምዘይኮነ ክንርዳእ ይግባእ። ህግደፍ ኣብ ልዕሊ ሃይማኖታትና ቀንጠብጠብ - ጠቖጠብ ህዝብና ኣብ ቅዱስ ሃይማኖታቱ ጸኒዑ ክነበርዩ!! ካብ ቤት ጽሕፈት ኣቦ መንበር - ኤስደለ - 31 – 10 - 17	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/gazetawi-meglesi/4970-2017-10-31-22-41-12
'ወደይ ሓደራኻ ንጣልያን ከይትአምን'	'ወደይ ሓደራኻ ንጣልያን ከይትአምን' እዛ 'ወደይ ሓደራኻ ንጣልያን ከይትአምን' ዘርእስታ ሓጻር ዓንቀጽ ካብታ ብተስፋሚካኤል ትኩእ 'ሃገሬ የህይወቴ ጥሪ' እትብል መዘከርታ መጽሓፍ ቆንጢረ ዘቕርባ ዘለኹ ኢያ። እታ መጽሓፍ ብዛዕባ ጣልያን አብ ኤርትራን ኢትዮጵያን ዝተጻወቶ መግዛእታዊ ፖሊቲካ አቃሊዐ ብመጠኑ ድማ ናይታ ወሳኒት ዝነበረት ውግእ ሓላይ ቀዳማይ ምንጪ ኮይና ዝረኸብክዋ ብምዃና ካብ አምሓርኛ ተርጒመ ንአንበብቲ ከቕርባ እንከለኹ ምስናይ ሓበኑ ኢዩ። ምኽንያቱ እቲ አብ ልዕሊ ጣልያን ዝተፈነወ ሀንደበታዊ መጥቃዕቲ ብሄራዊ መልክዕ ዝሓዘ ናይ መጀመርያ መወዳእታን ፈተነ ምዃኑ ስለ ዝአምን ኢየ። ናይ ሓላይ ስርሒት ብተኸስተ ነጋሽ አገላልጻ 'ፍጹም ሀገራዊ' ኢዩ። ብርግጽ ሀገራዊ ዝገብሮ ድማ ተሓንጊጥዎ ዝተንሰኤ ዕላማን ከምኡ እውን አብቲ ኲናት ዝወዐለ ሠራዊት አከለጉዛይን ሠራዊት ጸላኢን አብ ግምት ምስ አነእቱ ኢዩ። • ናይ ባህታ እምቢታ ዘንቀሎ ናይ መሬት ጉዳይ ምዃኑ ብንጹር ዘበርሃልና እቲ ንሓጸይ ምንሊኽ ዝልአኾ ደንዳቤ ምስ እንምርምር ኢዩ። ብዝኾነ ብባህታ ሓጎስ ተጠጂኡ አንጻር ጣልያን ዘቅነዔ፡ ብለይቲ ተአሊሙ ብቐትሪ ድማ አብ ግብሪ ዝወዐለ ስርሒት ሓላይ ጥራይ ኢዩ። ባህታ ጎይታ ኣከለጒዛይ ጥራይ ዘይኮነስ ብጣልያን ዝተሓፍረን ዝተኸብረን፡ ኣብ ኣከባቢኡ ገባርን ሓዳግን ዉሩይ በዓል ሹም ኢዩ ዝነበረ። ኣብ ርእሲኡ በቲ ናይ ግዜ መመዘኒ ሚልዮነር ተባሂሉ ክጥቀሰሉ ዘኽእል ክሳብ 600,000 ሊረ ጥረ ገንዘብ ዝደለበ ብዐል ጸጋ ኢዩ ዝነበረ። ከምዝዝከር ከምቲ ብመጠኑ አብ ሶማልያ ዝተላዕለ ቀቢላዊ ናዕቢ ወይ ብዐቢኡ ኣብ ሊብያ ዝተባረዔ ህዝባዊ ምንቅስቓስ አብ ኤርትራ አይተኸስተን። ብአንጻሩ ዐበይት ዐድን መራሕቲ እንዳን ብቡሩር ሸሓኒ ኢዮም ንምድሪ ባሕሪ ንጣልያን ዘስተለምዋ። ካብኡ ሓሊፉ አብቲ ናይ ጣልያን ኢምቦራጦራዊ ውጥን ብሰፊሑ ዝተኻፈሉ ኤርትራውያን ኢዮም እንተተባህለ ዘሕፍር አይኮነን። በዚ ምኽንያት እዚ ዓውደ ውግእ ሓላይን አብኡ ዝተኻፈሉ ደቂ መረብ ምላሽን ብፉሉይ ዓይኒ ክንርእዮም ዝግባእ። ተስፋሚካኤል ትኩእ ዝተወልድሉ ጣልያን ንኤርትራ ብወግዒ ግዝአት ጌሩ ምስ ሓዛ ድሕሪ ክልተ ዓመት ኮይኑ ዝሞቱሉ እዋን ድማ ጥቅምቲ 30 1965 ዓም.ኢ ኢዩ። ብተወሳኺ እቲ ዛንታ ብንጹር ክበርህ ብምህቃነይ ሓደ ክልተ ዐረፍተ ነገራት ብብራኬት ዝእተኽዎም ቃላት አለዉ። ንኲናት ሓላይ አመልኪቱ ብተማራመርቲ ስፍሕ ዝበለ ጽሑፋት ክሳብ ዝቀላቐል ነዛ ጽሕፍቲ ከም ሸውሃት መኽፈቲ ጌረ የቕርባ አሎኹ። "ንሠራዊት ጣልያን ንምጥቃዕ(ምህጃም) ኣብ ዘውጽእዎ ውጥን (ደግያት ባህታ ሓጎስ) ብዘይካ ሓዎም ሰንጋል ካልእ ዝፈልጥ ሰብ አይነበረን። እታ ለይቲ እቲአ ንኹናት ዝተዳለወ ዐቀይታይ ድቃስ ሰለም ከየበለ ላዕልን ታሕትን ክብል ኢዩ መሬት ዝወግሓቶ። ንጽባሒቱ ናብ ሓላይ ንምምራሽ ኣብ ዝተገብረ ምንቅስቓስ ግራዝማች ተክኤ ስብሓት ናብ ደግያት ባህታ ጽግዕ ኢሎም 'እዚ ኹሉ ሰራዊት አበይ ኢዩ ዝኸይድ ዘሎ። ብሰገነይቲ ወገን ዘሎ ክልተ ሓይሊ ጣልያን እንተኾነ፡ (ሙጡን) ሰብ ሰዲድና ብቐሊሉ አላሽ ከነብሎ ይከአል ኢዩ' ምስ በልዎም 'ትም በል' ብማለት ሕጅውን ውጥኖም አይገለጹሎምን። ድሓር ብሸነኽ ሰገነይቲ አቢልና፡ መንገዲ መንደክለ ማይ ሓራሳት ሒዝና ናብ ሓላይ ተቐልቀልና። እምበርከስ ንትግራይ ዝወስድ መንገዲ ገዲፍና ናብ ሓላይ ዝተጠወናሉ ምኽንያት እቲ አብ ዕርዲ ጣልያን ዝነበረ መሳርያ ንምህጋር ነበረ። ናይቲ ዕርዲ አዛዚ ጉብጣን ካስተላስም (ብወገኑ) ብማዕዶ (ሰራዊት አከለጉዛይ) ምምጽኡ ምስ ተዐዘበ 'ጎይታይ ሓንትስ ሂወትና ንሓፉም እምበር አብ ኢድና ዘሎ መሳርያ ብምሉኡ ውስድዎ' ክብል መልእኽቲ ለአኸ። እቲ ጉዳይ አብ ከምዚ ኲነታት እንከሎ ኢዩ እቲ ጉብጣን ብቢሕል ጎቦ ዑቁበ ዝተባህለ ዓስከር ስልከኛ ብኣጻድፍ አጽሊቑ፡ ረድኤት ከምጽእ ናብ ኣስመራ ዝለአኾ። እቲ አዛዚ ነዚ ክገብር ዝተገደደሉ ምኽንያት፡ ናይ ደግያት ባህታ ተዋጋእቲ አብ ሰገነይቲ ዝርከብ ስልኪ አቐድም አቢሎም ስለ ዝቖረጽዎ ኢዩ። ሓላይ ድማ ኣብ ቀለቤት አተወት። በብግዜኡ መስቀል ዝሓዙ ካህናት እንዳለአኸ ድማ ንውግእ ከምዘይተዳለወ (ከምዘይደሊ እውን) ይገልጽ ነበረ። ደጊሙ ደጋጊሙ እቲ አብ ዕርዲ ዘሎ መሳርያ እንተተወስደ ጸገም ከምዘይብሉ ሂወቱ ጥራይ ክንሓፍ ካብ ምልማን አይዐረፈን። እዚ ግን ግዜ ንምግዛእ ዝጥቀመሉ ዝነበረ መናውራ ምኻኑ ድሓር ኢዩ (ዝተሰቆረና)። ሽዑ ንዓይ ብስመይ ጸዊዖም 'ትኩእ አብታ በራኽ ከረን ደይብካ ናብ ማይ ሓራሳት ዘምርሕ መንገዲ ብዓይንኻ ዳህሲስካ ንገረኒ' በሉኒ። ከም ዝተአዘዝክዎ አብቲ በሪኽ ቦታ ምስ ከድኩ አብ ማዕዶ ህቦቡላ ንፋስ ዝደፍኦ ክመስል ቶጎጋ ሓመድ ተዐዘብኩ፤ ምስ ክረድእ ዝተላእከ ሠራዊት ጣልያን ድማ አዛመድክዎ። ብማይ ሓራሳት ወተሃደራት ጣልያን ምምጽኦም ዘደንጸዎም ደግያት ባህታ፡ ነቲ መንገዲ ረጊጦም ክሕዙ ዝመዘዝናዮም ጭፍራ ብላታ ዑቕባዝጊን ብላታ አደምን አበይ አብሉ ክብሉ ሓተቱ። ለካስ እቶም ማዕጾ ክሕልዉ ዝተመዘዙ ዓቀይቶት ጠምይዎም እንጀራ ንምልማን ናብ ሔቦ ወሪዶም ኢዮም። ብሰንኪ እዞም ሰነፋት (ዝተአዘዝዎ ዘይገብሩ) እቲ ብአፈርክቡ ዓሳክር መሪሑ ዝመጸ ማጆር ቶሰሊ ብብቕሩብ ናብ ሓላይ ተጸገዐ። ትዕግስቶም ዝተወደኦም ደግያት ድማ ነቲ ኢጣልያዊ ሓላው ዕሪዲ ናይ መጨርሽታ መጠንቀቕታ ብባሻይ ምስጉን ሃብተማርያምን ካልኦት ክልተ መኮንናትን አሰንዮም ልአኽሉ። ንሱ ግን ንሂወቱን ንሂወት ዓሳክሩን ከድሕን ቶሰሊ አብ አከባቢ ምህላዉ ስለ ዝተረድኤ ነቲ ናይ መወዳእታ መጠንቀቕታ ፋዕራ አይገበረሉን። ደገዝማቲ ሜስ ሀበኒ ኢሎም ምስ አዘዙ ናይቲ ኹናት መጀመሪ ምልክት ምዃኑ ተገመተ። ብኡንብኡን ድማ ብክልቲ'ኡ ወገን ተዂሲ ተኸፍተ። ወዮም መልእኽተኛታት አብ ውጥረት ዝመልኦ ዘተ እንከለዉ ኲናት ስለ ዝተኸፍተ ካብቲ ዕርዲ ከይወጹ ንጸላኢ እንዳመከቱ ብጅግንነት ሞቶ። አተኩሮና ናብቲ ዕርዲ ብምግባር ድማ ክንታኾስ አርፈድና። እንተኾነ እቲ ቶሶሊ ሒዝዎ ዝመጸ ረዳት ሓይሊ ብድሕሬናን ብኹልትናን ኮይኑ መጥቃዕቲ ፈነወልና። ብኽልተ ሓዊ ተለብሊብና ድማ መውጽእን መእተውን ሰአና። እንተ ክቡር ደገዝማቲ እሞ ሓሙሽተ ጠበንጃ ዝሎግሙ መንእሰያት አከቲሎም ብዘይ ምቁራጽ ክታኾሱ አርፈዱ። ብሾሞንተ ጥይት ተወጊኦም ከብቅዑ ተኹሶም ብምቅጻል ብታሻዐይቲ ጥይት ተሸኒፎም ወደቑ። እቶም መንእሰያት ከይተርፈ አብ ጎኖም ተሰውኡ። ደግያት ባህታ ምስ መኳንንቶምን ወተሃደሮምን (ጎልጎል ሓላይ) መቓብሮም ዝኾነትሉ ምኽንያት፡ ጣልያን ተደሪዕዎ ብዝመጸ ዘመናዊ መሣርያ ምስ መትረየስ ምዃኑ እኳ እንተዘይተኻሕደ፡ እቲ ጣልያን ዝተኸተሎ ናይ ከበባ ውግእ (ስልቲ) እውን ተራ ነበሮ። እቲ ውግእ ዘሰክሕ ምንባሩ ዘዘኻክር አብታ ፈታኒት ንግሆ ምድረሰማይ ብግመ ተሸፊኑ ስለ ዘርፈደ፡ ጥቓኻ ዘሎ ሰብ ንምርአይ ዘጸግም ነበረ። ብዝኾነ እቲ ፍልምያ ብጣልያን ዐወት ተዛዘመ። እዚ ብታሕሣስ 9 1886 ዓም.ኢ ብዐወት ጣልያን ዝተደምደመ ስርሒት፡ ሕልፈት ደግያት ባህታን ወተሃደራቶም አኸተለ። አነ (ትኩእ) እንተኾነ አብ ገዚፍ ናይ ጽሕዲ ጉንዲ ትንፋሰይ ሓቢኤ ተሐባእኩ። በዝን ወዲ ኸምዝን ድማ ሂወተይ ከድሕን ከአልኩ። እቲ ተዂሲ ጠጠው ምስ በለ፡ ማጆር ቶሰሊ አብ ልዕሊ ሬሳ ደገዝማቲ ንቑሩብ ደቓይቕ ምስ ዘንበየ 'ናይ ተአከቡ' ጡሩምባ ተነፍሔ እሞ አድህሊለ ብሸነኽ ሰሜን ዝርክብ አጻድፍ ወሪደ ናብ ሐካይ ሀደምኩ። ድሕሪ እቲ ኲናት (ወዶም) ደገዝማቲ ገብረመድህን ናብ ሰገነይቲ ከይዶም ኣብ ማዕረባ ተሓብኡ። ብግራዝማች ሚዒተልካ ጽዐት ድማ ናብ ትግራይ ተሳጊሮም ምስ እኖኦምን ምስ በዐልቲ ቤቶምን ተራኸቡ። ደገዝማቲ ሰንጋል ድማ ንስክላ ካብቲ መዐት ወጺኦም ናብ ብዐልቲ ቤቶምን ደቆምን ከዱ። ሬሳ ባህታ ሓጎስ አብቲ ዝወደቕሉ ቦታ ዊዒሉ አማስይኡ አቶ ሰቛር አብ ምሕድግ ዝበለ ቦታ ቀበርዎም። ነዚ ናይ አቶ ሰቛር ተግባራት ዘሕሰሞም ሰበስልጣን ጣልያን ተናዲዶም ንሞት ፈረድዎም። እንተኾነ ብእግዝአብሄር ጸጋ ካብ ሞት ድሒኖም ፈረዩን ጸገዩን ብዙ ንዋይ እውን ደለቡ። ብተግባር እዚ ደፋር ወዲ ድግሳ ተሐጒሱ ዘየመስገነ ሰብ አይነበረን። አቶ ሰቛር ዝገበርዎ ታሪኽን ጅግንነት ከቶ ዘይርሳዕ ኢዩ። ብድሕሪ ኲናት ሓላይ ሓያሎ ደቂ አከለጒዝይ ዶብ ጥሕሶም ናብ ትግራይ አተዉ። ብዙሓት ድማ አብ ዱርን ገደልን ሸፈቱ። አነ (ትኩእ) እንተኾነ ከም ሰበይ ንኽልተ ወርሒ ሸፊተ ቤተሰበይ መልእኽቲ ልኢኾም 'ጣልያን ሰብናን ማልናን ከጽንት ተዐጢቑ ስለዘሎ ኢድካ ሀብ' ኢሎም ስለ ዝወትወቱኒ ንዐደይ ተመለስኩ። ኢደይ ምስ ሀብኩ፡ ጨካን ጣልያን ጠመንጃይ መንዚዑ አብ ሃልሃልታ ሓዊ ደርበዮ፡ መንፈሰይ ተሃወኸ፡ ሰውነተይ ድማ ብሓርቖት ነደደ። እንተ ነቶም አብ ኲናት ዝወዐልና ጣልያን ኣዝዩ ጸልአና፡ ንኹፉእና ድማ ተመነየ። ዝሐዞ 'ናይ ሰላም ምንጋስ' ፕሮጀክቱ ከይዋገሮ ብምስጋእ ድማ ንግዜኡ ተዐገሰና። ካብዚ ዝተላዕለ ኢዩ ድማ አቦይ (ተስፋሚካኤል) ከምዚ ዝስዕብ ምኽሪ ዝሀበኒ እወደይ ሓደራኻ ንጣልያን ከይትአምን'። ብርግጽ ናይ አቦይ ምኽሪ ብምስትንታን ኢየ ድማ (ድሕሪ ምላሽ መቓዲሾ) ንጣልያን ክቃለሶም ዝመረጽኩ።" • ከም ሩፊሎ ፐሪኒ ዘገባ ብኽልቲኡ ወገን ተሰሊፉ ዝወዐለ ሠራዊት ናብ 6000 ይጽጋዕ ማጆር ቶሰሊ ብታሕሣስ 7 1895 መላስ አውያት አብ ዘይብሉ አብ ኲናት አምባ አላጌ ምስ ክልተ ሽሕ ወተሃደራቱ (መብዛሕትኦም ዓሳክር)ጸነተ። ሩፊሎ ፐሪኒ (መረብ ምላሽ) ግጽ 9	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/articles/4958-2017-10-19-04-35-36
ውጽኢት ምይይጥ ደለይቲ ፍትሒ ሳንድየጎን፣ ኣምባሳደር ዓንደብርሃንን	ማሕበር ስኒት ኤርትራውያን ሳንድየጎ جمعية سنيت الإريترية ውጽኢት ምይይጥ ደለይቲ ፍትሒ ሳንድየጎን፣ ኣምባሳደር ዓንደብርሃንን ኣቐዲምና ኣምባሳደር ዓንደብርሃን ምስ ደለይቲ ፍትሒ ሳንድየጎ ንምርኻብ ዝወሰዶ ተበግሶ ኣዚና ነመስግን። ማሕበር ስኒት ኤርትራውያን ሳንድየጎ ንብድሕሪ ሕጂውን ንኹሎም ውድባትን ሲቪካውን ፖለቲካውን ጽላላትን፣ ህዝባዊ ባይቶታትን፣ ብዘይ ኣፈላላይ እናተቐበለ ክዛተ ድሉው ምዃኑ ንኹሉ ደላይ ፍትሒ ይሕብር። ንደሞክራስያዊ ለውጢ ዝካየድ ቃልሲ ሓድሽ ኣቀራርባን፣ መንፈስን፣ ከም ዘድልዮ ዝተረድአ ማሕበርና፣ ክንዕወት ክንተኣማመን እውን ከምዘድየና ንፈልጥ። ክንተኣማመን ከኣ ብተግብር ብሓደ ምስራሕን ምስምማዕን ከምዘድየና ንቕበል። ኣብ ቋንቋ ትግርኛ ንሰማምዕ ከምቲ ናይ እንግሊዝኛ "ለት'ስ ኣግሪ" (' ) ማለት ኣይኮነን። እንታይደኣ "ኣነ ዝዛረቦ ዘለኹ ስምዓዮ፡ ንስኻ ትዛረቦ ዘለኻ ከኣ ክሰምዓካ" ማለት እዩ። መድረኽ መታን እንታይ ከም ዝብሉ ዘለዉ ክንሰምዖም፡ ኣምብሳደር ዓንደብርሃን ወልደግዮርጊስ ንሳንደየጎ መጺአ ምስ ደለይቲ ፍትሒ ክራኸብ ተሓባበሩኒ ዝብል ጠለብ ምስ መጸና፣ ንኸምዚ ዝኣመሰለ ጉዳይ ንምስልሳል ዘዋደድናያ ትካል "ማሕበር ስኒት ኤርትራውያን" ነዚ ምይይጥ እዚ ከተሳልጥ ተሰማማዕና። ዝብለና ክንሰምዖ እሞ ንሱ ከኣ ክሰምዓና መታን ኩልና ብሓባር ክንዕወት!! ንሕና ደለይቲ ፍትሒ ሳንደየዮ ብዉሑዱ ክኽበረልና እንደልዮ ቃልሲ፣ ካብ ቅዋም ንኸይትግበር ዝተግብረ ናይ ዶብ ኵናት 1998 ክሳብ ሕጂ ንመሰል ህዝብና ደው ኢልና፣ ንዝእሰር ዝነበረን ዘሎን ሓረስታይን፣ ተመሃራይን፣ ሰርሕተኛን፣ ኣዴታትን መንእሰያትን፣ ጋዜጠኛታትን፣ መራሕቲ ሃይማኖትን፤ ተመራመርትን፣ ሚንስትራት ናይቲ ስርዓት እውን ከይተረፉ ከም ኣባላት ህግደፍ "ሕራይ ገበሮም'" ከይበልና ዓገብ ኢልና ዘእወና ዜጋታት ኢና! ሕጂውን እንተኾነ፣ ዝኾነ ዝተወደበስ ይትረፍ ዘይተወደበ ኣንጻር እዚ እከይ ዝኾነ ስርዓት ክንተሓባበር ወትሩ ድሉዋት ኢና። ማሕበር ስኒት ኤርትራውያን ሳድየጎ ብዝተፈላለየ መልክዕ ውደባታት፣ ንዕስራ ዓመት ዘዋህለሎ ተመክሮታት ኣሎዎ። ብዙሕ ናይ ኣቀላልሳ ሜላታት መስርሕ ስለ ዝሓለፍና ከኣ እቲ ጌጋታት ከይድገም "መድረኽ" ወይ ካልእ ውደባታት ስምዑና ብማለት ዝመስለና ሓሳባት ንክቡር ሓውና ዓንደብርሃን ኣካፊልናዮ ኣሎና። ንሕና ብሓፈሽኡ ከኣ ደምበ ተቓውሞ ብፍላይ ኣብዚ ዝሓለፈ 20 ዓመታት ዝገበሮ ጌጋታት ክድገም የብሉን እዩ እቲ መልእኽትና! ኣብ ካስል ድዩ ኣዋሳ፡ ወይስ ናይሮቢ፣ ጉዳይ ሲቪካውን ፖለቲካውን ቃልስታት ተሓናፊጹ፣ ተሓናኺሩ፣ ተደራሪቡ፣ ተጎራሪሑ፣ ተፈራሪሑ፣ ተተናዂሉ፣ ተመሳቒሉ፡ ተሰናኺሉ ኣብዚ ሕጂ ዘለናዮ ኩነታት ዘብጸሐ ምኽንያታት ነጺርና ብምፍላጥ፣ መፈላለይኡን መላገቢኡን መፈስላት (ጆይንትስ) ኣለሊና ክንውድኖ ኣዚና ተማሕጺና ኣለና። ኣብ ዝሓለፈ ግዘያት፣ ፖለቲካዊ ውድባት ዝለዓለ ተራ ስለ ዝነበረን ኣብ ልዕሊ ሲቪካዊ ውድባትን፣ ውልቀሰባትን ዘካየድኦ ወገዛን፣ ነጸላን፣ ከሰሳን፣ ኣበሳን ቁጽሪ የብሉን። ሕጂ ከኣ ሲቪካዊ ማሕበራት ፋይናንሳውን፡ ዓቕማውን እጃመን ጎልቢቱ ኣብ ዘለወሉ ግዜ፣ ካብ ወድባት ዘዘድለየን እናሓረያን፣ እናሰቐላን፣ እናኣውረዳን፣ እናወደባን፣ ኣብ ዝብገሳሉ ዘለዋ ግዜ፣ ተራ ፖለቲካዊ ውድባት እናተሓተ፣ እናተዋሕጠ፣ እናጎበጠ፣ እናተዓብጠን፣ እንተኸይዱ ኣብ ዘይስረሐን ኣእትዩ ዘይድለ ክብደተ-ጾር ወሲኹ፣ ከግድዐንን፣ ክመንሀንን፣ ክገምየንን፣ ክቖጽየንን ስለዝኽእል ብኣጋጢምወን ዘሎ ዕድል ከይተዓሸዋ ሃገራውን ዲሞክራስያውን ረብሓታት ኣቐዲመን ክሰርሓ ተላቢና`ሎና። ብርእይቶና ፖለቲካዊ ውድባት ብንጹር መትከላትን፣ ዕማምን ኣብ ሃገርና ዝኣምናሉ ፖለቲካዊ መርሖ ንምትግባር ዝወዳደራ ሓይልታት እየን። ብመንጽሩ ከኣ ሲቪካዊ ማሕበራት መሰል ህዝብታትና ከይገሃስ ዝከላኸላን፡ ዘስተምህራን ዝጣበቓን ሓይልታት እየን። ኣብ ዘይንቡር ኩነታት ስለዘለና ግን፣ ዕማማት ናይ ክልቲኦም ትካላት ዝመሰቓቐለሉ መድረኽ ኣብ ወጻኢ ኤርትራ ስለ ዘጋጠመ ኣብቲ ዝመሰቓቐለሉ መላግቦ ብጥንቃቐ ክንኣስሮ መድረኽ ይጠልበናዩ። ነዚ ዝኸውን ንብሎ መፍትሒ ድማ እነሆ፡ 1. ብዙሓት ናይ ሓባር መትከላት ዘለወን ውድባት ዝተወሃሃዳን ዝተቐራረባን ኣለዋ። ገናውን ሓደ ፖለቲካዊ መርሖ ዘለወን ክሰምራ ኣብ መስርሕ ዘለዋ ውድባትውን ኣለዋ፡፡ ምፍንጫል መሰረታዊ ናይ ዕላማን መትከልን ፍልልይ ምስዘይህልዎ ብመጽናዕቲ ዝዅንን ናይ ሓባር ኣካል ክዋደድ ኣለዎ። 2. ፖለቲካዊ ውድብ እንተኾይኑ ጽላሉ ምስ ፖለቲካዊ ውድባት እምበር፣ ምስ ስቪካዊ ማሕበራት ከቶ ከምዘይኮነ ምእማንን ኩሉ ዝግበር ጎስጓስ ኣንጻርቲ ስርዓት ግን ምስ ፖለቲካዊ ውድባት ብሓብር ዘጽልሎም ትካል ክህሉ ምእማን። 3. ንመድረኻዊ ረብሓታት ኢልካ ናይ ፖለቲካዊ ውድብ `ካባኻ` ደርቢኻ ሓድሽ ፖለቲካዊ ካባ ለቢስካ፣ ብደረጃ ውልቀሰብየ ኣብዚ ዘለኹ ምባል ንናይ ፖለቲካ ሰባትስ ሕደግ ንተራ ዜጋታትውን ዘደናግር ስራሕ ኣይኮነን። 4. ኩለን ሲቪካውን ናይ ሰብኣዊ መሰል ውድባትን፣ ዝሰምራ ሰሚረን ዘይሰምራ ከኣ ፍሉይ ዕማማተን ሒዘን ተወዲበን ናታተን ጥራይ ኮንፈረንስ ብምግባር ምስ ፖለቲካዊ ውድባት ሓንሳብን ንሓዋሩን ዝዛመድሉ ፎርሙላ ኣዳልየን ብሓባር ተወዲቦም ጸረ ህግደፍ ዝቃለሰሉ ፕላትፎርም ከውጽኡ ምግባር። 5. ክልቲኣቶም ሓይልታት ብድሕሪ ነናቶም ኮንፈረንሳት ወይ መጋባኣያታት ምግባር፣ ካብ ፖለቲካውን ሲቪካውን ማሕበራት ዝቖመ ቅርጻ ንመላእ ተቓውሞ ሓይልታት ኣንጻር ህግደፍ ሓደ ባይቶኣዊ ጽላል ኣቝሙ ዝመርሕ ትካል ብምእዋጅ ብዘይውዓል ሕደር ናይ ውሽጥን ደገን ህዝብና ደገፍ ከም ዝረክብ ምግባር። 6. ብዘይካዚ ትካልዚ ክልቲኣቶም ክፍልታት ዝሰማማዕሉ ብሕርያ ኣብ ቃልሲ ሰውራ፡ ብፖለቲካዊ ወይ ካልእ ሲቪካዊ ኣገልግሎት እንተላይ ምሁራት መራሕቲ ሃይማኖት ዝርከብዎ ናይ ስራሕ መምርሒ ኣውጺእካ ናይ ኣማኻሪ ቦርድ ምቛም። እዚ ቦርድዚ ብወገን ክልቲኡ ሸነኻት ዝሰማምዑሉ እምበር ሓደ ሸነኽ ጥራይ ዝመረጾ ክኸውን የብሉን። 7. ኣብ ጥቅምቲ 20 2017 ክልቲኡ ሸነኽ ኣዲስ ኣበባን ፍራንክፈርትን ዝግበር መጋብኣያታት ተቓወምቲ ሓይልታት፣ ንቕድሚት ዝጠመተን፣ ዝቋዶን፣ ዝወራረስን፣ (ኣዳፕትብል) ውሳኔታት ሒዙ ክወጽእ ኣጥቢቕና ንምሕጸን። ኣብ ክልቲኡ ሸነኻት ዝካፈሉ ዘለዉ ፖለቲካዊ ውድባት ከኣ ጥንቁቕ ዝኾነ ምውኽኻስ ምስ መራሕቲ ውድባቶም ከም ዘድልዮም ንርኢ። ንምንታይ ኣብዚ ጉዕዞዚ ዝርከብ ሓርፋፍ ንካልእ 2 ዓመታት ኩርኳሕ ክኾነና ስለዝኽእል!!! ምስ ሰናይ ትምኒት! ዓወት ንውጹዕ ህዝብና! ዓወት ን20 ጥቅምቲ ኮንፈረንሳት ኣዲስን ፍራንክፈርትን! ማሕበር ስኒት ኤርትራውያን ሳንድየጎ ጥቅምቲ 12 2012	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/gazetawi-meglesi/4956-2017-10-18-11-07-30
ርእሰ ምትላል! ምጽልማት ሓርነትን ምግሃስ ፍትሕን ዘስዓበ ቀንዲ ጠንቂ ሃገራዊ መዓት ኤርትራ ኢዩ!!!	ርእሰ ምትላል! ምጽልማት ሓርነትን ምግሃስ ፍትሕን ዘስዓበ ቀንዲ ጠንቂ ሃገራዊ መዓት ኤርትራ ኢዩ!!! ዑቕባይ ገብረመድህን (ከምብሪጅ፡ ማሳቹሰተስ፡ ሕ.መ.ኣ.) ሓምለ 22፡ 2017 ``ኣንጻር ሓድሕዳ ዝተመቓቐለት ቤት ደው ክትብል ኣይትኽእልን ኢያ። `` ፕረሲደንት ኣብርሃም ሊንኮልን እታ ``ምእንቲ ናይ ጽባሕ ራህዋ ሎሚ ድኸም፡ ጥመ`` እትብል ነእምሮ ህዝቢ ዘደንዘዘት፡ ነእዛኑ ዝለዀዀት ብዘይካ ጸልማትን ጥፍኣትን ካልእ ትርጉም ዘይብላ፡ ንምትላል ህዝቢ ዝተማህዘት ባዶ ጭርሖ ፋሺስታዊ ውልቀመላኺ፡ እነሃ ንሎሚ ከም ትማሊ ካብ ተጸልምት ካልኣይ ርብዒ ዘመና ረጊጻ። ኣብ መንጎ ህይወትን ሞትን ዘሎ ህሞት ከም ለይትን መዓልትን ብቐጻሊ ለውጢ ዝስነ ስለ ዝኾነ፡ እቲ ወሳኒ ሕቶ ኣብ ኤርትራ ለውጢ ኪመጽእ ድዩ ዘይኮነ እንታይ ዓይነት ለውጢ ኪመጽእ ኮን ይኸውን ኢዩ። ታሪኽ ከም ዘነጽሮ፡ ጨቈንቲ ስርዓታት እንተስ ብድፍኢት ሓይሊ ህዝቢ እንተስ ብውሽጦም መሽሚሾም ህላዌኦም ከም ዘኸትም ርጉጽ`ዩ። ካብ ርእሱ ጀሚሩ መሽሚሹ ዘሎ ፋሺስታዊ ውልቀምልኪ ዕጫ ቀዳሞት ፋሺስታውያን ስርዓታት ከም ዘጋጥሞ መጐታዊ ግድነት`ዩ። እቲ ጽባሕ ኪመጽእ ዝኽእል ለውጢ ኸኣ ናይ ሎሚ ፍጻሜ ወይ ድስካለ ከም ዝውስኖ ዘማጕት ኣይኮነን። ናይ ኤርትራ እዋናዊ ኩነታት እንተ ተዓዚብና፡ ቅርጺ ጽባሕ ዝሕብር ትስፉውን ኣዕጋቢን ምንቅስቓስ ይረአ ዘይምህላው ኢዩ። ስለምንታይ? ቅድሚ ሕጂ ብተመሳሳሊ ደጋጊመ ዝጸሓፍኩሉ ጉዳይ እኳ እንተ ኾነ፡ ሕጂ`ውን እንደገና ምጥቃሱ ገና ፍታሕ ዘይተረኸበሉ ዕዙዝ ኩነታት ሃገር ዘገድዶ ኢዩ። ንሕና ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ርእሲ`ቲ ጥልመት ፋሺስታዊ ውልቀመላኺ፡ ብተወሳኺ ንባዕልና እውን ኣብ ``ርእሰ ምትላል እንነብር ዘለና ህዝቢ ኴንና እርድኣኒ። ትርጉም ርእሰ ምትላል ከም ናይ እንግሊዝኛ መዝገበ ቃላት ኣገላልጻ፡ - ``ንገዛእ ርእስኻ ናይ ምሕሳው ወይ ብጭብጢ ሓቂ ንዘይኮነ ነገር ንርእስኻ ከተእምን ናይ ምግባር ተግባር ኢዩ። `` እምበኣር ርእሰ ምትላልና ኣብዚ መዘና ዘይብሉ ሃገራዊ መዓት ዓቢ እጃም ከም ዘሎዎ ክንክሕዶ ዝከኣል ኣይመስለንን። እቲ ብተቓዋሚ ደምበ ዝፍለጥ ኣንጻር ውልቀምልካዊ መግዛእቲ፡ ብተጻራሪ ቃልን ግብርን ዝጐዓዝ፣ ብሕማም ህርፋን ስልጣን ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ዝተለኽፈ፣ ብኣዚዩ ጫሌዳዊ ፍልልያት ምጕዝዛይን ብምስሉይነትን ዝተጠቕዐ፣ ብሓድሕዳዊ ስም ምጽልላምን ኣሉታዊ ምትሕምማይን ዝተደዋወነ፣ ኣብ ፈቐዶ ወጻኢ ሃገራት ተበታቲኑ ዝነብር፡ ንርብዒ ዘመን ናይ ሃገር መዓት ካብ ክፉእ ናብ ኣዚዩ ዝኸፍአ ኩነታት ኪቕየር እናረኣየ በቲ ዝዓበየ ገበን ናይ ``እንታይ ገዲሱኒ`` ትም ኢሉ ዝርኢ ዘሎ ኤርትራዊ ዜጋ ኢዩ። ነቲ መግለጺ ቃላት ዘይርከቦ መዓልታዊ ስቓይ ህዝቢ - ከም ስእነት ማይን መብራህትን፣ ዘየዐንግል መቝነን ንምርካብ ብቝርን ኣሰሓይታን ኣብ መስርዕ ምሕዳር፣ ብምኽንያት ጥምየት ብኽያት ቈልዑን ዝስንከት ዝሰኣነትሎም ንብዓት ወላዲትን፣ ስቓይ ወተሃደራዊ ባርነትን፡ ጸልማት ስእነት ትምህርትን፡ ማእሰርትን ሞትን፡ ቀጻሊ ጥፍኣት ምድረ በዳን ማእከላይ ባሕርን መንእሰያትን ቈልዑን ኣዴታትን፡ ንሓጺር ጊዜ ``ኣዪ…እ`` ድሕሪ ምባል ወይ ሽምዓታት ብምውላዕ፡ ንዝጽበዮ ኣድማዒ ቃልሲ ንሓርነትን ፍትሕን ዕቱብ ግምት ከይሃበ ናብ ንቡር ናይ ሰላም ናብራኡ ዝምለስ ኤርትራዊ ዜጋ ኢዩ። ሕድሪ ስዉኣት ዝተቐበልና ህሉዋት ንሕና እንረብሓሉ ፍረ መስዋእቲ ናጽነት፡ ዘለዓለማዊ ትኩር ሓለዋ ዝሓትት ሓርነት ኣብ ክንዲ ነብርሃሉ፡ ኪጽልምት ራሕሪናዮ፤ ካብዚ ደልሃመት እንታይ ገዲሱኒ እንተ ዘይተባራቢርና ኸኣ መጻኢ ወለዶ ብሕማቕ ኪዝክረና ኪነብር`ዩ። ``ናይ ሞት ይጽናሕ ናይ ሕልፈት ይበኸ `` ከይኮነና ሕልናና ነበራብር፣ ንህዝብና ተስፋ ወጋሕታ ዘስንቕ ሓድነት ንትከል። ኤርትራ ኣብቲ ውሑድ ህዝባ ካብ 50ታት ጀሚራ ኣዚዮም ብዙሓት ምሁራት ደቂ ዘፍረየት ሃገር ኢያ። እንተ ኾነ ግን፡ ህዝቢ ኤርትራ ካብ ጸልማት ባርነት ናብ ብርሃን ሓርነት ዘእትዉ፣ ካብ ድኽነት ናብ ራህዋ ዘሳግሩ፣ ዋልታ ግዝኣተ ሕጊ ኮይኖም ኣንጻር ኩሉ ዓይነት ጭቆና ብትብዓት መኪቶም ፍትሒ ዘንግሱ፣ ንምሉእ ጥዕና ሰብኣዊ መሰላት ህያው ንምግባር የዒንቶም ሰለም ዘየብሉ፣ ኣብ መትከል ረጊጾም ኣብ ሓቂ ዝጸንዑ፣ ብትሕትና ዝልለዩ፣ ሊቅነታዊ ንጽህናን ጽንዓትን ዝውንኑ፣ ይዕበ ይንኣስ ስልጣን ካብ ዘስዕቦ ፈተነ ብልሽውና ሓራ ንምዃን ወትሩ ነፍሶም ዝምርምሩ፡ ጽኑዓት መሰጋገሪ ድንድል ዝኾኑዋ መራሕቲ ኣይተዓደለትን። እዚ ኢዩ ኸኣ እቲ መሰረታዊ ጠንቂ ናይዚ ነዊሕን መሪርን ዕድላ። ምሁር ኣካል ሕብረትሰ ግቡእ ተርኡ ኣይገበረን ጥራይ ዘይኮነ፡ ብዙሓት ልዑል ደረጃ ትምህርቲ ዝቐሰሙን ኣብ ዩኒቨርሲቲታት ዝምህሩን፡ ንዘምሃሮም ህዝቦም ክሒዶም ነዚ መርገም ህዝቢ ኤርትራ ዝኾነ ውልቀመላኺ ከይሓፈሩ ዝድግፉ ምህላዎም ዘስደምም ኮይኑ፡ ትርጉም ትምህርቲ ዝበለሉ፡ ንኤርትራዊ ዜግነቶም ኣብ ምልክት ሕቶ ዘእተዉ ሰባት እዮም ክብል እደፍር። ወይ ትብዓት ስኢኖም፡ ወይ ብጣቓ ብሕታዊ ጸቢብ ጥቕሚ ተዓሚቶም ድኣ ኪግንዘቡዎ ኣይከኣሉ ይኾኑ እምበር፡ ብዘይ ሓላፍነታውያን ምሁራት ደቃ ዝወግሓላ ሃገር ክትህሉ ከም ዘይከኣል ዘየካራኽር ርእሰ ግሉጽ ኢዩ። መርገምን ምርቓን ሃገር ኣብ ተራ ምሁራት ዜጋታት ዝተመስረተ ምዃኑ ንምርዳእ ልቦና ጥራይ ዘድልዮ ሓቂ ኢዩ። ስለዚ፡ ደጋጊመ፡ ንስቓይ ህዝቢ ዘናውሕ ዘሎ ቀንዲ ጠንቂ፡ ሓይሊ ውልቀመላኺ ዘይኮነ (ንሱስ ገበን እናረኣና ትም ብምባል ዝሃብናዮ ሓይሊ ጥራይ`ዩ ዘሎዎ)፡ ህዝቢ ብምሉእ ልቡ ዝስዕቦ ቅኑዕን ውፉይን መሪሕነት ብዘይምህላዉ ኢዩ እብል። እቲ ሓቂ ካብዚ ወጻኢ እንተ ኾይኑ ሃየ ደምበ ምሁራት ንህዝብኹም ኣረድኡ። ኤርትራ መሬት ፍትሕን ሰላምን ክትከውን እንተ ዀይና፡ ኣብ ነፍስወለፍ ኣእምሮ ኤርትራዊ ዜጋ መንፈስ ፍትሕን ሰላምን ኪሰርጽ የድሊ። ከምቲ ናብ ኣንጻር ኣንፈት ዘጋልቡ ክልተ ኣፍራስ ብሓንሳብ ተወጢሕካ ከተጋልብ ዘይከኣል፡ ከምኡ`ውን፡ ካብ ድንቍርና ሓሊፉ ካልእ መለለዪ ኪህልዎ ዘይኽእል ጫሌዳዊ ፍልልያት እናዘራእካ፡ ፍትሒ ከተንግስ ሰላም ከተስፍን ፍጹም ዝከኣል ኣይኮነን። ደምበ ተቓውሞ ወይ ቃልሲ ንፍትሒ ንርብዒ ዘመን ፍሑኽ ክብል ዘይከኣለ ስእነት ቅኑዕ መሪሕነት ዘስዓቦ ጻህያይ ኣሉታዊ ኣተሓሳስባ ስለ ዝሳዕረሮ ጥራይ ኢዩ። ንፉዕ ጓሳ ዘይብለን ጥሪት ድራር ኣራዊት ከም ዝኾና፡ ከምኡ`ውን ጻህያ ዝዓበጦ እኽሊ ክፈሪ ከም ዘይክእል መጠን፣ ጻህያይ ርእሰ ምትላል -ንሓቂ ክትቅበል ዘይምኻል፣ ጻህያይ ኣነነትን ትዕቢትን፣ ጻህያይ ኣነ እፈልጥ፣ ጻህያይ ወገናውነት፣ ጻህያይ ጽን ኢልካ ክትሰምዕ ዘይምኽኣል፣ ጻህያይ ዘይምክብባር፣ ልቦና ቀዳሞት -``ነዊሕ ኦም እንዳማቱ የጽልል፡ ዓሻ ሰብ ሰቡ የቕልል`` ከም ዝብሎ፡ ዓገብ ዝብል ዝተሳእኖ ጻህያይ ሓድሕዳዊ ምጽልላም/ስም ምብላል፣ ጻህያይ ግጉይ ሕልሚ ስልጣን ኣብ ልዕሊ ህዝቢ…ወ.ዘ.ተ. ኣሉታዊ ኣተሓሳስብ ካብቲ ዝነኣሰ ክሳብቲ ዝዓበየ ዕማም ከድምዕ ከም ዘይኽእል ኩነታት ሃገርና ዘረጋግጾ መሪር ሓቂ ኢዩ። ``ናብራ ጥዑም`ዩ ምስ ጽድቂ፡ ናጽነት ጥዑም`ዩ ምስ ሓቂ `` ይብል ልቦና ቀዳሞት፤ ናጽነትና ዝጠፍአት ሓቂ ምስ ኣጥፋእናያ ምዃኑ ይሕብረና። እምበኣር፡ እቲ እንኮ ፍታሕ፡ ርእሰ ምትላል ቀንዲ ጠንቂ ሃገራዊ መዓት ምጽልማት ሓርነትን ፍትሕን ኤርትራ ምዃኑ ተረዲእና፡ ነፍስወከፍና ንውሽጥና ብዕቱብ ብምፍታሽ፡ ካብዚ ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሰ ጻህያይ ኣሉታዊ ኣተሓሳስባ ንነፍስና ሓራ ምግባር ይጽበየና ኣሎ። ኣዚዩ ኣገዳሲ እዋናዊ መልእኽቲ ዝሓዘለ - ``ኣሕዋት ምስ ዚጻልኡ እንታይ ዘየጥፍኡ! ኣሕዋት ምስ ዚሰምሩ እንታይ ዘይገብሩ! `` ዝብል ልቦና ቀዳሞት ብግቡእ ነስተውዕለሉ። እዚ ምስ እንገብር፡ ኣብ ቅድሚ ዝተወሃሃደ ኣተሓሳስባናን ዝደልደለ ሓድነትናን ደው ዚብል ሓይሊ ኪህሉ ከም ዘይኽእል ብምትእምማን ክጠቅስ እፈቱ። ስለዚ፡ ዘዅርዕ ሓዲስ ታሪኽ ገዲፍና ክንሓልፍ ሃገርና ብፍትሒ ነውግሓላ። ግብራዊ ዝኽሪ ንስዉኣትና! ሓርነትን ፍትሕን፡ ሰላምን ራህዋን ንህዝቢ ኤርትራ!!	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/articles/4932-2017-07-24-05-59-59
ካብ እንዳ ራእሲ ክሳብ'ንዳ ባሕረ'ጋሲ ዘላ ባእሲ ናይ ህዝቢ ዲፕሎማሲ'ያ ትኾና ፈውሲ!	ካብ እንዳ ራእሲ ክሳብ'ንዳ ባሕረ'ጋሲ ዘላ ባእሲ ናይ ህዝቢ ዲፕሎማሲ ኢያ ትኾና ፈውሲ! "ዝሓዝናዮ ኣይነቃልል ከይንኣቱ ናብ ዕንፅል-ፅል፡ ኣብ ውዲት ኣግኣዝያን ኣመልኪቱ ዝተዳለወ ትንተናዊ ጽሑፍ" (ካብ ህዳሰ ኢትዮጵያ) [ 05/21/17] ዘርእስቱ ጽሑፍ ምሰ'ንበብኩ ኢየ እዚ ዝስዕብ ምሳለይ ክሕውስ ዝተበገስኩ። ቅድሚ ኹሉ ግን ወያነን ሻዕብያን ብ1998 ክንዋጋእ ንብገስ ኣለና ክብሉና እንከለዉ'ሲ፡ ዋ! ሰይጣንዶ ፈስዩልኩም ደቀይ! አረ በጃኹም፡ "ኢትቅተል" ኢያ ትብል ቀዳመይቲ ትእዛዝ ናይ ወለ እዚጊ እሞ፡ ዓበይቲ ዓዲ ባይቶ ወሪዶም ካልእ ሜላ ክሳብ ዝህንድሱ'ሲ በጃኻትኩም ኣይትታኾሱ ንምባል፡ ካብ እንዳ ባሕረ'ጋሲ ይኹን ካብ እንዳ ራእሲ ካልእስ ይትረፍ "ዕርቂ እንደርታ ጌርካትኩም ተዓረቑ" [9 74] ዝብል ሸምጋሊ፡ ወይ ድማ ድባብ ተሰኪሙ ምህልላ ህዝቢ እባ ስምዑ ክብል ዝፈተነ ቀዳሲ ኣይነበረን። ኣብ እቲ እዋን ብስጋን ብመንፈስን ካብ ዝነበረ ናይ መሪሕነት ዓይነት ኣማራጺ ሓሳባት ስለ ዘይተረኽበ ከኣ ውግእ ተጀሚሩ ቀጸለ። ዝርሳዕ መኣስ ኮይኑ፡ ናይ ኩዕሶ እግሪ ጋንታ ወያነን ጋንታ ሻዕብያን ግጥም ከም ዝጀምራ፡ ብድምጺ ሓፋሽ ኤርትራን ብድምጺ ወያነ ትግራይን እናተቓለሐ፡ ምስጢር ናይ መንቀሊኡ ከይተፈትሐ ኣብ ሓጺር እዋን እዩ ካብ ጫፍ ንጫፍ ዝተባርዐ። ኮይኑ ድማ ሰብ ሰንቢዱ፡ መጥቅዕ ተሃሪሙ፡ ደወል ተደዊሉ፡ መቖምያ ተደጊፍካ እዝግዮዮዮ…ዮ እኳ እንተ ተባህለ፡ እቲ ኹሉ እዝግዮታ ብግእዝ ኮይኑ ምርዳእ ግዲ ኣጊምዎም'ሲ፡ ሬሳታት ምፍቃድ እዩ ከም መለክዒ ውዕሎ ናይ ጅግንነት ዜና ኮይኑ ዝንገር ዝነበረ። ከም ሳዕቤኑ ንብዓትን ብኽያትን ምስ በዝሐ፡ ኣቤት ጉድ! አረ መወዳእትኡኸ እንታይ ኮን ክኸውን እዩ ዝብል ሻቕሎት ናብ ኩሉ በጽሐ። ሻቡ ተማህላላይ ህዝቢ ዝርድኦ ተባሂሉ ዝቐረበሉ መልሲ፡ ባድመ ናይ መን ምዃና ንምውሳን እዩ ዝብል ናይ ጀኦግራፊ ትሕዝቶ ኢዩ ኔሩ። ብዝጀመሮ ቀጺሉ፡ እልፊ ኣእላፍ ንእስነት ኣብሪሱ፡ ውዑይ ደም ኣፍሲሱ፡ ስለ ዘይረወየ ሸውሃቱ - ቀዳመይቲ ዕማሙ ናይ እዚ ዞባ ጎብለል መን ከም ዝኾነ ንምፍላይ - ናይ ዝና ዕማም - ኮይና፡ ካልኣይቲ ድማ ንዝተሳዕረ ናይ ትማሊ ብጻይ ምስ ሳዕርን እኽልን ሕውስ-ሕውስ ኣቢልካ ምሕሳይ ከምዝኾነት ቀልጢፈን ምስ ዓድን ዓውድን ተቓልዓ። ሳልሰይቲ ግን ብዙሕ ኣድህቦ ኣይረኸበትን። ጌጋ ይኽለኣለይ እምበር፡ ንሓዋሩ ለውጥን ዕርቅን ዝሕሰብ እንተኾይኑ፡ ናብ ልቡ ምስ ተመልሰ ህዝቢ፡ ዝብሎ ንርኢ፡ ተባሂላ ንወሰን ዝተጸግዐት ኢያ ትመስል። ኣይትተዓደሎ! ከም ዝብሉ ዝመረሮም፡ ተዓዲልናዮ ግን ኣብ እዛ ናይ እሂን-ምሂን ወልፊ ዘለዋ ዓለም ዕዳጋ'ሲ ወያነን ሻዕብያን፡ ንደርጊ ስዒርናሉ ዝብልዎ ብረቶም ከየቐመጡ፡ ደሃይ ደቆምን ቤተሰቦምን ከይፈለጡ፡ ፍቕሮም ወዲኦም ተባኣሱ እሞ፡ ዝተዓወተን ዝተሳዐረን ብላዕልን ብታሕትን ተፋጢጦም - መልሓሰይ ትቀንጠብ- እናበሉ ከም ኣመሎም ብብረት ክሓስቡ እነሆ ርብዒ ዘመን ተቖጺሩ። እሞ መን ይፈልጥ ብትግርኛ ትዛረብ ልሳን ካብ ተቖለፈት'ሲ ብግእዝ ትዛረብ ልሳን እንታይ ከም ዝገደፈት፡ ወይ ድማ ኣበይ ከም ዝተዳሕፈት ሃሰስ ንምባል፡ ካብ እንዳ ራእሲ ክሳብ እንዳ ባሕረ'ጋሲ ዘላ ባእሲ፡ ፕላን-ሲ፡ ናይ ህዝቢ ዲፕሎማሲ ኢያ ትኾና ፈውሲ። ዝብል ምሳለይ ከቐድም እሞ፡ ዝጀመርኩዎ ክቕጽል። ዝኾነ ኾይኑ ኩሉ ሰብ ከም ዝፈልጦ፡ ቀዳመይትን ካልኣይትን ተባሂለን ተፈቒደን ዘለዋ ጥበብ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ተፈቲነን፡ ውጽኢተን ድማ ትጽቢት ናብ ዘይተገብረሉ ጸልማት ገጹ ስለዝቐነነ'ሲ … ሓዲሽ ሓሳባት ሃሰስ ዝብሉ ሰባት ምሳሎም ክሕውሱ ነታ ሳልሰይቲ ኣማራጺት ክድህስሱ ዝንቀሳቐሱ ይመስሉ ኣለዉ ዝብል ትዕዝብተይ ከቐድም። ብምቕጻል ድማ ኣግኣዝያንከ እንታይ ማለት እዩ ዝብል ሕቶ ብምልዓል ናብ መንቀልየይ ክምለስ። ካብኡ ኣብ ኢደይ ካብ ዘለዉ መጻሕፍቲ ዝቐረምኩዎም ሓሳባት መሰረት ብምግባር፡ ኣግኣዝያን ደኣ ንክፋል ህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ዝምልከት ኣመዓባብላን ናይ ምንብባር ጥበብን ዝሕብር ናይ ታሪኽ ትሕዝቶ ኢዩ፡ ብምባል ነዚ ጽሑፍ እዚ ዝምጥን ኣበሃህላ ክምልኣሉ። ብፍላይ ኣብ እዛ እዋን እዚኣ ናብ መድረኽ ምቕልቃሉ ድማ ወያነን ሻዕብያን ብዕላማን ብመበቆልን ( & ) ከም ዝመሳሰሉ ኣዘኻኺሩ፡ አረ እንታ እዩ ጉዱ፡ ወዮም "ዕርቂ እንደርታ ጌርካትኩም ተዓረቑ" ብዝብል ሜላ ናይ ለውጥን ዕርቅን እናተነባበሩ፡ ምስ ጥልያንን ቱርክን ፊት ንፊት ዝገጥሙ ዝነበሩ ወራዙት'ሲ ኣይወለዱንዶ፡ ኣየ'ውረሱን ዝብል ሕቶ ኣልዒሉ፡ ህዝቢ እንታይ ይብል ኣሎ ናብ ዝብል ሚዛን ከምርሕ እዩ ዝግብኦ ግምተይ። ንሱ እንተ ዘይኮነ ግን፡ ሕማቕ ንፉዕ እንተ ወለደ ተቐልተ፡ ንፉዕ ሕማቕ እንተወለደ ተዘምተ፡ ዝብል መግለጺ ሰብ ቀደም ከዘኻኽር ይኽእል እዩ። እወ፡ ኣግኣዝያን ዝብል ናይ ታሪኽ ትሕዝቶ ናይ መፈራርሒ ትርጉም ተዋሂቡዎ ንነቐፌታ ካብ ቀረበ ግን፡ ኣቐራርባን ኣመራርጻ ቃላት ናይ በሃልቱ ብዘየገድስ ንኤርትራን ንኢትዮጵያን ዝፍንጥሕ እፉፋ ወይ ናይ ሓጋይ በርቂ የብሉን። ምናልባት መላለስ ናይ ዘረባ ብዓኸላይ ኢድ ምውጣጥ እንተ ዘይተመሪጹ፡ ህጹጽ ፍታሕ ዘድልዮ ጸገም ከምዘለና መዋእልና ምስርክር ኢዩ። ማለት'ሲ፡ መራሕትና ከም ገመል ወጢጦም መወዳእትኡ ናብ ዘይፍለጥ ደልሃመት ምስ ደርበዩና፡ ናብ ዕዳጋ ስለ ወረደ ኩላሊትና፡ ኣብ ባሕርን ኣብ ምድረ በዳን ስለ ዝተበተነ ሬሳታት ናይ ወገንና፡ ትርጉም ስኢናሉ ንሂወትና፡ ናበይ ገጽና ዲና ንኸይድ ዘለና ንምባል'ሲ … ኣግኣዝያን … ኣይኮነን ካልእ እውን ዘቃልሑ እንተ በቖሉ ካብ መንጎና - ቃንዛ እምበር ሕማም ተላገብ ከስምዕ ኣይግብኦን ስቓይና። "ኣግኣዝያንና ሓበሳት የተባሉ ሳባውያን።" ዝኾነ ኾይኑ ምናልባት ብዛዕባ ኣግኣዝያን ጥልቕ ዝበለ ንባብ ዝደሊ ግዱስ እንተ ሎ፡ ዶር ኣብርሃ ጳውሎስ፡ ሰረት ታሪኽ ጥንታዊት ምድሪ ባሕረጋስ ኤርትራ ኣብ ዝብል መጽሓፎም ገጽ 177፡ ናይ በይኑ ምዕራፍ መዲቦሙሉ ኣለዉ። ከምኡ እውን ብኣባ ጋስፓሪኒ ዝተጻሕፈ የኢትዮጵያ ታሪክ ዝብል ኣርእስቲ ዘለዎ መጽሓፍ ኣብ ገጽ 46፡ "ኣግኣዝያንና ሓበሳት የተባሉ ሳባውያን፡ ከፈኒቃውያን ቋንቋ ከዕብራይስጥና፡ ከዓረቦች ቋንቋ ከዓረብ፡ የሚዛመደውን ቋንቋ ይዘው መጡ። ይኸውም ቋንቋ በዓረብ ኣገር ሳሉ ሳባዊ ቋንቋ ይባል ነበር። ወደ ኢትዮጵያ ከገቡ በኋላ ግን ከጥንታዊ ሳባዊ መሰረቱ ጥቂት የተለወጠ ሆኖ ግዕዝ ተባለ።" ይብል። ስለ እዚ ኣግኣዝያን ዝብል ቃል ዘዘኻኽሮ ናይ ታሪኽ ትሕዝቶ እምበኣርከስ ብዛዕባ ናይ ሓባር ረቛሕን ፍሉይ ዝምድናን ናይ ደቡባዊ ክፋል ሕብረተሰብ ኤርትራን ሰሜናዊ ክፋል ሕብረተሰብ ኢትዮጵያን ኢዩ ብምባል ዝጀመርኩዎ ክቕጽል። ውዲት ኣግኣዝያን። ውዲት ኣግኣዝያንከ እንታይ ማለት እዩ እንተ ተባሂሉ ግን … ኣብ እቲ ናይ ቀደም ኣበሃህላ "ውዲት ኣግኣዝያን" ዝብል ኣየረኸብኩን። እዞም ሕጂ ኣብ ታሪኻዊ ትሕዝቶ ናይ ኣግኣዝያን ዝንጥልጠል ሓሳባት ሃሰስ ክብሉ ዝፍትኑ ዘለዉ ሓደስቲ ሰባት ድማ ንሓዋሩ እንድዒ እምበር ክሳብ ሕጂስ ይሕመቕ ይጸብቕ ኣብ ልዕሊ ህሉው ኩነታት ኣሰሩ ክገድፍ ዝኽእል ትሕዝቶ ዘለዎ ሓሳባት፡ ዘሪኦም ዘብቆሉ ኣይመስለንን። ካብ ተባህለ ግን ናይ እዚ ጽሑፍ እዚ ዛዕባ ኮይኑ እውን ክድገም እዩ። ከመይ'ሲ ጸሓፋይ ኣቶ - ህዳሰ ኢትዮጵያ - ኣዝዩ ዘስግእ ዝምባለ ከም ዝተዓዘቡሉ ብስላዕ ኢዮም ተተሓሒዞሞ። ህዳሰዶ ውዳሰ? ዝኾነ ኾይኑ ናብ እቲ ቀንዲ ዛዕባ ቅድሚ ምእታወይ፡ ከም ኣቐራርባ ናይ ጽሑፎም ጸሓፋይ ክልተ መልክዕ ኢዮም ዘንጸባርቑ። ማለት'ሲ "ካብ ናይ ዝሓለፉ ጽሑፋትና …" እንክብሉ ብዙሓት የምስሎም። "ኣብ ዝተፈላለዩ ጽሑፋተይ ገሊፀዮ ኢየ…" ዝብል ኣበሃህላኦም ድማ ግለሰብ እዩ ዘምስሎም። ጌጋ'ኽለኣለይ እምበር ናይ ብሕቶም ጻዕርን ድኻምን ከንጸባርቑ ዝጽሕፉ ግዱስ ዜጋ ኢዮም ዝመስሉ። ግምተይ ጌጋ እንተዘይኮይኑ፡ እሞ ናይ ውልቆም ርኢቶ ንምንጽብራቕ'ሲ - ንሕና - ብዝብል ናይ ውዳሰ ኣበሃህላ ንባዕሎም ክጽውዑ ዝመርጹ እንተኾይኖም፡ ግን እታ ኣብ ጽሑፎም "ትምክሕቲ" እናበሉ ካብ ነብሶም ኣርሒቖም ኣብ ዝባን መሳፍንቲ ኣምሓራ ክጽዕኑዋ ድሕር ዘይብሉ ተረፍ-መረፍ ኣተሓሳስባ ናይ ቀደም፡ ኣብ እዛ እዋን እዚኣ እውን ኣይክትርሕቆምን ኢያ፡ እንተ በልኩ ቅር ዝብሎም ኣይመስለንን። ስለዝኾነ ድማ ኣብ እዚ ጽሑፍ እዚ ምርጫኦም ኣኽቢረ፡ ብናይ ውዳሰ ኣበሃህላ ክጽውዖም መሪጸ ኣለኹ። ዝምረጽ ኣይኽለኣና! ናይ እዚ ጽሑፍ እዚ ትሕዝቶ ድማ ብቐንዱ ብዛዕባ ኤርትራ፡ ብመጠኑ ብዛዕባ ኢትዮጵያ፡ ብኸፊሉ ድማ ብዛዕባ ዝምድና ክልቲኡ ህዝብታት ዝድህሰስ ናይ በይነይ ጻዕሪ ንምንጽብራቕ ኢዩ። ድምር ውጻኢት ናይ ዝርዝሩ ድማ፡ ብዝተኻእለኒ መጠን ናብ መበቆላዊ መልእኽቲ ናይ ኣግኣዝያን ከዛምዶ ክጽዕር ኢየ። ዕላማይ ከኣ እንተ ተጋግየ ተማሂረ ዝእረመሉ ምሳለይ ንምሕዋስ እንተ ዘይኮይኑ፡ ዝጣበቐሉ ውድብ ይኹን፡ ክኸውን ኣለዎ ዝብሎ ፍሉይ ናይ ፖለቲካ ህርፋን የብለይን። ብፍላይ ምስ እዚ ኣግኣዝያን ተባሂሉ ንወቐሳ ቀሪቡ ዘሎ ምንቅስቓስ ድማ ኣባልነት የብለይን። ምናልባት እንተ ኾይኑለይ ግን ብቖሎ ጥጥቖ ዝረአ ዘሎ ናይ ሓሳባት ምጥራር ተሰጊሩ ብሓዲሽ ሓሳባት ህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ብፍላይ ድማ ኣብ ክልቲኡ ሸነኽ ሩባ መረብ ዝርከብ ትግሪኛ ዝዛረብ ህዝቢ፡ ካብ እዚ ወሪዱዎ ዘሎ ናይ ምፍልላይ ኣደራዕ ዝገላግል ለውጥን ዕርቅን ክወርደሉ እዩ ጸሎተይ። 1. ኤርትራ፡ "•" "•" ጸሓፋይ ብዛዕባ ኤርትራ እንክትንትኑ፡ ነቶም ኤርትራውያን ዝብልዎም ሰባት ከመ ኣለኹም ደሓንዶ ኣለኹም ዘይኮነስ ግርም ኣለኹም ክብልዎም ዝቐልለሎም ስለ ዝመስሉ'ሲ፡ መልእኽቲ ናይ ትንታነኦም ናብ ኣንበብቲ ናይ ጽሑፎም ስኢላ ከተቕርባ እትፍትን ኤርትራ ምስ እታ ኣነ ገዲፈያ ዝመጻእኩ ኤርትራ ኣይትመሳሰልን ኢያ። ከም ርኢቶይ ጸሓፋይ፡ ብፅሑፎም እንኪመዝኖም ኣነ፡ ምስ በዓል ስኞር ፈርዲናንዶ ማርቲኒ ማክያቶ ዝሰትዩ ዝነበሩ ናይ ቀደም ቀደ…ም ሰብ ኢዮም ዝመስሉ እንተ በልኩ ብዙሕ ዘጋነንኩ ኣይመስለንን። ብሓፈሽኡ ብዛዕባ ሃለዋት ናይ እዛ ንእሽቶ ኤርትራ ሃሰስ ምባል ዝድፈር እንተኾይኑ ግን፡ በዓል ስኞር ፈርዲናንዶ ማርቲኒ ካብ ዝጥጅእዋ ክሳብ ሕጂ፡ ማለት'ሲ ኣብ ግዜ ጥልያን ኣብ ግዜ እንግሊዝ ኣብ ግዜ ዘውድን ደርግን ከምኡ እውን ኣብ እዋን ሻዕብያ ዝተፈተነ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ወላ ንሓጺር እዋን እኳ ሰሊጡ ትንፋስ ክህባ ኣይተራእየን። ዘይረአናዮ ይፍጠረልና። ኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያ ግን ካብ ሰማይ ድዩ ነጢቡ ካብ መሬት ቦቚሉ ኣይገለጽዎን ደኣ እምበር ኣብ ግዜ ፈደረሽን ኣብ ኤርትራ "ዘመናዊ ሕገ መንግስቲ፡ ዴሞክራስያዊ መረፃታት፡ ናፃ ፕረስ" … ዝመስል ምዕቡል ናይ ምምሕዳር ስርዓት ሰፊኑ ከምዝነበረ ብድፍረት ኢዮም ዘዘንትዉ። ዝገርምን ዘሕዝንን ኢዩ። ካብ ከም እዚ ዝመስል ፕሮፓጋንዳ ናይ'ንዳ ዝናን ባህታን ብምብጋስ ድማ እቲ "ናይ ዴሞክራሲ ኣመራት ሒዙ ክንቀሳቐስ ዝጀመረ ናይ ኤርትራ ፈደረሽን" ምስ እቲ ድሑርን መስፍናውን ስርዓተ-ምምሕዳር ከም ኣበሃህላኦም "ዘውዳዊ ስርዓት" ናይ ትምክሕተኛ ኣምሓራ ክቃዶ ዘይክእል ውህደት ምስተፈተነ እዩ "ህዝቢ ኤርትራ ኣንጻር ንጉሳዊ ስርዓት ብረት ዘልዓለ" ክሳብ ምባል ይመጣጠሩ። እቲ ከምኡ ዝመስል ተባህለ ከም መማቕርቲ ትንታነኦም ምስ ኣንጸፉ ድማ፡ ሃምን ቀልብን ናይ ኣንበብቶም ዝተቖጻጸሩ ግዲ መሲሉዎም፡ ወዮ ሓደ ህዝቢ ሓንቲ ልቢ እናበለ፡ ከም ደቂ ሕድርትና ናብ ጎቦታትን ኣጻድፍን ጨውዩ፡ ብሓንቲ እዝንና ጥራይ ክሳብ ንሰምዕ ዘጎርነወና፡ ብሓንቲ ዓይንና ጥራይ ክሳብ እንርኢ ዘዕወረና ጽውጽዋይ ፍልስፍና እንዳ ዝናን ባህታን ከም ወሳኒ ናይ ታሪኽ ነጥቢ-መቐይሮ ኣምሲሎም ናብ ኣንበብቲ ናይ ትንታነኦም ደጊሞም ንኸቕርብዎ ህ እሞ በሉ ይብሉና። ኣነስ ኣይበትከለይን እዩ ትብል ነበረት ዓባየይ ከም እዚ ዝመስል ዝገርም ዛዕባ እንከጋጥማ። ወለ እዚጊ ምስ መላእኽቱ ይጸብምራ። 1.1) "ህዝቢ ኤርትራ ብረት ምልዓሉ ትኽክል እዩ።" ዝጀመርዎ ንምቕጻል፡ ኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያ፡ ህዝቢ ኤርትራ፡ ብሓሳባት ዘይፍታሕ ብድሆ ኣጋጢሙዎ፡ ብረት ንኽዓጥቕ ክመክር እንከሎ ባይቶ ወሪዶም ከም ዝወዓሉ፡ ንህዝቢ ኤርትራ ዝህብዎ ፍርዲ "ህዝቢ ኤርትራ ብረት ምልዓሉ ትኽክል እዩ" ብዝብል ሓረግ ዝጥመር ይመስል እሞ፡ ካልኣይቲ ገጽ ከይገንጸሉ "ሻዕብያ ካብ መበቆሉ ፀረ ህዝቢን ፀረ ዴሞክራሲን ምዃኑ ኣብ ዝተፈላለዩ ፅሑፋተይ ገሊጸዮ እየ" ብምውሳኽ፡ ትኽክለኛ ብረት ዝተዓጥቀ ልኡኽ ህዝቢ ኤርትራ ክብልዎ ዝደልዩ ንሶም፡ መን ከም ዝነበረ ብንጹር ከይሓበሩ ሰንፈላል ይገድፍዎ ንትንታነኦም። ኣብ እዚ ኣበሃህላ እዚ እቲ ዝገርም መላፍንቲ ናይ እቲ "ወያናይ ደሞክራስያዊ ስርዓት" ዝብልዎ ንሶም፡ ዝነበረ ሻዕብያ ካብ መበቆሉ ፀረ ህዝቢ ኢዩ ኔሩ፡ ዝብል ሚዛን ኣቐራርባኦም፡ ቅቡል እንተ ኾይኑ'ሲ፡ ካብ ካይሮ ትእዛዝ ምስ ተላእከሉ ዓዋተ እዩ ናይ ህዝቢ ኤርትራ ብረት ምትኳስ ጀሚሩ፡ ንምባል ዝገማገሙ ኢዮም ዝመስሉ። ምናልባት ካብ ክልቲኡ እንተዘይኮይኑ ግን ካልእ በዓል ካላሽን ይረኣዮም ከይህሉ ዘየጠራጥር መኣስ ኮይኑ። ኣዝዩ ዝገርም እዩ። ሕጂ እውን ምስ እዚ ኹሉ፡ ኣብ መዋእልና ሰፊኑ ዘሎ ብርሰትን ዕንወትን'ሲ ብብረት ምሕሳብ፡ መንገዲ "ህዳሰ" ዝመስሎ ናይ ሓሳባት ድኽነት ኣሎ ማለት ድዩ፡ ዘየብል መኣስ ኮይኑ። ክቡር ኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያ፡ ናይ ዝና ዕማም - ኣነዶ ንስኻ ንመልኽ - ንምጽራይ እንተ ዘይኮይኑ፡ ዝምድና ህዝብታት ብብረት ከም ዘይኹስኮስ ጠፊእኩም መኣስ ኮይኑ። ሰኣን ንእሽቶ ስርዓት፡ ናይ ኲናት ኣደራዕ እንተ ወሪዱ ግን ዝተፈላለየ ምኽንያት ደርዲሩ፡ ውዒሉ ሓዲሩ፡ ዝሞተ ሞይቱ፡ ዝሰንከለ ሰንኪሉ፡ ዝጠፍእ ምስ ጠፍአ ናይ መወዳእታ መዕለቢ ዝግበረሉ ብሓዲሽ ሓሳባት ከም ዝኾነ ትስሕትዎ ኣይብልን ኣነ። ስለ ዝኾነ ድማ ትማልን ሎምን ኣብ ልዕሊ ዝምድና ኤርትራን ኢትዮጵያን ኣሳፊሑ ዘሎ ጸገም፡ ናይ ሓሳባት ድኽነት እዩ እምበር ናይ ብረትን ናይ ዓረርን ዋሕዲ ከምዘይኮነ ካባይ ንላዕሊ ትፈልጡዎ ኢኹም። ስለ እዚ ኣብ እዛ እዋን እዚኣ "ህዝቢ ኤርትራ ብረት ምልዓሉ ትኽክል እዩ" ዝብል መደምደምታ ዘለዎ ሓሳባትኩም ብጽሑፍ ክቐርብ እንከሎ'ሲ ንመን ንምድዕዓስ እዩ? ንኤርትራዊ ድዩ ንኢትዮጵያዊ? ህዝቢ ኤርትራ እኮ ሂወቱ፡ ደቁን ጥሪቱን፡ ዘሕድጎ በዓል ብረት እምበር መሰሉ ዝሕልወሉ በዓል ብረት ክሳብ ሕጂ ኣየጋጠሞን፡ እንተ በልኩ፡ ሓሳብኩም ትቕይሩ ዶኾን ትኾኑ? ጌጋ ይኽለኣለይ እምበር ከም ኣተሓሕዛኹም ዝተበህለ እንተ ተባህለ ሓሳብኩም ትቕይሩ ኣይመስለንን። ከመይ'ሲ ስልጣን እንተ ኣሪጉ ክሕባእ እዩ ዝመርጽ ኣብ በዓቲ ናይ ታሪኹ። ብዘይምግናን ግን እቲ እተድንቕዎ ብብረት ዝሓስብ ፍልስፍና ርእሲ ሓምሓም፡ ንዝናኡ ዘምልኽ ሓዲሽ ሕብረተሰብ ክስንዕ፡ ሓጹር ግራት ኣባ ዥጎ ዝግንጽል ዓቕሚ ኣለኒ ክብል ምስ እዋን ምትዕጽጻፍ ምስ ኣገሞ እዩ ሓምሓም ርእሱ ተጨፍሊቓቶ። ሻቡ ድማ ኢዩ፡ ንጉስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ቀያሕ ወረቐት ኣውጺኡ፡ ምርጋሕ ጥራይ ዘይኮነ'ሲ ሕግን ጥበብን ናይ ጸወታ ክሳብ ትዕለም ውጻእ ብምባል ካብ ሜዳ ኣባሪርዎ። ምናልባት ኣብ ግዜ ዕረፍትኹም ጸወታ ክትርእዩ ናብ እቲ ሜዳ እንተ ኸድኩም እሞ ነቲ ቀደም ትፈልጡዎ ዝመስል ማልያ ዝለበሱ ተጻወቲ ዝረኣይኹም እንተኾይኖም ግን፡ መነጸርኩም ቀይርዋ። ሻቡ ንሳቶም ከም ዘይኮኑ ክበርሃልኩም እዩ። 1.2) ዓገብ! እወ፡ ብረት ምልዓል ምርጫ ናይ ህዝቢ ከም ዘይነበረ ኣይጠራጠርን ኣነ። እኳ ደኣ እቲ ንሓጺር እዋን ፈኸም ክብል ጀሚሩ ዝነበረ ናይ ሓሳባት ውድድር በቶም ብረት ዘልዓሉ ተዓብሊሉ፡ ቀልጢፉ ከም ዝተኾልፈ ዘከራኽር ኣይመስለንን። በዓል ብረት ምስ ተቖጻጸሮ ንባይቶ ግን፡ ወዮ ውድድር ናይ ሓሳባት ካብ ዝነበሮ ምዕይ ከይበለ፡ ሓደ ልቢ ሓደ ህዝቢ ናብ ዝብል መጣጥሒ ስልጣን ተጨውዩ፡ ኣይብላዕ ኣይስተ ኮይኑ ተሪፉ። ዝኾነ ኾይኑ፡ ብቐረባ ዝዕዘቡ ዝነበሩ ፈረንጂ እንታይ በሉ ምባል ዝፍቀድ እንተኾይኑ፡ እንግሊዝ ምስ ጥልያን ኣብ ቁልቁለት ጥንቁለሓስ ትኹስትር ቀንዩ ምስ ተረከባ ንኤርትራ፡ ትኽ ኢሉ እዩ ናብ እታ ጸባብ ጽርግያ 'ኮምብሽታቶ • ናብ እዚ ኣቢልካ ኣይትእቶ' ዝኣተወ። ይኹን ደኣ እምበር እንግሊዝ ሓፍ ዘይብል መስዋዕቲ ናይ ጸለምትን ጸዓዱን፡ ኣዕራብን ህንድን … ከፊሉ ናብ ኤርትራ ምስ ኣተወ፡ ኣብ ዓድን ዓውድን ብዘጋጠሞ ኩነታት ኣይዓገበን። እኳ ደኣ ዓገብ!! ብምባል፡ ኣንታ እዞም ፋሺሽቲ ክንደይ ይጭክኑ። ታሪኽን መበቆልን ፈንጢሖም፡ ካብትን ካብዝን ቆራሚሞም ብምትካብ'ሲ ሕብረተሰብ ይስንዑ። ' ' 2 8. ("•" 1 54 "•" 1 236) ድሕሪ ምባል፡ ደቀይ እንታይ ገበሩ እዞም ሰባት፡ ዝሓለፈ እስኪ ይእከሎም። ንሓዋሩ ሓቢርካ ምንባር ምእንቲ ክቐልሎም'ሲ፡ እዘን ጥልያን ዝሰፈየን ፈትሊ ቅንጥብ ቅንጥብ ኣቢልካ፡ ነናብ መበቆሎም እንተተመልሱ ይሕሾም፡ ዝብል ቡሳጣ ሙሉእ ሓሳባቱ ናብ ቤት ጽሕፈት ሕቡራት ሃገራት ናይ ዓለም ለኣኸ። 1.3) ውሕዥ ሓጋይ ይፍጠረሉ! እዛ ናይ እንግሊዝ ፈተነ እዚኣ ነዊሕ እዩ ሰራውራ። ኣብ ሎሚ በጺሓ ብኣይን ብኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያን ትጻረ ኣይኮነትን። ብርግጽ ግን ናይ ታሪኽ ተንተንቲ ምስ እቲ ክበጽሕዎ ዝደልዩ ዕላማ ከም እትሰማማዕ ክገማጡልዋ ስለ ዝኽእሉ፡ ዝወሃባ ትንታነ ክፈላለ ይኽእል እዩ። ምናልባት ግዱሳት ደቂ ወጻኢ ዘንጸባርቕዎ ኣናብባ ታሪኽ ግን ሚዛናዊ ትንታነ ክኸውን ይኽእል ይኸውን እዩ። ንግዜኡ ግን 'ኣግኣዝያን' ዝብል ሓሳባት ካበ ኢየናይ ዝነጸፈ ሩባ ጨቐቕ ክብል ይፍትን ከም ዘሎ ትእምት ኢያ ትመስል ንምባል እዩ ጻዕረይ። ውሕዥ ሓጋይ ይፍጠረሉ። ዘሕፍር ወይ ድማ ዘፍርሕ የብሉን ከም ርኢቶይ። ክሳብ ዘመን ኣግኣዝያን ከይተራሕቀ ግን፡ ጥልያን ኣብ ኤርትራ ንፍርቂ ዘመን ጸኒሑ፡ ወራሩ ናብ ምልእቲ ኢትዮጵያ ምሰ'ስፋሕፍሐ፡ ንኤርትራን ትግራይን ኣብ ትሕቲ ሓንቲ ምምሕዳር ዝኣልየን ዝነበረ እኮ፡ ሕዱር ምምስሳል ናይ ባህልን ህዝብን ዝተመርኮሰ ምምሕዳር ምእንቲ ክቐልለሉ እምበር፡ ዓባይ ትግራይ ወይ ድማ ትግራይ ትግሪኚ መስርት ዝብል ትእዛዝ ካብ ሮማ ስለ ዝተላእከሉ መኣስ ኮይኑ። ስለ እዚ በቲ ሓደ ወገን እንዳ ሃጸይ ምንሊክ ስልጣኖም ንምጥጣሕ ምእንቲ ክሰልጦም ምስ ባዕዳውያን ወረርቲ ተመሻጢሮም ንህዝቢ ትግርኛ ናብ ክልተ መቒሎሞ ብምባል ብፖለቲካ መሳፍንቲ ናይ ሸዋ ምውርዛይ፡ በቲ ካልእ ወገን ድማ ጥልያንን እንግሊዝን ኢዮም ምእንቲ ረብሐኦም ትግራይ ትግሪኚ ትበሃል ሃገር ክስንዑ ፈቲኖም እምበር ሩባ መረብ ከም ዝፈላልየና መኣስ ጠፊኡና ምባል ዘተዓዛዝብ ኢዩ። ንግዜኡ ግን እዘን ዝስዕባ ክልተ ገጻት ብዛዕባ ኣተረጓጉማ ታሪኽ እስኪ ክሕውስ። ኣብ መጽሓፎም ዘሎ ስእሎም ከም ዝሕብሮ፡ብዕድመ ንእስ ዝበሉ ዝመስሉ ጸሓፋይ የማነ ገብረመስቀል፡ ቀዳማይ ወያነ ኣብ ዝብል መጽሓፎም ገጽ 63 "ዓባይ ትጋራይ ማለት እዚ ናይ ሎሚ ሃገረ ኤርትራን ክልል ትግራይን ዝበሃል ትግርኛ ተዛራቢ ህዝብታት ዝነብረሉን ከባቢታት ኣብ ሓደ ብምጥቕላል ሓንቲ ሃገር ንምፍጣር ብመንግስታት ጥልያንን እንግሊዝን ዝተገብረ ምንቅስቓስ እዩ።" ዝብል ጽሑፍ እንከቕርቡ፡ ኣብ መጽሓኦፍም ብዘሎ ስእሎም ብዕድመ ድፍእ ዘበሉ ዝመስሉ መምህር ገብረኪዳን ደስታ ድማ፡ እምቢታ ኣንጻር ወረርቲ ኣብ ዝብል መጽሓፎም ዘቕርብዎ ኣናብባ፡ ንተመሳሳሊ ናይ ታሪኽ ጉዕዞ፡ ትግራይ ትግሪኚ ዝብል ገላጺ ሓረግ ይመርጹሉ። ትርጉሙ ድማ ኣንጻር ጸብለልትነት ናይ ኣምሓራ ክሓብር ትጽቢት ዝግበረሉ ናይ ተዛረብቲ ትግርኛ ድጉል ተመሳሳልነት ንምንጽብራቕ ዝሕልን እዩ ዝመስል። ከመይ'ሲ ኣብ ገጽ 137 "ህዝቢ ትግራይ ትግሪኚ ካብ ዓወት ዓድዋ ዝጽበዮ ዝነበረ ምስ ህልውንኡን ሓድነቱን ዝተኣሳሰረ ናፅነት ኣይዓተረን።" ዝብል ጽሑፍ እንክንበብ ኣብ ገጽ 145 ድማ "ህዝቢ ትግራይ ትግሪኚ ከም በዓል ምንሊክ ዝበሉ ፀላእቲ ኢዮም ምእንቲ ረብሐኦም ኣብ ክልተ ከፊሎሞ እምበር ሓደ ህዝቢ ኢዩ። ዝኾነ ይኹን ኣፈላላይ ኣይነበሮን።" ዝብል ጽሑፍ ይውሰኸሉ። ናይ ክልቲኦም ጸሓፍቲ ኣበሃህላ ሕጂ እውን ምስ እዋን ይንጸባረቕ ከምዘሎ ንምሕባር ክሳብ ዝመስል ድማ፡ መምህር ገብረኪዳን ደስታ፡ እምቢታ ኣንጻር ወረርቲ ኣብ ዝብል መጽሓፎም ገጽ 283፡ "… ካብ ጉንደት ጀሚሩ ክሳብ መተማ ዝነበረ ተጋድሎን ዝተኸፈለ መስዋእትን፡ … እቲ ኣብ መዋእልና ኣብ መንጎ ማእከላይ ሽማግለ ህወሓት ዝተፈጥረ ሃንደበታዊ ምግምማዕ እውን ነዚ "ምእንቲ ታመጎጎ ትሕለፍ ኣንጭዋ" ዘይብል ውርሻ ወለዲ እዩ ብሩህ ዝገብረልና።" ብምባል ኣተኣላልያ ዝምድና ህዝብታት ክልቲኡ ሸነኽ ሩባ መረብ ምስ እዋን ዝተዓጻጸፍ ሓዲሽ ሓሳብ ይጽበ ከምዘሎ ይእምቱ። 1.4) ዓሚ ዝሞተ ምራኽ ፈኑ። (ምስላ) እቲ ዝገርም፡ ሕቡራት ሃገራት ናይ ዓለም፡ ምእንቲ ረብሓ ህዝቢ ኤርትራ ዘይኮነስ ምእንቲ ረብሓ ናይ እቶም ሓያላት ተረባሕቱ፡ ንእንግሊዝ ትም በል፡ 'ዓሚ ዝሞተ ምራኽ ፈኑ' ኢዩ ዝመስል ፈተነኻ። ብዛዕባ ኣብ ታሪኽ ዝነበረ ናይ ሓባር ረቛሕን ፍሉይ ዝምድናን ዘጨንቕ የብልናን። ንጉዳይ ኤርትራ ከም እታ ካብ ጥልያን ዝተረከብካያ ቀጽላ ይብልዎ እሞ፡ ምምሕዳር እንግሊዝ፡ ከም ጲላጦስ ኢዱ ተሓጺቡ፡ " … •" 2 11 ካብ እዛ ዝበልኩኹም ትሓይሽ ራእይ እንተ ኢላትኩም'ሲ፡ እነሀትልኩም ኤርትራ። ባዕልኹም ከም እቲ ዝግበር ግበርዋ፡ ብምባል እታ ፋይል ናብ ኒው ዮርክ የመሓላልፋ። ውድብ ሕቡራት ሃገራት ድማ ድሕሪ ካልኣይ ውግዕ ዓለም፡ ኣኽባር ሕጊ ናይ ምሉእ ዓለም ክኸውን፡ ኣነ ኢየ ዝፈልጠልኩም ይብል ስለ ዝነበረ፡ ብዝጀመሮ ቀጸለ። ሻቡ ናብ እቲ ብርዕን ርሳስን፡ ጥራዝን ወረቐትን ከም ናይ ሰማያት ማና ዝቑጸረሉ፡ ወንጌል ክርስቶስን ቁርዓንን ጥራይ ከም መጻሕፍቲ ዝሕሰቡሉ ዝነበረ መደረኽ፡ ክንዲ ፍትሓ ነገስት ዝዓቢ ስንክሳር ደሞክራሲ ዘለዎ [' ] መጽሓፍን፡ ባንዴራን፡ ኣሰኪሙ ሊቃውንቱ ናብ ኣስመራ ለኣኸ። መዓልቦ ግን ኣይተረኽበን። ብኻልእ ኣበሃህላ ካብ ሽዑ ክሳብ ሕጂ ዝሓለፈ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ከም ዝምስክሮ፡ ወዮ ሕቡራት ሃገራት እሉኹ ንምልንቃጥ ዝወጠኖ ኣተኣላልያ መጻኢ ዕድል ናይ ኤርትራ፡ ብዙሓት - እሉኾም ክልንቅጡ ዝህንጠዩ - ተረባሕቲ እውን ስለ ዝተጎዝጎዝዎ፡ ክሳብ ሕጂ ኣብ ኤርትራ ደምን ረሃጽን ይኮዖ ሎ። ህዝብን ባህልን ካብ ደቡብ ኣፍሪቃ ክሳብ እንዳ ይሁዳ ተበቲኑ ይቕህም ኣሎ። ዘመክሕ ዘይብሉ። ዝሓለፈ ከይኣክል ድማ፡ ንመጻኢ እውን ኣተኣላልያ መጻኢ ዕድል ናይ ኤርትራ ኣህጉራዊ መልክዕ ዝሕዝ እዩ ዝመስል እሞ እቲ ሓዲሽ ኩነታት ንኢትዮጵያ እውን ኢዳ ክትሕውስ ክዕድማ ይኽእል እዩ፡ ዝብሉ ኢትዮጵያውያን ምሁራት ድምጾም ከቃልሑ ጀሚሮም ኣለዉ። ዝሓለፈ ሕሰምና ዝመጽእ ድማዕና ይግበረልና። ኮይኑ ድማ ብሸነኽ ኢትዮጵያ ናይ ኤርትራ መጻኢ ዕድል ኣህጉራዊ መልክዕ ክሕዝ ይኽእል እዩ ክሳብ ምባል ካብ ተበጽሐ'ሲ፡ ብገለ ገለ መንገዲ መስተርሆት ጨኒቑዎም ዘሎ ኤርትራውያን 'ኣግኣዝያን' ዝብል ሓሳባት እንተ ተቓለሐ ነቲ ልሙድን ሕዱርን ዝመስል ዘሎ በዓል እዋን ዘባህርር ውዲት ዘለዎ ኣይመስለንን። ኣብ ስደቶም ናይ ምጽሓፍን ናይ ምዝራብን ጸሓይ ዝበረቐትሎም ሰባት ይዛረቡ ኣለዉ ኢልካ ምሕላፉንዶ ምኣኸለ። እዞም ኣግኣዝያን ዝብል ናይ ታሪኽ ትሕዝቶ ከም መበገሲ ዝጥቀሙ ሰባት፡ ምናልባት ኣበ'መራርጻ ናይ ቃላት ንእዝኒ ሰማዒ ዘደንጹ ኣበሃህላ እንተ ተተቒሞም ድማ፡ ዝሰርሕ ይሕመ ዕባራ ይግመ፡ ዝብል ምስላ ዘዘኻኽር እዩ ዝመስል ኣበጋግሳኦም። ንግዜኡ ግን ኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያ፡ ናይ ኤርትራ ታሪኽ እዩ ዝብልዎ ዘገርም ዕላሎምን፡ ከምኡ እውን እቲ ንረብሓ ህዝቢ ትግራይ ዝጻረር ሕልሚ ቀትሪ ኢዩ፡ ዝብልዎ ናይ ኣግኣዝያን "ውዲትን" ንወሰን ኣጸግዕ ኣቢለ፡ ስግኣትን ምጽብባእን ብዘየንብብ መነጸር፡ ናይ ታሪኽ ንባብና ክንቅጽል እንተ ዓደምኩዎም ዝኣብዩኒ ኣይመስለንን። ሕራይ ከም ዝበሉኒ ተኣማሚነ ድማ እዛ ትስዕብ ኩሉ ሰብ ዝፈልጣ ትዕዝብቲ ፈረንጂ ክሕውሳ። ኣብ ኤርትራ ዝነበረ እንግሊዛዊ'ሲ ነቲ ኩሉ ሓሸውየ ምስ ተዓዘበ፡ እዞም ኣብ ፋብሪካታት ናይ ጥልያን ዝሽቅሉ ሰባት ኢዮም ወርሓዊት መሃያ ምእንቲ ከይትቋረጾም፡ ብናይ ምንፍፋግ ፖለቲካ ዓድን ዓውድን ዘናውጹ ዝነበሩ እምበር፡ መብዛሕትኡ ህዝቢ ኤርትራስ፡ "ብጽሕቲ ጓሉ እንተ ተሓጽያትሉ፡ ላሙ እንተ ወሊዳትሉ፡ ኣዝመራ እንተ ሰሲኑሉ፡ ዝበረቐ ጸሓይና ዝነገሰ ንጉስና በሃላይ ኢዩ ኔሩ።" ይብል። ጽውጽዋይ መኣስ ኮይኑ። ህዝቢ ኤርትራ እምበኣርከስ ኣይኮነን ኣብ ግዜ ፈደረሽን፡ ኣብ ግዜ ናይ እዛ በዓል ኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያ፡ ከም መቖርጠጢት እዝንና ዝጥቀሙላ ረፈረንደም እኳ ናይ ምስጢር ተኻፋላይ ኣይነበረን። ምህልላ ግን ኣይገደፈን። 1.4) ሰንሰለትን መሰረትን ሕጊ እንዳ እባ። ኣብ ኤርትራ ደሞክራስያዊ ምዕባለ ከም ዝነበረ ንምዝካር፡ እቲ ቀደም ካብ ሕቡራት ሃገራት ዝተላእከ፡ መጽሓፍ ሕጂ ምዝካሩ ንሓሳባት ናይ እዋን ዘርብሕ እንተኾይኑ ግን፡ ዝናፈቕ የብሉን። ትሕዝትኡ ንአውሮጳን ኣመሪካን ከም ዝረቐቐ እዩ ተዃሒሉ ቀሪቡ። ስለ ዝኾነ ድማ ገለ ገለ ካብ እቶም - ደቀ ኣስመራ ኢና በሃልቲ - ተረፍ መረፍ ጥልያንን እንግሊዝን ዝኣራረዩ ሰብ ካምቻን ክራቫታን እንተዘይኮይኖም፡ ካልእስ ይትረፍ መብዛሕትኦም ኣባላት ፓርላማ ናይ እቲ ሽዑ እዋን መንግስቲ ኤርትራ እኳ ከንብብዎን ክርድእዎን ዝኽእሉ ትሕዝቶ ኣይነበሮን። " 1951." (1 151) ግደ ሓቂ ግን እቶም ሰብ ነጸላን ጥቢቆን'ሲ በቲ ምስ ደረጃ ምዕባለ ኣብ ሰሜን ኢትዮጵያ ዝነበረ፡ ዝሰርዖምን ዘዛምዶምን ስርዓት ሕጊ እንዳ እባ ኢዮም ዝመሓደሩ ዝነበሩ። ምናልባት መዘኻኸሪ ወይ እውን ሓሳባት ናይ ኣግኣዝያን እንታይ ኢዩ መበቆሉ ሃሰስ ንምባል ዝሕግዝ እነተኾይኑ ከኣ፡ እዘን ዝስዕባ ክልተ ትዕዝብቲ እስኪ ሓቢርና ነስተባህለለን። ሀ) "የኤርትራ ኣውራጃዎች ጥንታዊ ሕጎች፡- በሓማሴን፡ ስርዓት ኣብስሉስ ገብረ ክርስቶስ፡ በሰራየ - ሕጊ ኣድከመ ምልጋ፡ በኣከለ ጉዛይ ፡- ምዔን መሓዛ-ኣድግና ገለባ፡ ተብለው የሚታወቁት ባህላዊ ሕጎች በኤርትራ የሚኖሩትን የክርስትያኑን ክፍል ከቀረው ኢትዮጵያ ጋር ኣስተሳስሮ የቆየውን ግኑኝነት ኣበክረው ያመለክታሉ።" [3 76] ለ) "እቶም ንኣና ዝወለዱ ለባማት ኣቦታትና ሕዝቢ ብዘይ መናበሪ ሕጊ ምንባር ዘይግባእ ስለዝኾነ ኣስተውዒሎም ስርዓት ምዔም-ምሓዛ ቢሎም ሰምዮም ሕጊ ኣቖሙ። (ምዔም-ምሓዛ ማለት ስም እቱ ስርዓት ዝቖመሉ ቦታ ኢዩ። ) እዙ ሕግዙይ ብግዜ ክቡር ደጃዝማች ሱባጋድስ ቆመ። [11 11]ስለ እዚ ብንጽጽር እንተ ተራእዩ፡ ህዝቢ ከበሳታት ኤርትራ፡ ብባህሊ ብናይ ምምሕዳር ፖለቲካዊ መልክዕ ከምኡ እውን ብናይ አኮኖሚ መሓውራት ምስ ኢትዮጵያ ዝመሳሰል ካብ ኮነ፡ ናይ ኣግኣዝያን መበቆል የራኽቦም እባ ኔሩ እዩ እንተ ተባህለ ዘስግእ ትርጉም ዝህልዎ ኣይመስለንን። ጎንደር ኬድኩም እንታይ ኣምጺእኩም እኳ ዝበሃል ዝነበረ። ሕጂ እውን ነዚ ህዝቢ እዚ ካብ ስደትን ብርሰትን ዘናግፎ መፍትሒ ኣበ'ተኣላልያ ናይ እቲ ጽኑዕ ናይ ባህልን ናይ ታሪኽን መሰረት ዘለዎ ዝምድና ናይ ክልቲኡ ህዝብታት እዩ ዘሎ፡ ንምባል እዩ ጻዕርታት ዝቀላቐል ዘሎ። ከመይ'ሲ፡-"ህዝቢ ትግራይ ትግሪኚ፡ ከም በዓል ምኒሊክ ዝበሉ ፀላእቲ እዮም ምእንቲ ረብሐኦም ኣብ ክልተ ከፊሎሞ እምበር፡ ሓደ ህዝቢ ኢዩ። …መዳሕንቱ ሓንቲ ስለዝኾነት ክበትኩዋ ኣይከኣሉን፡ ንሓዋሩ እውን ኣይኽእሉን።" ይብሉ መምህር ገብረኪዳን ደስታ ኣብ ገጽ [145-147] እምቢታ ኣንፃር ወረርቲ ኣብ ዝብል መጽሓፎም። ስለ እዚ ክቡር ኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያ፡ እዞም ኣብ ስደት ዝርከቡ ደቂ ሰራየ ደቂ ሓማሴን ወይ ደቂ ኣከለጉዛይ፡ ኣብ ገዝኦም ምሕዳር ከም መንግስተ ሰማይ ርሒቑዎም ስለ ዘሎ፡ ንገለ ገለ ካብ ሞንጎኦም ኣግኣዝያን ዝብል፡ ጥበብ ምንብባር ናይ ሰብ ቀደም፡ ከም ኣፋፍኖት ናይ መንገዲ መስተርሆት መሲሉ እንተተራእዮም እሞ ምሳሎም እንተ ተዛረቡ፡ ክሳብ ክንደይ ነገራት ተሓላሊኹዎም ከም ዘሎ ዝሕብር እዩ ዝመስል እምበር፡ ከይደቀሱ መኣስ ሓሊሞም። ብኻልእ ኣበሃህላ፡ በዓል ወልደኣብ ወልደማርያም ኢሳያስ ኣፈወርቂ ሓጎስ ገብረሂወት … ዝመስሉ ቀየስቲ ሓሳባት ናይ እዛ ኣንፈታ ጠፊእዋ ዘሎ ሓዳስ ኤርትራ በዚ እባ ኢዮም በሪቖም ማለቶም እውን ከስምዕ ይኽእል እዩ። ማለት'ሲ እዞም መራሕቲ እዚኣቶም፡ ኣጋዲሎም ኣጋዲሎም እንታይ ኣምጺኦም ዝብል ሚዛን ኣበርክቶኦም ጥራይ ዘይኮነ'ሲ፡ አረ እንታይከ እዩ ኔሩ መንቀልን መዕለብን ናይ ሓሳባቶም፡ ዝብል ሕቶ እውን ከልዕል ይኽእል እዩ። ንስኹም እውን መኣስ ትስሕትዎ ኾንኩም ኣቶ ህዳሰ። እዞም መራሕቲ እዚኣቶም ብሓንቲ እዝንና ጥራይ ክሳብ ንሰምዕ ኣጎርኒዮም፡ ካብ እንዳ መዓለቦኦም ካብ ኢትዮጵያ ምርሓቕ'ሲ መንገዲ መስተርሆት እዩ እናበሉ ዝመሃሩና ዝፈረዱናን ዘደናገሩናን ዘይኣኽለና። ሕጂ እኮ ንማሕለኻ ናይ ሓሳባቶም በጢስና ብኽልቲኡ ኣእዛንና ክንሰምዕን ብኽልቲኡ ዓይንና ክንርእን ኢና ንፍትን ዘለና። ስለ እዚ ዕዮ ገዛ በዚሑና፡ ምሰ እባት ነብስና ሕሳብ ከይገበርና፡ ኣብ ስደትናን ፋሕ ጨንገራሕናን ምስ ዘሎ ሓዲሽ ዓለም ከይተመሳሰልና ምእንቲ ከይዓርበና'ሲ፡ በጃኹም ጽቡቕ ኣለኹም ገዲፍኩም ከመ ኣለኹም በሉና። ምናልባት ሓደስቲ ሓሳባት ንምኹስኳስ እሂን ምሂን ንምብህሃል ጽቡቕ ፍቓድ እንተ ኣልዩ ድማ፡ ኣብ እዛ ዓለም ዕዳጋ ንዓድን ዓውድን ዘርብሕ መበሃሃሊ ዘይተሳእነ። 1.5) ኣተኣላልይ ዝምድና ኤርትራን ኢትዮጵያን። ዝኾነ ኾይኑ ድሕሪ ምብራዕ ኲናት ናይ ባድመ፡ መንግስቲ ኢትዮጵያ ወይ ድማ ከም ኣጸዋውዓ ናይ ኣቶ ህዳሰ "ወያናይ ደሞክራስያዊ ስርዓት" ዝተኸተላ ኣተኣላልያ ዝምድና ህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን፡ ምስ ናይ ዘውድን ደርግንስ ይትረፍ፡ ምስ ትሕዝቶ ውዕል ውጫለ እውን ኣይትመሳሰልን ኢያ፡ እንተበልኩ ተማሕጺነካ ኣለኹ ዝብሉኒ ኣይመስለንን ኣቶ ህዳሰ። ምኽንያቱ፡ከም እዚ ሕጂ ኣብ ኤርትራ ሰፊኑ ዘሎ ኩነታት፡ ህዝብን ባህሉን ዘብርስ፡ ዓድን ዓውድን ዝበታትን ናይ ሓሳባት ድኽነት፡ ኣብ ግዜ ዘውድን ደርግን ኣይተራእየን። ካልእስ ይትረፍ እቶም ኣብ ክልቲኡ ስግር ሩባ መረብ ብዝነብሩ ተዛረብቲ ትግሪኛ ኣዝዮም ዝምረሩ እንዳ ሃጸይ ምንሊክ እኳ፡ ውዕል ውጫለ ምስ ጣልያን እንክፈራረሙ፡ ገዳም ደብረ ቢዘን፡ ርስቱን ጉልቱን -ግእዙን መጻሕፍቱን- ናይ ኢትዮጵያ ከም ዝኾነ ንወራሪ ጣልያን ሕራይ ኣቢሎም፡ ነቲ ናይ ባህሊ ሰንሰለት ክሳብ ዝከኣሎም ክዕቅብዎ ጽዒሮም ኔሮም እዩ ዝበሃል። ዘውድን ደርግን ድማ ካልእስ ይትረፍ እኽልን ነዳድን ብነፋሪት ኣመላሊሶም ንህዝቢ ኣስመራ እንክቕልቡ እኳ ክሳርኦም ዘይጸብጸቡ። እንተ እዚ ሕጂ ምስ ባእሲ ወያነን ሻዕብያን፡ ብፍላይ ኣበ'ተኣላልያ ዝምድና ህዝብታት ተዛረብቲ ትግርኛ ናይ ክልቲኡ ሸነኽ ሩባ መረብ ዝተጋህደ - መልሓሰይ ትቀንጠብ - ዝብል ናይ ሓሳባት ድኽነት ግን፡ ብቀይዲ በተኽ ቅዲ ኣመራርሓ ፕረሲደንት ኢሳያስ ኣፈወርቂ ወይ ድማ ብውድቀት ኣመራርሓ ናይ ህግደፍ ወይ እውን ባድመ ናይ መን ኢያ ብዝብል ሕቶ ዝምኽነየሉ ኣይኮነን። ከመይ'ሲ ንመንጸፍቲ ሓሳባት ናይ ሻዕብያን ወያነን፡ ህልኽ ኣንጻር ጸብለልትነት ናይ ኣምሓራ በረኻ ዘስፈሮ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ናይ ሓባር ረቛሒኦም ኢዩ ኔሩ። ይኹን ደኣ እምበር ክልቲኦም ሕሳቦም ንምፍጻም ምእንቲ ክሰልጦም፡ ትምክሕተኛ ኣምሓራ እናበሉ ከማርሩ ንዓሰርተታት ዓመታት ኣብ በረኻ ሰፊሮም ንዓድን ዓውድን ጦቕ ከም ዘበሉ ሕጂ ኣብ ስደትና ብኽልቲኡ ኣእዛንና ክንሰምዕን ብኽልቲኡ ዓይንና ክንርእን ዕድል ምስ ረኸብና እዩ ዝስወጠና ዘሎ። ምግናን ዘይብሉ። ወያነን ሻዕብያን ንትምክሕተኛ ኣምሓራ ስዒርናዮ ክብሉ ከበሮ እናደከሩ ክዕንድሩ፡ ኣይ ሰሙን ኣይ ሳልስቲ፡ ሕማም ቀደሞም ሕማም ዝና ደጊሱዎም፡ ክልተ በራሓት ብመዘርገፍ ይበኣሱ፡ ዝተባህለሉ ኲናት ወሊዖም፡ ካልእስ ይትረፍ እቲ ፖለቲከኛታት እንዳ ሃጸይ ምንሊክ እኳ መን'ፈልጥ ንሕማቕ መዓልቲ መሓለውታ ይኸውን ግዲ'ኸውን ብምባል ብማዕዶ ዝጠመትዎ ናይ ባህሊ ሰንሰለት -ግእዙን መጻሕፍቱን- ክበጣጥስዎ ዝከኣሎም ካብ ምግባር ድሕር ኣይብሉን ዘለዉ እንተ ወሰኽኩሉ፡ ዘይናቶም ዝሃብኩዎም ኣይመስለንን። ብንጽጽር እንክረአ እምበኣርከስ እዞም "ኣግኣዝያን" ዝብል ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ኣስፊሎም ዓድን ዓውድን ክብጽብጹ ይጓየዩ ኣለዉ ዝበሃለሎም ሰባት/ሓሳባት፡ ነዞም ንርብዒ ዘመን ዝኣክል ከመ'ዓልካ ጨኒቑዎም ዘሎ መነባብርቲ፡ ናብ ንቡር ክመልሶም ዝኽእል ናይ ሓባር ባህልን ታሪኽን ኣሎ ንምባል፡ ንትዕዝብቶም - ብቓላቶም - ምስ እዋን ከመሳስልዎ ዝፍትኑ ዘለዉ ዜጋታት ኢዮም ዝመስሉ፡ ከም ርኢቶይ። ንኢትዮጵያን ንኤርትራን ፈናጢሕካ ሓዳስ ሃገር ምፍጣር እዩ ዕላምኦም ዝብል ቄናን ትርጉም ዝህቦ፡ ሓዲሽ ሓሳባት ምኹስኳስ ዘርዕዶ፡ ብብረት ዝሓስብ ኣእምሮ ጥራይ ኢዩ። እዚ ጻዕሪ እዚ ካልእስ ይትረፍ እቲ ለውጥን ዕርቅን ዘድልዮ ህጹጽ ኩነታት ኣበይ ከም ዘሎ ኣመልኪቱ፡ መፍትሒኡ ድማ ኣብ እቲ ዕሽሽ ተባሂሉ ዘሎ ናይ ሓባር ረቛሒ ተዓብዒቡ ከይህሉ ሃሰስ ምባል የድሊ ሎ ዝብል ትርጉም እንተ ተዋሂቡዎ፡ እቲ ጸገም ንተራ ናይ ሽማግለታትን ዓበይቲ ዓድን ዝጽበ ዓይነታዊ መልክዕ ከምዘለዎ ዘግህድ እዩ ዝመስል። እዚ ድማ ክፋል ፕላን-ሲ፡ ተባሂሉ ኣብ ልብን ኣብ ወረቐትን ክስራዕ እንተ ተፈቕደሉ፡ ንሰበ ስልጣን ወያናይ ዴሞክራስያዊ ስርዓትን ሻዕብያን ኣማራጺ ኣፈታትሓ ናይ እቲ ጸገም ካብ ምሕባር ሓሊፉ፡ ካብ ስራሕ ዘብኩሮም ኣይመስለንን። ክሳብ መኣስ እዩ ወሰነ-ወሰን ክኽየድ ዝድለ ዘሎ ግን እንድዒ። 2) ኣውዲቕካ ምሕሳይ። ሃገራት ከመይ ይስራዓ ወይ ድማ ህዝብታት ብሓንሳብ ጸኒሖም ከመይ ኢሎም ይፈላለዩ ብዘየገድስ "ወያናይ ደሞክራስያዊ ስርዓት" "ትናንት ዛሬ ኣይደለም" ክብል እንከሎ ዝነበሮ ምስ ጠለባት ናይ እዋን ናይ ምትዕጽጻፍ ብቕዓት ዝድነቕ እዩ። ስለ ዝኾነ ድማ ኣብ መድረኽ ዝጸንሖ ንህዝብታት ኢትዮጵያ ብስግኣት ቋሪኑ ድቃስ ዝኸልአ፡ ንገድሊ ኤርትራ ድማ ንሕና ፍሉያት ስለዝኾና ብዘይካና ሃገር ክኾኑ ኣይክእሉን ኢዮም ዝመስል ናይ በረኻ ኣነነት ኣዕጢቑ ዘተዓሻሸወ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ናብ እንዳ ጎሓፍ ብምድርባዩ ዝድነቕ እዩ። ብሓጺሩ'ሲ ናይ ወያነ 'ኢዝም' ንናይ ንሻዕብያ 'ኢዝም' ብሓሳባት እውን ዝገደፈትላ የብላን። ዓዲ ክሳብ እትውዕል ሕንዝፍ ኣቢላታ ኢያ። ብድሕሪ እዛ ፍጻመ እዚኣ ዝቐጸለት ፖለቲካ ናይ ኣውዲቕካ ምሕሳይ ግን ምሒር ነዊሓ'ሲ፡ ነቲ ናይ ዓወት ትርጉም ኣምሪራ፡ ኣብ ልዕሊ ህዝብን ባህልን ተውርዶ ዘላ ናይ ዓወት ክሳራ ኣዝዩ ዘፍርሕ እዩ። 2.1) ናይ ዓወት ክሳራ። ስለ ዝኾነ ድማ 'ዘይሓሰብካዮ ርኸብ፡ ኣይመርገም ኣይምርቓ፡ ከምዝበሃል ናይ እዚ ዳሕረዋይ ኲናት ማለት'ሲ ኣውዲቕካ ምሕሳይ፡ ናይ ዓወት ክሳራ ብቐሊሉ ዝግመት ኣይኮነን። ኩሉ ንምርኣይ ምቕናይ ጥራይ። ከመይ'ሲ ብሸነኽ ኤርትራ ክሳብ ሕጂ ዝተራእየ ውጽኢቱ ብዙሕ ዘማትእ ኣይኮነን። ፈለስትን ታቦትን - ግእዝን መጻሕፍትን - ክሳብ ዝንቀሉ ዓድን ዓውድን እዩ ዝፈናጥሕ ዘሎ። ብሸነኽ ኢትዮጵያ ድማ ተዓዊተ እናበልካ ኣብ ህልኽ ምንባር ካብ መጠን ንላዕሊ ነዊሑ፡ ንምእራሙ ዘጸግም ሓዲሽ ኩነታት ይዕድም ኣሎ እሞ፡ ምስ እዋን ዝተዓጻጸፍ ሓሳባት የድሊ ሎ እንተበልኩ፡ ኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያ፡ ኣይበዝሕንዶ? ኣፋኒናካ ኢና እኮ። ሕጂኸ እንታይ ክትደግም ደሊኻ ኢኻ ከመ'ዓልኩም ተብዝሕ ዘለኻ ዝብሉኒ ኣይመስለንን። ከመይ'ሲ ናይ እዚ ዓወት እዚ ኣተኣላልያ ክሳብ ሕጂ ከም ዝጸንሖ ዝቕጽል እንተ ኾይኑ፡ ምምጥጣን ህዝብን ባህልን ገላቢጡ፡ ከቢድ ፈተና ዘስዕብ እዩ ዝመስል ንሓዋሩ። ካብ እዚ ስግኣት እዚ እንተ ተነቒሉ እሞ፡ ኣብ ዑናታት ናይ ኣግኣዝያን መዳሕንቲ ተቐቢሩ ከይህሉ ሃሰስ ምባል ንእዋን የርብሕ ይኸውን እዩ ዝብሉ ሓሳባት ብልጭ ብልጭ እንተበሉ፡ ዘህርፍ ወይ ድማ ዘፍርሕ መኣስ ኮይኑ። ግደ ሓቂ ግን ካብ እዚ ምስ እዋን ሳዕሪሩ ዘሎ ዝፍለ ኣማራጺ ኣተኣላልያ መጻኢ ዕድል የድሊ ከም ዘሎ ዘመልክት እዩ። ስለ እዚ ባህልን ህዝብን ንምዕቃብ፡ ብዛዕባ ናይ ሻዕብያ ሽፍትነት ወይ ድማ ናይ ኣምሓራ ትምክሕተኛነት ዝጽብጽብ እሞ፡ ንመዋእል ዝተወርዘየሉ መኻን ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ንምቕያር ዘሎ ኣማራጺ ምስ ግዜ ምእንቲ ከይበንን፡ ካብ ኢትዮጵያ ኪነዉ እዚ ሰፊኑ ዘሎ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ዝስጉም ሓዲሽ ሓሳባት የድሊ ሎ። 2.2) ህዳሰ ግድብ። "ወያናይ ደሞክራስያዊ ስርዓት" ንሩባ ኣባይ ኣብ ህንጸት ሃገርን ቃልሲ ኣንጻር ድኽነትን ዝጸምድ መደብ ኣብ ግብሪ ብምውዓሉ፡ ግብጻውያን ብኤርትራ ኣቢሎም ንኢትዮጵያ ዝብጽብጹሉ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ንምብርዓን፡ ካብ ጻዕርታት ዘውድን ደርግን ዝተኸወለት ኣተኣላልያ መጻኢ ዕድል ምህንዳሱ ኣገናዕ ዝግብኦ ኢዩ። ብዘይ ምግናን እዚ ኣዝዩ ዝድነቕ ስጉምቲ እዚ ኣብ ዞባ ቀርኒ ኣፍሪቃ ጥራይ ዘይኮነ፡ ካብ ሰሜን ክሳብ ደቡብ ኣፍሪቃ ዘስርጾ ናይ ለውጢ መጠን ብቐሊሉ ዝግመት ኣይኮነን። ብአኮኖሚ ይኹን ብወተሃደራዊ ከምኡ እውን ብዲፕሎማሲያዊ መለክዒታት ኣብ ታሪኽ ሱር ሰዲዱ ዝጸንሐ ሚዛን ሓይልታት ናይ ሃገራት ኣፍሪቃ ዝገላብጥ እዩ። ይመልኣዮ ጥራይ። ስለ ዝኾነ ድማ፡ እዚ ስጉምቲ እዚ ዝቐየሶ ናይ ምዕባለ ጉዕዞ ብናህሪ ምእንቲ ክቕጽል ጥራይ እኳ፡ ንርብዒ ዘመን ዝተፈተነ ኣውዲቕካ ምሕሳይ ፍረ ክህብ ኣይተራእየን ብምባል፡ ካብ ህልኽ ምርሓቕ ናይ ዝተዓወቱ እምበር ናይ ዝተሳዕሩ ምልክት መኣስ ኮይኑ። ክምብል በለ እምበር ኣይተኻዕወን ከም ዝበሃል ድማ ሕጂ እውን ምስ ጠለባት ናይ እዋን ምትዕጽጻፍ ዝምረጽ እንተኾይኑ፡ ኣብ ልቢ ናይ ብዙሓት ዛጊት ዘይተራእየ ብርሃን ክውልዕ ይኽእል እዩ። ብፍላይ ዝምድና ህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን፡ ብባህልን ብናይ ህዝቢ ዲፕሎማሲን እንተ ተኣልዩ፡ ክሳብ ክንደይ ከድምዕ ከም ዝኽእል፡ ቅድሚ ምብራዕ ኲናት ናይ ባድመ ካብ ኤርትራ ናብ ኢትዮጵያ ዝውሕዝ ዝነበረ ህዝቢ ምዝካር ርጡብ ምስክር እዩ። ስለ እዚ ድማ እዩ ኣብ እቲ ሽዑ እዋን፡ ክሳብ ሕጂ ሰላም ኣስፊንና፡ ህዝብታት ኣቀራሪብና ኣለና። ንመጻኢ ድማ ኣርሒቕና ንርእዮ ዕላማ ኣለና ክሳብ ምባል ተበጺሑ ዝነበረ። "•" ይብሉ ፈረንጂ። 2.3) ባድመ ናይ መን ኢያ? 'ወያናይ ዲሞክራስያዊ ስርዓት' ባድመ ናይ መን ምዃና ኣብ ዘጻሪ ናይ ጀኦግራፊ ሕቶ ብዝመስል ናይ መሳቱ መዓብይቲ መማህርቲ ከምኡ እውን ብስጋን ብመንፈስን ተዛመድቲ፡ ናይ ዝና ቅድድም፡ ወይ ድማ ኣነዶ ንስኻ ንመልኽ ዝመስል ኲናት ገጢሙ፡ ኣብ ልዕሊ መወዳድርቱ ብወተሃደራዊ አኮኖምያዊ ከምኡ እውን ፖለቲካዊ መዳይ ከም ዝተዓወተ ሰብን እዝግን መሰኻኽር እዮም። ይኹን ደኣ እምበር፡ ናይ ዓወቱ ውጽኢት ኣብ ኤርትራ ዝፈጠሮ ናይ መሪሕነት፡ ናይ ሃብቲ ይኹን ናይ ሓይሊ ክፍተት ኣብ ግምቱ ከየእተወ፡ ምስ እቲ ዝሰዓሮ መጋጥምቱ፡ ኲናት ብዘይ ኲናት ኣዊጁ ንርብዒ ዘመን ኣብ ህልኽ ክቕጽል እዩ መሪጹ። እዚ ምርጫ እዚ ምናልባት ፍርሃትን ስግኣትን ንህዝቢ ይጥርንፍ እዩ ተባሂሉ ክምኽነየሉ እንተ ዘይኮይኑ፡ እናሓደረ ዘግህዶ ዘሎ ናይ ዓወት ክሳራ ብቐሊሉ ዝግመት ኣይኮነን። ከመይ'ሲ ኣብ መንጎ መናብርቲ ብዕንወት ዝግለጽ ናይ ዓወት ዓይነት ንርብዒ ዘመን ምንብድባድ ማለት ናይ ጎረቤት ህድሞ ብሓዊ እንክቃጸል ኣብ ዝባን ናሕሲ ናይ ገዛኻ ደይብካ ምስ ምዕዛብ ዝመሳሰል እዩ ከም ርኢቶይ። ካልእስ ይትረፍ ከልብኻ እኳ ገዛ ዓጺኻ ዘይትቕጥቅጦ። ኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያ ምስ ሕዱር ርኢቶኦም ዝመዓራረ ሓዲሽ ሓበሬታ እንተ ዘይነጺጎም፡ ድሮ እኳ ወያናይ ዴሞክራስያዊ ስርዓት ኣብ ኲናት ናይ ባድመ ዘመዝገቦ ዓወት ከም እቲ ትጽቢት ዝተገብረሉ ውጽኢት ኣይሃበን። ብኣንጻሩ እኳ ደኣ ናይ ኤርትራ ኩነታት ንናይ ኢትዮጵያ ጸጥታ ናብ ዘስግኣሉ ደረጃ ገጹ ይቀራረብ ኣሎ፡ ክሳብ ምባል ስግኣቶም ዘሰምዑ ኢትዮጵያውያን ምሁራትን ዓበይቲ ዓድን ናብ መድረኽ ይቕልቀሉ ኣለዉ። ስለ እዚ ባድመ ናይ መን ኢያ ዝብል ሕቶ እዋን ስለ ዝረስዓቶ፡ ሓዲሽ መዓልቲ ውዕሊካ ሓዲሽ ሓሳባት ሒዝካ እዩ ገዛ ዝእቶ ንምባል እዩ ጻዕረይ። 2.4) ምፍራስ ናይ በርሊን መንደቕ። ጸሓፋይ ኣግኣዝያን ንዝብልዎም ሰባት ወይ ድማ ሓሳባት ንህዝቢ ትግራይ ረብሓ ከም ዘይብሎም ብናይ ታሪኽ ኣብነት ንኸርትዑ፡ ድሕሪ ምፍራስ መንደቕ በርሊን ዝተጋህደ ምትሕውዋስ ናይ ጀርመናውያን ናይ ድኻን ሃብታምን፡ ምሁሩርን ደንቆሮን፡ ምዕቡልን ድሑሩን ዘይምጥዕዓም ዘስዓቦ ቅልውላው፡ ዝፈልጦ ኣለኒ እሞ ጽን ኢልኩም ስምዑኒ ክሳብ ምባል ይመጣጠሩ። ብዘይ ምግናን ግን ምፍራስ መንደቕ በርሊን'ሲ ድሕሪ ካልኣይ ውግእ ዓለም ኣብ እዛ ዓለምና ካብ ዝተፈጸሙ ናይ ታሪኽ ጉዕዞ ቀየስቲ ፍጻሜታት ምስ እቶም ቀዳሞት ዝስራዕ ኣብነት እዩ። ካብ ክሳርኡ ረብሕኡ ከም ዝበዝሕ ድማ ዋሕሰ'ግብእ ዘድልዮ ኣይኮነን። ኣቶ ህዳሰ ዝብልዎ እንድዒ እምበር ጀርመናውያን ካብ አውሮጳ ዝበዝሑን ዝሃብተሙን ኮይኖም ከም ዘለዉ ኩሉ ሰብ ዝሰማምዓሉ ሓቂ ኢዩ። ኣፈራርሳ ናይ እቲ መንደቕ ካብ ተላዕለ ግን፡ ኣዝዩ ዘደንቕ ናይ ህዝቢ ተሳትፎ ስለዝነበሮ፡ ከምኡ ዝመስል መስተንክር ክድገመሉ ዝኽእል ናይ ህዝብታት ዝምድና እንተ ሎ ሃሰስ ምባል ኣይተረፈን። ስለ ዝኾነ ድማ ናይ ኮረያ ነገርከ እንታይ ኮን ክመስል እዩ ዝብል ናይ እዋን ሻቕሎት ክሳብ ሕጂ ይቕጽል እዩ ዘሎ። ኣብ እዛ ናይ ታሪኽ ኩርናዕ እዚኣ እቲ ኣዝዩ ዝገርም፡ ኣብ ደቡብ ኮረያ ዝርከቡ ሽማግለታት ምስ ደቂ ሰሜን ኮረያ ዝራኸቡሉ ጽቡቕ መዓልቲ ክመጽእ እዩ እናበሉ ብተስፋ እንክጽበዩ፡ ኣብ ደቡብ ኮረያ ዘለዉ መንእሰያት ግን ካብ ሰሜን ኮረያ ዝመጽኡ መንእሰያት እንተ ተሓዊሶሞም ናይ ስራሕ ዕድል ክውሕደና እዩ ብምባል ኣብ መኣዶም ምእንቲ ከይቃጸጽዎም ክርሕቁሎም ኢዮም ዝምነዩ ዝብል ሚዛን እዩ ዝስማዕ። ኣብ ኣፍሪቃ ከምኡ ዝመስል ናይ ህዝብታት ዝምድና ሃሰስ ምባል ዝፍቀድ እንተኾይኑ ድማ ህሉው ኩነታት ዝምድና ኤርትራን ኢትዮጵያን እቲ ዝደመቐ ኣብነት ኢዩ። ካብኡ ብምንቃል እሞ፡ ምናልባት ካብ ተመኩሮ ናይ ጀርማናውያን ዝርከብ ኣብነት ሓቢርና ክንርኢ እንተ ተሰማሚዕና፡ ንምፍራስ ናይ እቲ መንደቕ ናይ ኣተሓሳስባ ምቕያር ከም ዝቐደሞ ዘረጋግጽ ትምህርቲ ኣለዎ። ከመይ ኢሉ ዝብል ሕቶ እንተ ተላዒሉ፡ ምዕራብ ጀርመናውያን ዝተኸተልዎ መምርሒ፡ ካብ ምብራቕ ጀርመን ዶብ ሰጊሩ መሬት ምዕራብ ጀርመን ንዝረገጸ ጀረመናዊ መወሳወሻ ወረቐት ጥራይ ዘይኮነ፡ ዘድልዮ መነባበሪ እውን ብቕጽበት ይፈቕዱሉ ስለ ዝነበሩ፡ ብጽቡቕ ግብሮም ንልቢ ጸላእቶም ከይተረፈ ኢዮም ካብ ርሑቕ ተቖጻጺሮም፡ ነቲ ውዲት ስዒሮሞ። " •" [4 6] ከም ድፍረት ኣይቆጸረለይ እምበር፡ ንህሉው ኩነታትና ምስ ናይ ጀርመንና ኮረያን ብምንጽጻር ክርእዮ እንተ ፈቲነ፡ "ዕንፅልፅል"? ዝብል ቃል ናይ ኣቶ ህዳሰ ዝገልጻ እንተ ዘይኮይኑ ናይ ጀርመን ወይ ድማ ናይ ኮረያ ክትመስል ትኽእል ኢያ ዘብል ምልክት ኣይተህብን ኢያ ከም ርኢቶይ። ብርግጽ ግን በዓል ኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያ ንዝሰብኩዎ ሓሳባት ናይ መጻኢ ዕድል፡ መንእሰያት ኢትዮጵያ ዝድገፍዎ ኣይመስለንን። እስኪ ነዚ ክብሎ ዝፍትን ዘለኹ ከተብርሃለይ እዛ ትስዕብ ኣብነት ክሕውሳ። ንመኣዲ ገለ ጎደል ዝግመታ ኤርትራውያንን ኢትዮጵያውያንን ኣዋልድ ኣብ ሓደ ዩኒቨርሲቲ ይራኸባ እሞ፡ ብሓንሳብ ገዛ ተኻርየን ናይ ምሕዝነት ናብራ ይጅምራ። ሓደ መዓልቲ ሓዲአን ዝተወልደትሉ ዕለት እንከኽብራ፡ ኣብ እቲ ዩኒቨርሲቲ ንዝምህር ኤርትራዊ ፕሮፈሰር ይዕድመኦ። ንሱ ድማ ናብ ገዝአን ከይዱ ምስአን - ብሩኽ ናይ ልደትኪ መዓልቲ ይግበረልኪ - ክብል ይሕወሰን እሞ፡ በቲ ዝተዓዘቦ ኩነታት ተገሪሙ 'ንሕና ዘይከኣልናዮ ደቅና ክኢሎሞ' ክብል ትዕዝብቱ ኣካፊሉኒ። ከምኡ እውን ኣብ እዚ ዝቕመጠሉ ከተማ ናይ ካልኣይ ደረጃ ትምህርቶም ዝወድኡ ተመሃሮ፡ እቶም ኣብ ዕላል ንመሳሰል ኣቦታት፡ ወይ እውን ብሓፈሻኡ ተቓወምቲ ዝብሉና፡ ገለ ጀብሃ ገለ ሻዕብያ … ዝነበሩ፡ ገለ ገለ ድማ ከም እዚ ከማይ ኣይ ምስ እቲ ኣይ ምስ እዚ ተረፍ ተረፍ ምስጓግ፡ ነዞም ተመሃሮ ናይ መመረቕታ መዓልቶም፡ ኣብ ሓደ ኣደራሽ ብሓባር ከነኽብረሎም እሂን ምሂን ክንበሃሃል እንከለና፡ ጓሉ ንሓደ ዓርክና፡ ናይ መማህርታ ስም ጸዊዓ እከለ ጓል ቤት ትምህርተይ (ኢትዮጵያዊት)፡ ምሳኹም ሓቢርና ክንገብር ነ ኣቦኺ እባ ሕተትዮ ኢላትኒ ብምባል ዘይተጸበናዮ ሓሳብ ተቕርበልና። ንሕና ድማ ጽቡቕ ሓሳብ እዩ፡ ይኹን ሕራይ ንብል እሞ፡ ኢትዮጵያውያንን ኤርትራውያንን ብዛዕባ እቲ ጉዳይ ክንመያየጥ ብቖጸራ ንራኸብ። እቲ ኣገባብ ብሃንደበት ዝተበገሰ ስለዝነበረ፡ ምስ በዓል መን ከምዝእከቡ ከይፈለጡ፡ ተጸዊዖም ዝመጽኡ ይበዝሑ ኔሮም። በብሓደ ሰብ ክእከብ እንከሎ ግን ሓደ ኢትዮጵያዊ ንኻልእ ኢትዮጵያዊ ምስ ረኣየ ብድድ ኢሉ ገዲፉና ወጽአ። ሽዑ ኣነ ኣርክብ ኣቢለ ደሓን ዲኻ በልኩዎ። ንሱ ድማ ምስ በዓል እከለ (ኢትዮጵያዊ) ክንገብሮ እንተኾይኑ ዝሕሰብ ዘሎ'ሲ ኣይደልይን ኢየ በለኒ። ኣነ ድማ፡ ኣንታ ሓውና፡ ንሕና እውን ነዚ ትብሎ ዘለኻ ዝመስል ሕማም ኣለና። ይኹን ደኣ እምበር ናብ እዛ ኣኼባ እዚኣ ከም ንራኸብ ዝገበሩና ደቅና እዮም። ኣነ ንስኻን ስለ ዝሓሰብናዮ ኣይኮነን። ስለ እዚ ምእንቲ ደቅኻ ኣብ ልብኻ ዘሎ ዓቚርካ ምሳና ወድኣዮ። ኣይደልን ኢየ በሃላይ እንተኾንካ ግን ምሉቕ ኢልካ ኪደልና። በልኩዎ እሞ፡ ሰንቢዱ ተመሊሱ ምሳና ተጸምበረ። እቲ ጉዳይ እውን ብጽቡቕ ሓለፈ። ኣብ መወዳእታ ሓደ ካብ መንጎና፡ ንደቀይ ክሳብ ክንደይ ከም ዝበደልኩዎም ሕጂ ተረዲኡኒ፡ ክሳብ ምባል ነቲ ዝሓለፈ ውራይ ኣድንቖቱ ገለጸ። ስለ እዚ ድማ ኢየ ምስ እዋን ዝተዓጻጸፍ ሓዲሽ ሓሳባት የድሊ ሎ ክሳብ ምባል ዝጣራዕ ዘለኹ። 2.5) ዋ! ዋ! እታ ፈለማ ዝበልኩዋ እኳ ዘይረሳዕኩዋ! ክቡር ኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያ፡ ወልደኣብ ወልደማርያም ኢሳያስ ኣፈወርቂ … ዝመስሉ መራሕትና ናብ እዚ ዘለናዮ ናይ ታሪኽ ምዕራፍ ከም ዘብጽሑና መኣስ ስሒትኩሞ። እዞም መራሕትና ብትግራይ እውን ከምዝውለዱ ኩላትና ንፍልጦ ታሪኽ ኢዩ። ይኹን ደኣ እምበር ካብ እንዳ መዓለ ኣቦኦም ዝሰነቕዋ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ - ሸዋ ዝገብሩና - ትብል ናይ ቂምታ ስንቂ ኢያ። እዚኣቶም ቂምታ ስለ ዝነበረ ስንቆም፡ ካብ ኣምሓራ/ካብ ኢትዮጵያ ምእንቲ ክርሕቁ'ሲ መዓልቦ ናብ ዘይተቐረበሉ ናይ ሕልሚ መድረኽ ጨውዮም ስለ ዝወሰዱና፡ እነሆ ኣብ ገዛናን ኣብ ኢትዮጵያን ምሕዳር ተኸልኪልና ፋሕ ብትን ንብል ኣለና። ኣብ ረፈረንደም እኮ መሪጽኩም ኢኹም ክትብሉና እውን ሓቅኹም ኢኹም፡ መሪጽና ኢና። ይኹን ደኣ እምበር፡ ኣብታይ'ሲ ጸጊበን ካብ ዝዕንድራ፡ ዝዕንድራ ርእየን ዝዕንድራ ይበዝሓ፡ ከም ዝበሃል፡ እቶም ብቐለም ዘይኮነስ ብደም ዝተጻሕፈ ምሕዝነት ኣለና ዝብሉ ዝነበሩ ወያነን ሻዕብያን ሓቢሮም ከበሮ ክድክሩ ምስ ረአና ኢና ዝሳዕሳዕና እምበር ካብ ኢትዮጵያን ኤርትራን ሓዲአን ምረጹ ዝብል ናይ ምርጫ ዓይነት ዘይተቐረበልና። ምናልባት ምስ እቶም ዓበይቲ መራሕቲ ዝስራዕ እንተኾይኑ መሪሕነትኩም፡ ሕርሕራይ ጌርኩም ከም ዝቐሸሽኩሙና ረሲዕኩምዋ ዲኹም? ደሓር ከኣ ትሕዝትኡ ብዘየገድስ እዚ ሕጂ ዓሰርተ ግዜ ክንጀባረር ዝስማዕ ረፈንደም ዝብል ቃል ከመይ ኢሉ ከም ዝተኻየደ ቀለሙ እኳ ዘይነቐጸ። ምናልባት መዘኻኸር ዘድሊ እንተ ኾይኑ ግን፡ ወዮ ቀደም ንሓሳባት ናይ እንግሊዝ ዓሚ ዝሞተ ምራኽ ፈኑ እዩ ዝመስል እማመኻ ዝበለ፡ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ናይ ዓለም፡ ዋ! ዋ! ካልኣይ ግዜስ ኣይጋገን እባ! ንምባል ዝደለ ክሳብ ዝመስል፡ ፈለማ ንረፈረንደም ዝኸውን ደገፍ ብኤርትራ ምስ ተሓተተ፡ ደር! ደር! ሰዓቱ ኣይኮነን። ኣይትተሃወኹ ደኣ ከም ዝበለ እዩ ዝንገር። ካብኡ ብምቕጻል ብኻልኣይቲ ደብዳቤ፡ በሉ ሕራይ ሓገዝኩም ይትረፈና። ረፈረንደምና ባዕልና ቀልጢፍና ከነፈጽሞ ስለ ዝተበገስና ግን ተዓዘብቲ ለኣኹልና፡ ዝብል ሕቶ ምስ ቀረበሉ እውን እምቢ ኢዩ ዝደገመ። 2.6) ንሻዕብያ ዝተዋህበት ዓባይ ጉንዖ። ዝርሳዕ መኣስ ኮይኑ ኣቶ ህዳሰ፡ ሕቡራት ሃገራት ዓለም ኣብ ናይ ኤርትራ ረፈንደም ተዓዘብቱ ክልእኽ ሕራይ ዝበለ እኮ፡ ካብ እቲ ንስኹም "ወያናይ ደሞክራስያዊ ስርዓት" ብዝብል መጸውዒ ስም ናብ ንባብ እተቕርብዎ ናይ ትማሊ መላፍንቲ ናይ ሎሚ መባእስቲ ሻዕብያ፡ ኣብ ናይ ኤርትራ ረፈንደም ኢድኩም እንተሓወስኩም ቅር ኣይብለናን እዩ ዝብል ናይ ባዕሉ ምርጫ፡ ቡስጣ መሊኡ ምስ ለኣኸ ኢዩ። ስለ እዚ እዛ ምርጫ እዚኣ ብዛዕባ ኤርትራ፡ ቅድሚ ድምጺ ህዝቢ ኤርትራ፡ ዝተመዝገበት ናይ ምርጫ ዓይነት ኢያ። ካብ ሱር መሰረታ ድማ ነቲ ካብ መበቆሉ ጸረ ህዝቢ ኢዩ ኔሩ ዝበልኩሞ ሻዕብያ ዝተዋህበት ጉንዖ ኢያ። እወ፡ ከም እቲ ዝበልኩሞ ሻዕብያ ካብ መበቆሉ ጸረ ህዝቢ ኢዩ ኔሩ ትብል ገላጺት ሚዛንኩም እሞ ሓዙለይ። ኣነ እውን ሓቅኹም ኢኹም ዝብል ሚዛነይ ክምልኣኩም። ከመይ'ሲ ካብኡ ዝሓይሽ ትሕዝቶ ከም ዘይብሉ ተግባሩ እዩ ምስክሩ። እቲ ዝገርም እኮ፡ ነዚ ጸረ ህዝቢ እዚ ምስ ሕቡራት መንግስታት ናይ ዓለም ተዋሲኡ፡ መደቡ ከፈጽም ዋሕስ ዝኾኖ ወያናይ ዴሞክራስይዊ ስርዓት ምዃኑ ኢዩ። ብተመሳሳሊ ኣበሃህላ ዋሕስን ምስክርነትን ናይ ኢትዮጵያ ብጽሑፍ ምስ ተቐበለ ኢዩ ውድብ ሃገራት ናይ ዓለም፡ ባርነትን ናጽነትን ንዝብል ናይ ምርጫ ሕቶ ብጎቦ ዓይኑ ክዕዘብ፡ ኣእዳዉ ኣጣሚሩ ኣእጋሩ ናብ ኣስመራ ዘእተወ። ካልእስ ይትረፍ እዛ ሕቶ ንመጻሕፍቲ ናይ ታሪኽ ምእንቲ ክትበቅዕ'ሲ ቁሩብ ኣመሓይሽዋ እኳ ዘይበለ። ብዘይምግናን እምበኣርከስ እዛ ኩላትና ንፈልጣ ናይ ወያናይ ዴሞክራስያዊ ስርዓት ምርጫ ኣብ መዝገብ ምስ ሰፈረት እዩ፡ ባርነትን ናጽነትን እምበር ኢትዮጵያን ኤርትራን ዘይተወዳድር ናይ ረፈረንደም ወረቐት ናብ መድረኽ ዝቐረበት። ስለ እዚ ኣብ ምርቃቕ ናይ እታ ሕቶ እቲኣ ካብ እቶም ኤርትራውያን ኣብ ረፈረንደም እኮ መሪጾም ኢዮም እትብልዎም ሓፋሽ! ንላዕሊ ወያነን ሻዕብያን እዮም ክዝከሩ/ክምስገኑ/ክምረሩ ዝግባእ። ከመይ'ሲ ህዝቢ መጓሰ ምዃኑ ትስሕትዎ ኣይብልን ኣነ። 2.7) "ህዝብታት ኤርትራ ኣብ እዋን ረፈረንደም ምስ ኢትዮጵያ ጉርብትና እምበር ሓድነት ማለትስ ባርነት ኢያ ኢሎም ደምዲሞም" ስለ እዚ ክቡር ኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያ "ህዝብታት ኤርትራ ኣብ እዋን ረፈረንደም ምስ ኢትዮጵያ ጉርብትና እምበር ሓድነት ማለትስ ባርነት ኢያ ኢሎም ደምዲሞም" ንትብል ኣበሃህላኹም ደጊምኩም ከተንብቡለይ፡ ነዛ ጽሕፍትኹም ሒዘ ሰንበት ንግሆ ናብ ደገ ሰላም ክትሳጉሙ እንከለኹም ኣብ መንገድኹም ጸኒሐ፡ እስኪ ኣብ እዛ ኢደይ ጥቕዑ እንተዝብለኩም፡ ሰኣሊ ለነ ቅድስት! ከምኡኸ ኢለ ድየ ወደይ፡ ንሰብ እባ ኣይትንገር በጃኻ ትብሉኒ እዩ ዝመስለኒ። ከመይ'ሲ ኣብ ኣመሪካን አውሮጳን ምናልባት እውን ኣብ ገለ ገለ ምዕቡላት ሃገራት እንድዒ እምበር፡ ከም እዚ ናትና ዝመስል ብብረት ኣብ ዝሓስብ ናይ ፖለቲካ መድርኽ፡ ናይ ሓሳባት ፍልልይ ተቓሊሶም ክዋደቑ ዕድል ኣይወሃቦምን እዩ። ስለ ዝኾነ ድማ ብብረት ዝሓስብ ስርዓት ኣብ ስልጣን ኮይኑ ኣብ ዘዋድዶ ናይ ምርጫ ዓይነት ምስታፍ ከም መለክዒ ዝጽብጸብ እንተኾይኑ፡ ኣብ ናይ ኤርትራ ረፈረንደም ጥራይ ዘይኮነ'ሲ ኣብ ምርጫታት ናይ "ወያናይ ደሞክራስያዊ ስርዓት እውን" ምሳኹም ሪጋ ሒዝና ንውዕል ሰባት ከም ዝነበርና ዝረሳዕኩሞ ኣይመስለንን። ወይስ ብዛዕባ እታ ተረሓሕቐና እትብልዋ ናይ ምርጫ ዓይነት ጥራይ ምትንታን እዩ ምርጫኹም? 3.ብዓባያን ብኽብርታን ንዘለኣለም ትንበር። ክቡር ኣቶ ህዳሰ፡ መን ይፈልጥ፡ መንገዲ ለውጥን ዕርቅን ምእንቲ ክጥጥሓልና'ሲ፡ እቶም ብሓባር ንፈልጦም ዘውድን ደርግን፡ ሻዕብያን ወያነን ዝብሉ ኣስማት፡ ብዛዕባ - ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ - በብእዋኖም ከም ዝበረቑ ናይ ሓሳባት ዓይነት ንምርኣይ ክሓተኩም እሞ ኣፍቅዱለይ። እወ፡ ንግዜኡ ሕራይስ'ኪ ቀጽል ክትብሉኒ ተስፋ ክገብር ኢየ። ተስፋይ ተመርኲሰ ድማ፡ ካብ እዞም ዝተጸብጸቡ ሓሳባት፡ ብንጽጽር ምስ እዋን ክተዓጻጸፍ ዓቕምን ዕድልን ኣለዎ ክበሃለሉ ዝኽእል በዓል እዋን፡ እቲ ንስኹም "ወያናይ ዲሞክራሲ እምነትናን ሃይማኖትናን" እትብሉዎ ናይ ሓሳባት ዓይነት ኢዩ። ስለ እዚ ድማ ይመስል "ኣብ ኢትዮጵያ ወያናይ ዴሞክራሲያዊ ስርዓት ምህላዉ፡ ንኩለን ጎረባብቲ ሃገራት ዓብዪ ዕድል ኢዩ" ክሳብ ምባል ዝበጻሕኩም እሞ፡ ገጽኩም ምልስ ኣቢልኩም ብዛዕባ እቲ ኣጋጢሙና ዘሎ ፈተና እንታይ ከም ዝመስል ክትጥይቑና ተስፋ ክገብር ኢየ፡ እንተ በልኩ እንታይ እሞ ከፊኡካ፡ ትብሉኒ ኣይመስለንን። ኣብ እዋንኩም ህዝብን ባህልን ይበርስ ስለ ዘሎ። ምግናን ዘይብሉ! ኣብ ደምበኹም ዝእከብ ዘሎ ናይ ቆልዓ ሰበይቲ፡ ናእሽቱ ምስ ዓበይቲ … ዓለም ምስ ፈለስቲ ብኽያትን ንብዓትን፡ ዘፍስሶ ዘሎ ሓሳባት ቀሊል ምስክር ከምዘይኮነ ትጠራጠሩ ኣይብልን ኣነ። እወ፡ ከም እቲ ዝበልኩሞ ወያናይ ዴሞክራሲያዊ ስርዓት ምህላዉ ንኩለን ጎረባብቲ ሃገራት ዓብዪ ዕድል እንተኾይኑ፡ እዚ ተስፋናን መጻኢ ዕድልናን ከነማዕድወሉ እትዕድሙና ዘለኹም ስርዓት፡ ብመዳፍዕን ወተሃደራትን ዝረቅቕ ለውጢ ካብ ምሕላም ተበራቢሩ፡ ምስ ሓሳባት ናይ እዚ ኣብ ደምበኹም ዝእከብ ዘሎ ህዝቢ ክስጉም ጽቡቕ ፍቓዱ ኣብ ዘግሃደሉ መዓልቲ፡ ነቲ ንረብሓ ህዝቢ ትግራይ ዘስግእ እዩ ብምባል ናብ ኣንበብቲ ናይ ጽሑፍኩም ከተቕርብዎ ዝፈተንኩም "ውዲት??" ናይ ኣግኣዝያን ይኹን ናይ ሻዕብያን ኣዕራብን ምሕዝነት፡ ውሕዥ መረብ ንሓላሉ ክጸራርጎ ኢዩ። ብዓይንኹም ትርእይዎ ከም ዘለኹም፡ እዚ ስደተኛ ህዝቢ እዚ መብዛሕትኡ ትግርኛ እዩ ዝዛረብ። ብባህሊ ይኹን ብቛንቋ ሕቡእ ምስጢር የብሉን። ደወል እንተ ተደዊሉ ምስ ህዝቡ ምስ ህዝቢ ዓድታት ናይ እቲ ከባቢ ተኣኪቡ ካብ ብትግርኛ ብዝያዳ - ብግእዝ - እዝግዮ ዝብል እንዳእሉ። ስለ እዚ ከም እዚ ዝመስል ተመሳሳልነት ዘለዎ ህዝቢ፡ ብስጋን ብመንፈስን ካብ ዝገርፎ ስርዓት ኣምሊጡ፡ ሰኪሑን ባህሪሩን፡ ሩባ ጥራይ ዘይኮነስ ፈንጅን ቦምብን ተሳጊሩ፡ ተለዊጡን ለውጢ ደልዩን ናብ እቲ ይብጽሓኒ ኢዩ ዝብሎ ህዝብን ባህልን እንተመጽአስ ስደተኛ ተባሂሉ ኣብ ካምፕ ምእካቡ፡ እንታይ ዓይነት ለውጢ ንምምጻእ ኢዩ ትጽቢት ዝግበረሉ? ካብኡ ዝሓይሽ ኣማራጺ ተሳኢኒ ድዩ? ከም ርኢቶይን ትጽቢተይን ናይ ከም እዚ ዝመስል ህዝቢ ሓሳባት ምእንጋድ ናብ ሰላምን ምዕባለን እምበር ናብ ስግኣትን ምጥርጣርን ኣይወስድን እዩ። ህዝብታት ኣቀራሪቡ ጎደና ለውጥን ዕርቅን ዝጸርግ ንሱ ኢዩ። ልዕሊ ኹሉ ድማ ኣብ እቲ ብግእዝ ዝዝረበሉ መድረኽ ምስ ተኣከቡ "ሕድግ ለነ ኣበሳነ ከመ ንሕነኒ ንህድግ ለዘኣበሰ ለነ" ዝብል ጸሎት ብሓባር ስለ ዝደግሙ፡ መልእኽቶም ከመሓላልፉ ንዝደልዩ መራሕቲ ጽቡቕ ኣጋጣሚ እዩ ዝፈጥረሎም። ካልእ ንምባል ዘይኮነ'ሲ፡ ናይ ሕቡራት ሃገራት ትኳቦ ክቕለቡ ኣብ መዓቑቦ ስደተኛታት ተሓጺሮም ተስፋ ካብ ዝቖርጹ'ሲ፡ ሰሪሖም ምእንቲ ክነብሩ ምስ ህዝቢ ኢትዮጵያ ተመሳሲሎም ምእንቲ ክነብሩ፡ ክሳብ ጎንደርን ሸዋን … ወለጋን ከፋን … ኣሩሲን ሓረርን … እንተ ተፈቕደሎም ኣብ ልዕሊ ልኡላውነት ናይ ኢትዮጵያ ይኹን ኣብ ልዕሊ ረብሓ ናይ ኢትዮጵያውያን ክሳራ ዝህልዎ ኣይመስለንን። ምናልባት ብዘይካ ትግራይ ካልኦት ክልላት፡ ስደተኛታት ናይ ኤርትራ ኣይንቕበልን ኢና ስለ ዝበላ እዩ ዝበሃል እውን ኣይመስለንን። ብሓጺሩ ኤርትራዊ ስደተኛ ኣብ ካምፕ ምዕቋብ'ሲ ኣብ ሱዳን ንልዕሊ ፍርቂ ዘመን ተኻይዱ፡ ሕጂ ድማ ናብ ከንያ ኡጋንዳ ደበብ ሱዳን … ክሳብ ኣንጎላን ደቡብ ኣፍሪቃን ተባጺሑ ሎ። እቲ ዝገርም ካብ እዘን ሃገራት እዚኣተን ኣብ ገለ ገሊአን ንዝዓለቡ ኤርትራውያን ዝፍቀደሎም ናይ ናብራ ዓይነት ምስ ናይ እቶም ዜጋታት ዝምጥን እኳ እንተኾነ፡ ባህልን ህዝብን ካብ ምብራስ ግን ኣይከላኸልን እዩ። 3.1) ምስናፍ እኳ ኣይተሰነፍናን ኣላሽ ግን ንብል ኣለና። ሓቂ እሞ ንዛረብ ኣቶ ህዳሰ፡ ባድመ ናይ መን ኢያ ዝብል ሕቶ መኣስ ኮይኑ መልሲ ስኢኑ ዘሎ። ኲናት ናይ ባድመ ተወሊዑ ምዕራፍ ሓደ … ክልተ ክብል እነክሎ'ሲ ኣብ እቲ እዋን እቲ ኣብ ኢትዮጵያ ንዝተኸስተ ድርቂ ዝኸውን እኽሊ ረድኤት ብዓሰብ ንምሕላፍ ኣምሲሉ ኩነታት ናብ ሰላም ገጹ ዘድህበሉ ምኽንያት ክፈጥር ፈቲኑ ኔሩ። ፈተንኡ ድማ ልኡኹ ናብ ኣስመራ ሰዲዱ ከም ዝጀመሮ ትርስዕዎ ኣይብልን ኣነ። እቲ ሽዑ ዝተንጸባረቐ ፍልልይ ሕጂ ንምዝካሩ ዝኣክል፡ ካብ ኣስመራ ዝተሰምዐ መልሲ፡ "ገለል ኣሉ እንጂ ኣልሸሹም" ዝብል ምስላ ናይ ኣምሓርኛ ዘዘኻኽር እዩ። በቲ ናይ ሽዑ ኣበሃህላ ንምዝካሩ ዝኣክል ግን፡ ህዝቢ ኢትዮጵያ ብጥሜት ክመውት ስለ ዘይንደሊ እቲ እኽሊ ረድኤት ብዓሰብ እንተ ሓለፈ ኣይንቃወምን ኢና ዝመስል ቀለም ዝተቐብአ ኮይኑ፡ ምስናፍ እኳ ኣይተሰንፍናን፡ ኣላሽ ግን ንብል ኣለና ዝመስል እዩ ኔሩ። ብሸነኽ ኢትዮጵያ ዝተዋህበ መልሲ ግን፡ እቲ ዝተባህለ ናይ ረድኤት እኽሊ ብዓሰብ እንተሓሊፉ ሻዕብያ ክንድ እዚ ሚልዮን ዶላር ክረኽቡ እዮም። ከምኡ ዝመስል ረብሓ ምእንቲ ከይረኽቡ እንዳ ሻዕብያ እቲ ረድኤት ወላ ካብ ሞምባሳ ብነፈርቲ ከነመላልሶ ኢና እምበር ብዓሰብ ክኣቱ ኣይንፈቕደሉን ኢና ዝመስል ኣውዲቕካ ምሕሳይ ኢዩ ኔሩ። 3.2) ኣብ ጉራዕ የራኽበና! ትናንት ዛሬ ኣይደለም ዝብል ዘረባ ወያነ እሞ ዘክሩለይ ክቡር ኣቶ ህዳሰ፡ ሎሚ'ሲ ታንክታት፡ ነፈርቲ ኲናት፡ ከምኡ እውን መራኽብ ውግእ ናይ ደቂ ስግር ቀይሕ ባሕሪ፡ ኣብ ወደባት ናይ ኤርትራ ሰፊረን ኣለዋ ክበሃል እንከሎ፡ ኣብ ኢትዮጵያ ዘንጸላሉ ዝመስል ዘሎ ደመና ጣቋ የብሉን። ከመይ'ሲ ድሕሪ ወራራት ናይ ቱርኪን ጥልያንን… ፍሉይ ባህልን ብሉጽ ዕጥቅን ዘለዎም ደቂ ስግር ቀይሕ ባሕሪ ኣብ ናይ ኤርትራ ወደባት ብወግዒ ዘሳፍሑ ዘለዉ፡ ሕጂ እዮም፡ ዝብል ወረ እንተ ተነግረ። መንገዲ ቐደምና ይግበረልና ጥራይ እምበር፡ ኣብ ጉራዕ የራኽበና ዝብል ናይ ሰብ ቀደም ዝና፡ ወይ ድማ ናይ የመን ጉዳይ ምስ ሃድአ ከም ዝወጽኡ ኣረጋጊጾሙልና እዮም ዝብል መጣጥሒ ስልጣን ዘመኽንየሉ ኣይመስለንን። ስለ እዚ ከም እዚ ዝመስል ክስተት ኣብ ዓድን ዓውድን እናተጋህደ እንከሎ፡ ቀሚሽ ኣደይ ሓንኲሉኒ ብዝመስል ምኽንያት ምስ ተባህለ ናይ ኣግኣዝያን ምቁርቛስ፡ "ኣህያውን ፈርቶ ዳውላውን" ዝብል ምስላ ዘዘኻኽር እዩ፡ እንተ በልኩ፡ ክላ ሱቕ በል! ንስኻስ ምስ ኣምሓርኛ ዝነበረካ ፍቕሪ እባ ኣይወዳእካን ትብሉኒ ኣይመስለንን። ረሲዕኮሞ ዲኹም? መስቀል ሒዞም ዝመጽኡ ኣባ ማስያስ እኳ ካብ ዓበይቲ ዓዲ ናይ ደንካልያ ንእሽቶ መሬት ገዚኦም ዘናኸሱዋ ቁልዒ ዓድን ዓውድን ዘቃጸለት። ሕጂ ድማ ግዜን ዓቕምን ኣለኩም እሞ፡ ምስ እዋን ተመሳሰሉ። ብናይ ሻዕባያ ሽፍትነት ወይ ድማ ብናይ ኣምሓራ ትምክሕተኛነት ምውርዛይ ንርእስኻ ምትዕሽሻው እዩ ዝመስል። ካልእስ ይትረፍ ፕረሲደንት ኢሳያስ እኳ ናብ ደብሪ እንዳ መዓለ ኣቦኦም ዝኣትዉሉ ዕድመ ይቀራረብ ስለ ዘሎ፡ ጋዶ ካብ ምባል ብማዕዶ ኣብ ውሽጡ ኣቲና መሰልና ምሕላው ነግህዶ ምባል፡ ናይ ዓወት እምበር ናይ ስዕረት ምልክት ኣይመስለንን ንኣይ። ብሓጺሩ'ሲ ብዓሰብ ክትሓልፉ ምስ እዋን እንተ ተዓጻጺፍኩም፡ ኣብኡ ሱር ምስ ዝሰድድ ዘሎ ለውጢ ብምውሳእኩም ንኢትዮጵያ ኢኹም ዘኽበርኩም። … ብዓባያን ብኽብርታን ንዘለኣለም ትንበር። ምናልባት ኣብ ኣስመራ ኤምባሲ እንተኸፈትኩም ድማ ድርብ ስረ እዩ ዘዕጥቐኩም። 3.3) "ብዛዕባ ውህደት ደቅና ይሕሰቡሉ።" ክቡር ኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያ፡ እቲ ኹሉ ብዛዕባ ሓሳባት ናይ ኣግኣዝያን ከተማርሩ ውዒልኩም'ሲ ኣብ መወዳእታ "ብዛዕባ ውህደት ደቅና ይሕሰቡሉ" ዶበልኩም። እዚኣ ደኣ፡ ሓደ-ሓደ ዝባኑ ዝቐልዐ ናይ ቃላት ኣሰዃኹዓ ግልፍ ግልፍ ኣቢልካስ ምስ ትሕዝቶ ናይ እቲ - ውዲት ኣግኣዝያን - እትብልዎ ሓሳባት ተቀራርበኩም ኢያ ትመስል። ካብ በልኩም ግን፡ "ብዛዕባ ውህደት ደቅና ይሕሰቡሉ" ክሳብ ምባል ዘብጽሓኩም ሓሳባት'ሲ እንታይ ኢዩ? ዝኾነ ኾይኑ ብዛዕባ ውህደት ምብህሃል ዝፍቀድ እንተኾይኑ፡ ንሓሳባትኩም ምስ እቲ ሓሳባት - ውዲት ናይ ኣግኣዝያን - እትብልዎ እተመሳስሎ ካልኣይቲ ነጥቢ ክውስኸልኩም፡ "እነሆ ናብ ናይ ቀደም ናይ ስልጣነን ምዕባለን ቦታና ንምምላስ ኣብ ስሉጥ ጉዕዞ ንርከብ።" ዝብል ጽሑፍ ይንበብ ኣብ ወረቐትኩም። ክቡር ኣቶ ህዳሰ፡ ምዕባለ ኣብ ታሪኽ ብድሕሪት ድዩ ብቕድሚት ዝርከብ ዝብል ክርክር ኣይኮነን ዘዛርበኒ ዘሎ። እቲ ናይ ኣግኣዝያን ሓሳባት እውን ኣብ ናይ ቀደም ታሪኽ እዩ ዘሎ እሞ፡ ከም ኣበሃህላኹም ናብ ናይ ቀደም ገጹ እንተኾይኑ ናይ ምዕባለ ጉዕዞና'ሲ፡ ኣግኣዝያን ዝብል ሓሳባት እውን፡ ንእግረ መንገድና ከጋጥመና ይኽእል እዩ እሞ፡ ብእዋኑ ኣንፈት ናይ ጉዕዞና ኣብ ምምራጽ ስረ ዘዕጥቐና ሓዲሽ ሓሳባት የድሊ ሎ ክብል ኢየ ዝፍትን ዘለኹ። ዝኾነ ኾይኑ ግን ምዕባለና ብድሕሬና ዘይኮነስ ብቕድሜና ኢዩ ዘሎ። … ዘይረአናዮ ይፍጠረልና እኳ ዝበሃል። ወይስ ካብ ዘይትፈልጦ መልኣኽስ እትፈልጦ ሸይጣን ዝመስል ምርጫ እዩ ወቓሕ ዝብለኩም። ክቡር ኣቶ ህዳሰ፡ በብቑሩብ እንዳ በርሀ ይመጽእ ከም ዘሎ፡ ናይ ስልጣን ህርፋኖም ምእንቲ ከርውዩ፡ መራሕትናን መማህራናን፡ ንሕናን ንሳቶምን ክሳብ ንብል … ፈላልዮም … ኣሜን ምሰ'በሉና፡ በለስና በሊዖም ዓፍትዮም፡ ናይ ሸዋ ጮማ መዥሪጦም ከሲዖም፡ ዝብል ናይ መናብርትኻ ኩላሶ ዝፈቅድ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ንዕድመይን ንዕድመኹምን እንታይዶ ገዲፉሉ እዩ። ኣሕሪርዎ እኮ ኢዩ። ሕጂ ድማ፡ በ'ገላልጻ ናይ ሓደ ሓውና፡ ብልዒ ኣይተብዝሕ ከይትሓምም ዝበሃለሉ ክፋል ናይ ዓለምና ከም ዘሎ ስደትና እናመስከረ፡ ጠስምናን መዓርናን ከነስተማቕር ግደፉና ወሲኽኩሙሉ። ንሱ ከይኣክል ድማ ብዛዕባ ውህደት ደቅና ይሕሰቡሉ ብምባል ሕመቕይን ሕመቕኩምን ዝመልኦ ናይ ታሪኽ ለቖታ ናብ ዝባን ናይ ደቅና ንጽዓኖ ክሳብ ምባል ተመጣጢርኩም። ክቡር ኣቶ ህዳሰ ደቅኹም እንድዒ እምበር ደቀይ'ሲ ኢትዮጵያ ንምባል ነታ 'ጵፕ' ክሳብ ምባል ኢዮም ኣብ ናይ ስደት ባህሊ ዝጥሕሉ ዘለዉ። እዚ ለውጢ እዚ ናተይ ሕመቕን ክሳራን ጥራይ ዘይኮነ'ሲ መግለጺ ናትኩም ሕመቕን ክሳራን እውን ኢዩ። ስለ እዚ ኣብ ኤርትራ ዝቕጽል ዘሎ ናይ ህዝብን ባህልን ዕንወት ንምህዳእ ዓቕምን ግዜን ምስ ኢትዮጵያ፡ ብፍላይ ድማ ምስ ወያነ ሎ እንተ በልኩ ቅር ዝብለኩም ኣይመስለንን። ምናልባት፡ ብዛዕባ ረብሓ ህዝቢ ትግራይ ዘስግእ ኩነታት ዝረኣየኩም እንተ ኾይኑ ግን፡ ኣብ ዓዲ እንግሊዝ ወይ ድማ ኣብ ኣስራኤል … ተዓቚቦም፡ ተረፍ ናፍቖቶም፡ ኣግኣዝያን ዝብል ሓሳባት ካብ ናይ ታሪኽ መጻሕፍቲ ከንብቡ ዝፍትኑ ዘለዉ ሰባት ዝተዛረብዎ ዘረባ ምኽንያት ክኸውን ኣይክእልን እዩ። ንሕና ክንነብረሉ ዘይከኣልና፡ ወያነን ሻዕብያን ብሜላ ክጥቀሙሉ ዘይከኣሉ ዓሰብን ባጽዕን'ሲ ናይ ጽባሕ እንድዒ እምበር ንሕጂ'ሲ ወተሃደራት ናይ ጎረባብቲ ሃገራት የስተናግድ ኣሎ፡ ይበሃል ኣሎ። ምናልባት ኣዕራብ ከይብለኩም ንሳቶም ደኣ ናይ ትምክሕተኛ ኣምሓራ ጸላእቲ እንዳኣሎም ከይትብሉኒ ስለ ዝተጠራጠርኩ ኢየ ናይ ጎረባብቲ ሃገራት ክብል ዝመረጽኩ። 3.4) "ህዝቢ ኤርትራ ዝሕሾ ስለዝመረፀ፡ ንሕና ምርጭኡ ክነኽብረሉ ኢዩ ዝደሊ፡" ዝመስል መማቕርቲ ኣለዎ ናይ ኣቶ ህዳሰ ትንታነ። ስለ እዚ ድማ ኢየ ደሓንዶ ኣለኹም ዘይኮነ'ሲ ኤርትራውያን ጽቡቕ ኣለኹም ምባል ዝቐልሎም ኢዮም ዝመስሉ ክሳብ ምባል ዝደፈርኩ። ኣዝዩ ዘሕዝን እዩ። ክሳብ ክንድ እዚ ዲና ብቛንቋን በ'ተረጓጉማ ናይ ታሪኽን ተረሓሒቕና? ኣቶ ህዳሰ ክህበኩምዶ ወረ። ኣነ'ሲ ኣብ ኢትዮጵያ እነብር ኔረ። ሽሕ እኳ ምርጫይ ኣብ ኢትዮጵያ ክነብር እንተ ነበረ፡ ከም ዓለመይ መሰለይ ተገፊፈ ተባሪረ። እቲ ብድሕሪኡ ዘጋጠመኒ ኩነታት ድማ፡ ምናልባት ዕድመ እንተ ሂቡና ፈጣሪ፡ ጽቡቕ ኣለኹም ገዲፍኩም ደሓንዶ ኣለኹም ምባል ምስ ጀመርኩም ከውግዓኩም ተስፋ ክገብር ኢየ። ንግዜኡ ኣብ ስደት ኮይነ፡ ብሓሳበይ ስቕል ኣውርድ ከብሎ እንከለኹ ንትንታነኹም፡ ሽዑ እውን ትኣምኑኒ ኣይመስለንን። ናይ ምርጫ ነገር ካብ ተላዕለ ግን፡ ኣብ ካልኦት ሃገራት ከም ዝተገብረ - ወረ - ሰሚዕና፡ ትምህርቲ ምእንቲ ክኾነና፡ ብዛዕብኡ እናዕለልና፡ ናብ ምርጫ ገጽና ክሳብ ንስጉም ብዛዕባ ዝብላዕ ዛዕባ እንተ ተመያየጥና ይሕሸና። ብርግጽ ግን ህዝቢ ኤርትራ እንታይ ከም ዝደሊ ክምህለል እንከሎ፡ ጽን ኢሉ ዝሰምዖ ኣላዪ እምበር፡ እንታይ ከም ዝደሊ ዝፈልጠሉ ጠንቋሊ ሃሰስ ዝብል ዘሎ ኣይመስለንን። 3.5) ትምክሕቲ። እዛ ሚዛን ኣበሃህላ እዚኣ ምስ ፖለቲካዊ መልክዕ ናይ ሻዕብያን ናይ ኣምሓራን (ሸዋ) ክትዝከር እንከላ ኣዝያ ትደምቕ ትኹን እምበር ንብዙሓት ትትንክፍ ኢያ። "… ዘመኑን የመረመሩ ወይንም በዘመኑ የኖሩ ባለሙያዎች እንደሚነግሩን በቆዳቸው ቀለም የሚታበዩ፡ በጥንታዊ ታሪካቸው የሚኮሩ፡ በጸረ ቅኝ ገዢ ትግላቸው የሚመኩ ኢትዮጵያውያን ለኣፍሪካ ይባል ለጥቅሉ ጥቁር ህዝብ ባላቸው "ኣጉል ግምት" ይታወቃሉ። ራሳቸውን እንደ ኣፍሪካዊ ለመቁጠር ይቸገራሉ። ንጽጽራቸውም ሰርክ ከኣመሪካና ከኣውሮፓ ጋር ነው። (ግሪንፊልድ፡ 319፣ ባሕሩ 2010፡ 13) [5 57] ስለ እዚ'ሲ፡ ዝመልኽ ከም ድላዩ ይጭርሕ ክበሃል እንተዘይኮይኑ ዝድለ ዘሎ፡ ብዛዕባ ትምክሕቲ ኣይንሕሾ ኣይንሓምቆ እዩ ታሪኽ ዝብል ዘሎ። ብርግጽ ግን ብሰሜን ትምክሕቲ ሻዕብያ ብደቡብ ድማ ትምክሕቲ መሳፍንቲ ኣምሓራ ዝዘርእዎ ጉርዲ-ምርዲ ምህላዉ ዘየካትዕ እንተኾይኑ፡ ኣብ መንጎ-መንጎ ንኡድ ናይ ምብህሃል ጥበብ ኣሎ ክበሃል እንተኾይኑ ዝድለ ዘሎ፡ ሃየ እባ ንለውጥን ዕርቅን ንጠቐመሉ፡ ምባል ማለት ዘይዓውድኻ ምቁማት ዘስምዕ ኣይመስለንን። 3.6) ጸላኢ። ኣቶ ህዳሰ ኢትዮጵያ፡ ሻዕባያ'ሲ ንመንግስትን ንህዝቢ ኣምሓራን ብዘይፍልልይ "ጸላኢ" ከም ዝብሎም ይዝክሩ። ሓቂ ድማ ኢዩ። ይኹን ደኣ እምበር እዚ ኣበሃህላ እዚ ምስ ሻዕብያ ጥራይ ዝሕጸር ኣይኮነን። ወያነ እውን ክሳብ ሕጂ ካብኡ ዝሓይሽ ኣበሃህላ ኣየማዕበሉን። ካብ ተላዕለ ግን፡ ነዚ ኣበሃህላ እዚ መበቆሉ፡ ሃጸይ ዮውሃንስ ምስ ሞቱ፡ ሃጸይ ምንሊክ ስልጣንን ዝናን ካብ ኣኽሱም ናብ ሸዋ ምስ ኣግዓዝወን፡ ኣብ ትግራይ፡ ኣንጻር ጸብለልትነት ናይ ኣምሓራ ዝሕንሕን ሓሳባት ጥጡሕ ባይታ ከም ዝተነጽፈሉ ብየማንን ብጸጋምን እዩ ዝንገር። ካልእስ ይጽናሕ፡ ርሑቕ ከይተኸደ፡ ኣብ ኢትዮጵያ ዝተጻሕፉ እዋናውያን መጻሕፍቲ ትግርኛ ነዚ ዝምባለ እዚ ብንጹር ኢዮም ዘንጸባርቕዎ። ኣብነት ንምጥቃስ፡- 1. የትግራይ ህዝብና የትምክሕተኞች ሴራ - 1998 2. እምቢታ ኣንፃር ወረርቲ - 2005 3. ቀዳማይ ወያነ - 2005 ዝጽብጽብዎ ኣበሃህላ እኹል ትሩፍ ኢዩ። እዚ ጸላኢ ክብል ድቃስ ስኢኑ ድቃስ ዝኸልእ ናይ ቂምታ ፖለቲካ፡ ብዛዕባ ኣነቓቕልኡን ጥልቀቱን ንተመራመርቲ ናይ ታሪኽ ዝግደፍ ይኹን ደኣ እምበር፡ ኣብ መንጎ መሳፍንቲ ናይ ተዛረብቲ ኣምሓራኛን መሳፍንቲ ናይ ተዛረብቲ ትግሪኛን ንመዋእል ሱር ዝሰደደ ናይ ኣነዶ ንስኻ ንመልኽ ህልኽ ከም ዝነበረን ዘሎን ዘካትዕ የብሉን። እዚ ህልኽ እዚ ናብ ህዝቢ ክወርድ እንከሎ ግን፡ ብዛዕባ ፍልልይ ኣረኣእያ መጻኢ ዕድል ናይ ኢትዮጵያ ዝምህር ናይ ስልጣን መጣጥሒ ሜላ ይጉልበብ እዩ። ምቅዋምን ኲናትን ድማ የስዕብ። ዝኾነ ኾይኑ ብፍላይ ሃጸይ ምንሊክ፡ ስልጣንን ዝናን ካብ ትግራይ ናብ ሸዋ ብምግዓዞም ጥራይ ዘይኮነ፡ መረብ ምላሽ ንጥልያን ሂቦም፡ ንህዝብታት ተዛረብቲ ትግርኛ ኣብ ክልተ ዝመቕሎም ናይ ምርሕሓቕ ባህሊ ሱር ዝሰደደሉ ነቓዕ ብምፍጣሮም ይጥቀሱ እሞ፡ ድሕሪ ዓወት ናይ ዓድዋ፡ ንዓወቶም መሰረት ብምግባር ክሳብ ኣስመራ ዘይምቕጻሎም፡ ከም ጓና ጥራይ ዘይኮነስ ከም ጸላኢ ተቖጺሮም ብጽኑዕ ይምረሩን ይውቀሱን። ካብ እዚ መረረ እዚ ብምብጋስ ብዝመስል ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ድማ ኣብ መንጎ እቲ ጥልያንን ፖለቲከኛታት እንዳ ሃጸይ ምንሊክ ዝገማምዕዎ፡ ትግርኛ ዝዛረብ ህዝቢ፡ ለውጥን ዕርቅን ኣስፊንካ ንምቅርራቡ በብዓየነቱ ጻዕርታት ከም ዝተፈተነ እዩ ዝንገር። ካብ እዞም ጻዕርታት እዚኣቶም፡ ክንዲ ምቅርራብን ምርሕሓቕን ናይ ሻዕብያን ወያነን ዝኣክል ድሙቕ ስምብራት ኣብ ታሪኽ ዝገደፈ ጻዕሪ ግን ዛጊት ኣይተመዝገበን። ሕጂ እውን ኣግኣዝያን ዝብሉ ሓሳባት ብልጭ ብልጭ እንተበሉ ንኣይ ኣይገርመንን። ከመይ'ሲ ሽሕ እኳ መልክዑ እንተ ቐየረ፡ እቲ ጸገም ሕጂ እውን ናይ እዋን ኣድህቦ ይደሊ ከም ዘሎ ዝእምት ኣበሃህላ ስለ ዝመስል። ከምኡ እውን ትግራይ ትግሪኚ ዝብል ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ፡ ኣብ ትግራይ ብወግዒ ምንቅስቓስ ክጥዕሞ ስለ ዘይከኣለ … ክሳብ ምፍራስ ፈደረሽን ኣብ ኤርትራ እዩ ምስ እቲ ኣብኡ ዝነበረ ኩነታት ብጋህዲ ክዋሰብ ተፈቲኑ ኔሩ። ብሸነኽ ኤርትራ ኣብ ታሪኽ ናይ እዛ ምንቅስቓስ - ትግራይ ትግሪኚ - ብድምቀት ዝዝከሩ ወደ ኣስመራ ድማ ኣቶ ወልደኣብ ወልደማርያም እዮም። ኣቶ ወልደኣብ ምስ ቀዳማይ መራሕ መንግስቲ ኤርትራ ተድላ ባይሩ ክሳብ መበቆል ዝትንክፍ ህልኽ ኣስፊሎም ምስላጥ ምስ ኣበዮም፡ ምስ እቶም ብተድላ ተሳዒሮም ካብ ስራሕ መንግስቲ ዝተኸልከሉ ኣብርሃ ተሰማ ተላፈኑ እሞ፡ ልፍንቶም- ትግራይ ትግሪኚ - ንዝብል ሓሳባት ምስ ኣከለ ጉዛይ ዝተኣሳሰር መልክዕ ኣትሓዞ። ኣብ እዚ ጻዕሪ እዚ እቲ ኣዝዩ ዝገርም፡ ናይ ወልደኣብን ኣብርሃ ተሰማን ልፍንቲ፡ ኣብ መስርሕ ምግስጋስ መንግስቲ ኤርትራ ዝገደደ ሕልኽላኽን ምምቕቓልን ክፈጥር እምበር ሓዲሽ ሓሳባት ምሂሩ ከድምዕ ኣይከኣለን። ካብኡ ኣቶ ወልደኣብ፡ ኣንጻር ጸብለልትነት ናይ ኣምሓራ ዝነበሮም ህልኽ ንምቕጻል፡ ክሳብ ካይሮ ተሳፊሮም፡ ካብ ኣምሓራ ንምርሓቕ'ሲ፡ ምስ እቲ ካብ ክርስትና ምርሓቕ ቀዳማይ ዕላማ ዝነበሮ ኣረኣእያ መጻኢ ዕድል ናይ ኤርትራ ዝላፈን ሓሳባት ኣብ ምንጻፍ ተዋፊሮም። ስለ እዚ እቲ ነ'ምሓራ ከም ጸላኢ ዝሰርዕ ናይ ሓሳባት ታሪኽ ካብ ኣብ ኤርትራ ኣብ ትግራይ ብዝያዳ ይደምቕ። ሕጂ እውን ነቲ ከምኡ ዝመስል ኣብ ኤርትራ ዝገዝእ ዘሎ ሓሳባት፡ ዋናታቱ፡ ብኢትዮጵያውነትን ብኣኽሱማዊ ስልጣነን ዝምክሑ ኣቶ ወልደኣብ ወልደማርያም፡ ከምኡ እውን ኣቦሓጎታቶም ናይ ራእሲ ኣሉላ ወተሃደራት ኮይኖም መረብ ዝተሳገሩ ደቂ ፖለቲከኛታት እንዳ ሃጸይ ዮውሃንስ፡ ከም በዓል ፕረሲደንት ኢሳያስ ኣፈወርቅን የማነ ጃማይካን … ዝመስሉ፡ ደቀ ኣስመራ ኢና ብምባል ዝምክሑ ከዋኽብቲ እዮም ዋናታቱ። እወ፡ እቲ ዝገርም እቲ ፍልልይ ብድሕሪ ናጽነት ኤርትራ እውን ኣብ ኢትዮጵያ ምቕጻሉ ኢዩ። ብሕዳር 2016 ናብ ኣዲስ ኣበባ ከይደ ኔረ'ሲ… ምስ ሓደ መማህርተይ (ካብ ትግራይ) ኣማስያና ንፕያሳ ኬድና፡ ራያ ቢራ ዘይሕዙ ባራት ኣጋጢሞሙና። … ኣቶ ህዳሰ ግን "ንህዝቢ ትግራይ ካብ ሓዉ ዝኾነ 90 ሚልዮን ህዝቢ ኢትዮጵያ ነፂሎም ተቓሊሱ ዘረጋገጾ ዓዎታቱ ብእግሩ ክረግጾም ይሰብኩዎ ኣለዉ።" ክሳብ ምባል፡ ኣግኣዝያን ንዝብል መንቀሊ ሓሳባት የማርርዎ። ከም ርኢቶይ ሕውነት ህዝብታት ኢትዮጵያ ዘማትእ ኣይኮነን። ከምኡ እውን ኣብ ምህንዳስ ናይ ምንብባር ጥበብ መንግስታት ዝምስገኑሉን ዝንቀፉሉን ምምሕዳር ኣመዝጊቦም ክሓልፉ ባህርያዊ ኢዩ። ስለ ዝኾነ ኣብ እዋን ዴሞክራስያዊ ወያናይ ስርዓት፡ ካበ'ተኣላልያ ዝምድና ትግርኛ ተዛረብቲ ክልቲኡ ሸነኽ ሩባ መረብ ኣትሒዝካ ክሳብ ዝምድና ፖለቲካ ኣምሓርኛን ትግርኛን ዝምዝገብ ዘሎ ኣተኣላልያ ክውደስ ጥራይ ዘይኮነ ክህደስ ዝግብኦም ብዙሕ ኣለዎ። ኩሉ ሰብ ከም ዘይስሕቶ፡ ኣምሓርኛን ትግርኛን ደቂ ግእዝ እዮም። ብዘይ ምግናን ድማ ናይ ክልቲኦም ስምምዕ፡ ውግእ፡ ውድድር፡ ህልኽ፡ ኣነዶ ንስኻ ንመልኽ … ኣብ ምኹስኳስ ኢትዮጵያን ኢትዮጵያውነትን ዘበርከቶ ግደ መወዳድርቲ የብሉን። ብንጽጽር እንክረአ ብፍላይ ኣብ እዛ እዋን ዝረአ ዘሎ ምግምማት ኣምሓርኛን ትግርኛን ኣብ ዕዳጋ ናይ ቢራ ከየተረፈ እናተንጸባረቐ፡ "ንህዝቢ ትግራይ ካብ 90 ሚልዮን ህዝቢ ኢትዮጵያ ክንጽሎ…" ዝፍትን ውዲት ናይ ኣግኣዝያን ወይ ድማ ናይ ሻዕብያ ይረኣየኒ ሎ ክበሃል እንተ ኾይኑ ዝፍተን ዘሎ፡ ካብ ሓቂ ክትሕብኡ ብምፍታንኩም፡ ካብ ህዳሰ ናብ ውዳሰ እንተ ተቐየረ ናይ ብርዒ ስምኩም፡ ክሰማማዕ ይኽእል እዩ ምስ ትሕዝቶ ናይ ጽሑፍኩም። መደምደምታ። ኣብ መወዳእታ ከይተንከፍኩዋ ክሓልፍ ዘይደሊ ናይ ሃይማኖት ጉዳይ ኢያ። ደቂ ሰባት ዝበሉ ይበሉ፡ ክርስትናን እስልምናን ካብ ቀደም ካብ ጥንቲ መናብርትን መወዳድርትን ከም ዝኾኑ ዘማትእ ኣይመስለንን። ክልቲኦም መንገዲ ጽድቂ እዚ ኢዩ ክብሉ፡ ኣዝዩ ብዙሕ ናይ ሓሳባትን ናይ ብረትን ምርጻም ኣሕሊፎም፡ ገና እውን ነንሰዓብቶም ኣእሚኖም ኣብ ሙሉእ ዓለም ብዝጀመርዎ ይቕጽሉ ኣለዉ። ማዕረ ማዕረኦም ከኣ ብመንገዲ ጽድቂ ዝወራዘ ናይ ፖለቲካ ተበላጽነት በብዓይነቱ ሕብሪ ተቐቢኡ ንእዝኒ ሰዓብቱ ባህ ዝብል ኣበሃህላ ናብ እዋን ከቕርብ ልሙድ ኢዩ። እዚ ድማ ንኽልቲኦም ሓበርቲ መንገዲ ጽድቂ ከምዘይሕድሶም ዘጠራጥር ኣይመስለንን። ምናልባት እንተ ብገርሆም እንተ ብጉርሖም ዘዝሰምዕዎ ተባህለ ምድጋም ዝመርጹ እንተ ተቐልቀሉ ከኣ ገለ ገሊኡስ ካብ በሃሊኡስ ደጋሚኡ ዝብል ምስላ ዘዘኻኽር ኢዩ። ስለ ዝኾነ ድማ ኣግዝያን ዝብሉ ሓሳባት ንተዛረብቲ ቋንቋታት ደቂ ግእዝ፡ ብባህልን ቋንቋን ናይ ሓባር ረቛሒ ከም ዝነብሮም ዘዘኻኽር እዩ እምበር፡ ሕጂ ግእዝ ከም ቋንቋ ኣብ ደብርታትን ቤተክርስትያናትን ብምጥቕላሉ፡ ጥማዕ ቅዱስ መጽሓፍ ኣይገብሮን እዩ። ካልእስ ይትረፍ፡ ልዕሊ ኩለን ቋንቋታት ደቂ ግእዝ ናብ መበቆሉ ዝቐረበ ተመሳሳልነት ዘለዎ ቋንቋ ትግረ ኢዩ ዝብል ሚዛን እውን ይስማዕ ኢዩ። ተዛረብቲ ቋንቋ ትግረ ድማ ዳርጋ ኩላቶም ተኸተልቲ ሃይማኖት እስልምና እዮም። ስለ እዚ ኣግኣዝያን ዝብል መንቀሊ ናይ ሓሳባት ዓለማዊ ኢዩ። ሃይማኖታዊ ኣይኮነን። ይኹን ደኣ እምበር ምስ ዝናን ምዕባለን ኣኽሱማዊ ንግስነት ዝህቦ ዝነበረ ኣገልግሎት ተኣሳሲሩ ንዝተወሰኑ ክፋል ናይ ሕብረተሰብ ኣብ ኩሉ ጽፍሕታት ናይ ዕለታዊ ሂወቶም ድሙቕ ስምብራቱ ገዲፉ ኢዩ ካብ እዛ ዓለም ዕዳጋ ሃዲሙ ከም ባሕታዊ ናይ ደብርታትን ገዳማትን መኒኑ ዝረአ ዘሎ። ስለ ዝኾነ ድማ ሻዕብያን ወያነን ኣብ ናይ ቂምታ ፖለቲካ ካብ ደሪቖም ህዝብታት ካብ ኣረሓሓቑ፡ ህዝብታት ንምቅርራብ ኣማራጺ ሓሳባት ከርቅቑ ዝፍትኑ ሰባት ኣግኣዝያን እንተበሉ ዘፍርሕ ኣይመስለንን። ምስ ባእሲ ውያነን ሻዕብያን ብቛንቋን ብምብህሃልን ክፍታሕ ዝኽእል ጸገም ከም ዘሎ ድማ ኣግኣዝያን ጥራይ ኣይኮኑን ዝብልዎ ዘለዉ። " " " [10 42] ዝኾነ ኾይኑ ኣብ እዛ እዋን እዚኣ "ወያናይ ዴሞክራስያዊ ስርዓት" ብአኮኖምሚ ብትራንስፖርት ከምኡ እውን ብትምህርቲ ኣብ ኢትዮጵያ ኣስሪጹዎ ዘሎ ናይ ለውጢ መጠን ኣዝዩ ዝድነቕ ኢዩ። ስለ እዚ ድማ ኢዩ ብገለ ገለ ተንተንቲ "ልማታዊ መንግስት" ዝብል ቅጽል ዝወሃቦ። ይኹን ደኣ እምበር ማዕረ ማዕረ ምስ እዚ ዝድነቕ ለውጢ ዝረአ እሞ፡ ብከም እዚ ኣቶ ህዳሰ ኣቕሪቦሞ ዘለዉ ትንታን ዝንጸባረቕ ብናይ ትማሊ ዓወትን ፖሊሲን ምድዕዓስ ከስዕቦ ዝኽእል ናይ ዓወት ክሳራ ብቐሊሉ ዝግመት ኣይመስለንን። ከመይ'ሲ ናይ ትማሊ ዓወታት ኣብ ርሑቕን ኣብ ቀረባን ምስ ዝበርቕ ጠለባት ናይ እዋን ዝመጣጠን ሓዲሽ ሓሳባት ኣየውሕስን እዩ። ራህዋን ቅሳነትን ንህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን። ዳንኤል ተስፋዮውሃንስ ተኽለጊዮርጊስ 1.' – 2005 2. – 2016 3. የኢትዮጵያ እና የኤርትራ ግጭት መንስኤና መፍትሔ - ዶ/ር ደጃዝማች ዘውዴ ገብረስላሴ 2007 (ግእዝ) 4. – – 2014 5. መልክኣ ስብሓት-ስብሓት ገብረእግዚኣብሔር ብሰላሳ ፀሓፊያን ገጣምያንና ሰዓሊያን እይታ - ኣላማየሁ ገላጋይ 2005 (ግእዝ) 6. እምቢታ ኣንፃር ወረርቲ - መምህር ገብረኪዳን ደስታ 2005 ግእዝ 7. ሰረት ታሪኽ ጥንታዊት ምድረ ባሕረጋስ ኤርትራ - ዶ/ር ኣብርሃ ጳውሎስ 2010 8. የኢትዮጵያ ታሪክ - ኣባ ጋስፓሪኒ 9. ቀዳማይ ወያነ - የማነ ገብረመስቀል 2005 (ግእዝ) 10. ( 1998 – 2002) 11. ሕግን ስርዓትን ናይ መሬት ዓደቦ ብዘርኣ-ያዕቆብ እስጢፋኖስ፡ ወልደማርያም ኣብርሃም። ኢንዥ ገሪማ ገብረመስቀል ተጠርነፈ። 12.' …	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/articles/4931-2017-07-23-00-45-23
ተወሳኪ ሓበሪታ ካብ ኣባላት ዓርቢ ሓርንት ኣብ ጉዳይ ኣቡነ ኣንጦንዮስ	እቲ ብሰንበት ዝነበረ ጉዳይ ዕርቂ ካብ ቅድሚ 6 ወርሒ ኣቢሉ ዝጀመረ እዩ። ኣብቲ እዋን እቲ ካብ ቤትጽሕፈት ፓትርያርክ ዝርከብዎም ቀሺ በረኸት ዝበሃል ኣገልጋሊ ናይ ቤተክርስትያን እንዳቆርቆስ፡ ናይ ሰበኻ ዓዲ ቀይሕ ሓላፊ፡ ምስ ገለ ፈለስቲ ብምትሕብባር ናይ ዕርቂ ፈተነ ጌሮም ኔሮም። እቲ ኣብቲ እዋን ዝተገብረ ፈተነ ዝሓዘት ጽሕፍቲውን ኣብ መርበባት ሓበሪታ (ኢንተርነት) ወጺኣ ኔራ። እቲ ቀንዲ ምኽንያት (ገለ ቅርበት ዘለዎም ኣብቲ ጉዳይ ከምዝበሉዎ) ዝስራሕ ዘሎ ድራማ ከምይ ጌርካ ንህግደፍ ዝምእዘዝ ሓዲሽ ፓትሪያሪክ ናብ ስልጣን ተምጽእ እዩ። እቶም ተቀይዶም ዘለው ኣቡነ ኣንጦንዮስ ኣብ ልዕሊ ኣቡነ ሉቃስ (እዞም ሕጂ ኣብ መንበረ ፓትርያርክ ዘለው ዘይወግዓዊ ጳጳስ) ዝርከብዎም ኣባላት ቤተክህነት ውግዘት ኣዚዞም ስለዝነበሩ እዪ። እንበኣርከስ ኣቡነ ኣንጦንዮስ ብሞት እንተተፈልዮም እቶም ተወጊዞም ዘለው ኣቡነ ሉቃስን ሰዓብቶምን ነቲ ስልጣን ክወርስዎ ኣይክእሉን እዮም፡፡ ስለዚ እቲ ናይ ዕርቂ ፈተነ ቀንዲ ዕላማኡ ነቲ ውግዘት ኣልዒልካ ኣቡነ ሉቃስ ኣብ ስልጣን ክመጹ ባይታ ምጥጣሕ እዩ። ኣብቲ ናይ ፈለማ ዕርቂ እዋን ኣቡነ ኣንጦንዮስ፡ ውግዘት ብሕጊ በተክርስትያን ዝጸድቅን ዝፈርስን ስለዝኾነ፡ ግብጺ ድማ ክፈልጡ ስለዘለዎምን ምእመናን ድማ ክሕበሩን ጠሊቦም። ጠለቦም ተነጺጉ ንሶም ድማ ናብ ዝገደደ ኩነታት ዘለዎ ማሕዩር ኣትዮም። እቲ ፈተነ ግን ኣየቋረጸን፡ ሕጂ እውን ዝሓለፈ ሰንበት እቶም በደልቲ ይቅረ ሓቲቶም፡ ኩሉ ድማ ናብ ዝነበሮ ክምለስ ምዃኑን ሓቢሮም ን ኣቡነ ኣንጦንዮስ ናብ ቤተክርስትያን ኣምጺኦሞም። ኣብ እንዳማርያምን ካልእ ቤተክርስትያንን ግን ብኣንጻሩ ነታ ቅድሚ ሕጂ ኣብ ኢንተርኔት ፈሪሞምላ ተባሂላ ተዘርጊሓ ዝነበረት ወረቀት ኣንቢቦማ። ኣብ እንዳ ማርያም ነታ ወረቀት እቲ ልዕል ኢሉ ዝተጠቅሰ ቀሺ በረኸት እዩ ኣንቢብዋ። ድሕሪ ምንባብ እታ ደብዳቤ፡ ኣቡነ ኣንጦንዮስ ክዛረቡ እኳ እንተሓተቱ ተኸልኪሎም። ክዛረቡ ይትረፍ፡ ቡራኬ ክህቡ እኳ ኣይተፈቅደሎምን። ሽዑ ንሽዑ ቀሺ በረኸት ብዓውታ ኩሉ ሰብ ክወጽእ ኣዚዙ። እቲ ኣማኒ ቀልጢፉ ስለዘይወጸ ግና እቶም ሲቪልን፡ ነጸላን ተኸዲኖም ዝመጹ ኣባላት ሃገራዊ ድሕነት እናዳደፍኡ ከውጽዎ ክኢሎም። ን ኣቡነ ኣንጦንዮስ ድማ ናብቲ ተሓይሮምሉ ዝነበሩ ቤት መሊሶሞም ኣለው። ከም ርእይቶና እቲ ጉዳይ ኣብዚ ዘቋርጽ ኣይኮነን፡ ዝቅጽል'ድማ ይመስል። ስለዚ ኩሉ ኤርትራዊ ክነቅሓሉን ብዑቱብ ድማ ክሰርሓሉን ንላቦ።	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/zena/4925-2017-07-19-15-19-34
ፓትርያርክ ኣቡነ እንጠንዮስ ኣብ ቅድስተ ማርያም ቅዳሰ ከምዝተሳተፉ ተረጋጊጹ	ትማሊ ሰንበት ሰነ 16 2017 ፓትርያርክ ኣቡነ እንጠንዮስ ኣብ ኣብ እንዳ ቅድስተ ማርያም ቅዳሰ ከምዝተሳተፉ ተረጋጊጹ ኣሎ። የግዳስ ዛጊት ናብ ቦትኦም ከምዘይተመለሱ ኣባላት ዓርቢ ሓርነት የረጋግጹ። እቲ ትማሊ ዝተገብረ ቅዳሰ ናይ ዕርቂ ደኣምበር ካብኡ ሓሊፉ ንኦርቶዶክሳዊት ተዋህዶ ናብ ንቡር ሂወት ዝመልስ ኩነት ከምዘይኮነ ንሕብር። ኣብ መግለጺ ሓደ ካብቶም ናይ ዕርቂ ሽማግለ፤ ዕላማ ናይዚ መደብ ነቲ ኣብ መንጎ ቤተክርስትያን ዝተገብረ ዕርቂ ንህዝቢ ንምግላጽ ምዃኑ ገሊጹ። ብምቅጻል እቶም ጳጳስ ተጸሊእዎም ስለዘሎ ሎሚ ክዛረቡ ኣይክእሉን እዮም ኢሉ። ንክዛረቡ ድማ ዕድል ከምዘይተዋህቦም ንሕብር። ግለ እቶም ፓትርያርክ ተኣሲሮምሉ ዝበሃል ነጥብታት፡ ምስ መናፍቃን ብምትሕብባር ፡ በዚ ድማ ሕጊ ቤተክርስትያን ብምጥሓስ ንስልጣን ቤት ጽሕፈት ፓትርያርክ ብምብሓት ይርከብዎም። እቶም ፓትርያርክ ግና ንዚ ምሉእ ብምሉእ ተቋዊሞሞ። ኣነ ዝገበርክዎ ገበን የሎን ኢሎም ድማ ንጹህ ምኮኖም ነታ ሺማግለ ገሊጾምላ። ብድሕሪኡ ኣብ መዛዘሚ መደብ ተወዲኡ ተባሂሉ፡ እቲ መራሕ መደብ ድያቆን ደጋጊሙ ብመጉልሕ ድምጺ "ኣዴታት መደብ ወዲእና ኢና ካብ ቤት መቅደስ ንውጻእ" ኢሎም። ነቲ ዝተረፈ ሰብ ድማ ብሓይሊ ከም ዝወጽእ ብምግባር እታ ቅዳሴ ተዛዚማ። ኣብቲ መደብ ሲቪላዊ ክዳን ዝተኸድኑ ኣባላት ሃገራዊ ድሕነት ከምዝነበሩን፡ ዝኾነ ይኹን ሰብ ስእሊ ይኹን ቪድዮ ክስንድ ከምዘይፈቅዱን ሓቢሮምና። የግዳስ ብድምጺ ሰኒድና ገለ ክፋል ካብቲ ዝነበረ ህሞት ነካፍለኩም ኣለና።	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/zena/4922-2017-07-18-02-24-45
ሳልሳይ መልእኽቲ፡ ሕልናና ንመርምር ነቲ ዝተሰርቅናዮ ሃገራዊ ሰላማ ንምለስ	ሰላም ሰላም ኩሉኹም ኢርትራውያን ኣሕዋተይ፡ ኣሓተይ፡ ደቀይ፡ ደቂ ደቀይ፡ ከመይ ኢልኩም ቀኒኹም? ኣነ እግዚኣቢሄር ይመስገን ደሓን ኣሎኹ። እንሆ ካብ ካልእ ግዜ ቅልጥፍ ኢለ መጺኤ ከመይ ስቃይ ህዝብና ከብ ዝኸፍኤ ናብ ዝኸፍኤ ይኸይድ ስለ ዘሎ፡ ክጠቅም ይኽእል ይኸውን ኢልካ ትሓስቦ ሓሳባት ሻቡ ክትካፈሎ ትደሊ። እወ ሓደ ዝኾነ ይኹን ሽግር መፍትሒ ክርከቦ እንተድኣ ኮይኑ፡ ኩላትና ከም ንፈልጦ፡ መጀምርታ ሽግር ከም ዘሎ ምእማን እዩ። ብኣካል ተረኺብካ ኣብ እትዘረብሉ ይኹን ብጽሑፍ እዚ ዘለናዮ፡ ጸልማት ሰዓታት ሕጂ ብህድኣትን ምስትዎዓልን ሓቢርና ምምካት እንተዘይኮይኑ፡ ካልእ ኣማራጺ ከም ዘየለ ኩላትና ዝኣመናሉ ኮይኑ ይስምዓኒ። ብዕለት 8 ግንቦት 2017 "ሊቅነታዊ ንጽህና ዝውንን መትከላዊ መሪሕነት ቅድመ ኩነት ህላዌ ግዝኣተ-ሕጊ`ዩ!!" ብዝብል ኣርእስቶ ክቡር ሓወይ ኣቶ ዑቕባይ ገብረመድህን ኩሉ ሰብ ክፈልጦን ክምሃሮን ዘሎዎ ዕሙቅ ዝበለ ጠቃሚ ኣስትምህሮ ሂቡ። ነቲ ኣርእስቱ ብስርዓት ተንቲኑ፡ ዋና መልእኽቱ ድማ ሐቢርና ንስራሕ፡ ስዉኣትና ድማ ነኽብር እዩ ዝብል ነይሩ። ካብቲ ነዊሕ እንሆ መበገሲ እዛ ትስዕብ እጠቅስ፡ ህዝቢ ኤርትራ ንፋሺስታዊ ውልቀምልኪ ኣሻዅ መርበቡ ንምዝርጋሕ ዘኽኣሎ፡ ካብ ሓርነትና ከህድመና ዝጸንሐ ጠንቂ ባርነትና፡ ድንቍርና ዝሕላገቱ ናይ ጸቢብ ምፍልላይ ጸልማት ኣተሓሳስባ ምዃኑ ምስትውዓልን፡ ንዝዓፈነና ግመ ብንቕሓት ቀንጢጥና ምድርባዩ ናይ ነፍስወከፍ ዜጋ ሓላፍነት ምዃኑ ክንርዳእ ይግባእ። ከም ውልቀሰባት ንጻወቶ ዘለና ዓይነት ተራ ብሕልና ንመርምር። እወ፡ ሕልናና ምምርማር ነቲ ዝተሰርቅናዮ ሀገራዊ ሰላምና ንምምላስ ኣብ ነካይዶ ጻዕሪ ዓቢ ኣወንታዊ ተራ ኣለዎ። ኣብ ውሽጡ ሰላም ዘይብሉ ሰብ፡ ግን ሰላም ከምጽእ ኣይክእልን እዩ። ሕልናና ብጽሞና ምስ እንምርምር፡ እቲ ጉድለታትና ጎሊሁ ይርኣየና። ኣብቲ ውሽጥና ኣቅሊብናሉ ዘይንፈልጥ ባህርያት ከም በዓል ቅርሕንቲ፡ ቅንኢ፡ ሕርቃን፡ ኣንነት፡ ክቱር ሸለልትነት፡ ወዘተ ከም ዘለውና እዉን ክብርሃልና ይኽእል እዩ። ሕልናና ኣዋጢሩ ምስ ዝሕዘና ክንልውጥ ንደሊ ንኸውን። ክትልዉጥ ግን መጀመርታ ትብዓት የድሊ። ንነውሕ ጊዜ ዝኣመንካሉ ሓሳብት፡ ዝገብርካዮ ተግባራት ፎእ ክትበሎ ከለኻ ብፈተውትኻ ይኹኑ መቅርብካ ተቀባልነት ኣይትረክብን ትኸውን። እቲ ትብዓት ዘድሊ ድማ ኣብዚ እዩ። ሓሳብካ ምልዋጥ ርእሰ-ልውጥ ምግባር ዋጋ ይኽፈሎ እዩ። ካልኣይ ትሕትና ይጥይቅ ማለት ርእስኻ ከም ሰብካ ድኣምበር ልዕሊ ሰብ ጌርካ ክትርእያ የብልካን። ዝበደልካዮ "ይቅረ በለልይ" ክትብሎ ትሑት ክትክውን ኣሎካ። ሳልሳይ ልብኻ ፍቅሪ ክህልዎ ኣለዎ። ፍቅሪ እንተድኣ ኣልዩካ ኣብ ክንዲ ስለ ርእስኻ ጥራይ ምሕሳብ ናይ ሓባር ጽብቅ ትሓስብ ንኹሉ ዝሓይሽ፡ ንኹሉ ዝጠቅም ትገብር። ክትሓስቦ ከለኻ እቲ መሰል ካልእ ረጊጹ መስሉ ጥራይ ዝሕሉ ንዓኻ ኣጥሚዩ ንርእሱ ዝጸግብ፡ ንኻልእ ቀቲሉ ኣብ ዓለም ደው ኢሉ ዝከይድ ነቲ ሙሉእ ህብረተ ሰብ ከምዚ ሕጂ ዘለናዮ አዳዳ ጥፍኣትን ሓዘንን ይገብሮ። ኣባል እቲ ህብረተሰብ ስለ ዝኾነ ግን ኣብ መወዳእታ ንባዕሉ ይልከም። ስውኣትና ነኽብር'ዶ ኣለና ንዝብል ሕቶ ኩላትና ከም ንፈልጦ መልሱ ዘሕፍር እዩ። እወ፡ ዓቢ ምስ ንእሽቶ ወዱ ምስ ጓሉ በጽሑ ምስ ሽማግሊኡ ይሳቀ ኣሎ፡ ኣይ ከም ናይ ጓል ኣንስተይትን፡ ኣይ ከም ናይ ወላዲትን ግን። እታ ትሽዓተ ወርሒ ኣብ ከብዳ፡ ሰልስተ ዓመት ኣብ ዝባና ገይራ፡ ብዓል እንድኣ፡ ኣቦ ደቃ ዝባላዕ ሒዙ እንተመጻ መርሓባ ኢላ ትቅበሎ፡ ጥራይ ኢዱ እንተመጸ ድማ፡ 'ኣጆኻ ካብ ሎሚ ጽባሕ ክሓይሽ እንድዩ" ኢላ መርፍእን ጥጡን ኣላጊባ ዘዕበየቶም ደቃ ሎሚ ኣደዳ ሳዋን፡ መግዛእትን፡ ስደትን፡ ድራር ሴፍን ባሕርን ኮይኖማ ፡ እታ ኣምሂራ ኣብ ዝብጻሕ ኣብጺሓ ኣመርዕያ ዉላዳ ክትሓቁፍ ትጽበ ዝነበረት ወላዲት፡ ጓላ በሕዋታ ተደፊራ ኣቦ ዘይብሉ ቆልዓ ተሰኪማ መእተዊ ጨኒቅዋ ብማዕዶ ወሪኣ እናሰምዓቶ ትሕመስ ኣላ። ናይቶም ኣብ ሜዳ ዝተስውኡ ደቃ "ደቃይ ደቀይ" ኢላ በኽያ ሓዘና ከይተፋኹስ "ከይትበኽይ" ተባሂላ ተኣዚዛ ከብዳ በሰላ ገይሩ ጸኒሑ ብብርቱዕ ሓዝን እፎይ ከይበልት ኣብ ኣምላኻ ከይዳ፡ ኣደይ ማዓረይ፡ ወላላ ናተይ ማማ፡ ማሚና ማማየ ርኤኺ እሞ ሓሊፉልና፡፡ ደስ ይብልኪ ስሓቂ፡ ተደበሲ ቁረቢ ስገዲ፡ ኣሓትና ንብላሽ ኣይተሰውኣን፡ ኣሕዋትና ንብላሽ ኣይተሰውኡን፡ ከይተባህለት ዓዲ እግዚኣቢሄራ ከይዳ። ዝተፈፈት ድማ ብዘይ ማዓልታ ኣሪጋን ሓሚማን፡ ተኾርምያን ካብ ዘለው ንታሕቲ ካብ ዝሞቱ ንላዕሊ ኮይና ምድራዊ ህይወታ ተሕልፎ ኣላ። ክቡራት ሰማዕቲ እዚ ዝብሎ ዘለኹ ዋላ ትፈልጦ ከለኻ ክትሰምዖ ኣይትደልን ኢኻ ግን ንምሕዛንን ሞራል ንምትንካፍን ዘይኮነስክ ከምቲ ደርሆ መሬት ጻሕቲራ ኩሉ እንትናኣ ሐመድ ተኸዲና ጸኒሓ "ክት" ምስ ተባህለት ክንቲታ ነጊፋ፡ ጨቃዊታ ከተናዲ ክትሓቁፍ ትኽይድ ኣነ ድማ ነቶም ንጽቡቅ ትጓየዩ ዘለኹም ኣጆኹም ክብል ነቶም ማእከላይ መነገዲ ሒዝና ስቅ ኢልና ዘለና ድማ ከመዮ ሓወይ ኣቶ ዑቅባይ ዝበሎ ካብዚ ዘልማት እዚ ምውጻእ ናይ ነብሲ ወከፍ ዜጋ ሓፍነት ከም ዝኾነ ከዛኻኽር፡ እቲ ዘየዋጽእ መልክዕ ዘይብሉ፡ ዘይባህልና ኣንነት ፡ ትምክሕቲ ናተይ ስድራ፡ ናተይ ሃይማኖት፡ ናተይ ተመክሮ፡ ናተይ ስራሕ፡ ናተይ ክእለት ናተይ፡ ናተይ ምባል ገዲፍና ናትና፡ ናትን ናትና ክንበል፡ ክንራዳዳእ፡ሓቢርና ነዚ መግለጺ ዝተሳኣኖ ጨካን ኣጋዛዝኣ ክንብድህ፡ ኣበይ ኣለው እሱራትና እንተለው ንፍርዲ ይቅረቡ፡ እንተሞይቶም ድማ ኣፍልጡና ክንብል፡ ንሰማይ ከነንቃዕርር፡ ገጽና ናብ ኣምላኽና ምእንቲ ክንመልስ ኢለ ኢየ። ደብብ ኣፍሪቃ ብስርዓት ኣፓርተይድ ትግዝእ እብ ዝነበረትሉ እዋን ሓንቲ ኣመሪካዊት መንእሰይ ምስ ብጾታ ኮይና ክትሕግዝ ትኸይድ። ኣብኡ ዝነበረ ኩነታት ብሕልፊ ናይ መንእሰያት ብቀጻሊ ንኣቦኣን ኣዲኣን ትጽሕፈሎም ነይራ። ብትገብሮ ዝነበረት ድማ ይሕጎሱላን ይኾርዑላን ኔይሮም። ኮይኑ ግን ሓደ መዓልቲ ኣብ ሓደ ግርግር ካብቶም መንእሰያት ቀቲልዋ። ስድራ ሬሳ ጓሎም ኣምጺኦም ቀቢሮም። ካብ ስንባዴ ወጺኦም መስዋእቲ ጓሎም ምስ ተቀብልዎ፡ ድሕሪ ገለ ግዝያት ናይ ጓሎም ኩነታት ኣማውታ ክፈልጡ ንደቡብ ኣፍሪቃ ተመሊሶም። ቀታል ጓሎም ተኣሲሩ ጸኒሕዎም። ብቀረባ መን ሙዃኑ ክፈልጡ ድማ ናብ ቤቱ ከይዶም። ነቲ ከባቢውን ብኹሉ ተዓዚቦሞ። እቲ ወዲ ኣቡኡ ንባዕሉ ኣብ ቤት ማደእሰርቲ ነይሩ። ኣዲኡ ኣብ ሓንቲ ኣጉዶ ክልተ ንኣሽቱ ቆልዑ ሒዛ ብድኽነት ተዋሒጣ ጭልም፡ ጭልም ክትብል ምስ ጸንሓቶም፡ ደበሶም ሂቦም ጽንዓት ይሃብኪ ኢሎማ ከይዶም። "ኣብዚ ሃዋህው እዚ ዝዓበዩ ቆሉዑ ድኣ እንተይከ ክኾኑ፡ ሓደ ነገርሲ ክንገብር ኣለና" ኢሎም ናብ መንግስቲ ከይዶም ቀታል ጓሎም ከም ዝፍታሕ ገይሮም። እዞም ወለዲ እዚኣቶም ኣብኡ ጠጠው ኣይበሉን፡ ንዕኡን ንኻልኦት ሸውዓተ ከምኡ ዝኣመሉ ብኺኢላታት ኣካይይድኦምን ኣታሓሳስብኦምን ክልወጥ ናይ ኣርባዕተ ወርሒ ስልጠና/ትምህርቲ ሂቦም ኣብ ፈቀዶ ከተማታትን ገጥራትን እናኸዱ ንዓና ምሰሉ እናበሉ የምህሩ ኔይሮም፡ እዞም ወለዲ እዚእቶም ሓንቲ ናይ ዘይመንግስታዊት ማሕበር ኣቁሞም ካብ ህዝቢ ኣመሪካ ውን ብዙሕ ሐገዝ ረኺቦም እቲ ንመንእሰያት ናብ ትምህርትን ቁምነገርን ዝመልስን ዝሕግዝን መደባት ቀጺሎሞ። ስውእቲ ጓሎም ኣኽቢሮም፡ ንባዕሎም እውን እንተኾነ ሓዲሽ ህይወት ረኺቦም። እምበኣር ንስዉእ በዚ ከምዚ ወለዲ እዛ ኣመሪካዊት መንእሰይ ዝገበርዎ ጌርካ ኢኻ ተኽብሮ። ንስውእ ነቲ ዝተሰዋኣሉ ዓላማ ብምፍጻም ኢኻ ተኽብሮ። ዉሉዱን ወላድን ዝተሓቋቆፈላ፡ መንእሰይ ብኣካል ብኣእሞሮ፡ ብመንፈስ ተመልሚሉ ዝዓብየላ፡ ጓል ኣንስተይቲ ከቢራ ኣደን መራሕትን ትኾነላ፡ ብዝሒ ኣውራጃታት መፋላለይ ዘኮነስ፡ ድርዕ ስልማት ዝኮነላ፡ ሃይሞኖት ናይ ብሕቲ ኮይኑ ሃገር ግን ንኹሉ ብምዕረ ትብጽሖ ሰላምን ፍቅርን ዝመልኣ ሃገር ምእንቲ ክትኮነሎም ኢሎም ኢዮም ተሰዊኣም። ክቡራት ሰማዕቲ፡ ወይዘሮ ምሕረት ባይሩ ዝተባህላ፡ ሓብቶም ንኽቡር ደጅዝማች ተድላ ባይሩ ሓንቲ ካብተን ኣለዋና ኢልና ንሕበነለን መምህርን ኣደን፡ ህዝቢ ኢርትራ ካብ ናይ ባዕዲ መግዛእቲ ፈጺሙ ወጺኡ ብሰላም ክነብር፡ መንእሰያት ብሕልፊ ደቂ ኣንስትዮ ዝልዓለ ትምህርቲ ቀሲመን፡ ኣብ ኩሉ ዓይነት ስራሓት ክሰርሓን መራሕቲ ክኾናን ዓቢ ትምኒትን ሃረርታን ጥራይ ዘይኮነ ኣብቲ እዋነን በታ ዓቅመን ዘበርከታ ሃገራዊት እየን። ድሕሪ ነጸናት ጓይላ ምስ ቀጸለ ኣብ ስክፍታ ኣትየን። ኢለን ድማ፡ "እዚ ነጻነት እዚ ብቀሊል ኣይመጸን 30 ዓመታት ዝኣክል ወሲዱ፡ ህይወት ኣሽሓት መንእሰያት ጠፊኡ፡ ክንደይ ሓዳር ተበቲኑ፡ ክንደይ ስድራቤት ተፋላልዩ፡ ክንደይ ህዝቢ ኣብ ሕሱም ድኽነት ወዲቁ፡ ክንዳይ ገዛዊቲ ተዓጽዩ፡ ክንደይ ኣግራብ በሪሱ፡ ክንደይ ኡንዱስትራያታት ዓንዩ፡ ሕጂ ነጻነት ተረኺቡ፡ ዎ ኣምላኽ ሓግዘና ሙሉእ ምሕረት ግበረልና ኢልካ እጅጌኻ ሰብሲብካ ለይትን መዕልትን እናሰራሕካ ምንም ዘይነበራዝተረከብካያ ሃገር ትሃንጸሉ እምበር ኣብ ጥራይ ከብድኻ፡ ዕሩቅ ዝባንካ፡ ባዶ ገዛኻ ጓይላን ዳንኬራን ዝገበረሉ ስዓት ኣይኮነን። ኣብ ዓዲ ዘሎ ህዝቢ ብቤተክርስትያናትን መሳጊድን ክእለ ይኽእል እዩ፡ ኣብ ወጻኢ ዘሎ ህዝቢ ብሕልፊ ኣብ ኣመሪካ ክምሃሩ ኢሎም መጺኦም ኣብ ቃልሲ ኣትዮም፡ ኣብ ዓዲ ምሁራት ዘውርቲ ታክሲ ኮይኖም፡ ሕጂ ትምህርቶም ክቅጽሉ መናባብርኦም ከማሓይሽሉ ዝግባዕም ግዜ እዩ። ድንቁርና ርእሱ ዝኸኣለ ዓቢ ሕማም እዩ። ከም ኣቦታቶም ቤት ኣምላኽ ክኽዱ፡ ጸሎት ክዘውትሩ ናይ ግድን እዩ" ኢለን። መምህር ምሕረት ግን ኣብ ዘረባን ሓሳብን ተሓጺረን ስቅ ዝብላ ሰበይቲ ኣይኮናን። ነታ ብ ወንጌላዊ ዶክሮር ጆን በይሊ ኣብ 1949 ዝተጻሕፈት ናይ መዓልታዊ ጸሎት ኣብ ትግርኝ ኣተርጉመን ዘርጊሔንኣ። ኣብ ትገረ ከተርጉምኣ እናሓሰባ ከለዋ ዕድመ ከይዱ ጥኣዕናውን ምስኡ። እሞ ካብታ መጽሓፍ መዓልታዊ ጸሎት ኣንበበ ዘረባይ ንሕጂ ኣብዚኣ ክዓጹ ኢየ '"ዎ ኣታ ብሓደ እዋን ኣብ ኩሉ ቦታ ዘለኻ፡ በዛ መስዋእቲ ስጋና እንገብሮ ኩሉ ድማ እትርኢ ኣምላኽ፡ በዛ መዓልቲ እዚኣ ንስኻ ንበይንኻ ኢኻ ኣብ ቅድሜና ዘሎ ነገራት እትፈልጥ እሞ ኣብ ነብሲ ወከፍ ሰዓት ጥቃና ኹን። ህይወትና ባዕልኻ ሓዛ ኩሉ ሓሳባትናን ስሚዕትናን ባዕልኻ ምለኮን ኣዝዞን፡ ንሓይልና ምርሓዮ፡ ንሓንጎልና ምሃሮ። ንትሚኒትና ምለኮ። ንዓኻ ንምግልጋል ኣእዳውና ሒዝካ ምርሓየን፡ ኣእጋርና ትእዛዛትካ ንምፍጻም ኣቃላጥፈን። ንኸናፍርና ፍቕርኻ ክምስክራ ምርሓየን። ኣብዛ ዓለም እዚኣ ክንነብር ናታ ግን ከይንኸውን፡ ምድራዊ ነገራት ሓለፋቲ ዝግብኦም ሚዛን ከይንህብ ሐግዘና፡ ዘይጠቅምን፡ ዘየሓጉስን፡ ሓሳባት ከኣ ካብ ኣእምሮና ኣርሕቅ። ንፈተውትና ነኽብር ንተቃወምትና ነህድእ ግበራና። እቲ ኣዝዩ ዘገድስ ገንዘብ ወይ ንብረት፡ ቤት ወይ መሬት፡ ተድላ፡ ወይ ጣዕሚ ናይ ምድሪ ዘይኮነስ፡ ሓቂ ምስ ክብሪ፡ ምስ ትሕትና፡ ምስ ንኻልኦት ምርዳእ ኣብ ኣእሙሮና ክሰርጽ ባዕልኻ ርድኣና። ኣሜን። ድሓን ሕደሩ ልዋም ለይቲ የቀንየለይ	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/articles/150-articles-video/4919-2017-07-02-05-26-25
ኵን ንባዕልኻ	ኵን ንባዕልኻ ኣነ ክኸውን ባዕለይ ኵን ንባዕልኻ ቀልጢፉ ኣይሰለብ ልብኻ ረሸሽ ኢሉ ኣይድከም ብርክኻ ድምጺ ኣቡናት 'ከ ሰሚዕካ 'ዶ ቐኒኻ ክጠርዑ ተጣሪዖም እንዳበሉ ኣበሎ ሓውኻ ብዱዓት ምስ ተጋሰሱኻ ብምራን ባርነቶም ቀፊዶም ድሃዅኻ ጠይቂ ዲኻ ኣድጊ ክንድዚ ዘሕስሩኻ ካብ ድላዮም ኣልዒሎም ኣብ ድላዮም ዘንብሩኻ ከም ድስትን ሸሓንን ናይ ውሻጠ ኣቕሓ መርከብ ባርነቶምሲ ተውጻኣካ 'ላ ነነዲሓ ኣብ መንገዲ ትረኽበካ ኵላ ሸሸላሓ፡ ኵላ በበላሓ ማእከላይ ባሕሪ 'ኽኣ ትቕበለካ ኣእዳዋ ዘርጊሓ ኣብ ማህጸና ከተንብረካ እምብዛ ራሕሪሓ ሰብ እኮ ኢኻ ምስ ግርማኻ ምስሊ ኣምላኽ እኮ 'ዩ እቲ ምስልኻ ሎምስ ይኣክል በሎም፡ ጨቆንትኻ ሓጺን ዝማህጸኖም ረገጽቲ ከብድኻ ተራእዮም ተሰሚዖም ዘይፈልጡ ኣብ ዛንታኻ ከም ግራኝ ዘጽንቱ ሰብ፡ ከብቲ፡ ኣቕሓ ከም ውበ ቆሎ ዝውትፉ ኣብ እዝንኻ ወንጭፍ 'ኳ ሃሪማ ትልግስ መቓልሓ ወረ ከመይ ኢሉ ኣቶ እዚ ንእሽቶ ፈርኦን ኣብ ገዛኻ ኣቢሰ 'የ ኢሉ ዘይገብር ንስሓ ሎምስ ጠፊኣቶ እታ ቝጻር ከመይ ጌሩ ከምዝፈትሓ መንፈሱ ተሰዊራ ስኢና ዝመርሓ እንታይ 'ያ ኰይና ክንድ 'ዚ ጨኪና፡ ተሪራ፡ ከዊሓ ወረ ሎምስ ጸለል መለል 'ክኣ ኣብዚሓ ኣርወ ለይቲ ኰይና መንእሰያት ዝምስሓ ቆለ ተታሒዛ ዪሕ ትብል ጭጕራፋ ዘይጊሓ እንታይ 'ያ ኰይና 'ኸ ትንቁ ዘላ ከም ኣሓ ዓቢራ ድያ ሰቢሓ ጾር ከቢድዋ ዒሕ ኣብዚሓ ሃጠው ቀጠው ትዛረብ ወጊሓ ጸቢሓ ደርሆ 'ዶ እንቋቝሖ ኣደ ደርሆ እንዳበልካ ሰበኻ ኣውፊሩ ዘየእቱ ያላኻ መብጽዓኣ ከዲዓ ከቶ ዘየሕንኻ ኣረገውቲ ኣእዛን 'ኳ ጸሚመን 'የን፡ ሓደሽቲ 'ኽኣ ላሕልሓ ኣእምሮ 'ውን እምቢ ኢላ፡ ደስኪላ፡ ጠንጢና ስራሓ ሓሚማ 'ዲኻ ትብላ ጐሪሓ ጻሕሊ ህዝቢ ትሰብር፡ ካብ ህዝቢ ተለቂሓ ሎምስ ቃላት እኳ ሰኣንናላ ዘነስሓ ንኣቡን ካብ ደርገመት ንማሕቡስ ኣምሪሓ ንኣካል ኣድውያ፡ ንመንፈስ ኣርሲሓ ዕሸላት ጕሓፈቶም ብመዓልቲ ጐጓሕጕሓ ነውሪ 'ዩ ሎምስ ምንሓፋ፡ ምሕናኻ ዝበልዓቶ ካብተፍኤት ጐረርኣ ሓሓኺኻ ተኻዕብት ኣላ እልፊ ቍስሊ፡ ኰይና ደምበ ድኻ ሕማማስ ንእሽቶ ኣይኮነን ከም ዓበቕ፡ ጅግል፡ ስሓ ፌራኣ ተላጋቢት 'ያ ትርሕብ፡ ገፊሓ ትሞር ተባሂላ ዘይትወጽእ ብሓኻይም ተሓኺኻ ህዝብና 'ኽኣ ኣደራዕ ተሰኪሙ ይብል ኣሎ ንኣምላኻ ሓደራኻ ሰብ 'ዶ ኣሎ ኣብዚ ዓዲ ምሳኻ ምኽሪ ዝህብ ዝብል ኣጆኻ ለብም ኣይትዓሹ ፍለጥ መእተዊኻ ልብን ሳዕርን ቀስ ኢላ 'ያ ትበቍል ጸጸኒሓ መዓጹ ትኸፍት ብርሃን ሽግ ኣምሪሓ ምስኣተወት ተውጽኦም ንመለኽቲ ሸሸንዲሓ ናሕ አቢላ ትድርብዮም ራሓሪሓ ሞጕሚጓ እወ ተውጽኦም ከም ሓሰኻ ንስኻ 'ኽኣ ተሓጕምካ ትረክብ ፍስሃ ተቓውሞኻ ይፍነን ካባኻ ጽመዶ እቲ ህርኵት ኣእምሮኻ ኣይጸንቀቕ ሓርቢ ናይ ሓቦኻ ነዊሕ እዩ ዘሎ እቲ ጕዕዞኻ ጸልማት ኣይተቐንጠጠን፡ ኣይነቀወን ደርሆኻ ዳግማይ ኣብ ዱር እኔኻ ኣቲኻ ፍለጦ ሕጊ ዓዲ፡ ፍለጦ ሕጊ ናይ በረኻ ከይትህውትት ስሒትካ መገድኻ ከይትስእኖ ካብ ዱር መውጺኢኻ ኣነኸ እንታይ 'የ ዝሰምዕ ዘለኹ ኣብዚ ዕምረይ ክሰምዖ ዘጽበለይ ዓቕለይ ገለ ይኸስስ እንዳበለ ኣስላማይ ገለ 'ኽኣ ዓዋን ሓማሴናይ ምስ መንግስቲ ዝጠብቕ ከም ምሊሻ ስርናይ ገለ ይዝንጥል እንዳበለ ሃቡኒ እታ ላማይ ዘሕምቖ ኣለኒ በትረይ ናባይ ትሓሙ 'ዶ ነዚ ሰሚዕኩም ከምዚ ኸማይ ሃገራውነት ከተንቆልቍል ከላስ ከምኣ 'ያ እሮማይ ቋሕ ኢልካ ሰምያ ከምዛ ዓለም ጣልማይ ሰብሲ ይወጽእ ኣሎ ከም ማይ ገሊኦም ይዝረፉ ብኸታራይ ገሊኦም ይቕተሉ ብበደወ ሲናይ ዝተረፉ ይኾኑ ቀለብ ቀላይ ዓምጺጹ ዝወስዶም ከም ሃዳናይ ይሰንጎም ኣሎ እንዳበሉ ዋይ ዋይ ኣብ ከብዲ ባሕሪ ተሰሪዖም ዝኸዱ ከም ንዋይ ኣነስ ኣይፈለጥኩን ማይ ከምዝኸውን ኣባይ እፈትዎ 'የ ነይረ ከም ሳርያን ዓለባይ ወረ እጽልየሉ እንዳበልኩ ኣቡነ ዘሰማይ ማይ ጨሎት ተባሂሉ ምስ ሰረበ ናባይ ቀዲሔ ዝሰትዮ ካብታ ዕትሮ፡ ሳርማይ ደምበር 'ዶ ቆፎ ንህብና ኣይቀረቦን ትኪ እንታይ 'ድኣ እዩ 'ኸ ዕምሩ ነዊሑ እቲ ምልኪ ተመኺሩ ስበት ዘይንኪ በዚሑ ኡይ ዝብል ዝነብዕ፡ ዝበኪ ኣበይ 'ዩ ዘሎ እቲ ኣበር እቲ ጠንቂ ህዝብና ሱባኤ እቶ ሓጥያትካ ነኪ ንሓዋሩ ከይኣትወካ ሰንኪ ከይትስመ ነጻነት ኣምጺኡስ ኰይኑ በትኪ ሃገርካ ኣእጋራ ተሓምሺሻ ምስ ሰኣነት ብርኪ ንግደፎ ነርሕቆ ምባል እዚኣቶም ናውትና ነልዕል፡ የልዕሉ ናውቶም ኵሎም ደቂ ሃገር 'ዮም በብናቶም ሰብ ድሙቕ ሕብሪታት ቀስተ ደበና ዝቕናቶም ሓረግ ምምዛዝ ኣየድልየናን 'ዩ ብዓልየቶም ገንኢ ምኽፋት ኣየድልየናን 'ዩ ኣቲና ኣብ ቤቶም ደቂ ኣዳም እዮም ኢልና ንሕደጎ እቲ ናቶም ደቀ ኣባት እንዳበልና ኣይነፍኵሶ ክብረቶም እሱ 'ኽኣ 'ዩ ንሰብን ኣምላኽን መፍቶቶም ሰለሙን ይከኣሎ ግንቦት 2017	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/articles/150-articles-video/4916-2017-06-22-05-09-08
ሓጺሩኒ እንተበልኩስ ተደቢሩ ይስዕስዕ።	ሓጺሩኒ እንተበልኩስ ተደቢሩ ይስዕስዕ። ኣብዚ ሓጺር እዋን ኲነታት ቀይሕ ባሕሪ ኣብ ሓደገኛ ደረጃ ምብጽሑ ንቡዙሓት ዘሰከፈ ጉዳይ ኮዩኑ ተረኺቡ ኣሎ። እንተኾነ እዚ ሓዲሽ ተርእዮ ዘይኮነስ፡ ንዐሰርተታት ዐመታት ተጠጂኡ ዝጸንሔ ሓንሳእ ክግንፍል ንዉሱን እዋናት ድማ ክሰክን ዝተዐዘብናዮ ኲነታት ኢዩ። ጠንቂ ናይ እዚ ኣብ ላዕለዋይ ጽፍሒ በጺሑ ዘሎ ቅልውላው ድማ እቲ ኣብ መንጎ ክልተ ባእታታት ናይቲ ዞባ (ብሓፈሽኡ ድማ ምስ ወጻእተኛታት) ዝሰፈነ ዘይተዐረቕ ግርጭታት ብርኡይን ብሱዉርን ኣብ ምፍሕፋሕ ደረጃ ስለዝርከብ ኢዩ። እቲ ግርጭት ቶም ብሃይማንኖትን፡ ብቀቢላዊ ስምዒትን፡ ከምኡ እውን ፈረንጂ ብዝሓንጠጦ ጂዮግራፍያዊ ሕንጻጻት መንቃሊ ብምግባር ናይ ዘረፋ መትንታት ዘርጊሖም፡ ናይቲ ዞባ ተፈጥራዊ ሃብቲ ኣብ ምብኻን ዝርከቡ መስፍናውያንን መሻርኽቶም ዝኾኑ ናይ ፖለቲካ መራሕትን ከምኡ ድማ ኣብ መንጎ እቲ ተመሲሑ ዘይድረር ሓፋሽን ምዃኑ ክርሳዕ የብሉን። እቲ ካብ ኩሉ ዘሕዝን ድማ ናይዚ ብውሽጢ ተአጒዱ ብግዳም ሓይልታት ዝተንበድበደ እሳት፡ ኣደዳ ዝኾነ ሰላማዊ ህዝቢ ምዃኑ ብዘየማትእ እተረጋግጾ፡ ኤርትራዊት ጥንስቲ ምስ ሰለስተ ሕጻውንታ ድራር ዐበይትን ንአሽቱን ዐሳታት ኮይና ክትዕዘብ፡ ወይ ድማ ናይ ንኻልኣይ ውግእ ዐለም ዝዳረግ ናይ ሚልዮናት ሶርያውያን ህዝቢ ምፍንቓልን ምስዳድን ክትርኢ፡ ካብኡ ሓሊፉ እቲ ሓፍ ከይበለ ቋቕ ዘበለ ናይ ደቡብ ሱዳን ህላዌ ኣብ ግምት ምስ እተእቱ፡ ብዐቢኡ ድማ ብጥሜትን ሕማምን ዝሳቐ ካብ 20 ሚልዮን ንላዕሊ ዝኾነ ህዝቢ የመን ብሰብኣዊ ሕሊና ከተስተንትን እንኮለኻ ጥራይ ኢዩ። እዚ ድሕሪ ባይታ ብምግባር፡ ተፈጢሩ ዘሎ ሓደገኛ ሃዋሁ፡ ብፍላይ ንህዝቢ ኤርትራ ብሓፈሻ ድማ ንህዝቢ ኢትዮጵያን ሱዳንን በየናይ መልክዕ ይጸልዎ። ብዘይጥርጥር ከም ሕማም ተላገብ ኣብቶም ብጂዮግራፍን ባህልን ተላጊቦም ዘለዉ ሃገራት ንኽማቓራሕ ግዜ ኣይወስደሉን ኢዩ። መጀመርያ እቲ ኩነታት ብኮቦርታ እሳተ ነበልባል ክሽፈን ዝድግፉ ሮቛሒታት ኣለዉ። ንሱ ድማ እቶም ድሑራት ባህልታት ጎሊሖም ንኽረኣዩ፡ ክንዲ ፍልልያት ዝፀቡ ድማ እንዳገፍሑ ክኸዱ ስራሕና ኢሎም ዝተተሓሓዝዎ ናይ ፖለቲካ ተዋስእቲ ስለ ዘይወሓዱ ኢዩ። ናይዞም ሓይልታት ጥቕሚ ከይተቖርሰ ወይ ከይተሸርፈ ዝሕለወሉ ፉቱን ሜላ ድማ ምስ ናይ ግዳም ሓይልታት ብምሽራኽ ኮይኑ፡ ሕንጢታት ተዋስእቲ ከምኒ ፋሉላዊ ስርዐት ኤርትራ ድማ ምስ ዞባውያን 'ሓያላት' ብምልጣፍ ናይ ጆኬር ተራ ክጻወቱ ትርኢ። ንምዃኑ ነቲ ከብዱ ሓቚፉ ዝርከብ ተራ ህዝብ ኣሻቒሉ ዝርከብ ኲነታት፡ መተንስኢኡ እንታይ ይኸውን። ናይ ቤተሰባዊ መንግስቲ ሱዕዲ ኣብ ኣከባቢና ዘሎ ግብረሽብራዊ ምንቅስቓሳት ንምግታእ ባዕሉ ንባዕሉ ብሉስያ ኮይኑ ምምዛዙ ብተግባራቱ ኣረጋጊጹ ኢዩ። ብስም ሰላምን ጸጥታን ንምርግጋእ ዝወስዶ ዘሎ ስጉምቲ ሓደ ካብቲ መረዳእታ ኢዩ። ኣብዚ ጉዳይ እዚ ብዙሕ ከይፀቐጥኩ ብሓጺሩ ንንጉስ ሱዑዲ ምስ ነቐዛት ተኸተልቱ ዝኾኑ ኣሽሓት መሳፍንቲ ዝኽተልዎ ናይ ጥፍአት ፖሊሲ ንምግላጽ ሓንቲ ናይ ትግርኛ ምሳሌ ሰው ምባል ይቐልል። ንሱ ድማ' ንዓይ ንአንጭዋስ ናብ ሎቖታ' ኢዩ። ዝሓልፉ 50 ዐመታት ካብ ዞባና ሓሊፉ እስላማውያን ኣህዛብ ይኹን፡ እስላምን ክርስትያንን ተሓናፊጾምሉ ኣብ ዝርከብዎ ሃገራት ዐለም፡ ራዕድን ናይ ጥፍኣት መልእኽትን ካብ ምህላኽ ዘይተቖጠበት ሱዑዲ፡ ሕጂ ሽምጣ ገቲራ ኣንጻር ደጋፊት ግብረሽበራዊት ተባሂላ ዝተጠቀነት ቐጠር ኮይና ምቕራብ ጉድ የብል። ቀጺሉ ኣብ ሕንፍሽፍሽ ዘድሀበ ፖሊሲ ንምትግባር፡ ብናእሽቱን ዐበይትን ሃገራት ዝቖመ ቐስተ ደበናዊ ቃል ኪዳን ንኽትምስርት ህርድግ ምባላ ዘስተንክር ትያትሮ ኢዩ። ብተወሳኺ፡ እዞም ብፔትሮ ዶላር ተገዚኦም ሰላም ንምዝራግ ተዓጢቆም ዝርከቡ ካብ ናይጀርያ ክሳብ ኢንዶነሽያ ዝርከቡ ሓተላታት፡ ኣባት ነብሶም ብዘይካ ስዑዲ ካልእ ሃገር የሎን። ቐጠር ትኹን፡ ዉዱቓት ቦኮ ሓራም ኣብ መንጎ ዘለዉ ካልኦት ብእስላማዊ ቅጽል ስም ዝተዋፈሩ ዐሰርተታት ጉጅለታት ብፊት ንፊት ዘዋፍሮም ስዑዲ ዐረብ ኮይኑ እታ ሪሞት ኮንትሮል ግን ኣብ ስግር ባሕሪ ምህላዋ ክዝንጋዕ የብሉን። ሱዑዲ ድማ ካብ ማድራሳን መስጊድን ምህናጽ ሓሊፉ እንታይ ፍረ ዘለዎ ናይ ግብረሰናይት ስራሕ ክትሰርሕ ተራእየት? ካብኡ ሓሊፉ ድማ ኣብ ኢንቨስትመንት ወይ ምወላ ኣብ እትዋፈርሉ ኣጋጣሚ፡ ሃይማኖታ ኣብ ዘይፈቕዶ ሓረጣን ወለድን ምኽዕባት ክትቋማጣዕ ክትርኢ ናይ ሙስሉያት ምስልይቲ ምዃና ብንጹር ትግንዘብ። ብሃብቲ ንዘይተዐደሉ ድኻታት ሃገራት፡ ጹሩ ማይ ክሰትዩ ሻንቡቖታት ካብ ምዝርጋሕ፡ መባእታ ቤት ትምህርቲ ካብ ምስራሕ፡ ናይ ጥዕና ኖቕጣታት ካብ ምምስራት፡ ተክኒካዊ ፍልጠት ንምቕሳም ዘድልዩ ቁሳውን ማላውን ደገፍ ካብ ምግባር ዝሓሹ ካልኦት ኣገዳስቲ ነገራት ኣለዉ ኢሉ ዝማጎት ሰብ፡ ጉጉይ ጥራይ ዘይኮነስ ምስ ሱዑድያን ዕሱባቱን ጸግዒ ከምምሓዝ ይቑጽር። እዚ ተፈጢሩ ዘሎ ዞባዊ ቅልውላው ንኤርትራ ቀጺሉ እውን ንኢትዮጵያን ሱዳንን ከምዘይንሕፈን ዝተረጋገጸ ኢዩ። ምኽንያቱ ኣብዚ 'ዐርከይ ዐርከይ መወድእ ትምቧኾ' ዝመስል ኣብ መንጎ ዝተፈላለዩ መንግስታትን ሸፋቱ ግጅለታት ሊብያ ይኹን የመን ዝተመስረተ ናይ ቅጽበታዊ ምሕዝነት ንህዝቢ ኤርትራ ካብ ሩሱን ሞጎጎ ናብ ዝረሰነ ሞቕሎ ምድርባይ ይመስል። እዚ ነታ ሃገር ብሃይማኖታዊን፡ ቀቢላውን፡ ኣውራጃውን ፍልልይ በታቲኑ ኣብ ርእሲአ ሸይሸይ ዝብል ዘሎ በጋሚንዶ ጉጅለ ህዝባዊ ግንባር ብኸምዚ ዝአመሰለ ናይ ቅጥፈት ጸወታ ዝላድየ ኣብ ርእሲ ምኻኑ ነታ 'ሀገር' ኣብ ዋጋ ዕዳጋ ዘእትዋ ንበረኻታት ሳሕል ካብ ዝዘምት ጀሚሩ ምዃኑ ንቀረባ ጎረባብቱ ሱዉር ኣይኮነን። እዚ ብሕንጢት ዝምሰሎ መንግስቲ ኣስመራ፡ ኤርትራ ናይ እናሓጉኡ ሃገር ክትመስል ሓንሳብ ምስ ጽዮናዊት እስራኤል፡ ሓንሳብ ምስ እስላማዊት ኢራን፡ ጸኒሑ ድማ ምስ ብዝበን እንእኒ ዝሓስቡ ተቛመርቲ ኣዕራብ ክዋገየላ ዘይሓፍር ምዃኑ ዘግሃደ ቅድሚ ፍርቒ ዘበን ምዃኑ መብዛሕትና ከነስምረሉ ይግባእ። ኤርትራ ወይ ህዝቢ ኤርትራ ኣብዚ ዝካየድ ዘሎ ውዲት ምክፋል ዘርብሖ ነገር አይኮነን እኳ'ድአ ኣብ ዝገደደ ሓሳረ መከራ ይሸሞ እምበር። እምበአርከስ እዚ መሃነኑ ጠፊእዎ ዘሎ ህዝቢ ካብ ዘጓነፎ ጸበባ ንምልቓቕ እንኮ ምርጭኡ ነዚ ምኩሕ ግንከስ ዓምቧኽ ዝኾነ በዐቲ ጎሓላሉ ምፍራስ ጥራይ ኢዩ። ነዚ መጉባዕብዒ ጉጅለ ንምብዳህ ድማ ምስተን ብሓባራዊ ጥቅሚ እትተአሳሰረን ሀገራት፡ ማለት ሱዳንን ኢትዮጵያን ብዝያዳ ጡብቕ ርክብ ምግባር ግዜኡ ዝጠልቦ ምዃኑ ምዝንጋዕ የብልናን። ኣብ መንጎ ግብጽን ኢትዮጵያን ዘሎ ርክብ እንተ አተኮርና፡ ክልቲኤን ሀገራት ብኽልተ ኣሕዋት ናይ አቦኦም ፍቅርን ሓልዮትን ንምኽሳብ ዝገብርዎ ሕጻናዊ ውድድር ክምሰል ይከኣል። ኣብ ታሪኽ ከም እነስተውዕል ቃየል ንሓዉ አቤል ዝቐተሎ ናይ ኣቦኡ ፍቕሪ ንበይኑ ንምግባት ብምህቃኑ ኢዩ። ኢትዮጵያን ግብጽን ድማ ንዘመናት ዝአክል ብፈለግ ኣባይ ክሰሓሓባሉ ዝጸንሓ ጉዳይ ኢዩ። ብማያት ሓበሻ ተመኽንዩ ብዝበለጸ ዝተነሃሃርሉ እዋን ኣብ መወዳእታ 19ክፍለ ዘመን እኳ እንተኾነ፡ እቲ ብጉኑን ዝፍለጥ መሐመድ ዐሊ እንተኾነ እውን ኣቐድም ኣቢሉ ነቲ ቦታ ዐይኒ ኣንቢሩሉ ነይሩ ኢዩ። ኣብ ፈረቓ 19 ዘበን ናይ ግብጺ ኣብ ቆላታት ኤርትራ ምቅልቓል ድማ ምስ እዚ ዝተሓሓዘ ተርእዮታት ኮይኑ ካብቲ ንኽልቲኤን ሃገራት ዘቋራቑስ ጂኦ-ፖለቲካ ቀዳማይ ምዕራፍ ዝሐዘ ኢዩ። ኩነታት ከምዚ ይምሰል እምበር፡ ኣብ እዚ ዘለናዮ ክፍለ ዘበን፡ ኢትዮጵያ ኣብ ፈለግ ኣባይ ማይ ንምዕጋት ኣብ እትገብሮ ዘላ ፈተነታት ንግብጺ ኣይማእመኤን ዘሎ። ነዚ ንምስንኻል (ሸይጣን ኣይስማዕ) ግብጺ 120 ኩንታል ዝምዘን 'ናይ ቡንባታት ቡንባ' ኣብ ልዕሊ እቲ ግድብ፡ እንተዝነበትሉ ነቲ ዞባ ኣብ ዘይድልዮ፡ ነቲ ህዝቢ ድማ ኣብ ዘይምነዮ ጣጣ ክእትዎ ይኽእል ኢዩ። መንግስቲ ግብጺ እንተኾነ መዳርግቲ ዘይብሉ ኣሸባሪ፡ ብሸፈጥ ኣብ ስልጣን ዝተወጠሔ፡ ዕንዙዝ መሳርሒ ስዑዲ ብምዃኑ ነቲ ኲነታት ብዝያዳ ኣብ ሕልኽልኽ የእትዎ። ካብዚ ብምብጋስ ነቲ ኣከባቢ ኣብ ናይ ዳንተ ታሽዐይ ደረጃ ገሀነመ እሳት ክልውጦ ምኽአሉ ክንግንዘብ ዝግባእ ሓቂ ኢዩ። ኣብ ርእሲኡ ንሱዳን ረኤኹ ሸይጣን ረኤኹ ብዝብል ቅርሕንቲ ተንሲኡ ብምህላዉ ካብ ባዕሉ ምትንኳስ ሓሊፉ፡ ነቲ ዕዋላ ኣባሻውል መፋወዝ ኣዕራብ ዝኾነ ኢሳይያስ፡ ብምስራቕ ኣዋፊሩ ናይ ሱዳን ሰላምን ርግእትን ክዘርገሉ ይኽእል ኢዩ። ኣብዘን 30 ዐመት ወዲኒ ጉጅለ ህዝባዊ ግንባር ንሱዳን ኣሰንክዩ፡ ብተመሳሳሊ መንገዲ ንኢትዮጵያ ክፍጽሞ ዝሀቀኖ እንዳተባረቐ ስለ ዝበርዐኖ እነሆ ብብልዮናት ዝተገዝኤ ናይ ጥፍአት መሳርያ ዝተሓንገጡ ናይ ዱሑራት ዱሑራት ኣብ ኣፍደጊኡ ኣስፊርዎም ይርከብ። እዚ ካብ ጭቃ እንደገና ናብ ጭቃ ከም ምዝፋቕ ይቑጸር። ብሱዑድያ ዝምወል እስላማዊ ጨንፈር ንኢትዮጵያ ከም ሓበላ ዐይኒ ዝርኢ ኮይኑ፡ እንተኾይንሉ ነቲ ሃገር ኣርዒሙ ሃይማኖታውን ኤኮኖምያዊ መኽሰብ ዝረኽበሉ መንገዲ ካብ ምፍሕታር ዐዲ ኣይወዐለን። ናይ ሱዑዲ ሰይጣናዊ ተግባርን፡ ኣብ ኢትዮጵያ ዝጸንሔ ውጥንን ንምትግባር ድማ እነሆ ናይ ጎሓላሉ ቃል ኪዳን ከም ኣማራጺ ዘይብሉ ጉዳይ ቀሪቡ ይርከብ። ግርግር ለሌባ ያመቻል ይብሉ ኣምሓራ። ኤርትራ ብአተሓሳስባ ግዜያውያን መራሕቲ ሱዑዲ ይኹኑ፡ ብሂወት ብዘየለዉ መራሕቲ ሶርያን ዒራቕን ኣብቲ ኣከባቢ ከም ናይ ዳማ ጸጸር ተቖጺራ ሓንሳእ ሑሕ መበሊ ሓንሳእ መዋገይ ካብ ትኸውን ልዕሊ ፍርቂ ዘመን ኣቑጺራ ኢያ። እዚ ብሓደ ሸነኽ ከም ዉሁብ ዝተቖጽረ ናይ ኤርትራ ኣብቲ ዞባ እትጻወቶ ተራ ብኤርትራውያን ዩኒቨርሳል ዝኾነ ኣረአእያ የሎን። ካብዚ ዝተላዕለ ኢዩ ድማ ዝኾነ ሀገራዊ መኸተ ፍረ ኣልቦ ኮይኑ፡ ኣንጻር እቲ ቦጅባጅን ባዶሽ ዝኾነ ናይ ሳሕል ጋንግስተር ሓባራዊ ስጉምቲ ክውሰድ ዘይተኻእለ። እግዚኣብሄር ኣብ ምውቓር ዝርክብ ናይ ባንቡላታት ቃል ኪዳን የበርዕን። ንህዝቢ ኢትዮጵያን ሱዳንን ኤርትራን ድማ ካብ ሰሪ መዐቱ ይሰውር።	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/articles/4911-2017-06-15-03-05-13
ዝኽረ ስዉዓት	ንዘክሮም ብኽብሪ ነቶም ስለ ነጻነት ስለ ሓርነት ስለ ማዕርነት ስለ ሕጊ ስለ ልዑላውነት ስለ ኅውነት ስለ ሕዝቢ ስለ ሃገር ዝተበጀዉ ሕይወቶም ዘወፈዩ ኣብ ሰዊት ዕድመኦም ኣብ ግንባር ወዲቖም ዝሓጸረ ሕይወቶም ዕምሪ ፍትሓት ዘይረኸቡ ነባሪ ሬሳታቶም ዝሓረሞ ቀብሪ ሓመድ ወዲ ኣዳም ዘይዓለቦ ጸምሪ ግናኸ ዝሃቡና ሕድሪ ንዘክሮም ብኽብሪ ብሰላም ይዕረፉ ንዘለዓለም ዝኽሪ። ንዘክሮም ጀብሃን ሻዓብያን ከይፈለና የማናይ ጸጋማይ - ሓረስታይ ሸቃላይ ከይበልና ብኃባር ጀጋኑ ተጋድሎ ሰብ ነዊሕ ተመክሮ ስብ ብዙሕ ተኽእሎ ሰብ ርሑቕ ተርእዮ - ዕላማኦም ዝነጸሮ ነውሪ እዩ ወለዶና ረጊጹ ክሰብሮ። ንዘክሮም ግዳያት ውሽጣዊ ግርጭት ስውዓት ኵናት ሕድሕድ ንዘክሮም መቃላሕቲ ፍትሒ ዘቃልዑ ናይ ተበለጽቲ ጕርሒ ዝመጐቱ ጸረ ሥልጣን ጭርሒ ዘፍሸልዎ ግለ-ጥቕሚ ሽርሒ ንዘክሮም ብዘይ ስግኣት ፍርሂ። ብኽብሪ ንዘክሮም ግዳያት ጥርጠራ ማእሰርቲ ቀይዲ "ካርሸሊ" መዓልቲ ምቕጥቃጥ ማርያም-ግምቢ ለይቲ ምኽነት ጎደሎ ኣካል ማህረምቲ ኣብ ክንዲ መሰል ማሕነቕቲ "ፍረደ-ገምድል ዳኛ" ብጥይት መውቃዕቲ ዘብርሃትልና ድቕድቕ ጸልማት ለይቲ ንዓቅባ ሽግ ሰማዕታት ኵልዕቲ። ንዘክሮም ንግዳያት ጥልመት ዝተኣስሩ ብመቝሕ ሰንሰለት ዝተጨፍጨፉ ብዘይ ምሕረት ቀይዲ መሓውሮም ቀጢን ፍሕሶ "ሔሮ" ዝተጨውዩ ዕቡስ ድምጾም ጎሮሮ ኣብ ሳሕል ባርካ "መሮሮ" ግዳይ ሳንጃ መታሮ ምልኣት ጋሕሲ ጭራሮ ግፍዓት ውሕጅ ስንጭሮ። ንዘክሮም ጀጋኑ ማይ-ኃባር ስንኩላት ሓለገት ክብሮም ስንብራት ዳግማይ መስዋዕቲ ቅትለት ግዳያት ምልኪ ምብሓት ሕቡሳት ዓዲ-ኣበይቶ ግፉዓት ሕልፈት ዝኸተሮም ፍርዲ ዘይወዓሎ ንዘክሮም ንግዳያት ሰምበል ደንጎሎ ጭዉያት ዊዓ ገልዓሎ እሱራት ኣጻድፍ ዒራዒሮ ሕዩራት ኅሊና ከይመራመር ኣኣምሮ። ንዘክራ ፈሊና ብጾታ ንዘክራ ምስ ጅጋኑ ብጾታ ንሓርበኛ ዋዕሮ - ከይድፈር ክብራ ንጥይት ዝሃበት ግንባራ ዘውፈየት ክሳዳ ንኻራ - ኣምዑታ ንሻምላ ሓበን እኖታታ፡ ዘይውዕላኳ ስማ ከየልዓላ ትምክሕቲ ኣኃታ ብስማ ዝምሕላ ንጹር ለበዋኣ "ንጎሮሮ ሓደራ - መስዋዕተይ ዘክራ" ኣብ መደረኽ ማዕርነት ብኽብሪ ክትነብራ። ንዘክሮም ንዅሎም ብኃበራ ስብ ንጹር ዕላማ ዘርኣዩና ናይ ናጽነት ጩራ ብጅግንነት ንሃገር ዝሞቱላ ከልምዑዋ ብናይ ደሞም ዛራ ክሃንጹዋ ኩምሪ ዓጽሞም ዛላ ከድኅኑዋ ካብ ዕንወት ክሳራ ካብ ወገን ካብ ሻራ ካብ ሁከት መከራ ንዘክሮም ዳግም ዝወረዶም ኣብ ቃልሲ ስንከላ ኣብ ዓዲ ጽልጸላ ተጻወርቲ ስነ-ኣእምሮ በሰላ ዝተመቝሑ ብኅልና ሕየራ። ኣካሓድ ዘብንና ብምንታይ ንስመዮ? ጣቓ ዝሸፈኖ ዓፋኒ ተርእዮ ስጕሚ ዘየኽይድ - ነእጋርካ ዝቖጽዮ "ሕሱም ሰጓጊሲ ብግልጽ ትርእዮ" ፋሕ ጨንግራሕ ጨቓውቲ ዛግራ እግረይ ኣውጽእኒ ከምልጣ ካብ ሊላ ዝወልደት ማሕጸን መኺና ሓሪራ ደቃ ሓድጉን ተኽኣን ብኃይሊ ተመንጢላ ኣውያታ ጽርሓ ኣርያም ንብዓታ እውን ዛራ ዘበን ናዅራ ያኢ ሰሲና ሣዕሪራ በዚሓ ተባዚሓ ወሊዳ ሲና ሳሃራ ሥጋ ዝቐለበን ዝሕላ ከይመተራ ሕሱም ዘብዐኛአን ኣመሉ ሽበራ ኣእዳዉ ዘይርብርብ ብክሳድ ቅንጸላ ቀላይ ገደናአን ዘይትመልእ ዔላ ኮላሲት ወሓጢት ሕምብርቲ ዘይቢላ ንዓለም ገረሞ "ኣደና ኤርትራ!!!" ንዕዘብ ኣሎና ብቐረባ ብማዕዶ መስደምም ርኢና ሰሚዕና እወ ጋዶ ዘበን ፍዳ ኣትዩ ብሕይወት ሰብ ጽዕዶ ብስዉዓት ማሕላ - ብዕሥራ-ሰነ ፈኻራ ቁምነገር ንመለሰ ገዲፍና ዘቐራ ፋይዳ ዘይቢሉ መደረ፡ ኣድባር ተሳሊመ እምባታት ኾሊለ ሽምዓ ወሊዐ ጥዋፍ ኣንቀልቂለ እቶቱ ቍንጣሮ ተግባር ምስ'ዘየለ ፍሩስ ደጀን ሃገር ጎደሎ "ጎምበለ" ሓደራ ኣሎና ሓኺኽካ ዘይእለ ለበዋ ስማዕታት ቃሎም ዝነጸረ። ንዘክሮም ኵሎም ጀጋኑና ንዘክሮም ብብርሃን ኅሊና ንዘክሮም ልባትና ኣንጺሕና ንዘክሮም መሰል ኣቐዲምና ንዘክሮም ሕግታት ኣኽቢርና ንዘክሮም ቅዋምና ኣጽዲቕና ንዘክሮም ጭቆና ወጊዝና ንዘክሮም ኣፋትና መሊእና ንዘክሮም መድኅንና ተኺልና ንዘክሮም ምሒልና ጥሒልና ጭቆና ክነፍርስ ፍትሒ ክነንግሥ ንቡርና ክንመልስ ሃገር ክነሕድስ ሕዝብና ክንድበስ ንዘክሮም ብሰላም ኪዓርፉ ዘለዓለማዊ ክብሪ ኵሎም ዝሓለፉ።	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/116-poems/4910-2017-06-15-02-57-01
ሊቅነታዊ ንጽህና ዝውንን መትከላዊ መሪሕነት ቅድመ ኩነት ህላዌ ግዝኣተ-ሕጊ`ዩ!!!	ሊቅነታዊ ንጽህና ዝውንን መትከላዊ መሪሕነት ቅድመ ኩነት ህላዌ ግዝኣተ-ሕጊ`ዩ!!! ዑቕባይ ገብረመድህን (ከምብሪጅ፡ ማሳቹሰትስ፡ ሰ.ኣ.) ግንቦት 8፡ 2017 ጻማ ክቡር መስዋእቲ ክቡር ናጽነት ካብ ዝጥለም፡ እነሆ ናይ ካልኣይ ርብዒ ዘመን ቀዳማይ ዓመት ረጊጽና። ``ማሕበርካ ቦዀረ፡ ሻራኻ ተሳዕረ ኣይበሉኻ `` ከም ዝበሃል፡ ብሰሪ ብትም ምባልናን ተፋናጪልና በብውልቀ ምሕሳብናን፡ ውልቀመላኺ ዓጋቲ ስኢኑ ኣብ ዓለም ብዘይተራእየ ውስጠ ምጽናት መንእሰያትናን፡ ዕንወትን ድሕረትን ሃገርናን ብሚእቲ ዓመታት ዘይሓዊ ስምብራት ፈጢሩ እናሃለወ፡ ሃገራዊ ሓድነትና በዂሩ ምርኣዩ ንታሪኽናን ምስልናን ዘይውክል ኩነታት ኣደራዕ፡ ኣበደን እንብለሉ ጊዜ ነዊሕ ደንጒዩ ብምህላዉ፡ ንወዓል ሕደር ትንፋስ ዘይህብ ሃገራዊ ወፈራ ንምዝራእ ፍትሕን ፈልሲ ሓርነትን ክንዕጠቕ፡ ህይወት ናይ ሎሚ ህጻናትን መጻኢ ወለዶን ብመሪር ደወል ይጽውዓና ኣሎ። እናረኣናን እናሰማዕናን ደቂስና ስለ ዘለና፡ ካብ ፍጹም ፍርዲ ርእሰ-ጥፍኣትና ነፍስና ከነድሕን ንበራበር፡ ብሓደ ድምጽን ቅልጽምን ንጓየ ክብል እደሊ። እዚ ሎሚ እንመሃረሉ ኣርእስቲ፡ ንኣማኢት ዓመታት ዝተጻሕፈሉን ቃልሲ ዝተኻየደሉን ብምዃኑ፡ ሎሚ እንዓሞ ሓደ እንዳእቲ ድኣ`ምበር ቁሚጦ ኣይኮነን። መረዳእታና ንምህብታሙን ኣብ ቃልስና ንፍትሒ ንምውናኑን፡ ነፍስወከፋዊ ናይ ዳህሰሳ መጽናዕቲ ከከም ዝከኣለና ከይሰልከና ከነካይደሉ ይግባእ። ቀጺለ፡ ከቕርቦ ዝደሊ ምሕጽንታ፡ ጫለዳዊ ክትዓት ከነወግንን፡ ኣፈርክቦ ሃገር ብዝጠልቦ መንፈስ ዘተን ግብራዊ ቃልስን ብዕትበት ሒዝና፡ ኣብ ምኣዲ ግብራዊ ቃልሲ ክንራኸብ እላቦ። ሀ. ትርጉምን ዕላማን ግዝኣተ- ሕጊ፡- 1. ኣመዓባብላ ግዝኣተ-ሕጊ፡- · ኣብዚ ናይ ሎሚ ደረጃ ንጹርነት ኪበጽሕ ዝኸኣለ ነዊሕ ታሪኻዊ ጕዕዞ ብምሕላፍ`ዩ። ንኣብነት፡- • ግሪኻዊ ኣበርክቶ- ግዝኣተ ሕግን ደሞክራስን ከም ሓደ ይርእዩዎ ከም ዝነበሩ የረድእ። እንተ ኾነ ግዳ፡ እቲ ግዝኣተ ሕግን ደሞክራስን ነቶም ገዛእትን ወነንቲ ንብረትን ዝምልከት ድኣ`ምበር፡ ነቲ ሓፋሽ ብምሉእ ዝምልከት ከም ዘይነበረ፡ ስለዚ ኸኣ ናይ ፍትሒ ምሉእነት ከም ዘይነበሮ ንርዳእ። • ሮማዊ ኣበርክቶ - ግዝኣተ ሕጊ ኣብ ባህሪያዊ ሕጊ ዝተመስረተ ምዃኑን፡ ኣብ ክንዲ ኣብ ስምዒት ኣብ ርትዓውነት ዝተመስረተ ምዃኑ ይገልጹ። • ኣበርክቶ ማእከላይ ዘመን - እቲ እዋን ዘመነ መስፍንነት ኮይኑ፡ ብፍላይ ኣብ ምዕራብ፡ ኣብ መንጎ ሃይማኖትን መንግስትን፡ ጳጳስን ንጉስን ናይ ስልጣን ውድድር ዝነበሮ ጊዜ ምዃኑ ይፍለጥ። ኣምር ግዝኣተ ሕጊ ንኽውለድ ፍኒሕኒሕ ዝብለሉ ናይ ጊዜ ቅልውላው ነይሩ ኪበሃል ይከኣል። • ብሊበራሊዝም ዝስመ፡ ካብ መበል 17-ዘመን ዝተቐልቀለ፡ ኣብ ናይ ሓርነትን ማዕርነትን ሓሳባት ዝተመስረተ፡ ንናይ ውልቀሰባዊ ሓርነት ዝጸቅጥ፡ ኣብ ምጽውዋር፣ ኣብ ናይ ምዝራብን፡ ምጽሓፍን፡ ምግባእን ሓርነት ዝኣምን ፖለቲካዊ ፍልስፍና ኢዩ። • ናይዚ ፖለቲካዊ ፍልስፍና ክልስሓሳባውያን ኣብ ዝተፈላለየ ፖለቲካውን ማሕበራውን ኣገባብ ጸቒጦም ዝጽሕፉ ኣለዉ። • ንኣብነት፡-1. ብማሕበራዊ ድሕነት ሊበራሊዝም ዝፍለጥ፡ ኣብ ዋንነት ንብረትን ፖለቲካዊ ሓርነትን ይጸቅጥ፤ 2. ሊበርታሪያን ሊበራሊዝም - ኣብ ፖለቲካዊ ህይወት ዝተሓተ ኢድ መንግስቲ ይጠልቡ፤ 3. ኮንሰርቫቲብ ሊበራሊዝም - ዓቃባዊ፡ ኣብ ሰውራዊ ለውጢ ዘይኣምን ኣካል ኢዩ። 4. ፕሉራሊስቲክ ሊበራሊዝም - ኣብ ብዝሓውነት ዘተኮረ ኮይኑ፡ ምልላይን ምርግጋጽን ፍልልያት ናይ እምነትን፡ ረብሓታትን፡ ኣነባብራን ብሰላም ብሓባር ምንባርን የመልክት። 5. ኢጋሊታሪያን ሊበራሊዝም -ኣብ ምጕላሕ ማዕርነት ኩሉ ህዝቢ ይጸቅጥ። • እዚ ዝተጠቕሰ ንኣሽቱ ፍልልያት ኣብ ቦታኡ ሃሊዩ፡ ኣብ ግዝኣተ-ሕጊ ግን ኩሎም ሓደ ዓይነት ናይ ምድጋፍ እወንታዊ ኣረኣእያ ኣሎዎም። · ትሕዝቶ ግዝኣተ-ሕጊ፡- ኣብ ክንዲ ሰብ ሕጊ ዝገዝኣሉ ኩነታት ኮይኑ ምልኣቱ ዘረጋግጽ 3 ባህሪያት ይህልዎ፡- ንሳቶም ከኣ - 1. ሓፈሻውነት - ኣቐዲሙ ብረቂቕ ናብ ውልቀሰብ ዘይኮነ ብሓፈሻ ይጸሓፍ፣ 2. ማዕርነት - ኢደወነናዊ ኣፈላላይ ብዘይብሉ፡ ንኹሉ ብማዕረ ዘመልክት ይኸውን፣ 3. ርጉጽነት - እቶም በዚ ሕጊ`ዚ ዝቕየዱ ሰባት ንጠባያቶምን ኣካያይዳኦምን ዝገዝእ ሕግታ ኣቐዲሞም ብንጹር ኪግንዘቡዎ ከም ዚግባእ የማልእ። እዚ ዝተጠቕሰ ባህሪያት ግዝኣተ ሕጊ፡ ቀዳማይ - ብሕጊ ዝድረት መንግስቲ ከም ዝህሉ ይሕብረና። ናይ መንግስቲ ጭቆና ብምዕጋት ናይ ውልቀሰብ ሓርነት ይዕቅብ። ናይ መንግስቲ ሰበ ስልጣናት ነቲ ዘሎ ሕጊታት፡ ኣድላዪ ኮይኑ ብእተመዘዙ ሓገግቲ ኣካል ለውጢ ክሳብ ዝግበረሉ፡ ብእኡ ተማእዚዞም ከም ዝሰርሑ ይገብር። ከምኡ`ውን፡ ሰበስልጣን መንግስቲ ንሕግታት ከም ድላዮም ናይ ምቕያር ናጽነት የብሎምን። ሕጊታት ናይ ምውጻእ ስልጣኖም ቀይዲ ኣሎዎ። ካልኣይ - ከምቲ ኣቐዲሙ ዝተገልጸ፡ ብዓይነት ሓፈሻውነትን፡ ማዕርነትን፡ ትግባረን ርጉጽነትን፡ ከም ሕጊ ህዝባዊ ትጽቢት ዝግበረሉ ወግዓውነት ከም ዘሎዎ የረድእ። ሳልሳይ - እቲ ዝገዝእ ሕጊ ድኣ`ምበር ሰብ ከም ዘይኮነ የነጽር። · ስለዚ ዕላማ ግዝኣተ-ሕጊ፡- • ማዕርነት ኣብ ቅድሚ ሕጊ፣ ምርግጋጽ ፍትሒ ንኹሉ፤ • ምኽባር ምሉእ ሰብኣዊ መሰላት፣ • ምውሓስ ሰላምን ርግኣትን ሕብረተሰብ ምዃኑ ይበርህ። 2. ኣብ መንጽር ግዝኣተ-ሕጊ፡ ግዝኣት ብሕጊ ከም ዘሎ ፈሊና ክንርዳእ ይግባእ። ግዝኣት ብሕጊ ማለት ግዝኣተ-ሰብ ኮይኑ፡ እቲ ዝገዝእ ሰብ ሕጋዊ መልክዕ ብዝለበሰ መንገዲ ጭቆናኡ ዘተግብረሉ መሳርሒ ኢዩ። ግዝኣት ብሕጊ፡ ኩነታት ኤርትራ ከም ዘነጽሮ፡ ፋሺስታዊ ውልቀመላኺ ኣብ ትግብረ ህልቂት ህዝብን ዕንወትን ድሕረትን ሃገር፡ ንኹሉ ሰብኣዊ፡ ፖለቲካዊ፡ ማሕበራዊ፡ ቁጠብዊ መሰላት ዚገሃሰ፡ ኣብ ዝደለዮ ጊዜ ብኢደ ወነኑ ዘውጽኦ ሕጊ ግዝኣተ በትሪ ማለት ምዃኑ ህዝቢ ኤርትራ ዝፍደዮ ዘሎ መርገም ክበሃል ይግባእ። ቃልስና ንፍትሒ ግን ነዚ ንፍትሒ ዘጸልምት መግዛእቲ ብሕጊ ናብቲ ፍትሒ ዘረጋግጽ ስርዓት ቅዋማዊ ግዝኣተ-ሕጊ ንምቕያሩ ኢዩ። ነዚ ዘውሕሰልና ግን ብየናይ መንገድን ትሕዝቶን ኢዩ? ስዒቡ ዝቕጽል ኣርእስትና ይኸውን። ለ. ንግዝኣተ-ሕጊ ዘውሕስ ቅድመ ኩነት ንጹህ ሊቅነታዊ ባህሪ ዝውንን ጽኑዕ ድንድል መትከላዊ መሪሕነት የድሊ፡- ካብ ስድራ ቤታዊ ክሳብ ሃገራዊ ደረጃ፡ መሪሕነት ወሳኒ ተራ ከም ዘሎዎ፡ ኣብ ታሪኽ ዓለም ኣብ ምዕናውን ኣብ ምህናጽን ዝለዓለ ምዕራፋት ዝሓዘ ምዃኑ ዘካራኽር ኣርእስቲ ኣይመስለንን። ህዝቢ ከም መራሒኡ፡ ጥሪት ከም ጓስኡ ኢዩ ኪብሃል ይከኣል። ኣብ ህይወት ደቅሰብ ዚህሉ ኩነታን ፍጻሜታትን ካብ ደቅሰባት ባዕሎም ዝመጸ`ምበር ካብ ሃዋህው ዝመጸ ከም ዘይኮነ ርዱእ እመስለኒ። ከምቲ ግህሰት ፍትሒ ብደቂሰባት ዝትግበር፡ ግዝኣተ-ሕግን ፍትሕን ኪህሉ፡ ኣብ ግዝኣተ-ሕግን ፍትሕን ዝኣምኑ ጥራይ ዘይኮነ፡ ንጹህ ሊቅነታዊ ባህሪ ወኒኖም፡ ከም ጽኑዕ ድንድል ኣብ መትከል ረጊጾም ዝቃለሱን ዝመርሑን ንቑሓት ክፋል ሕብረተሰብ የድልዩ። ኤርትራ ኣብ ታሪኽ ቃልሲ ንናጽነትን ድሕሪ ናጽነትን፡ ስእነት ምሁራት ዘይኮነ፡ ቅድመ ኩነት ህላዌ ግዝኣተ-ሕጊ ዝኾነ፡ ስእነት ንቑሓትን ውፉያትን፡ ኣብ ቅኑዕ መትከል ጸኒዖም ዝረገጹ፡ ንጹህ ሊቅነታዊ ባህሪ ዝውንኑ መራሕቲ ብምስኣና ኢዩ። እዚ ናተይ እምነት ኢዩ። ሊቅነታዊ ንጽህና ግን እንታይ ማለት ኢዩ? ኣብ ምሁራትከ ብኸመይ ይልለ? ሊቅነታዊ ንጽህና፡ ንኻልኦት ብእንሕዞም ደረጃ ንርእስና ምሓዝ ማለት`ዩ። ሊቅነታዊ ንጽህና ንኣታሓሳስባኻ ቅኑዕ ኴንካ፡ ከምቲ ካብ ካልኦት እትጽበዮ ደረጃ ንርእስኻ ምምዛን ይሓትት፣ ንተቓናቐንትኻ ብእትመዝኖ መርትዖታት ንርእስኻ ምምዛን፣ ከምቲ ንኻልኦት ትሰብኮ ኣብ ግብሪ ምርኣይ ማለት`ዩ። ብተውሳኺ፡ ኣብ ኣተሓሳስባኻን ተግባርካን ዚህሉ ጕድለታትን ዘይምዕሩይነትን ብቕንዕና ምልላይን ምእማንን ይሓትት። ኣንጻር ወይ ተጻይ ሊቅነታዊ ንጽህና ሊቅነታዊ ምስሉይነት ኢዩ፣ ብቕኑዕ ንጽህና ዘይግደስ ኩነተ ኣእምሮ ማለት ኢዩ። ብዓሚቝ ግርጭታትን ዘይምዕሩይነት ወይ ተቓያዪርነት`ዩ ዝልለ። ብተውሳኺ፡ ሊቅነታዊ ንጽህና፡ ንናይ ካልኦት ሰባት ሽግር ኣብ ቦትኦም ኬንካ ብቕንዕና ክትርእን ክትርዳእን ናይ ምፍታን ጽቡቕ ባህሪያት ኣልዎ። ኣንጻር`ዚ ባህሪ`ዚ ዝስራዕ፡ ናብ ገዛእ ርእሱ ጥራይ ዘተኮረ፡ ርእሰ-ፍትወት ኢዩ። ካብ ርእሰ-ፍትወት ዝብገስ ኣተሓሳስባ ምስ እንብገስ፡ ናይ ካልኦት ሓሳባትን ስምዒታትን ክንርዳእ ኣይንኽእልን ኢና። ካልእ ሓያል ጕድኒ ሊቅነታዊ ንጽህና ሊቅነታዊ ትብዓት - ንእምነታት ክትብድህ ድልየት ምህላው ማለት ኢዩ። ዕቱብ ቆላሕታ ንዘይሃብካዮን ኣብ ርእሲኡ ኣሉታዊ ስምዒት ናይ ዘለካ ሓሳባት፡ እምነታትን ርእይቶታትን ብቕንዕና ናይ ምግጣሙን ምሓዙን ንቕሓት ምህላው የመልክት። ንዓኻ ትርጉም ንኽህበካ፡ ንዝተመሃርካዮ ብዘይ ምርምር ትም ኢልካ ከይትቕበሎ ይገብረካ። ኣብቲ ሓደገኛን ትርጉም ኣልቦን ኮይኑ ዝረአ ገለ ሓሳባት ሓቅነት ኪህሉዎ ስለ ዝኽእል፡ ኣብዚ ሊቅነታዊ ትብዓት ምህላው ኣገዳስነት ኣሎዎ። ኣንጻር ናይ ሊቅነታዊ ትብዓት ሊቅነታዊ ፍርሃት - ምስ ናትካ ንዘይሰማምዑ ሓሳባት ምፍራህ ኢዩ። ብሊቅነታዊ ፍርሃት ምስ እንግዛእ፡ ሓደገኛታት ኮይኖም ንዝርኣዩና ሓሳባትን፡ እምነታትን ርእይቶትትን ብዕትበት ካብ ምርኣዮም ንፈርህ ማለት`ዩ። ገለ ሓሳባት ምስ ውልቃዊ መንነትና ብርኡይ ምስ ዝጋጭዉ፡ መጥቃዕቲ ኣብ ልዕሊ ሓሳባትና ከም መጥቃዕቲ ኣብ ርእስና ጌርና ንርእዮ። ኣብ መወዳእታ፡ ሊቅነታዊ ትሕትና - ማለት ኣፍልጦ ብዛዕባ ድንቅርና ምህላው የመልክት። እዚ ማለት ብዛዕባ ፍልጠትና ደረት ከም ዘሎዎ ንቕሓት ይህልወና ወይ ነስተውዕል ማለት`ዩ። ብዛዕባ ዝህልወና ቅድመ-ፍርዲ፡ ደረታት ርእይቶና፡ መጠን ድንቍርናን ተገንዝቦ ወይ መረዳእታ ምህላው ይሓተና። ሊቅነታዊ ትሕትና ካብቲ ትፈልጦ ንላዕሊ እፈልት እየ ዘይምባል፣ ዘይምምሳል፡ ዘይምጅሃር፡ ዘይም`ዕባይ (ካብ ትዕቢት ሓራ ምዃን) የጠቓልል። ኣንጻር ሊቅነታዊ ንጽህና፡ ሊቅነታዊ ትዕቢት - ናይ ዘለለካ ደረት ፍልጠት ንቕሓት ወይ ምስትውዓል ዘይምህላው ማለት`ዩ። ሊቅነታዊ ትዕቢት ዘለዎም ሰባት ቅድመ-ፍርዲ ከዘውትሩ፡ ካብቲ ዝፈልጡዎ ንላዕሊ ከም ዝፈልጡ ዚረኣዩ ሰባት ምዃኖም ንርዳእ። እምበኣር፡ ሊቅነታዊ ንጽህና ዝውንን ሰብ፡ ንገዛእ ርእሱ በቲ ንኻልኦት ዝመዝኖም መጠን ይመዝን፣ ንርእይቶታት ናይ ምምርማር ትብዓት ይውንን፣ ትሕትና ዘዘውትርን ደረት ፍልጠቱ ብግቡእ ዝርዳእን ሰብ ማለት ኢዩ። ህዝቢ ንምምራሕ ካብ ዝህሉ ብቕዓት ከኣ እዚ ባህሪ`ዚ ዝውንን ሰብ ማለት ይኽውን። ምስ ሊቅነታዊ መሪሕነት ዝተኣሳሰር፡ ናይ መትከላዊ መሪሕነት- ዕላማን ብድሆታትን ይህሉ። ኣብዚ ኣብ ሓድሕዳዊ ምክብባርን ምውናን ርእሰ-ተኣማንነትን ዝጸንዐ መትከላዊ መሪሕነት ነቲ ዝሓየለ ጸላኢ በዲሁ ርኡይ ሓድጊ ናይ ምግዳፍ ተኽእሎ ከም ዘሎዎ ንርዳእ። ብድሆታት - ክበሃል ከሎ መራሕቲ ንኽብርታት ናብ ግብሪ፣ ንራኢታት ናብ ክውኑነት፣ ንዕንቅፋታት ናብ መርሓባነት፣ ንምፍልላያት ናብ ሓድነት፣ ንሓደገኛነት ናብ ካሕሳ ዝቕይሩሉ መስርሕ ኢዩ። እቲ ወሳኒ ብዝሒ ብድሆታት ዘይኮነ፡ ብኸመይ ንገጥሞን ንምልሶን ይኸውን። ኣብዚ መሰረት ዘተ ኪኸውን ዝኽእል ሽዱሽተ ኣብነታዊ ባህርያትን ተግባራትን መትከላዊ መሪሕነት ዘነጽር ክጠቅስ እፈቱ። 1. ተለምቲ ቅኑዕ መንገዲ፡- ቅኑዓት መራሕቲ ንጹር መሪሕ መትከላትን ክብሪታትን ብምቕያስ፡ ናይቲ ካብ ህዝቢ ዝገብሩዎ ትጽቢት ኣርኣያ ኪኾኑ ይግባእ። እቲ ምንታይ፡ መሪሕነት ኣብ መወዳእትኡ ህዝቢ ልዑል ኣበርክቶ ንምግባር ዘኽእሎ መንገዲ ምፍጣር ማለት`ዩ። ኣብ ምምራሕ፡ ክብረት ህዝቢ ዘስንቐካ እቲ መዓርግ ዘይኮነ፡ ጠባይካ ኢዩ። ኣብነታውያን መራሕቲ፡ ዝለዓለ ደረጃ መብጽዓ ምጕንጻፍ፡ ናይቲ ካብ ካልኦት ዝጽበዩዎ ጠባይ ኣብነት ኪኾኑ ከም ዝግብኦም ይፈልጡ ኢዮም። መራሕቲ ተለምቲ መንገዲ ኢዮም። ነቲ ኣብ ካልኦት ዝጽበዩዎ ጠባይ ብውጽኢታዊ ኣገባብ ንኽትልሙዎ፡ መራሕቲ ኣቐዲሞም ብዛዕባ መሪሕ መትከላቶም ንጹራት ኪኾኑ ይግባእ። ነቲ ክብሪታት ከብርህዎ ይግባእ። መራሕቲ ልቦምን ኣእምሮኦምን ክፉት ብምግባር፡ ንህዝቢ እንታይ ከም ዝሓስቡን ከም ዝኣምኑን ከፍልጡዎም፣ ንኽብሪታቶም ብንጹርን ብፍሉይን ድምጺ ኪህቡሉ ይግባእ። መራሕቲ ንርእሶም ጥራይ ኣይውክሉን ኢዮም። ምእንቲ ህዝብን ኣብ ክንዲ ህዝብን ኢዮም ዝዛረቡ። መራሕቲ ኣብ ናይ ሓባር መትከላትን ናይ ሓባር ሓሳባትን ስምምዕ ኪቐርጹ ይግብኦም። 2. ናይ ሓባር ራኢ ኣብ ህዝቢ ምስራጽ፡- ሰዓብቲ ዘይብሉ ሰብ መራሒ እየ ክብል ኣይኽልን`ዩ። መራሕቲ ድልየት ህዝቢ ምፍላጥን፣ ህዝቢ ከም ናቱ ዝውንኖ ንጹር ራኢ ምቕራብን ይግብኦም። መራሕቲ ምስ ሰዓብቶም ኣብቲ ዝጐዓዙሉ ርሑቕ መዓርፎ ማራኺ ዕድላት ንምብጻሕ ኪኖው ናይ ጊዜ ደረት ትርኢት የማዕድዉ። መሰጥትን ልዑላትን ዕድላት ብሓሳብ ይርእዩ። እንተ ኾነ፡ ብመራሕቲ ጥራይ ዝረኣዩ ራኢያት ዝተወደበ ምንቅስቓስ ንምፍጣር እኹላት ኣይኮኑን። ስዓብቲ ዘይብሉ ሰብ መራሒ ኣይኮነን፣ ህዝቢ ነቲ ራኢ ከም ናቶም ገይሮም ክሳብ ዝቕበሉዎ ኣይስዕቡን ኢዮም። (ኣብነት - ኣብ ውድባት ዘሎ ሽግር) መራሕቲ ንኻልኦት ኣብ ናይ ሓባር ራኢ ከወሃህዱ ይግብኦም። ንህዝቢ ኣብ ራኢ ንኸወሃህዱ፡ መራሕቲ ንሰዓብቶም ክፈልጡዎምን ቋንቋኦም - ማለት ቋንቋ ህይወት ኪዛረቡን ይግብኦም። ህዝቢ መራሕቲ ንድልየታቶም ከም ዝርድኡን፡ ረብሓታቶም ኣብ ልቦም ከም ዝህሉን ኪኣምኑ ይግባእ። መሪሕነት ናይ ሓባር ዘተ`ዩ፣ ከም ናብ ሓደ ኣንፈት ዝኸይድ ዘይትምለሰሉ መንገዲ ናይ ውልቀ-ዘረባ ኣይኮነን። 3. መራሕቲ በዳህቲ ህልዉ ኩነታት ኮይኖም፡ ካብ ጌጋታቶም እናተማህሩ ቅድመ ግምባር ለውጢ ይኾኑ። እቲ ብድሆ ዝኾነ እንተ ኾነ፡ ኩሉ ነገር ኣብ ምቕያር ህሉው ኩነታት`ዩ ዘእቱ። ኩሎም መራሕቲ ነቲ መስርሕ ይብድሁዎ። መራሕቲ ፈለምቲ/ዳህሰስቲ ኢዮም። መራሕቲ ሓዲስ ነገር ንምምጻእን፡ ንምዕባይን ንምምሕያሽን ዕድላት ይድህስሱ። መሪሕነት ኣብ ክዉን ኩነታት ብምልዛብ፡ ብተግባር ምምሃር ማለት`ዩ። መራሕቲ ብቐጻሊ ካብ ጌጋታቶምን ስዕረቶምን እናተማህሩ ኢዮም ዝጐዓዙ። ህይወት ናይ መራሕቲ ቤት ምርምር ኢያ፣ ኣብነታውያን መራሕቲ ኸኣ ብግቡእ ይጥቀሙላ። 4. ንተኽእሎ ተሳትፎ ሰፊሕ ባይታ ምፍጣር፡- ዓበይቲ ሕልምታት ብናይ ሓደ ሰብ ተግባር ጥራይ ናብ ኣገደስቲ ክዉንነታት ኪቕየሩ ኣይክእሉን ኢዮም። ናይ ሓባር ጻዕሪ የድልዮ። ጽኑዕ ምትእምማንን ሓያል ዝምድናታትን የድልዮ። ዓሚቝ ብቕዓትን ዓቃል/ህዱእ ርእሰ-ተኣማንነትን የድልዮ። ናይ ጕጅለ ምትሕብባርን ውልቀሰባዊ ተሓታትነትን ይሓትት። ኣብ ውድባት፡ ፍሉይ ነገር ንምግባር፡ መራሕቲ ንኻልኦት ኪሰርሑ ከኽእሉዎም ይግብኦም። 5. ናይ ልቢ ምትብባዕ የድሊ፡- ናብ ላዕሊ ጫፍ እምባ ንምድያብ ኣድካምን ነዊሕን`ዩ። ብዙሕ ጊዜ ህዝቢ ይደኽሙ`ሞ ምቍራጽ ይፈታተኖም። መራሕቲ ንልቢ ሰዓብቶም ንኺቕጽሉ የተባብዑ። ቅኑዕ ናይ ሓልዮት ተግባር መንፈስ ህዝቢ ክብ ኣቢሉ ንቕድሚት ይደፍኦም። ንውልቃዊ ብልጫታት ብምምጓስ፡ ንኣበርክቶታት ምልላይ፣ ናይ ኮሚዩኒቲ መንፈስ ብምፍጣር ንኽብርታትን ዓወታትን ንምብዓል ይቃለስ። 6. መሪሕነት ዝምድና ኢዩ፡- ብመሰረቱ መሪሕነት ኣብ መንጎቶም ክንመርሕ ዝብሉን ኪምርሑ ዝደልዩን ህዝቢ ዚህሉ ዝምድና ብምዃኑ፡ ምስ ህዝቢ ዝህሉ ዝምድና ወሳኒ ኣብ ምግባሩ ምትኳር ይሓትት። እዚ ማለት ኣብ ፍርሃትን ዘይምትእምማንን ዝተመስረተ ዝምድና ሰዓብትን መራሕትን፡ ነባሪ ክብሪ ዘሎዎ ከፍሪ ኣይኽእልን እዩ። ብኣንጻሩ፡ ብሓድሕዳዊ ምክብባርን ርእሰ-ተኣማንነትን ዚልለ ዝምድና፡ ዓበይቲ ዕንቅፋታት ሰጊሩ ልዑል ሓድጊ ኪገድፍ ከም ዚኽእል ናይ ቃልሲ ታሪኽና ዝምስክሮ ኢዩ። 7. ተኣማንነት መሰረት መሪሕነት`ዩ፡ ህዝቢ ንሓደ ሰብ ብድልየቶም ንኽስዕቡዎ፡ መብዛሕትኦም ሰዓብቲ መራሕቲ፡- · ቕኑዓት፣ · ንቕድሚት ዝጥምቱ፣ · መተባባዕቲ፣ · ብቑዓት፣ ከኾኑ ከም ዝግባእ ይኣምኑ። እምበኣር፡ እዚ ብጭልፋ ካብ ባሕሪ ዝቐሰምናዮ ጽኑዕ መሰረት ቅዋማዊ ደሞክራሲያዊ ስርዓትን ዋሕስ ነባሪ ሰላምን ምዕባለን ኣነጺሩ ዘርእየና፡ ህዝቢ ኤርትራ፡ ጻማ ክቡር መስዋእቲ ደቁ ናጽነቱ ተመንዚዑ፡ ኣብ ትሕቲ መግዛእቲ ፋሺስታዊ ውልቀመላኺ፡ ኣብ ዓለም መዳርግቲ ዘይብሉ ጸልማትን ዓጸቦን ዝሳቐ ዘሎ፡ እዚ ፋሺስታዊ ስርዓት ዘይሕኮር እምባ፡ ዘይስገር ሩባ፡ መለኮታዊ ሓይሊ ኮይኑ ዘይኮነ፡ ኣብ መንጎ ህዝብን መንግስትን ጽኑዕ መሰጋገሪ ድንድል ኮይኑ፡ ንመሰል ህዝቢ ዝጣበቕን፡ ንህዝቢ ምእንቲ መሰሉ ኣብ ምቅላስ ኣብ ፍትሓዊ መትከል ጸኒዑ ዘንቅሕን፡ ብትሕትናን ትብዓትን ዝመርሕን፡ ሊቅነትዊ ንጽህና ዝውንን ሓይሊ ምሁር ዜጋ ብዘይምህላዉ ጥራይ ምዃኑ ዘከራኽር ኣይኮነን። ህዝቢ ኤርትራ ንፋሺስታዊ ውልቀምልኪ ኣሻዅ መርበቡ ንምዝርጋሕ ዘኽኣሎ፡ ካብ ሓርነትና ከህድመና ዝጸንሐ ጠንቂ ባርነትና፡ ድንቍርና ዝሕላገቱ ናይ ጸቢብ ምፍልላይ ጸልማት ኣተሓሳስባ ምዃኑ ምስትውዓልን፡ ንዝዓፈነና ግመ ብንቕሓት ቀንጢጥና ምድርባዩ ናይ ነፍስወከፍ ዜጋ ሓላፍነት ምዃኑ ክንርዳእ ይግባእ። ከም ውልቀሰባት ንጻወቶ ዘለና ዓይነት ተራ ብሕልና ንመርምር። ህዝቢ ኤርትራ ናይ ዕድሉ ጐይታ ምእንቲ ኪኸውን እዚ ዝተጠቕሰ ዓይነት መሪሕነት ክፍጠር፡ ክውደብ ግድነት ኢዩ። እዚ ሊቅነታዊ ንጽህና ዝውንን መትከላዊ መሪሕነት ግን ከም ማና ካብ ሰማይ ዝወርድ ህያብ ኣይኮነን። እንተ ዝኸውን፡ ንናጽነት መሪር ቃልሲ ኣይምተኻየደሉን፣ ክቡር መስዋእቲ ኣይምተኸፍለሉን። እምበኣር፡ እታ ብሸለልትነትና ዘጥፋእናያ፡ ዘለዓለማዊ ትኩር ሓለዋ ትሓትት ሓርነትና ህያው ንምግባራ፡ ናይ ብረት ቃልሲ ዘይኮነ፡ ናይ ሓድነት ማዕበል ትሓተና ኣላ። ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ጽንኩር ኩነታት ንዓለም ዘገረመ ሓድነት`ዩ ክብርናን ግርማናን። ስለዚ፡ ፍረ ኣልቦነት ናይ ብውድባትን በርጌሳዊ ማሕበራትን ተፋናጪልካ ምድስካል ዕቱብ ገምጋም ጌርና፡ ከም ሓደ ህዝቢ፡ ከም ደቂ ሓንቲ ሃገር፡ በብዘሎናዮ ዘቲናን ተወዲብናን፡ ነዚ ብዘይካ ዝሃብናዮ ሓይሊ ትንፋስ ዘይብሉ ሓደ ፋሺስታዊ ውልቀምልካዊ ገዛኢ ኣውጺእና ብሩህ መጻኢ ህዝብና ሃገርናን ህያው ንግበሮ። ዝተወልዱ ህጻናትናን መጻኢ ወለዶን ሓድጊ ክቡር ህይወት ፍትሕን ሓርነትን፡ ሰላምን ርግኣትን ነውርሶም። መበል 26 ዓመተ ጥልመት ናጽነት፡ ናይ ርብዒ ዘመን ጸልማት ብሓድነት ከም ዕፋፈት ቀንጢጥና ብምጕሓፍ፡ ኣብ ትሕቲ ግዝኣተ-ሕጊ ሓርነትን ፍትሕን፡ ሰላምን ራህዋን እነውሕሰላ ዓመት ክንገብራ ዘይዕጸፍ መብጽዓ ክንኣቱ እላቦ። ሓርነትን ፍትሕን፡ ሰላምን ራህዋን ንህዝቢ ኤርትራ! ግብራዊ ዝኽሪ ንስዉኣት!!	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/articles/4908-2017-06-13-17-16-04
ዋሪ!	ዋሪ! ብርህቲ ቐለም ድምቕቲ ሕብሪ ምስ ንፋስ ትጎዪ ቀጣን እግሪ፡ መዓንጣ ሰቲ ከም ናይ ነብሪ መቓልሕ ድምጽኺ ደወል ደብሪ፡ ኣብ እቲ እዋን ቀውዒ ብሰማይ ኣቢልኪ ክትዝምሪ መቓልሕ ድምጽኺ ብስራት እዩ ዝጥዕም ናይ ፈጣሪ። ዋሪ ኩሕለይቲ መዓልቲ ምስ ለይቲ ብጸልማት ብመብራህቲ፡ ካብ ገረብ ናብ እምኒ ካብ ሳዕሪ ናብ እኽሊ ካብ ኦም ናብ ምድሪ ክትነጥሪ ክትነፍሪ፡ ወንጭፍ ከዕጥቐኒ ዒቃ ዘጽሓገኒ፡ ኩሉ ተግባራትኪ ሎሚ ትዝ እንክብለኒ ጎቦታት ናይ ዓደይ እዩ ዘኻኽረኒ። ዋሪ ደቃቕ ዓይኒ ካብ ርሑቕ ካብ ላዕሊ ጉዕን ሰዊትን ዝፈላሊ፡ ኣብ ዋላ ምስ ደየብኩ ንዒ ወር ከይበልኩ፡ ወንጭፈይ እንክዝርግሕ ዝርእየኒ፡ ካብ ሰዊት ካብ ጭልቅዕ ተዂብኪ ተዂብኪ ክሳብ ተምልጥኒ። ዋሪ መዕገርገሪት ክዳንኪ ክንቲት፡ ዳንጋ መስተል በላሕ ጽፍሪ ብማዕዶ ዝደጉሕ ማሕታ ጓህሪ ናይ ንእዲ ሕጽኖት መርዓት ጥሪ ዝለበሰ ዝመስል ዒላም ሃሪ። ሰብ መኣስ ይፈልጦ ናይ ጽፍርኺ ትሕዝቶ፡ ኣምዐን ገረብን ዘይሕንጥጦ ኣብ ጸቢብ ዝሽከል ከም ወረጦ ኣብ ኩርናዕ ኣብ ነቓዕ ዝቆናጦ ኣብ ጸልማት ኣብ ጸድፊ ከፋት ማዕጾ። ዋሪ ዘመድ ደርሆ ሓቛፊት ጨቓዊት ወላዲት እንቋቁሖ፡ ጸሓይ ብራቕ ኣጋ ንግሆ ጸሓይ ጥፋእ እዋን ዕራርቦ፡ ጭፍራኺ መሪሕኪ እንክትበርሪ ሓመድ ሰማይ ኢኺ ትጽሕትሪ ቦኾኻ ደመና ተዳሩኒ ዕምብረ ጥሒስኪ ትውርወሪ ሓለውቲ መሸላ ተበራብሪ። ዋሪ ዋሪ ከባብ ርእሲ ኣብ ከብዲ ሰማይ ትሕምብሲ፡ ካብ ዓዲ ናብ ዓዲ ትጥሕሲ እምኒ ምድሪ፡ ሓላሉም ሰጊርኪ ኣብ ሰዊት ትዓስሊ። ኣይጸሃኺ ኣይጎልጎልኪ ግራት እንዳማትኪ ኣንጊህኪ ትኾልሊ። ደረት ዘዘሊልኪ ሓጹር ትግንጽሊ፡ ዋሪ። ዋሪ ሕብሪ ዛዕጎል ካብ ጎቦ ናብ ጎልጎል፡ ካብ ደጋ ናብ ቆላ ካብ መቒዕ ናብ ዓላ ካብ ዳዕሮ ናብ ሳግላ፡ ነፊርኪ ነጢርኪ ኣዘንግዕ ኣቢልኪ ትውርሪ ግራት መሸላ። እቲ ቀደም ዘመን ከም እዚ ሎሚ፡ እዋን ከይሓንገደት ወዲ ሰብ ከኒቡ ሽሻይ ከይተሓብአት ኣዝመራ ጠፊኡ ስደት ከይተለምደት፡ ሩባታት ነጺፉ ሻኻ ከይነቐጸ ጠበንጃ በዚሑ ንሞት ከይተሃጽጸ ዕግርግር በዚሑ ተስፋ ከይተቐብጸ፡ ትምህርተይ ኣብኲረ ወንጭፈይ ቀሪበ ቁራጽ ናይ ነጸላ ኣብ ርእሰይ ጠምጢመ፡ ኣብ ዋላ ደይበ ምምጻእኪ ክጽበ፡ ንሰማይ ከንቃዕርር ካብ ጸሓይ ክሃድም ኣዒንተይ ክሽቑርር ዘሕለፍኩዎ ሂወት ሕጂ እንከስተንትን ምስ እቲ ቅርዓት ዓደይ ንኣኺ እዝክር። ከም እዛ መዓብይተይ ድምጽኺ እናፍቕ። ኣብ ሎሚ በጺሑ ጸጉረይ ኣብ ምብርሑ ዝረገጽኩዎ ባይታ ኣብ ምግፍሑ ዝተላለኹዎም ሰባት ምስ በዝሑ ዘጥረኹዎም ሓሳባት እንተ ዝልክዑ፡ ኣእዋምን እንስሳን ምስ ዝራብሑ ቆጽልን ገረብን ምስ ዘሳፍሑ ድርቅን ምድረ በዳን ኢዮም ዝሕብኡ ሳዕርን እኽልን ዝጥጥዑ። ሰላም ሰፊኑ ዝተወልደ እንተ ተማሂሩ ኣቑጽልትን እንስሳን መሰሎም ተኸቢሩ ማዕረ ማዕረ ምስ ሰብ እንኪነብሩ ኢደ ኢድካ እዩ ድኽነት ዝዓኑ። ብሓጺሩ'ሲ፡ ግናይ ሓሳብ እምበር ሕማቕ ግራት መኣስ ኔሩ ካብ ትምህርተይ ኣብኲሩ ድሕሪት ዘትረፈኒ ምምጻእኪ ክሕሉ። መን'ፍልጥ ሕጂ እውን ክወግሕ እንተ'ኾይኑ ዝሓለፈ መለበምታ እንተ ተቖጺሩ መሬት ከይበርሀ ጓሶት ከይወፈሩ ጸሓይ ንግሆ ሙቐት ብሙቁሩ ንፋስ ብምኡዙ ጽንጽያ ከይበረሩ ወቓሕ ይብለኒ ስለ ዘሎ ነገር ምቕያሩ፡ ኣብ እቲ ጠረር ኮይነ ኣብ እምኒ ኮፍ ኢለ፡ ዋሪ ተ እዚብለኪ ጸላም ጭሩ ጻውዒት ሰሚዖም ኣቤት ክንዲ ዝብሉ ይረኣየኒ! ዓሌትክን ዘርእኽን ክብህረሩ ሰፈር ክቕይሩ ተመራሪሖም ምስ ነፈሩ ኣብ በሪኽ ዓሲሎም ክመኻኸሩ። ኣነ ዝብለኪ ናይ ቀደም ረሲዕኪ ኣቤት እንተ ትብሊ ናብ እታ ውሻጠኺ ጉምቦ መምጻእኩልኪ። ምቐረብኩልኪ ማይ ከተዕልሊ ምሳይ ክትህብኒ ደሃይ፡ ናይ ቁሪ ናይ ዛሕሊ ናይ ቀላይ ናይ ባሕሪ፡ ናይ ብርሃን ናይ ጸሓይ ናይ ገነት ናይ ሰማይ። ክትህብኒ ወረ ናይ እቲ ዝተባህለ፡ ስደት ምስተነቐለ ኣብ ጉዕዞ ዝወዓለ ኣብ ጸልማት ዝተገብረ። ወርሒ ምስ ደመቐት እዋን መምስ መሰ ጸልማት ተጎልቢቡ ድቃስ ከይደቀሰ ካብ ገዝኡ ክርሕቕ ኣዳም ምስ ገስገሰ፡ ብፍርሃት ብድኻም ግዕያት ዝፈሰሰ እዝግዮ እናዘመረ ንብዓት ዝተኻዕወ፡ ተስፋ እናማዕደወ ብርኪ ዝተለውየ ዓይኒ ተዓሚቱ እዝኒ እናሰምዐ ኣራዊት ዘውደቖ መሬት ከይጸብሐ። ጉድጓድ ዝወሓጦ ጥይት ምስ ተወቕዐ። ሰኣን ሓመድ ክድን ራውያ ዝተበልዐ። ነዚ ኹሉ ዝተሰከመ ወረ ተነዚሑ ንፋስ ከይነፈሰ ውዒሉ ሓዲሩ ሽታ ከይመለሰ ደሃይ ክትህብኒ ናይ እቲ ዝገስገሰ። ሃየ በሊ ዋሪ ጽን እሞ በሊ፡ እዚኣ ዝተረኽበት ድሕሪ ነዊሕ ስደት ድሕሪ ክንደይ ዕውንውን ብዙሕ ከርተት ሓዳስ ዕድል ምስ በረቐት እዩ እሞ፡ ከም እዚ ሎሚ እንተዝኸውን ምምጻእኪ ክጽበ ናብ ግራት ዝወፍር ምመሓልኩ፡ ምፈረምኩ ውዕል። ንግሆ ጸሓይ እንክትበርቕ ቁርስኺ ሻቚጠ፡ ምሸት ጸሓይ እንክትጠፍእ ድራርኪ ኣቐሚጠ፡ ሻምብቆ ክውቅዕ ድምጽኺ ክሰምዕ ንሰማይ ከንቃዕርር ጎቦታት ከድንቕ፡ ንኣኽን ደቅኽን ፈቒደ ስንቀይን ስንቅኽን ዓጺደ፡ ምፈተንኩ ሓዲሽ ሂወት ምስ ሰብን እንስሳን ተመሳሲለ እንተ ሓደርኩ ቀሲነ። ዳንኤል ተስፋዮውሃንስ ተኽለጊዮርጊስ 06/07/2017	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/116-poems/4905-2017-06-09-14-56-20
ጽልኣትን አፈጣጥርኡን	ጽልኣትን አፈጣጥርኡን ጽልዓት ዝፍጠር ብሰንኪ ሕሱም ስቓይን ውርደትን እዩ። አበይ ይፍጠር? አብ ውሽጢ መዓሙቕ ከብዲ። ብኡ ንብኡ መዓንጣ የሕርር። ይድይብ ንልቢ የንድድ። ሰውነት የቃጸል። አፍልቢ ኪዓብስ ይዳናደን ትንፋስ ይቆራርጽ። ስኒ የሀርቅም። ዓይኒ የደፍርስ ይበትዕ ደም የልብስ። ነድሪ ይፈጥር በርቅን ነጎዳን የግዕር። መዓት አይሒ የዝንብ ዚጋላበጥ ማዕበል ነገር ይፈጥር። አምባጓሮ እሳተ ጎመራ ይትኩስ። አብ አዝዩ ፈታኒ ኩነት ጽንዓቱ ዚመክን እምነት አለኒ ክብል አይክእልን። ፈጣሪ ይብል ብፍጹምን ምልኡን ልብኹም እመኑ እምበር አብ ገዛእ ርእስኹም ምስትውዓል ብዚምርኮስ ሚዛን ዓቀን ከይከውን። ንእግዜብሄር ጸሊኤዮ! ሐሕራይ ገይረ ጸሊኤዮ! ዝበልናሉ እዋን የለን? መሪር ሓዘን ምስወረደና ብሕሱም ጓሂ ሕርር ኢልና ምስተሃሰና ግዜ ኩነትን ክፉአት ሰባትን ተዘራርዮም ተስፋ ክሳብ ንቆርጽ ክርትምትም አቢሎም ሰባቢሮም ምስ ደርበዩና መዓልትና ጸልማት ገይሮም ሎሚ ዘይናትና ምስገበርዋ ለይትና ድቕድቅ ጸላም ቀይሮም ንጽባሕ ከምዘይነርክባ ገይሮም ዲሂኾም አብ አፍ መቃብር ምሰብጹሑና ሽዑ እንታይ ንብል? ፈጣሪ የለኻን። እቲ ዝከፍኤ ዝብሃል ጓህን ሓዘንን ዕሸል ውላድካ ብሃንደብት አብ ዘይግዚኡ ብሞት ምስትስእን እዩ ይብሃል ሐቅነት አለዎ ኢለ ይአምን። ከምዚ ዘአመሰለ ሕሱምን መሪሪን ሓዘን ብዝፈጠሮ ጓሂ ንሰማይ አንቓዕሪሩ ንእግዜብሕኤር ጸሊኤካ ኢሉ ዝወቅስ ወላዲ እንተዘጋጥመካ እንታይ ትብል? እንታይከ ይስምዓካ? ፍርድኻኸ እንታይ ይኸውን? ቢቲ እቲ ወላዲ ኪዛረብ ቢዝሰማዕካ አብ ገዛእ ርእስኻ ምስትውዓል ተመርኪስካ ዲኻ ክትፈርዶ ወይስ ብዓቀን ፍቕሪን ርህራሄ ፈጣሪን ይቅረ ክትብሎ ኢኻ? ንስኻ ዲኻ ወይስ ንሱ ዚያዳ ንፈጣሪ ዘፍቀረን ዝአመነን? ንሱ አብ ገዛእ ርእሱ ምስትውዓል ተመርኪሱ አብ መንጉኡን አብ መንጎ ፈጣሪኡን ዘሎ ርሕቀት ከምዘሎ የስተብህል አሎ? እዚ ብሰንኪ አብ ግዜ ረዚን ፈተና ዝመኸነ እምነቱ ዝተፈጥረ ጌጋ ምዃኑ ግልጺ እዩ። ንሱ ብስቓይ እዩ ተፈቲኑ ንስኻ ግን ብእትሰምዖ ዘለኻ ኢኻ ፍርዲ አብ ምሃብ ፈተና ትወድቕ ዘለኻ። እምበር ብምልኡን ፍጹም ልብን ንእግዜብሔር ንእመን እምበር አብ ገዛ ርእስና ምስትውዓል አይንመርኮስ ንዝብል ዓሙቕ ጥበብን ፍልጠትን ትርጉሙ ምርዳእ ከድልየና እዩ። ቅድሚ ዚአገረ ንኸቢድ ፈተና ብጽንዓት ክሳብ ዘይሓለፍና እቲ እምነት ደአ አበይ አሎ? እምነት አብ ሚዛን ረዚን ፈተና ወዲቑ ዚያዳ እቲ ዘጋጠመ ፈተና ረዚኑ ክብ ምስ ዝብል እዩ ሐቅነቱን ምልኡነቱን ዚረጋገጽ። ክንቅይሮ ንዘይንኽእል ኩነት እናኮምሳዕና ማእለያ ስቃይ እንፈጥርን ንቕንዞን ንምንታይ? አብ ከሚዚ ዜመሰለ ትርጉም ዘይርከቦ ኩነት ምስ እንወድቅ ከ እንታይ ክንገብር ንኽእል? እንታይ ከ ዝግበር አሎ? የግዳስ ነቲ ትርጉም አልቦ ዚመስል ኩነት ተቐቢልና ካብ ውሽጡ ትርጉም ዝህብን ዘለዎን ጉዳይ ክንፈጥር ክንፍትን እዩ ዝሓይሽ ምጽዓርን ምኸአልንዩ ድማ ካብ ስቓይ ዝጋላግል መኽሰብ ዘኽስበና። ንነብሶም ከም ተበዓትን ሓቀኛታትን ክብ አቢሎም ዝርእዩ ሰባት፡ ካልኦት ተጋጊና ኢሎም ንዝበደልዎም ይቕሬታ ክሓቱን ትሕት ኢሎም ንውርደት ኽቕበሉ ምርአይ፡ አዝዩ ባህ የብሎ። ከም ሓደ መትከልን ሚዛን መዐቀኒ ክብረቶም ጌየሮም ድማ ይርእይዎ። እዚ ጽንኩርን ድኹምን ሸንኾም እዩ። እንተድአ አብ ቅድሚኦም ልምሉምን ትሑት ኲንካ ንነብስኻ ከም ሓደ ውርደተኛ አምሲልካ አቕሪብካሎም ዚሓተትካዮም ኩሉ ዘበለ ክፍጽሙ ድልዋትዮም።	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/articles/4903-2017-06-05-06-54-30
ኤርትራ መዓልቲ ናጽነት!	መዓልቲ ናጽነት! ሓሳባት ዝዕድም ዕለት ኢዩ፣ ሓቀይዶ? እዚ እናጸሓፍኩ ኣብ ቅድመይ እትርከብ " ( 'ወታሃደራት፡ ስውኣት፡ ከዳዓትን ስደተዓታትን`) ዘርእስታ መጽሓፍ እጥምት ኣሎኹ። እዚ ኣርእስቲ`ዚ ብዛዕባ ከማይን ስድራይን ዝኣመሰሉ እንድዩ ደኣ ዝዛረብ ዘሎ ዝመስል። ኮይኑ ግን ነቶም ሕጂ በቲ ስርዓት ከዳዓት ዝቑጸሩ ኣብ ሰደት ዘለዉ ተጋደልቲ ወለደይ፣ ሰብ ምስቶም ህዝቢ ኤርትራ ስልጣን ዝመንዘዑ ሸፋቱ የደናግሮም ኣሎ። ናይ ኣኮይ መስዋእቲ ንብላሽ ኔሩ ማለት ድዩ? ብሓቂ፡ ብዙሕ ዘተሓሳስብ`ዩ። ኣነ 'ውን ኣብ ሰደት እነብር ኣሎኹ፣ ብፍላይ ኣብዚ እዋን እዚ ድማ ነቶም መንግስቲ ህ.ግ.ደ.ፍ. (ህዝባዊ ግንባር ንደሞክራሲን ፍትሕን) ዝድግፉ ምሁራት መንእሰያት ኤርትራውያን ብወገነይ ስለምንታይ ነዚ መንግስቲ እዚ ከምዝቃወሞ ከረድእ የሽግረኒ። ንኣብነት፣ ኣብቲ ዕላልና ደሞክራሲ ክጠልብ ከሎኹ፣ እሞ መልሲ ምስ ሰኣኑ፣ ኣብ ታሪኽ ዝበለጸ ምዕባለ ዘምጸኡ እቶም ብውልቀ መለኽቲ ዝተመርሑ ስርዓታት ከምዝኾኑ ብምግላጽ ግርምቢጥ ዝኾነ መልሲ የቕርቡ። እዚ ድማ፣ ኣብዚ ቀረባ እዋን ሓደ መንእሰይ ለቢሱዎ ዝነበረ ማልያ የዘክረኒ። ኣብቲ ማልያ፣ ናይ ጊዛ (ግብጺ) ጥንታዊ ፒራሚድ ተሳኢሉ ነበረ፣ ኣብ ትሕቲኡ ድማ ' $' ዝብል ጽሑፍ ተጻሒፉዎ ነበረ። ካብቶም ኤርትራውያ ተመሳሳሊ ኣበሃህላ ክቀርብ ከሎ ድማ ኩሉ ግዜ የስደምመኒ። ብዙሕ ግዜ፡ እቶም ውልቀመላኽነት ዝበለጸ ኣማራጺ ኢዩ ኢሎም ዝዛረቡኒ ከማይ መንእሰያት ኢዮም። ኣብ ከምዚ ኩነታት ድማ፣ ስለምንታይ ኢዩ ህ.ግ.ደ.ፍ. ነቲ ደሞክራስን ፍትሕን ዝብሉ ኣምራት ብሓቂ ኣብ ግብሪ ዘይትርጉሞም ኢልና ኣብ ክንዲ ብሓባር ነመራመር፣ ብዛዕባ ጥቕሚን ትርጉምን ደሞክራሲ ጥራይ ኣብ ምክታዕ ንድረት። ኣብቲ ክትዕ፣ ኣዘራርባ ናይዞም ሰባት ነቶም ከማይ ዝኣመሰሉ ንህ.ግ.ደ.ፍ. ዝቃወሙ ኤርትራውያን ብዛዕባ ህልዊ ኩነታትን ዓለማዊ ፖሊቲካን ከም ዱሩት ኣፍልጦ ዘለዎም ሰባት ከምዝቖጽሩና የንጸባርቕ። እዞም ኣብ ታሕቲ ተዘርዚሮም ዘሎዉ ነጥብታት ቅድሚ ገለ ዓመታት ዝጸሓፍኩዎም እዮም። ሕጂ እውን እዋናዊ መልእኽቲ ዘሎዎም ኮይኑ ይስማዓኒ፣ ብዙሕ ለውጢ ስለዘይተራእየ ድማ ዝሓሸ መጻኢ ካብ ምጥላብ ከቶ ድሕር ክንብል የብልናን። ኣብዞም ነጥብታት እዚኣቶም ብከፊል ካብቶም ንመንግስቲ ዝቓወሙ ሰባት ዘሎዎም ኣረኣእያ ኣሕጽር ኣቢለ ከቕርብ እየ እዚ ድማ ነቲ ኣንጻር ተቓወምቲ ህ.ግ.ደ.ፍ. ዝዝርጋሕ ጠቐነ (ምክፋእ) ብምልኡ ዘቃልዕ እኳ እንተዘይኮነ፣ ንገለ ኣገደስቲ ነጥብታት ዘብርህ ኮይኑ ይስማዓኒ፣ እዚ መንግስቲ፣ ናይ ኤርትራውያን ሰብኣዊ መሰላት ዝግህስን ንትምህርትን ቁጠባዊ ምዕባለን ዝኾልፍን ከምኡ`ውን ንመጻኢ ዕድል ሃገርና ኣብ ሓደጋ ዘእቱን ምዃኑ ስለዝኣምን እየ ዝቃወሞ። እዚ መንግስቲ፣ ብጉድለታቱ ክሕተትን ካብ ስልጣን ክወርድን እደሊ። ናይ ስልጣን ሃጓፍ ሓደገኛ ክኸውን ከምዝኽእል እፈልጥ። በዚ ምኽንያት`ዚ ኢዩ ድማ እቶም ለውጢ ዝደልዩ ኤርትራውያን ብዝሓሸ ኣገባብ ክዓዩን ብዝሓሸ ኣገባብ ንናይ ሓባር መጻኢና ዝኾኑ ግባራዊ ፍታሓት ከናድዩ ከምዝግባእ ይኣምን። ድሮ ብዙሕ ድኻማት ኣርኢና ኣሎና፣ ዝተፈላለያ ሃገራት ድማ ኣብ ናትና ጉዳያት ጣልቃ ክኣትዋ ጀሚረን ኣሎዋ። ንጉዳያትና ባዕላትና ክንፈትሕ እንተዘይኺኢልና፣ ካልኦት ኢዶም ከእትዉሉ ኢዮም፣ እዚ ድማ መፈለምታ ናይ መወዳእታ ውድቀት ኪኸውን ኢዩ። ብርግጽ ካልኦት ክዘርበሎም ዝግቦኦም ጉዳያት ኣለዉ፣ እዚ ዝጸሓፍኩዎ ድማ ንኹሉ ከምዘይሽፍን ርዱእ ኢዩ። እዚ ናይ ውልቀይ ርእይቶ`ዩ ምበልኩ፡ ግን ናይ ብዙሓት ካልኦት ርእይቶ`ውን ምዃኑ እፈልጥ እየ። ንመንግስቲ ዝድግፉ ሰባት ከም ኣረሜን ወይ እንስሳ ጌርካ ምቕራብ ኣድላዪ ኣይኮነን፣ ምስኣታቶም ብሰላም ክነብር ዝደልዮም ደቂ ሰባት ኢዮም። ንሳቶም`ውን ክፋል ህዝቢ ኤርትራ ኢዮም። ንመንግስቲ ትቃወም ወይ ትድግፍ ምዃንካ ብዘየገድስ፡ እቲ ካልእ ወገን`ውን ናይቲ ፍታሕ ረቛሒ ስለዝኾነ፡ ካብ ናትካ ዝተፈልየ ኣተሓሳስባ ዘለዎ ብጎነጽ ከተጥፍ ኢልካ ምሕሳብ ኣይግባእን። እንጻር ህ.ግ.ደ.ፍ. ምዃን እምበኣር ብዛዕባ ሃገር ዘይምግዳስ ወይ ኩነታት ዓለም ዘይምርዳእ ማለት ኣይኮነን። ሰለዚ፡ ኣብ መጻኢ ምስ ደገፍቲ ህ.ግ.ደ.ፍ. ዝግበር ዘተ ነዞም ኣብ ላዕሊ ተዘርዚሮም ዘለዉ ነጥብታት ኣብ ግምት ዘእቱ ክኸውን እትስፎ። ሻም	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/articles/4897-2017-05-26-01-52-28
2ይ ክፋል ካብ ሽሕ ኣምሓራ ሓደ ኣበራ!	ካብ ሽሕ ኣምሓራ ሓደ ኣበራ! " " ዝብል ጽሑፍ ኣብ ገጽ 280 ይንበብ። እወ ኣደና ካብ ኢትዮጵያ ተበጊሰን ናብ ኢትዮጵያ ተመሊሰን። ናይ ምምላስ መሰል እንቋዕ ኣይተነፍገን። ርሑስ በዓል ፋሲካ ይግበረለን። ንህዝቢ ኤርትራ ድማ ከም እታ ናተን ምስ ህዝቢ ኢትዮጵያ ናይ ምንብባር መሰሉ፡ ብልምዱን ብባህሉን ምእንቲ ክኣልያ፡ መንጸፍቲ ሓሳባት ናይ ምግዳል፡ ዝሓለፈ ይኣክል ኢሎም፡ ኣእዳዎም ክእክቡሉ ጸሎተንን ምርቐአንን ይርድኣዮ። ዝኾነ ኾይኑ፡ ናብ እቲ ቐንዲ ትሕዝቶ ናይ እዚ ጽሑፍ መእተዊ ዝኸውን ግፍሕ ዝበለ ናይ ለውጢ ማዕጾ ምእንቲ ከተርሕወለይ ንቓልሲ ኣቦና ኣዳም በዛ ትስዕብ ግጥሚ እስኪ ክዝክራ። ኣዳም ብንኡሱ ጸሓይ ከይደመቐት መሬት ከይማሞቖት ኣውሊ ብትርኩሱ፡ ጻዓዱን ጸለምትን ብቐለም ከይተበኣሱ፡ እስላምን ክ'ስታንን ብሕሩድ ከይተወጋገዙ፡ ቃኤልን ኣቤልን ምእንቲ ዝና ሕውነቶም ከይሓሸሹ፡ እሞ ብንግሁኡ ንፋስ ብህዱኡ፡ እንተስ ሰሲዑ እንተስ ብዕላል ዘንጊዑ ዝተባህሎ ግዲ ረሲዑ፡ ከም እዛ ቁርሲ ቡን ዘልዕል ወስ ምሰ'በለ ኢዱ፡ እኳ ኡንኮ ኩላሶ ውሒጡ ከየዐንገለ ሸውሃቱ፡ ካብ ሕዛእቲ ናይ ገነት ሓንቲ ፍረ ቱፋሕ ተቐንጢባ ተባሂሉስ ኣኻውሕ ክሳብ ዝጭደዱ ጎቦታት ምሰ'ንቀጥቀጡ፡ ውልዕ ጥፍእ ኢሎም ከዋኽብቲ ክረግፉ ምስ ጀመሩ ኣቑጽልቲ፡ ማይ ድጋመት ከም ዝነጽጉ መላእኽቲ ተጓየዩ እሞ ንላዕሊ ንታሕቲ፡ ከም እዛ ወራር ዝምክቱ ምክኤል ምስ ዓሳኽሩ ኣብ ኩርባታት ገነት እኳ እንተ ጠረሩ ኣባ'ዥጎ ኣብ ዙፋኖም ኣይቀሰኑን። ደንጽይዎም ኩነታቱ ባእላ ፍጡራቶም ክገብሩ ንመገሻ ከምዝተረበጹ፡ እቲ ቐደም ዘመን እን-እኒ ሕምባሻ ኸሎ እምኒ፡ እጅገኦም ሰብሲቦም ቁምጣ ተዓጢቖም፡ ካብ ሰኑይ ክሳብ ቀዳም ፍጥ…ር ቀንዮም ሰንበት ኣዕሪፎም፡ ናብ ዙፋኖም ካብ ዝምለሱ ንደሓር፡ ንፈለማ እዋን ካብ ቤተመንግስቶም ወጽኡ እሞ ኣመት ገነት ክገብሩ፡ በርቅን ነጎዳን ኣቐዲሞም ጡ…ጥ! ዝመስል ደመና ተጎልቢቦም ከም ጽምብላሊዕ ዝዝምብዉ ሰራዊት ኣዓጂቦም ንፋስን ህቦቡላን ተወጢሖም፡ ኣብ እንዳ ኣዳም ባይቶ ውረዱ ክብሉ ጥሩምባ ነፍሑ መለኸት ወቕዑ። ምጽኣቶም ከማዕርጋ ሽዑ ዝነፈራ ኣዕዋፍ እንክዝምራ፡ ናይ ብርሃኖም ጩራ ዝበልሕ እዩ ካብ ካራ። ኣቤት ክደምቁ ኣብ ውሽጢ ዕምብረ ምሰ'ሳፍሑ ኣዒንቲ ፍጡራት ክሳብ ዝድጉሑ ከም ወርቂ እና'ንጸባረቑ፡ ጭሕሞሞ ክውጥጡ በትሪ መንግስቶም ከወጣወጡ፡ ምስረኣዮም ኣዳም ከቢዳቶ ዕማም፡ ጭራሽ ተሻቒሉ ርዒዱ ኣንቀጥቂጡ ብኸብዲ ኢዱ ካብ ክልቲኡ ምዑጉርቱ እናጸረገ ንብዓቱ፡ ኣቤት በለ እሞ ጠመተ ኣንቃዕሪሩ። ኮይኑ ግን ከይተማልአ መንቀሳቐሲ ወረቐቱ ከይፈቐዶም ጥሪቱ ከየ'መሓደሮም ቆልዑቱ ከይተረድኦ ምኽንያቱ ንኽምለስ ኣማራጺ ዘይብሉ መዓጹ ገነት ስለ ዝተለኮቱ፡ ከም እዛ ጭሩ፡ ነፊራ ካብ እግሩ ስውር ከምዝበለት መጻኢት ዕድሉ ሓንሳብ ንሓዋሩ ተለዊጣ ሂወቱ፡ ምዩቕ እናበለ ጀመረ መንገዱ። ካብ ገነት ተባሪሩ ናብ መሬት ናብ ስደት ኣቢሉ፡ ብምሕረቱ ወለ እዚጊ ክሳብ ዝሰሃሎ ብስቕለቱ። ኣይከምዝተጸበዮን እወ! ዘይዶብካ ክትጥርር እምበኣር ቀንጠብጠብ ኢልካ፡ ተባሂሉስ፡ መወሳወሻ ወረቐቱ ከይተማልአ ማዓጹ ናይ ገነት ስለ ዝተዓጽዉ፡ ጥራይ ዝባኑ ካብ በዓቱ ካብ ዝባረር ኣትሒዙ፡ ክሳብ ሕጂ፡ ኣብ መስርሕ ምዕባለ ውሉድ-ውሉዱ፡ ከመ ኣቢልካ ድዮም መንገዲ መጻኢ ዕድል ዘጣጥሑ ሓሳባት ዝኹስኮሱ ግዲ፡ ንትብል ሕቶ፡ ዘዕግብ ምላሽ ኣይተረኽበላን፡ ከምኣ ኢላ ኢያ ንሰብኣይ ንሰበይቲ ልዋም ትኸልእ ዘላ። ነ ኣቦኻ ርገም፡ ነ ኣቦኻ መርቕ። (ምስላ) ይኹን ደኣ እምበር፡ እዛ ዕረፍቲ ዘይብላ መስርሕ ናይ ምዕባለ እዚኣ በ'ተኣላልያ ገለገለ ሰባት ኢያ ብጠያይትን በ እባትርን ተኮሳትር እምበር ኣብ'ንዳ ዝተዓደሉ'ሲ ብቛንቋ ካብ ምብህሃል ኣይትሓልፍን ኢያ። ምናልባት እሞ ክሳብ ክንድ እዚ ዝገፍሕ ፍልልይ ኣብ መንጎ ውሉድ-ውሉዱ ንኣዳም ሰራውሩ ክዝርግሕ ዝኸኣለሉ ምኽንያት ደኣ እንታ እዩ ምስጢሩ፡ ክሳብ ምባል ዝድፈር እንተኾይኑ ግን፡ እዚ ሕቶ እዚ፡ ፈጣሪ ስለዘየዳሉ'ሲ፡ ብመንገዲ ፍጥረትን ናይ ወለ እዚጊ ውዕለትን እንተ ዘይተጠመተ ይሓይሽ። ከመይ'ሲ ደቂ ኣዳም ኣብ ሂወቶም ብተግባሮም ዝፈላለይሉ ናይ ምርጫ ዓይነት ከምዘርእዩ ዘነጽር ስጉምቲ ስለዝመስል። ምናልባት ክሳብ ክንድኡ ብምርጫ ዝፈላለ እንተኾይኑ ዕጫ ናይ ደቂ ኣዳም እምበኣርከስ፡ ምስ በዓል ዳይኖሶርስ ሪጋ ከይትሕዝ ምርጫና መንገዲ የማን የሕርያና። ዝኾነ ኾይኑ ነዚ ምርጫ እዚ ከከም ትሕዝትኡ ምምማይ ዝፍቀድ እንተኾይኑ፡ ንምፍቃዱ ክሳብ ዘድክም እልፊ ኣእላፍ ዓመታት ዝወስድ ኮይኑ እምበር ሰብ እኮ በብቑሩርብ እናተለወጠ እዩ ብህበይ ኣቢሉ ናብ እዚ ሕጂ በጺሕዎ ዘሎ! ማለት'ሲ ናይ ኩሎም እንስሳታት ሓለቓ ዝገብሮ ብልጫ በቒዑ፡ ዝበሃለሉ ናይ ተቐይሮ ጉዕዞ፡ ፍሉይ ኣድህቦ ክግብኦ እዩ። ካብ እዚ መንጽር እዚ ብምጥማት ድማ፡ ኣብ መንጎ ዉሉድ-ውሉዱ ንኣዳም ብውሕዱ ሕማቕን ንፉዕን ገግራቶም ዝሓጽሩሉ፡ ናይ ምምሕያሽ መሳልል ከምዘሎ ዝሕብር እዩ ምባል ምግናን ኣይመስለንን። ከም ውጽኢቱ ኣብ መወዳእታ ዝረአ ናይ መጻኢ ዕድል ቅሚጦ ነ ኣቦኻ ርገም ነ ኣቦኻ መርቕ ክመስል ስለ ዝኽእል ትሕዝትኡ … ምስ እቶም ንወለዶም ዝምርቑ ይጸምብረና! እሞ ሎም'ስ ክወግሓልና ግዲ እዩ? ናብ እቲ ቀንዲ መበገሲ ናይ እዚ ጽሑፍ እዚ ንምምላስ እምበኣርከስ፡ ኣብ ኤርትራ ንእዋን ዘርብሕ ሓዲሽ ሓሳብ እንታይ ኮይኑ እዩ ክሳብ ክንድ እዚ ምብኳዕ ኣብዩ? ብፍላይ ድሕሪ ውጽኢት ኲናት ናይ ባድመ ብመስርሕ ናይ ምግዳል ዝምረጽ ዘሎ፡ ኣብ ናይ ትማሊ ዓለም ምዕጥይጣይከ፡ ካብ እዚ ኹሉ ብርሰትን ስደትን፡ ዝመርር፡ እንታይ ዓይነት መዓት ክወርድ ዝጽበ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ እዩ? አረ መኣስ እዩኸ ንእብረ ዝርዕም? ከም በዓል ሕሩይን ፕረሲደንት ኢሳያስን ዝመስሉ መንጸፍቲ ሓሳባት ናይ ምግዳል ክሳብ መኣስ ኢዮም ምሕላፍ መንገዲ ዝኸልእዎ ንሓዲሽ ሓሳባት? ዝመስሉ ሕቶታት ቀሊል መልሲ ዝርከበሎም ኣይመስሉን ኢዮም። ምናልባት ካብ ናይ ትማሊ ውዕሎ ዝቕሰም ትምህርቲ እንተተረኽበ ግን፡ ከም እዚ ናይ ባድመ ዝመስል መሪር ኲናት ዘስዓቦ ለውጢ እንታይ ከም ዝመስል ካብ ዛንታታት ናይ ዓለም ሃሰስ ዝፍቀድ እንተኾይኑ፡ ብድሕሪ መሪር ኲናት'ሲ ሰባትን ሓሳባትን ጥራይ ዘይኮኑ፡ መንቀሳቐሲ ወረቐትን ዜግነትን፡ ዶባትን ኣስማት ናይ ከተማታት እውን እንተ ተቐየሩ ዘገርም የብሉን ዝብል ጸብጻብ ይርከብ እዩ። "ካልኣይ ውግእ ዓለም ምስ ተወድአ'ሲ ናይ አውሮጳ ካርታ ብዙሕ እዩ ተቐያይሩ። ንኣብነት ስተቲን ትበሃል ዝነበረት ናይ ጀርመን ከተማ ዥዘቺን ተሰምያ ናይ ፖላንድ ኮይና፡ ምስ ፖላንድ እንከላ ዊልኖ ትበሃል ዝነበረት ከተማ ቪልኑኢስ ተባሂላ ናይ ሊቱዋንያ ኮይና፡ ከምኡ እውን ናይ ጥልያን ፊዩመ ዝነበረት ናይ ዩጎዝላቭያ ኮይና ሪጀካስ ተባሂላ። (4 )" ይበሃል። እንተ እዚ ኣብ ኤርትራ፡ ምስ ውጽኢት ኲናት ናይ ባድመ ተተሓሒዙ ፈኸም ዝብል ዘሎ ናይ ታሪኽ ጉዕዞ ግን፡ ንሓዲሽ ሓሳባትን ሓደስቲ ሰባትን መንግዲ ምሕላፍ ከሊኡ፡ ንመጻኢ ዕድልና ንጎረባብትና ኣማሲሑ፡ ብጎዲብ ካራ ክሓርደና እንተዘይኮይኑ፡ ግብ ዝበለ ጸልማት እዩ ናይ ምምሕያሽ ኣንፈቱ። ብሰንኩ እኳ ደኣ ብንእስነት ኤርትራውነት ዝምረጽ ዘሎ ምትዕጽጻፍ ምስ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ፡ ምስ ዓሳ ነባርን መልኣከ ሞት ናይ ባሕርን ፊት ንፊት ክገጥም ድሕር ዘይብል ወይ ድማ ብናይ በደዊን መጥባሕትን ኣረሜናዊ ግህሰትን ዘይስክሕ ተስፋ ቑርጸት እዩ ፍሉይ ምልክቱ ኮይኑ ዘሎ። ስለ እዚ እዚ ዝመጽአ ይምጻእ ካብ ኤርትራ ጥራይ ምውጻእ ዝመስል ናይ ህዝብን ናይ ባህልን ብርሰት ንዓለም እናገረመ እንከሎ፡ ካብ መንጸፍቲ ሓሳባት ናይ ምግዳል ሕሩይ ተድላ ባይሩ ዝመስል ድሙቕ ስም - - መጽሓፍ መሊኡ ኣቕሪቡዎ ዘሎ ሓሳባት "–" ብዝብሉ፡ ናይ ታሪኽ በቐጥ ዘይሓኽኩ፡ ንቕድሚት ዝጥምቱ ምሩጻት ናይ ለውጥን ዕርቅን ቃላት ዝጥመር እዩ ካብ ተባህለ፡ ዋ! ኣንታ ሎምስ ክወግሓልና ግዲ እዩ! ዘየብል ኣይኮነን። ምኽንያቱ'ሲ ኣበ'ርኣስቲ እዛ መጽሓፍ ዘሎ ኣበጋግሳ፡ ነታ - ዝምድና ኤርትራን ኢትዮጵያን'ሲ ብመጽዓን ድያ ብእመት ትእመት ትብል መሰረታዊት ሕቶ፡ መልሲ ዝኾኑ ሓሳባት ዝጥርንፍ ትሕዝቶ ዘለዋ ኢያ ትመስል ከም ትጽቢተይ። ካብ እዚ ትጽቢት እዚ ብምንቃል እምበኣርከስ፡ ኢሳያስዶ ሕሩይ ወይ ድማ ጀብሃዶ ሻዕብያ ምባል ንእዋኑ ገዲፍካ፡ ከም እዚ ዝመስል ኣርእስቲ ዘለዎ መጽሓፍ ንንባብ እንክቐርበልና፡ ብዛዕባ ሂወትና ምሳልና ክንሕውስ እዩ ዝዕድመና። ከመይ'ሲ መኣዶም በሊዖም ካብ መኣዲ ደቆም እንከቀላውጡ መራሕትና ክሳብ መኣስ ኢዮም ሱቕ ክንብል ዝጽበዩና፡ እንድዒ። ስለዝኾነ ድማ፡ ከመ'ርእስቲ እዛ መጽሓፍ ትሕዝቶኣ ክግመት እንተኾይኑ፡ መባኣሲና ፈሊጥናዮ ኢና፡ ግዜና ሰብና ከምኡ እውን ሃብትና ኣጥፊእናሉ ደኣ እምበር ደጊም'ሲ መንገዲ ለውጥን ዕርቅን ከም እዚ ክመስል እዩ ዝግብኦ ክበሃል ዝድለ ዘሎ እዩ ዝመስል እሞ፡ እነሆ ንትጽቢት ናይ ንባበይ ብሕቶታት ከቐድሞ። ሀ) ኣብ ስደትን ኣብ መንገዲ ተስፋን ንዝርከብ ሓሳባት ንእስነት ኤርትራውነት መንገዲ መስተርሆት ዝሕብር ወይ ድማ መዓልቦ ዝኸውን ዓውዶ-ዓውዶ ዝምድምድ ሓዲሽ ሓሳብ ይህልዋዶ ይኸውን? ሁ) ብሰንኪ ፖለቲካ ናይ ባድመ ካብ ኢትዮጵያ ምስ ተሰጎጉ ኣብ ኤርትራን ኣብ ካልኦት ሃገራትን ጸኒሖም፡ እንደገና ናብ ኢትዮጵያ ብምምላስ ክጣየሱ እናፈተኑ፡ ኣብ ኮለል ዝዓርቦም ዘለዉ ዜጋታት ኣብ ኢትዮጵያ ብዛዕባ ዘጋጥሞም ዘሎ መልክዕ ኣቐባብላ ምሳሉ ዝሕውስ ሚዛን ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ፡ ይህልዋዶ ይኸውን? ሂ) ብዓቢኡ ድማ ካብ እዛ፡ ካብ ደቂ-ጎንደርን ትምህርቲ ጎንደርን ብምርሓቕ ዝዕቀን ናጽነት ኣምጺአልኩም ኢየ እሞ ኣጣቕዑለይ እናበለት ንመጻኢ ዕድል ኤርትራውነት ንጎረባብትና ኣማሲሓ፡ ኣብ ዓድን ዓውድን ኣሳፊሓ ዘላ ፍልስፍና ዝናን ባህታን ከናግፍ ዝጽዕር፡ ምስ እዋን ናይ ምትዕጽጻፍ ሜላ ትእምፍትዶ ትኸውን? ሃ) ከምኡ እውን እዚ ኲናት ብዘይ ኲናት ኣዊጁ ዝቕጽል ዘሎ ብጎዲብ ካራ ምትሕርራድ ወይ ድም ኣባእሳ ማጉላ ናይ መማህርትን መዓብይትን፡ ጸሓይ ምእንቲ ክበርቀሉ ሓዲሽ ናይ ሰላም ሓሳባት ክዘርኣሉ ዝፍትን ኣተኣላልያ መጻኢ ዕድል ትሕብር ዶኾን ትኸውን፡ ካብ ዝብል መንቀል ንባብ ምቕጻል'ሲ ዘይዘራእካዮ ክትዓጽድ ማዕጺድ ምውጥዋጥ ዘስምዕ ኣይመስለንን እሞ፡ እስኪ እንታ እዩ ክበሃል ዝድለ ዘሎ ብምባል ዝጀመርኩዎ ክቕጽል። ስንቂ ቤት ትምህርቲ ንመማህርቲ፡ ኣብ መስርሕ ምጥጣሕ መንገዲ መጻኢ ዕድል፡ ቤት ትምህርቲ ንመማህርቲ ዘስንቖ ጸጋ፡ ናይ ምትሕልላይን ተሰሓሒብካ ናይ ምዕባይን ጥበብ ኢዩ። ከም ፕረሲደንት ኢሳያስ ኣፈወርቅን ሕሩይ ተድላ ባይሩን ዝመስሉ መንጸፍቲ ሓሳባት ናይ ምግዳል ከምዝምስክርዎ ድማ፡ ብስጋን ብነብስን ወሊዶም ካብ ዘዕበዩና ብዙሓት፡ ኣብ ጎንደር ምስ ደቂ ሓው ኣቦታቶም፡ ደቀ እኮታቶም፡ ደቀ እሞታቶም፡ ደቂ ሓትኖታቶም ማለት'ሲ፡ ደቂ ስግር ሩባ መረብ፡ መማህርቲ፡ መዓብይቲ፡ መወዳድርትን መሳሕቕትን ምንባሮም እዩ። "ብ1542 ናይ ነገስታት ኢትዮጵያ ርእሲ ከተማ ዝነበረት ጎንደር፡ ሓንቲ ካብ እተን ማእከላት መምሃሪ ናይ ቤተክርስትያን ተዋህዶ ክሳብ ምዃን ስለዝበጽሐት፡ መብዛሕትኦም ኤርትራውያን ኣቕሽሽቲ ኣብ ጎንደር ተተማሂሮም ኢዮም መዓርግ ዝለብሱ ዝነበሩ።" (10 12) ከምኡ እውን "ሃይለሚካኤል ዑቕቢትን ባይሩ ዑቕቢትን ድማ ከም ስርዓት ቤተክርስትያን ተዋህዶ ብግዕዝ ኢዮም ተማሂሮም።" (10 11) ብምባል ምስ ደቂ ጎንደርን ትምህርቲ ጎንደርን ዝነበረ፡ መንፈሳውን ባህላውን ናይ ምንብባር ዓንደ-ገመል ዘድምቕ ኣብነት ካብ ናይ ስድራቤት ተመኩሮ ይውሰኸሉ። ኣቤት ዕድል! ሰላምን ምዕባለን ንዝብህጉ ውሉድ-ውሉዱ ንኣዳም ከም እዚ ዝመስል ናይ ባህልን ናይ ትምህርትን ምትእስሳር ብቐሊሉ ዘይርከብ! እዚዶ'ይኮነን ጎደና ለውጥን ዕርቅን ዝጸርግ ደቀይ። ከም በዓል ሕሩይን ፕረሲደንት ኢሳያስ ኣፈወርቅን ዝመስሉ መንጸፍቲ ሓሳባት ናይ ምግዳል ግን ብዛዕባ ከም እዚ ዝመስል ናይ ታሪኽን ናይ ባህልን ምምስሳል ምውጋዕ ከምዝወሓዶም፡ ንሳቶም እውን፡ ኣብ ካልኣይን ሳልሳይን ደረጃታት ናይ ቤት ትምህርቲ፡ ኣብ ጎንደር ጥራይ ዘይኮነ'ሲ ካብ ኣዲስ ኣበባ ክሳብ ኣለማያ … ምስ እዞም ሕጂ፡ ንመሓውር ሩባ-ኣባይ ኣግሪሮም፡ ንደቂ ፈርዖን ድብኦ ጥራይ ቀሩቡላ እምበር ሳርማኹም ኣይክትጎድልን ኢያ ኣጆኹም እናበሉ፡ ምስ ጂቡቲ ብማይን ብአለክትሪክን፡ ብባቡር ምድርን ባቡር ባሕርን ናይ ምንብባር ጥበብ ኣስፊሎም፡ ሓዲሽ ናይ ደሞግራፍን ጀኦግራፍን ምዕራፍ ዝጽሕፉ ዘለዉ ቀየስቲ ሓሳባት ናይ ስግር ሩባ መረብ፡ መማህርቲ መዓብይቲ መጻውትን መወዳድርትን ከምዝነበርና ፍለጡልና እናበሉ ኢዮም ብቓላትን ብመጻሕፍትን ብዛዕባ ናይ ትማሊ ውዕሎኦም ዝጀሃሩ። ልዕሊ ኹሉ ድማ ንዓድን ዓውድን ዘርብሕ ለውጢ ንምምጻእ ንቃለስ ኔርና ኣብ ዝብሉሉ እዋን፡ መጋድልትን ናይ ዕላማ መላፍንትን ከምዝነበሩ ዘኪሮም ንጻዕሮም እንከድንቑ፡ ብኹርዓት ፍንጭሕ ከይብሉ ዘየስግእ መኣስ ኮይኑ ኣተሓሕዛኦም። ይኹን ደኣ እምበር እዚ ተመሳሳሊ ናይ ወለዶታት ተመኩሮ ብንጽጽር እንክረአ፡ ቀደም ዘመን ብጥዑሙ! ዝነበረ ናይ ታሪኽ መልክዕ፡ ብሓፈሽኡ ጎንደር ኬድኩም እንታይ ኣምጺእኩም ብዝብል ናይ ለውጢ መዐቀኒ ዝንጸባረቕ መንፈሳዊ ቅንኣት ዝዝከር እዩ። እንተ እዞም ናይ ምግዳል ሓሳባት ዘንጸፉ መራሕትና ካብ ቤት ትምህርቶም ዝሰነቕዎ ናይ ምርጫ ዓይነት ግን፡ ካብ ደቂ-ጎንደርን ትምህርቲ ጎንደርን ንምርሓቕ ዝሃልል ፍልስፍና ዝናን ባህታን ከምዝኾነ ዕዮ ምስክሩ፡ ኣዳዕዲዖም ኢዮም ዝጽሕፉን ዝምድሩን። ኣንጻር ጭቆናን ድኽነትን ዝነበሮም መርገጺ ኣመልኪቶም፡ ዝምድና ህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ብእመት ድዩ ብመጽዓን ዝዕቀን ትብል ናይ መጻኢ ዕድል ሕቶ ንምምላስ ዘንጸፍዎ ሓሳባት፡ እንተኔሩ፡ እንታይ ዝመስል ከምዝነበረ ትዝ ዝብሎም ኣይመስሉን ኢዮም። ሕሉፍ ሓሊፍዎም እኳ ደኣ ርብዒ ዘመን ድሕሪ ናጽነት እውን "ካብ ሽሕ ኣምሓራ ሓደ ኣበራ" ብዝመስል ብላይ መስፍናዊ ናይ ትምክሕቲ ኣበሃህላ ንታሪኽ እንክጥብሩ፡ እዞም ናብ ሙሉእ ዓለም ፋሕ ብትን ዝብሉ ዘለዉ ደቂ እዋን ይዕዘቡና ኣለዉ ዝብሉ ኣይመስሉን ኢዮም። ምግናን ዘይብሉ። ጓልና ወድና፡ ዓቢና ንኡስና፡ ከም ዕንጨይትን ጥሪትን ተጠሚርና ብጃላቡ ናብ ባሕሪ እንጎሓፍ ዘለና እኮ፡ ኣብ ሃገረሰብ፡ ኣብ ህድሞናን ባይቶ ዓደ ኣቦናን ዘሎ ናይ ናብራ ድኽነት ስለ ዘሕፈረና ኣይኮነን። ምስ መስርሕ ናይ ምግዳል ዘሎ ናይ ሓሳባት ድኽነት ናይ ምንባር ምርጫ ምስ ከልኣናዶ'ይኮነን። ንሱ ከም ዝወሓደና ድማ ኣብ ስደትና፡ ጽውጽዋይ ኣበራን ኣምሓራን፡ ለውጥን ዕርቅን ክሕብር ዝህንጦ ምስ ዝመስል ኣርእስቲ ዘለዎ መጽሓፍ ንንባብ ዝቐርበልና፡ እንታይ ክደግመና እዩ? በደዊን ንውድና ንጓልና ተጋሲሶም እንክጠባብሑና ፈውሲ ቓንዛ ክኾነና ድዩ ዝድለ ዘሎ ወይስ እሉኹ ንምልንቃጥ እዩ? ሱቕ ጥዑም! እዞም መንጸፍቲ ሓሳባት ናይ ምግዳል እምበኣርከስ መኣስ ኢዮም ምስ ሰቦምን ምስ ባህሎምን ዝሕወሱ፡ እንድዒ። ህሉው ኩነታትና ከም ዝምስክሮ፡ ካብ ፈለማ፡ ምግዳል እንከስፍሉ፡ ንሳቶም ኣብ ዙፋን ምእንቲ ክስቀሉ፡ መበቆላዊ ባህልን፡ ናይ ሓባር ረብሓን፡ ከም መሰረት ብዘየንጽፍ ናይ ቂምታ ፖለቲካ ዝተደናገረ፡ ናይ ሕብረተሰብ ዓይነት ክስንዑ ከምዝተመጣጠሩ ጸዓዱን ጸለምትን ናይ ታሪኽ ጸሓፍቲ ኢዮም ብኣንክሮ ዘዘኻኽሩ። እቲ ዝገርም ነዛ ሕልሚ እዚኣ ምእንቲ ከተግብሩ'ሲ፡ ካብ ግዝኣት ንጉስ ዕዳጋ ዝሕብኡ መሲሉዎም ንመንፈሳውን ዓለማውን ትምህርቲ ተሓሲሞም፡ ካብ ዓድን ዓውድን ርሒቖም ኢዮም፡ ማፍጦም፡ ማፍጢ ዝናን ባህታን ኩዒቶም። ደሓን ኣይትእቶ! እዛ ናይ በረኻ ማፍጢ እዚኣ፡ ሓንቲ ልቢ ሓደ ህዝቢ ምእንቲ ክትምልምል ኣሽሓት ልብታት ቁልው ቁልው ኣቢላ ኢያ ንእልፊ ኣእላፋት ኣተዓሻሽያ። ዝገደፈት ዘይብላ። ኣማስይኡ ግን፡ ናብ ግዝኣት ንጉስ ዕዳጋ ምምብርካኽ ኣማራጺ ከምዘይብሉ ምስተገንዘቡ፡ ካብ ጌግኦም ከይተኣረሙ ከደናግሩ፡ ውጥም ቅልቅል እኳ እንተበሉ፡ ምስ ቤተሰቦምን ምስ ባህሊ እንዳ መዓለ ኣቦኦምን ምሕዋስ ኣጊሙዎም፡ እነሆ ብኾቦሮን ዓዋተ ብዝተኮሳ ጥይትን ክሓስቡ፡ ካብ ስግኣትን ድኽነትን ከይተገላገሉ፡ ንዓድን ዓውድን ተነጺፎም በብሓደ ይሓልፉ። ብዘይ ምግናን እምበኣርከስ መንጸፍቲ ሓሳባት ናይ ምግዳል ክሳብ ሕጂ ካብ እዋን ኣይከሰቡን። ዝገደደ ድማ እዛ ንእዋን ሕምብዚዝ ኣቢላ ፋሕ ብትን ተብለና ዘላ ናይ ሓሳባት ድኽነት እናረኣዩ፡ ንድሕሪት ተተመሊሶም ኣሕ ክብሉን፡ ኢሳያስ ዝበሃል ውልቀ- መላኺ እዩ ጉድ ጌሩና ክውስኹሉን እንተዘይኮይኑ፡ ምስ ሰቦምን ምስ ባህሎምን ዘባተኾም ጠንቂ ዝስቆሮም ኣይመስሉን ኢዮም። ግደ ሓቂ'ሲ ምስ እቲ ካብ እዋን ናይ ቤት ትምህርቶም ኣትሒዙ፡ ዝሃለለ ፍልስፍና ዝናን ባህታን፡ ዘሎ ናይ ባህሊ ንዕቀት እዩ መንቁ። ነዚ ፍልስፍና እዚ መሰረት ብምግባር፡ ካብ ምጅማር ክሳብ ምፍጻም፡ ብግብርን ብሓሳባትን ወሳኒ ግደ ዝተጻወቱ መንጸፍቲ ሓሳባት ናይ ምግዳል፡ ትምህርቶም ከይወድኡ፡ ዕዮ ምስክሮም ባዕላቶም ዝፈረሙ ተመሃሮ እዮም። እዚኣቶም፡ ብሕልና ደቂ ኣሉላ ብኣፎም ደቀ ኣስመራ ኣብ ቤት ትምህርቲ ጭራ፡ ከም ዕዋላ ካብ እንዳ ሲነማ ምስ ተለቅሑ ኣሎራ ዓባዮም ቆጸሩዋ ንሲኞራ። ሻቡ፡ ፍሉያት ኢና ምስ ሓበሻ ከይትሕውሱና ወሰኹሉ እሞ፡ ምእንቲ ክጥዕሞም ናብ ሸዋ ዝገዓዘት ናየ'ኽሱም ዝና ከም መሽረፈት ተቖጺራ ፈረሶም ተወጥሑ ኣንጻር ኣምሓራ ክሳብ ዝባራዕ እሳተ ጎመራ። ከምስስሉ ሓዳስ ባንዴራ ምስ ተሰከሙ ከም መውጻእቲ ሓራ ዓድን ዓውድን ስለ ዝተደናገራ፡ ባህላ ተቐይራ ተባህለት እሞ ሓዳስ ኤርትራ እዩ እዋን ተደናጊራ ይሓስየና ሎ ኣደራዕ ምስ መከራ። ደቀ ኣስመራ፡ ጀነራል የማነ ኪዳነ (ጃማይካ) ኣብ ቀረባ እዋን ከምዝበሎ፡/ • ? • 3782 ንሱን ፕረሲደንት ኢሳያስን፡ ወተሃደር ራእሲ ኣሉላ ኮይኑ መረብ ዝተሳገረ ናይ ትውልዲ ሓረግ ዝጠምሮም ደቀ ኣስመራ ምዃኖም ኣነጺሩ'ሲ፡ ናይ ስጋ ዝምድና ዘለዎም መተዓብይቲ ምዃኖም ይምልኣሉ። ጃማይካ ብፍላይ ናይ ምግዳል መንፈስ ከመይ ኢሉ ከምዝሰረጾ እንክዝክር፡ ኣግፊሑ ክዓምም ዝሓልም ኣህጉራዊ ዝምባለ ከምዝነበሮ ይዝክር እዩ። ናይ ልቡ ክፍጽም ምስ ነቐለ ድማ፡ ካብ ጃማይካ ብቦስቶን ኣመሪካ'ቢሉ፡ ናብ ሜዳ ኤርትራ ዓለበ። ኣብኡ ምስ በዓል ኢሳያስ ሕድር-ውዕል ምስበለ ግን፡ ምስ ኢሳያስ እንተጸሚዱ፡ ኮኾቡ ከም እታ ዝብህጋ ከምዘይትደምቕ ተረዲእዎ ግዲ ኮይኑ፡ መረብ ተሳጊሩ ተወሳኺ ቃልሲ ከሳውር ነዊሕ ኣይወሰድሉን። ኣብ መወዳእታ ድማ ኣብ በረኻ ኣይተረፈን፡ ካብ እቶም ላዕለዎት ሰበስልጣን ናይ መንግስቲ ኢትዮጵያ ንምዃን በቒዑ፡ ናይ ታሪኽ ምስክርነቱ ከካፍል ጀሚሩ ሎ። ዝቕጽል ይግበሮ። ስለ እዚ፡ ኢሳያስ ኣብ ኤርትራ ጃማይካ ድማ ስግር ሩባ ነናቶም ስልጣን ዘጣጥሑሉ ጉዕዞ፡ ህድእ ኢልካ እንከተስተንትኖ፡ እቲ መስርሕ ክሳብ ክንደይ ብህርፋን ዝናን ባህታን ዝሳዕረረ ፍልስፍና ተዓብሊሉ ከምዝተሳወረ ዝሕብር እዩ ዝመስል። ጌጋ'ኽለኣለይ! ሕሩይ እውን ኣብ እዋን ትምህርቲ ናይ ክረምቲ ዕረፍቱ ኣብ ዓዲ የሕልፎ ኔረ ስለዝበለ፡ ንርእሱ ከም ሃገረሰብ ጸብጺቡ እዩ'መስለኒ፡ ኣብ ገጽ 241 ናይ እዛ መጽሓፉ፡ ናይ ኤርትራ ታሪኽን ባህልን ካብ ሱሩ ቦርቊቖም ንምጥፍኡ ዝተበገሱ ሰባት፡ ዝሓሰብዎ ምእንቲ ክሰልጦም፡ ነቶም ሕጊ ዝምእዘዙ ደቀ እባት፡ ድሑራት ኢዮም ንምባል'ሲ ሃገረሰብ ብዝብል ቅጽል የቆናጽብዎም ከም ዝነበሩ ዘኪሩ፡ ነቶም ከተመኛታት፡ መበቆሎም ዘይፍለጥ ደቀ ኣስመራ ብምባል ካብ ነብሱን ካብ ቃልሱን ኣርሒቑ ሃፍ ከብሎም ይፍትን። ጽንሕ ኢሉ ኣብ ገጽ 243 ድማ " •" ይብል። እዝግዮ! ናይ ኤርትራ ሰብኣዊ ዓቕሚስ ናይ ዓድታት እሱር እዩ ዝነበረ ይበሃል። መግዛእቲ ጥልያን እዩ ፋብሪካታት ከፊቱ ካብ ሰንሰለት ማእሰርቲ ናይ ዓድታት ገላጊሉዎ ይበሃል። ብዛዕባ እዛ ገዲፍናያ ዝመጻእና ኤርትራዶ'ይኮነን ዝዝረብ ዘሎ? ኣቤት ጉድ! ቅድሚ ኹሉ ካብ ህዝቢ ኤርትራ ክንደይ ካብ ሚእቲ እዩ ኣብ ከተማታት ዝቕመጥ ዝነበረ? እዚ ኣብ ከተማታት ዝቕመጥ ክፋል ህዝቢ ኤርትራ፡ ብንጽጽር ምስ ብዝሒ ህዝቢ ኤርትራ እንክረአ ኣዝዩ ውሑድ ኢዩ። ስለዝኾነ ድማ ጥልያን ፋብሪካታት ስለዝሃነጸ ኣብ ናብራ ናይ ከተመኛታት ዝሰረጸ ለውጢ እንተኔሩ እውን ከም መለክዒ ለውጢ ኣብ ውሽጢ ህዝቢ ኤርትራ ከስምዕ ኣይክእልን እዩ። ደሓር ከኣ እቶም ከተመኛታት ( • 241) መበቆሎም ዘይፍለጥ፡ ንባህልን ታሪኽን ናይ ህዝቢ ኤርትራ ክቕይሩ ድቃስ ዝሰኣኑ ናይ ጥፍኣት ልኡኻት እንተኔሮም፡ ( • 241) እቶም ኣብ ናይ ጥልያን ፋብሪካታት ዝሰርሑ ዝነበሩ ሰባት ንሳቶምዶ ኣይኮኑን። እስኪ ወላ ንጣዕመ ልሳን፡ ሳላ ፋብሪካታት ናይ ጥልያን ናይ እዚኣቶም ሂወት ተቐይሩ እዩ ንበል። ይኹን ደኣ እምበር እዚ ለውጢ እዚ ከም መለክዒ ለውጢ ኣብ ሃገራዊ/ኤርትራዊ ሰብኣዊ ዓቕሚ ክኸውን ኣይበቅዕን እዩ። ካብ እዚ መምዘኒ እዚ እንተተነቒሉ፡ ሕሩይ ኣነ እኮ ከም በዓል ጃማይካን ኢሳያስን ወተሃደር ናይ ኣሉላ ኮይኑ ሩባ ዝሰገረ ናይ ትውልዲ ሓረግ ኣይጠምረንን እዩ ክብል ይኽእል ይኸውን እዩ። ከም ትሕዝቶ መጽሓፉ ግን፡ ኣተሓሳስብኡ ልክዕ ከም በዓል ኢሳያስን ጃማይካን ህዝቢ ኤርትራ ማለት ህዝቢ ኣስመራ እዩ ዝመስሎ፡ ውደ ኣስመራ እዩ። ነዚኣቶም ናይ ኤርትራ ምዕባለ ማለት ኣብ ከተማታት ብዝነበረ ናይ ጥልያን ፋብሪካታት ዝልካዕ እዩ ዝመስሎም። ስለ እዚ ሕሩይ ኢሳይስ ከምኡ እውን ጃማይካ ብዛዕባ ኣብ ሃገረሰብ ወይ ድማ ኣብ ዓድታት ናይ ኤርትራ ዝነበረ ህዝብን ናብርኡን ክፈልጡ ዝደልዩ እውን ኣይመስሉን ኢዮም። ብዘይምግናን ዝናን ባህታን እዩ ሕልሞም። ዝኾነ ኮይኑ ብዛዕባ ፖለቲካ ናይ እዞም ደቀ ኣስመራ ኣመልኪቱ ማርቲን ፕላት ትዕዝብቱ እንክሕውሰሉ፡ "ሻዕብያ ንወያነ ኣጽዋርን ወተሃደራዊ ታዕሊምን ጥራይ ዘይኮነ፡ የማነ ኪዳነን (ጃማይካ) መሓሪ ሃይለን (ናይ ሜዳ ስሙ ሙሴ) ዝበሃሉ ክልተ ዓበይቲ ኣባላታ እውን ከም መራሕቲ ሂባታ ኢያ"፡ ይብል። (5 16) ነዚ ሓሳባት ምጥርናፉ ምእንቲ ክጥዕም ንመሓሪ ሃይለ እውን ልክዕ ከም ጃማይካን ኢሳያስን እቲ ወተሃደር ናይ ራእሲ ኣሉላ ኮይኑ ሩባ ዝሰገረ፡ ናይ ትውልዲ ሓረግ ይጥርንፎ ኢዩ። ካልእ ንምባል ዘይኮነ'ሲ፡ መንጸፍቲ ሓሳባት ናይ ምግዳል፡ ክሳብ ክንደይ ኣብ ዓድን ዓውድን ናይ ኤርትራ ካብ ዝነበረ ባህልን ልምድን ዝረሓቑ፡ ደቀ ኣስመራ ኢና በሃልቲ ከም ዝነበሩ ንምዝኽኻር ኢየ ኣልዒለዮም። ምናልባት ምስኡ ኣልግብ ኣቢለ ድማ እዚ ብስም ባድመ ናይ መን ኢያ ዝተኣጉደ ሓዊ፡ ውሽጣዊ ትሕዝትኡ፡ ካብ እዋን ምግዳል ኣትሒዙ ኣብ መንጎ መዓብይትን መማህርትን ፈኸም ክብል ዝጸንሐ ናይ ዝና ዕማም እዩ። ስለ እዚ ድማ ኢዩ መን እዩ ጎብለል ናይ እዚ ንምፍላይ ዝግበር ኲናት እዩ ዝተባህለሉ። ብዘይምግናን ግን እዞም ደቀ ኣስመራ እዚኣቶም ደቂ ኣሉላ እኳ እንተኾነ መበቆሎም፡ ካብ እንዳ መዓለ ኣቦኦም ካብ ኣምሓራ ምእንቲ ክርሕቁ'ሲ ምስ ፈረንጅን ኣዕራብን ኢዮም ዝተላፈኑ። ዝሓሰብዎ ምእንቲ ክፍጽሙ ድማ ሃጸይ ምንሊክ እኮ ናይ ኣኽሱም ዘውዲ መንጢሎም ኢዮም ናብ ሸዋ ወሲዶማ ክብል ኣንጻር ኣምሓራ ሱር ዝሰደደ ናይ ቂምታ ፖለቲካ፡ ናብ ናይ ስልጣኖም መጣጥሒ ኣውዒሎሞ። ሕር-ሕራይ ጌሮም ድማ ጸላእን ኣምሓራን ዘመሳስል መጣጥሒ ስልጣን ናብ ዓድን ዓውድን ናይ ኤርትራውነት ኣስሪጾሞ። ከም ርኢቶይ፡ እዛ ንመስርሕ ለውጥን ዕርቅን ፍሕት ምባል ከሊኣቶ ዘላ ናይ ሓሳባት ሰልሚ፡ ናይ እዚ ኹሉ ሓጢኣት ተሰካሚ ፕረሲደንት ኢሳያስ ጥራይ ኢዩ። ሕሩይ እኳ ኣብ ገጽ 211 ናይ መጽሓፉ ( • ) ይብል። እንዳ ህዝባዊ ግማብር'ሲ " ኔሩዎ እንተኾይኑ ህሉው ኩነታቱ ዝምስክረሉ ኣይመስለንን። እዚ ኣበሃህላ እዚ ሕማም ደሓር ናይ ምግዳል እዩ ተባሂሉ ምሕላፉ ይሓይሽ። ብዘይምግናን ግን ነዛ ሸፍጥ እዚኣ ዝፈጠርዋን ዝደጋግምዋን እቶም ኣብ ወርቃዊ-እዋኑ ኢሳያስ ኣይሓምም ኣይመውት፡ ኣብ ስራሕ ኣይጋገ ኣይደክም፡ ኣይስስዕ ኣይሰርቕ፡ ኣይኮነን መተካእታ ምኽትል እኳ ዘይሕሰበሉ መራሒ እዩ ዝብሉ ዝነበሩ መሳለጥቲ መደባቱ ነበር እዮም። ንሳቶም ኢዮም ብጣቕዒቶም መዋርዶ ናብ ዘይተቐረበሉ ጸድፊ ሰቒሎም ሓንጊሮሞ ካብ በረኻ ናብ ዓዲ ዝኣተዉ። ዳርጋ ኩላቶም ድማ ክሳብ ውጽኢት ፖለቲካ ናይ ባድመ ተረባሕቲ ወይ ድማ መኻፍልቲ መኣዱ ዝነበሩ እዮም። ሕጂ እውን እዛ ናብ መስርሕ ለውጥን ዕርቅን ኣስሪጾማ ዘለዉ ፍልይቲ ኣበሃህላኦም፡ ነቲ ጻዕሪ ክሳብ ክንደይ ትሓላልኾ ከም ዘላ ጠፊእዎም ኣይኮነን። ከም ኣመሎም ግን ብጌግኦም ምእንቲ ከይኣምኑን ካብ ተሓታትነት ምእንቲ ክሕብኡን ዝፈጠርዋ ሸፈጥ ኮይና፡ ክሳብ መዓልታ ነተ'ሓሳስባና ቀይዳ ሕምብዚዝ ከተብለና ክትቅጽል ኢያ። መስተርሆት! ብዘይምግናን እምበኣርከስ፡ ንሰብ ጽቡቕ ፍቓድ መንገዲ መስትርሆት እትእምት ኣፋፍኖት፡ ኣብ እታ ኢትዮጵያ ዝበሃል ጸላኢ ኣለና ትብል እምንቶ፡ ናይ ኣተሓሳስባ ለውጢ ምስ ዝሰፍነላ፡ እትኽፈት ናይ ባህሊ ማዕጾ ኢያ ዘላ። ንምድጋሙ ዝኣክል እታ ነዚ ኹሉ ዕንክይክይ ዘብለና ዘሎ ኳዂቶ ዝዘርኣቶ ሕቶ፡ ዝምድና ኤርትራን ኢትዮጵያን'ሲ ብመጽዓን ድዩ ብእመት ዝእመት ትብል ናይ መሰል ሕቶ ኢያ ኔራ። በቶም ትምህርቶም ከይወድኡ ዕዮ ምስክሮም ባዕሎም ዝፈረሙ ተመሃሮ ተጨውያ እምበር። መዋእልና ከም ዝምስክሮ ድማ፡ መስርሕ ናይ ምግዳል ንኢትዮጵያ ከም ጸላኢ ኣእሚኑ፡ ልቢ ናይ ብዙሓት ብማፍጡ ኣሕሪሩ፡ ብምርጭኡ ን30 ዓመታት ካብ ባህሊ እንዳ መዓለ'ብኡ ሓኪሉ እዩ ዘይምሱል መሲሉ። ከም ውጽኢቱ ድማ ሓንካስ በዓል ምርኩስ እኳ ዘይተረፈ። ዝኸኣለ ዘበለ ይስደድ እዩ ዘሎ። እቲ ዝበዝሕ ከኣ፡ ናብ እቲ ይብጽሓኒ እዩ ዝብሎ ህዝቢ ናብ ኢትዮጵያ እዩ ዝውሕዝ ዘሎ። ከም ርኢቶይ ኣብ እዛ ኩርናዕ እዚኣ ኢያ ንለውጥን ዕርቅን እተድምዕ ምትዕጽጻፍ ተሓቢኣ ዘላ። እዚኣ ኢያ መጽሓፍ ውዕል ናይ ኣልጀሪስ ዘይግንጸለላ እንተወሰኽኩላ እውን ብዙሕ ዘጋነንኩ ኣይመስለንን። ብኻልእ ኣበሃህላ እዚ ኣብ ኢትዮጵያ ዝዓልብ ዘሎ ህዝቢ ኤርትራ፡ ናብ ዓዱ ዝምለሰሉ ዕድል ክሳብ ዝበርቀሉ፡ ኣብ ኢትዮጵያ ልቡ ዝረግኣሉ ናይ ስራሕን ናይ ምንባርን ባይታ እንተተነጺፉሉ፡ ቤተ መንግስቲ እንዳ ዝናን ባህታን ብዘይ ውግእ ወይ ክፈርስ እዩ ወይ ድማ ንሓዲሽ ሓሳባት ክርዕም እዩ፡ እንተበልኩ ካብ ሓቂ ዝረሓቕኩ ኣይመስለንን። ኣይተረኽበትን ደኣ እምበር፡ እንተትርከብ ኔራስ፡ እዛ ጻዕሪ እዚእ እንተ በዝሐ ኣቕሽሽትን ዓበይቲ ዓድን ኢያ ተድክም እምበር፡ ሰበስልጣን እንዳ ኢሳያስን እንዳ ጃማይካን ካብ ስራሕ ኣይተብኩርን ኢያ። ነዛ ቀላል ኣገባብ እዚኣ ኣልዒሎም ጋሸ! ዘበርጋ ኣብ ቀረባ እዋን ከም ዝጸሓፍዎ "ስደተኞች ዒላማ በማድረግ ከኣገር ቤት ዘመዶቻቸው ጋር ግንኙነቶችን በመፍጠር የዲፕሎማሲውን ምሕዳር ለመጠቀም የሚረዱ ተግባራት ሲከናወኑ ኣልታዩም። የሁለቱን ኣገራት ምሁራን በተለይም ከውጭ የሚገኙትን መሰረት በማድረግ በሁለቱም ኣገራት የወደፊት ግንኙነት ኣስመልክቶ ምን ማድረግ እንድሚበጅ የሚያመልክቱ እንቅስቃሴዎች በስፋት ሲካሄዱ ኣልታዩም።" (9፡ 7) ይብሉ። ሓቆም ኢዮም ዘበርጋ፡ ካብ ጽልእን ሕነ ምፍዳይን እንተ ዘይተነቒሉ፡ ለውጥን ዕርቅን ኣብ ህዝብን ኣብ ባህልን እዩ ዘሎ። ጥይትን ወተሃደርን ሰላም ከምዘየምጽእ እኮ ብተግባር ተመስኪሩ እዩ። ስለ ዝኾነ ድማ ዝሓለፈስ ሓሊፉ ሎ፡ ደሃይ ባህልን ህዝብንከ ከመይ ኣሎ ንምባል እንተ ተሰማሚዕና ናብ እቲ ቐንዲ ትሕዝቶ ናይ እዛ ሓዳስ መጽሓፍ ክንምለስ ኢና። ዝኣኽለን ጥሒነን'ሲ በዓለማርያም ይብላ! (ምስላ) ጸሓፋይ ሕሩይ ተድላ፡ ኣብ እዛ ሓዳስ መጽሓፉ ከም ዘዘንትዎ፡ "ክረምቲ ትምህርቲ ምስ ተዓጽወ፡ ስድራና ካብ ከተማ ንዓዲ ይሰዱና ኔሮም። ስለ እዚ እቲ ከምኡ ዝበለ ኣጋጣሚ ደቀ እኮ እሞ ደቂ ሓውቦታት ከምኡ እውን ካልኦት ኣባላት ቤተሰብ ኣብ ገረሚ ንራኸበሉ ጥዑም እዋን እዩ ዝነበረ። ብፍላይ ንኣይ ከም ቦኽሪ ዓይኖም መጠን ምስ ዓበይቲ ኮፍ ንኽብል ሓለፋ ይወሃበኒ ስለዝነበረ ድማ ብንእስነተይ ናይ ሓላፍነት መንፈስ ንኽሓድረኒ ሓጊዙኒ እዩ። ብተወሳኺ እዚ ኣብ ገረሚ ነሕልፎ ዝነበርና ናይ ክረምቲ ዕረፍቲ፡ ብዛዕባ ቅርጺ ምንብባር ናይ ሃገረሰብ ኣብሪሁለይ ኢዩ። እዚ ተሞኩሮ እዚ ሰውራዊ መልክዐይ ቀሪጹ፡ ስትራተጂ ዓዲ ኣብ ትሕቲ ዝብል ኣርእስቲ ዘዋደድኩዎ፡ ራእይ መጻኢ ዕድል ኤርትራውነት ንኸርቅቕ ኣኽኢሉኒ ኢዩ።" (ገጽ 25-26) ይብል። ሓቁ እዩ ሕሩይ። መንጸፍቲ ሓሳባት ናይ ምግዳል፡ ባህሊ እንዳ መዓለ'ብኡ ዝሕሰም፡ ኣማራጺ ናይ ሕብረተሰብ ዓይነት ክስንዑ፡ ከም ዝሃለሉ ክትምስክር ንእዋን ዘይተፈቕደላ ኮይኑ እምበር፡ ንሱን መማህርቱን ተመሃሮ እንከለዉ ዝነበረ ናይ እዋን ኩነታት፡ ምስ እዚ ውጽኢት ናይ ሓሳቦም ኮይኑ ዝህወጽ ዘሎ መዋእልና ብንጽጽር እንክረአ፡ በቲ ዝብህግዎ ቋንቋ ምዝካሩ ዝፍቀድ እንተኾይኑ፡ ላ'ዶልቸ ላ'ቪታ እዩ ዝነበረ። ስለዝኾነ ድማ፡ ቤት ትምህርቲ ንዕረፍቲ ምስ ተዓጽወ ናብ ዓዲ ብምኻድ፡ ሻኲን ቡሻን … ምጽዋት፡ ሰዊት ምብላዕን ጸባ ምስታይን፡ ከምኡ እውን ዛግራን ሰሰሓን ምህዳን … ልሙድን ጥዑምን እዩ ዝነበረ። እንተ ብዓስከር እንተ ብኳደረ ጎምበለ ረኺበ ኢልካ ምግፋፍ ዘይነበረ። ልዕሊ ኹሉ ድማ ኣቦታትን ኣቦሓጎታትን ብጉዳይ ዓዶምን መጻኢ ዕድል ናይ ውሉዶምን ክመያየጡ እንከለዉ ኣብ ጥቓኦም ኮፍ ኢልካ ብምስማዕ ዝቕሰም ትምህርቲ ክንደይ ክቡርን ሃናጽን እዩ ኔሩ። ሱቕ ጥዑም! ዝኣኽለን ጥሒነን'ሲ በኣለ ማርያም ይብላ ከምዝብሉ መሰልቲ እምበኣርከስ፡ እዚ ከም እዚ ዝበለ ናይ ወለዲ ርስቲ፡ ኣብ ዓዲ፡ ንህዝቢ ሓቚፉ ዘነባብር ዝነበረ መንፈሳዊ ሞራላዊ ከምኡ እውን አኮኖምያዊ ሕግን ወግዕን ( & ) መን ድዩ ደምሲስዎ? እቶም ብማያት ሩባ መረብ ዶብ ጠሪሮም መፋጥርትን መናብርትን በታቲኖም ተባሂሎም ዝምረሩ ፈረንጅን ናይ ሸዋ ነገስታትን ዘይኮኑ። ምናልባት እውን እቶም ድሕሪ 30 ዓመታት ናይ ምግዳል ኢዮም ተሳዒሮም ዝበሃለሎም ዘውድን ደርግን ከምዘይኮኑ ዘጠራጥር መኣስ ኮይኑ። ወይስ እዚኣ እውንዶ ፕረሲደንት ኢሳያስ ምስ ናይ ባድመ ባርዕ ሓሙኹሽቲ ጌሩዋ እዩ፡ ዝመስል ሕማም ደሓር ናይ ምግዳል ከንጸላልዋ እዩ ትጽቢት ክግበረላ ዝድለ ዘሎ? ብዘይ ምግናን ካብ እቶም ገዛእትን ባዕዳውያንን ተባሂሎም ኣብ መስርሕ ምድቋስ ኤርትራውነት ዝምረሩ፡ ብዝኸፍአን ብዝመረረን ኣገባብ፡ ንባህሊ ዓደ ኣቦ ካብ ሱሩ ካብ መሰረቱ ቦርቊቑ ክጉሕፎ ዝጸዓረ፡ ጀብሃን ሻዕብያን ኣንዳበለ ዘታለለ ፍልስፍና ዝናን ባህታን እዩ። ዝሓለፈ ከይኣክል ድማ መስርሕ ናይ ምግዳል ካብ በረኻ ናብ ዓዲ ካብ ዝኣቱ ርብዒ ዘመን እኳ እንተተፈቕደ፡ ናብ ልቡ ተመሊሱ፡ ብባይቶን ሕጊ'ንዳ እባን ዝእለ ናይ ምንብባር ጥበብ ከመይ ድዩ ዝመስል ዝነበረ ብምባል ነብሱ ክፈቅድ ከምዘይጀመረ፡ ምስክር እዩ ኣብ ሳዋ ዝተማህረ። ብሓጺሩ ብባይቶ ዓዲ ዝምእከል ዝነበረ ወርቃዊ ወግዕን ባህልን ናይ እንዳ እባ እንታይ ዝመስል ከምዝነበረ ምምልካት ዝፍቀድ እንተኾይኑ፡ "ኣብ ሓማሴን ስርዓት ሃብስሉስ ገብረክርስቶስ፡ ኣብ ሰራየ ሕጊ ኣድከመ ምልጋ፡ ኣብ ኣከለ ጉዛይ ድማ ምዔን መሓዛን ኣድግና-ገለባ ዝበሃሉ ስርዕታት ናይ እንዳ እባ፡ ኣብ እዘን ቦታት እዚኣተን ንዝነብሩ ህዝብታት ናይ ኤርትራ ምስ ህዝብታት ናይ ኢትዮጵያ ዘተኣሳስሮም ናይ መንነት ሰንሰለት ብንጹር ይሕብሩ እያቶም።" (8፡ 76) ዝብል ምስክርነት ኣሎ። ስለ እዚ ከም እዚ ዝመስል ታሪኻዊ መሰረት ዘለወን ዓድታት ናይ ኤርትራ፡ ምስ እቲ ካብ ትምህርቲ ጎንደርን ደቂ ጎንደርን ምርሓቕ ከም መንቀሊ ሓሳባት ናይ ናጽነት ኣንጺፉ፡ ኣማራጺ ናይ ሕብረተሰብ ዓይነት ክስንዕ ዝሃለለ ፍልስፍና ዝናን ባህታን፡ ክቃዶ ኣይክእልን እዩ ኣተኣላልያ መጻኢ ዕድለን። ብዘይ ምግናን እምበርኣርከስ ኣብ ዓድታት ናይ ኤርትራ ሰፊኑ ዝነበረ ናይ ምንብባር ጥበብ ነዊሕ ኣገልጊሉ እዩ። እቶም በብእዋኖም ምእንቲ ቀይሕ ባሕሪ ናብ እቲ ከባቢ ዝተቐላቐሉ ባዕዳውያን እውን ትሕዝትኡ ርእዮም ኣይተጻብእዎን። ብንጽጽር እንክረአ ግን ትሕዝትኡ ርእዩ ለይትን ቀትርን ክድምስሶ ዝተሃላለኸ ሓይሊ፡ መስርሕ ናይ ምግዳል እዩ። እዚ ህልኽ እዚ ምስ ምሉእ ዕድመ ናይ እቲ መስርሕ ዝመሓዘ ዕድመ ኣለዎ። ጀብሃን ሻዕብያን እውን ኣይፈልን እዩ። ከም ውጽኢቱ ዓውድኻ ከም ዘርእኻ ስለዝኾነ ፍርዲ ንጉስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ፡ እነሆ ናይ ባይቶ ጥበብ ጥራይ ዘይኮነ'ሲ፡ እቲ ኣብ ምንጻፍ መሰረት መጻኢ ዕድል ናይ ሕብረተሰብ እምኒ ኩርናዕ እዩ ዝበሃለሉ ስድራቤት እውን ዝተረፎ የብሉን፡ እናሓደረ ክፍንጣሕ እዩ ዝቕጽል ዘሎ። ምናልባት እዚ ኩነታት እዚ ኣብ ባይታ እንከሎ፡ ከም እዚ መጽሓፍ ሕሩይ ዝሕብሮ፡ ናብ ዓዲ ብምኻድ ባይቶ ውረዱ ንምባል ዝፍተን እንተኾይኑ ግን፡ ዓሚ ዝሞተ ምራኽ ፈኑ ዝብል ምስላ ዘዘኻኽር ድፍረት እዩ ዝመስል። ሓቂ ምዝራብ ከም ድፍረት እንተዘይተቖጺሩ እሞ፡ ናይ ዓዲ መልክዕ ንምግማት ጸብጻብ ክግበር ዝፍቀድ እንተኾይኑ ከኣ፡ ሀ) ከም እቲ ናይ ቀደም ከም እቲ ልሙድ ዝነበረ ባህሊ፡ ኣቦን ኣደን ተደጋጊፎም ዘዕብይዎም ዉሉድ ክንደይ ካብ ሚእቲ ምተገመቱ? ሁ) ዘኽቲሞም፡ ብዘይ ኣቦን ኣደን ዝዓብዩ ውሉድ ክንደይ ካብ ሚእቲ ምተገመቱ? ሂ) ኣደታቶም ወይ ድማ ኣቦታቶም ጥራይ ዘዕብይዎም ውሉድ ክንደይ ካብ ሚእቲ ምተገመቱ? ሃ) ንዓቕመ ኣዳም በጺሖም፡ ተመርዕዮም ሰሪሖም ዝኣትዉ ዘለዉ ሰብኣይን ሰበይትን ክንደይ ካብ ሚእቲ ምተገመቱ? ሄ) ከይወለዱ ዝኣርጉ ኣወዳትን ኣዋልድን ክንደይ ካብ ሚእቲ ምተገመቱ? ሆ) ምናልባት ኣብ እዛ ተበጺሓ ዘላ እዋን ሰላም እንተዝኸውን ኔሩኸ፡ ቁጽሪ ናይ ኣወዳትን ኣዋልድን ምተመጣጠነዶ? ብሓፈሽኡ ኣብ እዛ እዋን እዚኣ ዝረአ ገምጋም፡ መብዛሕትአን ዓድታት ናይ ኤርትራ ኣዝዩ ብዘስደምም ፍጥነት ይቕህማ ከምዘለዋ ዳርጋ ኩሉ ሰብ ዝሰማምዓሉ ገምጋም እዩ። ካልእስ ይትረፍ፡ ሬሳ ዘልዕል ወይ ድማ መቓብር ዝኹዕት ዓቕሚ ዘለዎ ሰብኣይ ውሒዱስ እዚ ብሰብኡት ጥራይ ዝዕመም ዝነበረ ናይ ኣገልግሎት ዓይነት ኣንስቲ ኢደን ክሕውሳሉ ይግደዳ ከምዘለዋ ይንገር እዩ። አረ ኣብ ገለ ገለ ዓድታት'ሲ ካብ ከተማ ዝመጽኡ ቀባሮ ጽባሕ ንዝመውት ሬሳ ዝኸውን መቓብር ኲዒቶም ንኸተማ ዝምለሱሉ ኩነታት ከም ዘሎ እውን ይንገር እዩ። ብሓጺሩ'ሲ መስርሕ ናይ ምግዳል ባህላዊ ርስቶም ንዓድታት ናይ ምዕቃብ መደብ ኣይነበሮን። በ'ንጻሩ እኳ ደኣ፡ ትዕዝብቲ ማርቲን ፕላት ከምዘነጽሮ "ምስ ሱዳን ዝዳወብ ገዚፍ ክፋል ናይ ምዕራባዊ ኤርትራ፡ ብጎቦታትን ብምድረበዳን ዝተዓብለለ ኢዩ። እዚ ቦታ እዚ ኣብ ትሕቲ ቁጽጽር ናይ ምግዳል ስለዝነበረ፡ ደጀን ናይ እቲ መስርሕ ኮይኑ ኣገልጊሉ እዩ። ኣብኡ ሱር ሰዲዱ ከስፋሕፍሕ ዝተፈተነ ናይ ምምሕዳር ዓይነት ግን ኣዝዩ ረቂቕ ኮይኑ፡ ኣማራጺ ናይ ሕብረተሰብ ዓይነት ንምኹስኳስ እዩ ክመጣጠር ዝፈተነ።" (5 112) እዚ ናይ ስልጣን መጣጥሒ ሜላ እዚ፡ ዝወቐሮ ኣእምሮ -ንሕናን ንሳቶምን - ክብል ምስ ኢትዮጵያ ጥራይ ዘይኮነስ ምስ ህዝቢ ኤርትራ እውን፡ ገባርን-ተጋዳላይን እናበለ፡ ንዓድን ዓውድን ምሰ ኣደናገረ፡ ምትእምማን ጠፊኡ፡ ምክሳስ በዚሑ፡ ምጥልላም ሰፊኑ፡ ነውርን ንቡርን ከየረፉ ኢዮም ተሓዋዊሶም። ንኽትኣምኖ ብጸግም ኣገባብ፡ ኣብ ሲናይን ኣብ ሊብያን ንዝተጨውዩ ሰባት መልቀቒ ዝኽፈል ገንዘብ፡ ኣብ ገጠራትን ሽንጭሮታትን ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣበ ኣስመራን ካልኦት ከተማታትን ክሳብ ምፍጻም"ዩ ሰብ ተረሓሒቑ ዘሎ። ብሓጺሩ ፍልስፍና እንዳ ዝናን ባህታን'ሲ ንስልጣን ዘምልኽ፡ ኣማራጺ ሕብረተሰብ ከምዝሰንዐ ንምርግጋጽ፡ ፍሉይነቱ ከድምቕ ክሳብ ክንደይ ካብ ክውኑነት ከምዝረሓቐ፡ ጭካነኡን ኣወዳድቕኡን ህያው ምስክር እዩ። ይኹን ደኣ እምበር ብሕጂ እውን ንስሓ ዝምረጽ እንተኾይኑ፡ እተን ተሪፈን ዘለዋ ኣደታትን ዓድታትን ማዕጾአን ክፉት እዩ ንዉሉደን ብዕልልታ ክቕበላ። መስፍንነት፡ ኣብ ገጽ 34 ናይ እዛ መጽሓፍ ተተንቲኑ ከምዘሎ፡ ንዓዲ ዝወሃቦ ሚዛን ንኡድን ክቡርን ኢዩ። ከመይ'ሲ ናይ ኤርትራ ማሕበረሰብኣዊ ቅርጺ ንባዕለን ብዘመሓድራ ዓድታት ዝተሃንጸ ኢዩ። ኣብ ዓድታት ናይ ኤርትራ ዋንነት መሬት ማሕበራዊ ስለዝኾነ መስፍናዊ መደብ ክበቁል ኣየፍቅድን እዩ፡ ይብል። ምናልባት እዚ ኣበሃህላ እዚ ኣብ ኢትዮጵያ እምበር ኣብ ኤርትራስ መስፍንነት ኣይነበረን ብምባል ፍልልይ ኣቐራርጻ ማሕበረሰብኣዊ መልክዕ ህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ንምንጻር እንተኾይኑ ክመጣጠር ዝፍትን ዘሎ፡ ኣብ ገጽ 11 ናይ እዛ መጽሓፍ ዘሎ ምስክር፡ "ክሳብ ምቕልቃል ህዝባዊ ግምባር እቲ ዝዓበየ ክፋል ናይ ገረሚ ብስድራቤት እንዳ ትኳቦ እዩ ዝውነን ዝነበረ" ዝብል ታሪኽ የቕርብ እዩ። (ባይሩ ዑቕቢት ትኳቦ ገጽ 11) ብሓጺሩ ምስ ምውናን ናይ መሬት ዝተኣሳሰር መስፍንነት ኣብ ኤርትራ እውን ከምዝነበረ ስድራቤት እንዳ ትኳቦ ኣብ ገረሚ ዝነበሮም ታሪኽ ንእሽቶ ምስክር ኣይኮነን። ስለዝኾነ ድማ ብደረጃ ናይ ዓድታት ኣብ ኤርትራ ዝነበረ ኩነታት ካብ እተን ኣብ ስግር ሩባ መረብ ዝነበራ ዓድታት፡ ካብ ዝፈላለየሉ ዝመሳሰለሉ ከም ዝበዝሕ ዘጠራጥር ኣይኮነን። ኣማራጺ ናይ ሕብረተሰብ ዓይነት ምስናዕ እዩ ኔሩ ዕላማና ክበሃል እንተዘይተደልዩ። ሃይማኖታውን ፖለቲካዊ ኣነነትን! "ከም መራሕ መንግስቲ ስርሖም እንክጅምሩ ተድላ፡ እቲ ቀዳማይ ዕማሞም ገይሮም ዝወሰድዎ ምህናጽ መንግስታዊ መሳርዖም ነበረ። … ኣብ ኣመራርጻ እቶም ሰበስልጣን ተድላ ንደቂ ኣውራጃኦም ዘመዶምን ንደቂ ሃይማኖቶምን ኣዳልዮም ዝብል ትሕም ትሕም ኣይተሳእነን።" (7፡ 266-267) ዝመስል ክስተት ከም መንቀሊ ናይ ንባብ ክለዓል ዝፍቀድ እንተኾይኑ፡ … መራሕ መንግስቲ ተድላ ብሃይማኖት ከኒሻ ብኣውራጃ ድማ ካብ ሓማሴን ከም ዝነበሩ ምዝኽኻር፡ ሓደ ምባል ከድሊ ኢዩ። ቀጺሉ ምስ እዚ ትሕም ትሕም ተሰሪዑ፡ ብዛዕባ ኣኻይዳ መንግስቲ ኤርትራ፡ ዝተባረረ ወረ ጥዑም ወረ ኣይነበረን። ናይ መንግስቲ ስልጣናት በ'ውራጃን ብሃይማኖትን ምድልዳል ከይኣክል፡ መራሕ መንግስቲ ተድላ ኣብ ልዕሊ እቶም መወዳድርቶም ዝነበሩ ደግያት ኣብርሃ ተሰማ፡ ብሃይማኖት ተዋህዶ ብኣውራጃ ኣከለጉዛይ ዝተኸተልዎ ኣተሓሕዛ፡ ብሃይማኖት፡ ኣብ መንጎ ከኒሻን ተዋህዶን፡ በ'ውራጃ ድማ ኣብ መንጎ ሓማሴንን ኣከለ ጉዛይን ዘተሃላልኽ ቅርሕንቲ ክተክኽ ከም ዝጀመረ ዝሕብር እዩ፡ ምውሳኽ ክልተ በለለይ ከስምዕ እዩ። ብኣብነት ንምዝካሩ፡ "ደግያት ኣብርሃ ተሰማ ኣብ ግዜ ምምሕዳር ተድላ ዝነበረ ኩነታትን መጻእን ኤርትራ ኣመልኪቶም ካብ ዝበልዎ፡ "ተቓውሞ ነዚ ስርዓት ዘይህልወሉ ምኽንያት ርእይቶ ኤርትራውያን ብሃይማኖታውን ዓሌታውን መልክዕ ተስፋ ብዘቑርጽ መንገዲ ተፈላልዩ ስለዘሎ ኢዩ። ኣስላም ተዋህዶ ካቶሊኽን ፕሮተስታንትን ኣብ ናይ ሓባር ባይታ ክመጽኡ ኣይኮኑን። ግን ናብ ጎበጣ ኢትዮጵያ ምስ ተምበርከኹ፡ ሓደ እዋን ኣብ መጻኢ፡ ከም ብሓዲሽ ኣብ መግዛእቲ ከምዝኣተዉ ክርድኦም ኢዩ እሞ፡ እዚ ድማ ኣንጻር ኢትዮጵያውያን ከምዝሓብሩ ክገብሮም እዩ።" (7፡ 454) ዝብል ዝገርም ጽሑፍ ይንበብ። ኣብ ውሽጢ ሰዓብቲ ሃይማኖት ክርስትና፡ ፍልልይ ናይ ኣውራጃ ሓዊሱ ፈኸም ክብል ዝጀመረ ምርሕሓቕ፡ ብሸነኽ እስልምና ዝተሓወሶ ናይ ሓሳባት ዓይነት ነቲ ናይ ስልጣን ቁርቁስ፡ ዘዘሓሕል ኣይነበረን። … "ክሳብ 1943 ካብ ዓበይቲ መራሕቲ ማሕበር ፍቕሪ ሃገር ዝነበሩ…" (6፡ 83) ሸኽ ኢብራሂም ሱልጣን፡ "ብዝኾነ ከም እዚ ምስኮነ ይብሉ ሸኽ ኢብራሂም፡ ነቲ ዋዕላ ረጊጾም፡ ትኽ ኢሎም ናብ እቲ ዝሰርሑሉ ዝነበሩ ናይ ኣስመራ ቤት ምኽሪ ነጋዶ ኸዱ። ኣብ ቤት ጽሕፈቶም ኮፍ ኢሎም "ብኢስሚላህ ኣልራሕማን ኣልራሒም" ኢሎም ብምጅማር ድማ ፕሮግራም ኣልራቢጣ ኣልኢስላሚያ ነደፉ።" (6፡ 187) ዝኾነ ኾይኑ ዘንብብ ይዕንብብ፡ ከምዝብሉ መሰልቲ፡ ብንባብ ዝድንፍዕ ትምህርቲ-ሃይማኖት ዘተባብዐ ናይ ሉተር ምንቅስቓስ፡ ኣገባብ ኣምልኾ ኣምላኽ ጥራይ ኣይጥርሮን እዩ ናይ ለወጢ ባህጉ። ዕብየት-ብሕብረት ዝብህግ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ እውን ብዑምቆት እዩ ዝድህስስ። "ከም ትምህርቲ ናይ ሉተር፡ ክርስታይን ምስ ኣመኑ ኢዮም ዝድሕኑ። ዕላማ ናይ ነፍስ ወከፍ ክርስትያን ድማ ናይ ሓባር ረብሓ ኣሃ እምበር ናይ ብሕቲ መኽሰብን ሃብትን ምድላብ ክኸውን የብሉን" ዝብል መርገጺ ዘተባብዕ ኢዩ። ነዚ ትምህርቲ እዚ ናይ ትምህርተ-መለኮት (ቲዮሎጂ) ፕሮፈሰር ገርሃርድ ወግነር ትዕዝብቶም እንከንጸባርቑሉ፡ ምስ እዚ ሉተራዊ ትምህርቲ ዝቃዶ ናይ ምንብባር ዓይነት ኣብ ጀርመንን ሃገራት ስካንዲናቭያን ሰፊኑ ዘሎ ሉተራዊ ሕብረተሰብኣዊነት እዩ ክሳብ ምባል ይበጽሑ።" (1፡ 45) ብንጽጽር እንክረአ እምበኣርከስ፡ መጽሓፍ ቅዱስ ናብ ትግርኛ ተርጒሙ ብጋንታን ብመስርዕን ዝተወደበ ንባብ ወንጌል፡ ኣብ ሓማሴን ከምዝተጀመረ ምዝንታው ዓቢ ዜና ኢዩ። ይኹን ደኣ እምበር እዚ ኣብ ሓማሴን ዝተጀመረ እሞ ሓዲሽ ኣመሃህራ ትምህርተ-ሃይማኖት ዝምርኮስ ናይ ለውጢ ምንቅስቓስ ዘናፈሳ ንፋስ፡ ካብ ናይ ሉተር መጻሕፍቲ ተወሲዳ ናብ ኤርትራ ምስ ሰገረት'ሲ፡ ዕብየት-ብሕብረት ዝብል ሉተራዊ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ዝተማልአቶ ኣይትመስልን ኢያ። በ'ንጻሩ እኳ ደኣ "ቶማስ ካኡፍማን ዝበሃሉ ውሩይ ናይ ታሪኽ ሊቅ ከምዝብልዎ፡ "ብቛንቋኹም ባዕልኹም … ኣጆኹም፡ ትብል ናይ ሉተር ኣቐራርባ'ሲ ነታ ብክርስትና ተጠርኒፋ ስምርቲ ትመስል ዝነበረት አውሮጳ ናብ ብሔራትን ሃገራትን ንኽትገማማዕ ዓቢ ኣስተዋጽኦ ኣበርኪታ ኢያ።" (3 37) ይብል። ብተመሳሳሊ ኣገባብ ኣብ ኤርትራ እውን፡ እዚ ኣብ ትርጉምን ረብሕኡን ዝጸቅጥ ሉተራዊ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ፡ ግዕዝን ትግርኛን ምውድዳር ጥራይ ደው ዘበሎ ኣይመስልን እዩ ፖለቲካዊ ጽልውኡ። ብፍላይ ብጽሕፈትን ስብከትን ናይ ኣቶ ወልደኣብ ወልደማርያም ኣቢሉ፡ ኣብ ቋንቋታት ትግርኛን ኣምሓርኛን ዝደምቕ ባህላውን ፖለቲካውን ምርሕሓቕ ኣብ ምኹስኳስ እጃሙ ኣበርኪቱ እዩ፡ እንተበልኩ ካብ ሓቂ ዝረሓቕኩ ኣይመስለንን። እኳ ደኣ ኣብ ገጽ 12 ናይ እዛ መጽሓፍ ዘሎ ጽሑፍ ከም ዝምስክሮ፡ "ራእሲ ወልደሚካኤል ናይ ሓማሴን ጎይታ ንቛንቋ ግዕዝ ብትግርኛ ምትካእ ባህ ስለዘይበሎም፡ ንኣባላት ምንቅስቓስ ንባብ ወንጌል ከሳድዱ ነዊሕ ኣይወሰደሎምን።" ብምባል ነቲ ናይ ባህልን ናይ ቋንቋን ምግምማዕ ይዝክሮ እዩ። ዝኾነ ኾይኑ ክሳብ መፋርቕ 17 ክፍለ ዘመን ኣብ መንጎ ኩትልኽናን ከኒሻን ዝቐጸለ ናይ አውሮጳ ውግእ - ኲናት ብዘይ ኲናት- ኣዊጁ ዘፍ በለ እሞ፡ ኣብ ውዕል ወስትፋልያ (1648) ብዝጸደቐ ስምምዕ መሰረት፡ ሓፋሽ በብሃገሮም ናይ መንግስታቶም ወግዓዊ ሃይማኖት ክኽተሉ ተሰማምዐ። በብቑሩብ ድማ አውሮጳ ብሃይማኖታት ካቶሊኽን ከኒሻን ዝደምቕ ሻራይ-ሻራኻ ተመቓቒላ ብጎቦ ዓይኒ ምቁምማት ቀጸለት። ስለ እዚ ኣብ ኤርትራ እውን ንተራ ናይ ሃይማኖት ምስ ቃልሲ ኣንጻር መግዛእቲ ምትእስሳር ቀሊል ኣይኹን ደኣ እምበር፡ ሃናጽን ኣዕናውን እጃሙ ኣልዒልካ ምዝካሩ ነውሪ'ብሉን። ብፍላይ ሉተራዊ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ድማ ንጽልዋ ነገስታት ሮማን፡ ናይ ቫቲካን ጳጳሳትን ኣርዒዱ፡ ኣብ መስርሕ ምዕባለ ውሉድ ውሉዱ ንኣዳም፡ ንዘመናት ከገልግል ንዝጸንሐ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ዝገደፈሉ'ብሉን፡ ካብ ድቃሱ ኣበራቢሩ፡ ብጻዕቅን ብጻዕርን ናይ ተሓድሶ ማይ ማይ ክሳብ ዝብል እዩ ጌሩዎ። እዚ ብርቱዕ ለውጢ እዚ፡ ሽሕ እኳ ካብ ዝጥንሰስ ክሳብ ሕጂ 500 ዓመታት እንተ ተፈቕዱ፡ ብቐሊሉ ዝርዳእን ዘረዳድእን ኣይኮነን ምስጢሩ። ስለ ዝኾነ ድማ ጽልዋኡ ኣብ ኤርትራ እውን ከም ዓለሙ ኢዩ። ምናልባት ንሰዓብቱን ኣመንቱን ዝህቦ ትርጉም እንድዒ እምበር፡ መጽሓፍ ቅዱስ ናብ ትግሪኛ ስለ ዝተርጎመ፡ ወይ ድማ ብጋንታን ብመስርዕን ተወዲብካ ንባብ መጽሓፍ ቅዱስ ዘተባባዕ ኣገባብ ኣምልኾ ኣምላኽ ስለ ዝመሃረ፡ ሃይማኖትን ቃልሲ ኣንጻር መግዛእትን ዘላፍን ናይ ጽድቂ ፖለቲካ ኔሩዎ ዘስምዕ ኣይመስለንን። መን'ፈልጥ ግን ከም እቲ ንሕና ንዝበደሉና ንሓድገሎም ንኣና ድማ በደልና ሕደገልና በጃኻ … ዝብል ትምህርቲ ወለ እዚጊ ኣቐዲሙ ፍቕርን ሰላምን ይዘርእ እንተኔሩ ወለ እዚጊ ኣለዎ ባዕሉ። ምናልባት ጉዳይ ጽድቅን ኩነኔን ንወለ እዚጊ ገዲፍካ፡ ብሚዛን ዓይኒ ደቂ ሰባት ክረአ እንተኾይኑ ግን፡ ቅድሚ ምስፍሕፋሕ ሉተራዊ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ዝነበረ ሃይማኖታዊ ልማድ በቶም ዝምልከቶም ሰባት፡ ማለት'ሲ ትምህርተ መለኮት ዘጽንዑ ጥራይ ዝምእከል ሕዛእቲ እዩ ዝነበረ። እቲ ናይ ትምህርቲ ዓይነት ድማ ካብ እቶም ኣዝዮም ልዑላት ዝበሃሉ ናይ ሞያ ትምህርቲ፡ ማለት ሕክምናን ሕግን ንላዕሊ፡ ንፉዓት ተመሃሮ ዝመርጽን ዝነውሐ ግዜ ዝወስድን ናይ ትምህርቲ ዓይነት እዩ ኔሩ። ብሓጺሩ'ሲ ኣመሃህራ ትምህርቲ መጽሓፍ ቅዱስ፡ ብዝተመስከረሎም ሊቃውንቲ ዝምእከል ክቡርን ሕፉርን እዩ ኔሩ። ምናልባት ካብ እቲ ቅቡልን ልሙድን ዝነበረ ኣተሓሕዛ፡ ውጽእ ዝበለ ዝምባለ እንተተራእዩ ከኣ ምስ ክሕደትን ውግዘትን እዩ ዝስራዕ ዝነበረ። ምስ ክስተት ናይ ሉተር ትምህርቲ ግን፡ ምትርጓምን፡ ባዕልኻ ምንባብን ዘተባብዕ ንፋስ ስለ ዝነፈሰ፡ ቅርንጫፋት ደኣ በዚሖም እምበር ናይ ለውጢ መጠኑስ እዝግዮ ዘብል እዩ። ሕጂ ድማ ንሓዋሩ ናብ እንዳ ወለ እዚጊ ዝወስድ ናይ ድሕነት ጎደና ዝጸርግ ይግበሮ እምበር፡ መዓርግ ሃለቃ እኳ ዘይለበሱ ሰበኽቲ መሊኦም ኢዮም። ነዞም ሰበኽቲ እዚእቶም ፍሉያት ዝገብሮም፡ ንማእሰርትን መግረፍትን ዘይፈርሑ፡ መጽሓፎም ክግንጽሉ ግዜን ኩነታትን ዘይጸናተዉ ምዃኖም እዩ። ኣብ ሳዋን መዓስከር ስደተኛታትን መጽሓፍ ቅዱስ ንምግንጻል ዘርእይዎ ትብዓት ከኣ ኣዝዩ ዝድነቕ እዩ። ብፍላይ ኣብ እቲ ጽንኩር መድረኽ ምስኦም ዝወዳደር ናይ ቀሺ ተዋህዶ ወይ ድማ ናይ ቀሺ ካቶሊኽ ትምህርቲ የልቦን እኳ እንተዘይተባህለ፡ እንተ ኣልዩ እውን ጽምዋ መሪጹ ዝምህለል ከኣ ይኸውን እምበር ዋዕ ኢሉ ዝዝምር ኣይመስለንን። ብንጽጽር እንክረአ ብሸነኽ ተዋህዶን ካቶሊክን ደሚቑ ዝረአ፡ ንትምህርተሃይማኖት ምስ ዕለታዊ ናብራ ዘተኣሳስር ጻዕርታት ዳርጋ ተመሳሳሊ ኢዩ። ሕልፍ ሕልፍ ኢሉ ውልዕ ጥፍእ ዝብል ፍጻመታት እንተዘይኮይኑ፡ ንህሉው ኩነታት ኣብ ሚዛን ዘእቱ፡ ብዛዕባ ምኹስኳስ ባህልን ወግዕን ናይ ህዝብታት፡ ቤተ ክርስትያን ንመዋእል ሒዛቶ ዝነበረት ክብርን ሚዛንን ብፍልስፍና እንዳ ዝናን ባህታን ክበርስ እንከሎ ዘርኣይዎ ናይ መሪሕነት ተራ ብዙሕ ዝነኣድ ኣይኮነን። እዚ ዝምባለ እዚ ፈጢርዎ ዘሎ ናይ መሪሕነት ሃጓፍ፡ ኣብ ምስዕራር ፍልስፍና እንዳ ዝናን ባህታን ዝተጻወቶ ግደ ቀሊል ኣይኮነን። ብርግጽ ግን ኣብ ስደት፡ ብፍላይ ህዝቢ ኣብ ዝተኣከበሉ ቦታት ሰስዒቦም ቤተ ክርስትያን ምህናጽን ትምህርተ ሃይማኖት ምክትታልን ከተባብዑ ይረኣዩ እዮም። ካብኡ ሓሊፎም ግን ተዋህዶ ብመናድቕ ፒራሚድ ናይ ግብጺ ተኸዊሎም፡ ካቶሊክ ድማ ብድሕሪ ዲፕሎማስያዊ ሓጹር ናይ ቫቲካን ኣዝጊቦም፡ እታ ዘላ ኣብኣ ኢላ፡ ዝብሉ ኢዮም ዝመስሉ እምበር፡ ሕዳር ጽዮን ኣመኽንዮም ኣኽሱም ክቕልቀሉ ወይ ድማ ቀብርን ምብጻሕን ኣመኽንዮም ምስ ናይ ጎንደር መማህርቶም ሓቢሮም ክምህለሉ ክሳብ ሕጂ ብወግዒ ኣይተራእዩን። ናይ ኣልጀሪስ ውዕል ክሳብ ዝትግበር ኣብ ገበላ እንዳ ዝናን ባህታን ተዓጽዮም ዝምህለሉ ኢዮም ዝመስሉ። ስለ እዚ ድማ እዩ ኣብ ኤርትራን ኣብ ኢትዮጵያን፡ ብፍላይ ኣብ መንእሰያት፡ እንዳ ሉተር ንባብ መጽሓፍ ቅዱስ ተመርኲሶም እንከስፋሕፍሑ እንዳ ካቶሊኽን ተዋህዶን ግን ብመቖምያን ብጸናጽልን ምስ ደቂ ጎንደርን ትምህርቲ ጎንደርን ክፈሓፍሑ መላእኽታት ዘሰክሑ ዝመስሉ ዘለዉ። ኤርትራውያን ከይንሰማማዕ ተሰማሚዕና! ምጥርጣር ስለ ዘመራምር፡ እናሓንሳብ'ሲ ምጥርጣር ክሳራ'ብሉን እሞ፡ "ሽሕ እኳ ሉተር ዘቐራን ስሓቕን ዝፈቱ እንተነበረ፡ ምስ ኣቐራርባ ጀርማናውያን ሰፊኑ ዝርከብ፡ ስብከት ዝመስል ናይ ምብህሃል መልክዕ፡ ባይታ ካብ ዘጣጥሑሉ ሊቃውንቲ ሓደ ንሱ ኢዩ። ክሳብ ሕጂ እውን ጀርመናውያን፡ ክንዛረብ እንከለና ጽን ኢልኩም ስምዑና ብዝመስል ኣቐራርባኦም ብቐሊሉ ኢዮም ዝልለዩ ይበሃል እዩ። (1፡45)እዚ ከም እዚ ዝመስል ሉተራዊ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ፡ ምስ ፖለቲካዊ ጻዕርታት ቀዳማይ መራሕመንግስቲ ኤርትራ ተድላ ባይሩን ናይ ስልጣን መሃላልኽቶም ዝነበሩ ኣቶ ወልደኣብ ወልደማርያምን ኣዛሚድካ ክንበብ እንተተፈቒዱ፡ ናይ ክልቲኦም ናይ ሓባር ረቛሒ ይመስል እዩ፡ እንተበልኩ ብዙሕ ዘጋነንኩ ኣይመስለንን። ምኽንያቱ'ሲ ሽሕ እኳ "ካብ 1933 ኣትሒዞም ዝፋለጡን፡ ኣብ ሉተራዊት መንጌላዊት ቤተክርስትያን ንናይ ሓባር ዕላማ ዝዋስኡን ኢዮም ኔሮም።" (10፡ 65) እንተ ተባህለ ኣብ ፖለቲካዊ ጉዕዞ ኣብ መንጎኦም ዝሓለፈ ምትህልላኽ ዝናፈቕ ታሪኽ የብሉን። ምናልባት እውን እታ ሕልፍ ሕልፍ ኢላ እትለዓል ኤርትራውያን ከይንሰማማዕ ተሰማሚዕና ትብል፡ ናይ ኣዘራርባ ጎደፋ፡ ተባሂላ እንተኾይና'ሲ፡ ልዕሊ ኹሉ ካብ ናይ ክልቲኦም መራሕትን ጸሓፍትን ምፍሕፋሕ ተደቒላ ከይትኸውን ዘየጠራጥር ኣይኮነን። ዝኾነ ኾይኑ ናይ ሃይማኖት ቀንዲ ዕላማ መንገዲ መንግስተ ሰማያት ምሕባር እዩ ዝበሃል እኳ እንተኾነ፡ በ'ተሓሕዛ ገለ ተበለጽቲ ናብ መማቕርቲ ዕላምኦም ተቐይሩ፡ ንደቂ ኣዳም ፈላልዩ፡ ናይ ውግእን ጽልእን ጠንቂ ክኸውን ብተደጋጋሚ እዩ ኣብ ታሪኽ ዝንጸባረቕ። ኣብ ኤርትራ እውን መስርሕ ናይ ምግዳል ሱር ክሰድድ እንከሎ ሃይማኖት ዝተጻወቶ ግደ፡ ንዜጋታት ከከምእነቶም ዝትርጎም ይኹን ደኣ እምበር፡ ኣብ እቲ ናይ ሓባር ዕላማ ዘሕደሮ ጽልዋ ቀሊል ከምዘይነበረ ዘዘኻኽር ትዕዝብቲ ኣብ ታሪኽ መሊኡ ሎ ንምባል ኢየ እዚ ኹሉ ጸብጻብ ተር ኣቢለዮ። ብሓፈሽኡ ግን ኣብ ኤርትራ ዝርከቡ ናይ ሃይማኖት ዓይነታት ቀደም ካብ እቲ ወግዓዊ ሃይማኖቱ ተዋህዶ ዝነበረ መንግስቲ ኢትዮጵያ፡ ማለት'ሲ ካብ ደቂ ጎንደርን ትምህርቲ ጎንደርን ምእንቲ ክርሕቁ ዝጀመርዎ ናይ ህልኽ ጉዕዞ፡ ንጻዕሮም፡ ቃልሲ ኣንጻር መግዛእቲ ዝመስል ድሙቕ ሕብሪ ቀቢኦም ከም መሳለጢ ዕላምኦም ተጠቒሞሙሉ እዮም። ይኹን ደኣ እምበር እቲ ከምኡ ዝመስል ናይ ሃይማኖት ጉልባብ ምስ መስርሕ ምዕባለ ውሉድ-ውሉዱ ንኣዳም ዝተተሓሓዘ ስለዝኾነ ኣብ ኤርትራ በጺሑ ዘገርም የብሉን። እንተ እቲ ምምማይ ግን ዕዮ ገዛ ደቂ እዋን እዩ። ካልእ ንምባል ዘይኮነ'ሲ ብታሪኽ ዝተወርሰ ናይ ባህሊ ሰንሰለት መሰረት ብምግባር፡ ንተዋህዶ ሃይማኖት፡ ምስ ኢትዮጵያ (ጸላኢ) ዘመሳስላ ትሕዝቶ ኣድሚቕካ፡ ከም መሳለጢ ፖለቲካ ናይ ጸላኢ ምቕራባ ቀሊል እዩ ዝነበረ። ስለ እዚ ድማ እዩ ብሕጂ እውን ኢትዮጵያን ጸላእን ፈላሊኻ ምርኣይ ዓቢ ናይ ለውጥን ዕርቅን መሳለጢ ክኸውን ዝኽእል። ምናልባት ኢትዮጵያ ንተዋህዶ ሃይማኖት ትህቦ ዝነበረት ሚዛን ምዝኽኻር ዝሕግዝ እንተኾይኑ ከኣ፡ እዛ ትስዕብ ናይ ታሪኽ ሓቂ ምሕዋስ እንታይ ክብል ኢሉ። "ሃጸይ ምንሊክ ኣብ 1881 ዓ.ም. ምስ ጣልያን ካብ ዝተፈራረሙሉ ናይ ውጫለ ውዕል፡ ዓንቀጽ ኣርባዕተ፡ ደጋታት ናይ ሓማሴን እንኮላይ ኣስመራ ንጣልያን ሂቦም ከብቅዑ፡ ገዳም ደብረ ቢዘን ግን፡ ርስቱን ጉልቱን ከይተረፈ፡ ከም ቀደሙ ናይ ኢትዮጵያ መንግስቲ ርስቲ ኮይኑ ክቕጽል እዩ። ይብል እሞ፡ ኢትዮጵያ ንወተሃደራዊ ኣገልግሎት ከተውዕሎ ግን ኣይትኽእልን ኢያ።" ይውስኸሉ። (8፡ 181) ዝገርም እዩ! እንዳ ሃጸይ ምንሊክ ውዕል ውጫለ ፈሪሞም ንፈረንጂ ስለ ዝሸጡና ምስ እዚኣቶም ከመ'ዓልካ ይትረፈና ዝብል ናይ ህልኽ ፕሮፓጋንዳ እንተዘይኮይኑ፡ ሓደ'ጽሕፍ ሓደ'ጸንሓለይ ዝመስል ጥበብ ከም ዝነበሮ እቲ ውዕል መኣስ ተገንዚብና። ዝኾነ ኾይኑ ኣብ እዚ ዝምባለ እዚ ዝተባህለ ተባሂሉ፡ ክርሳዕ ዘይብሉ ናይ ፖለቲካ ሜላ ሎ። መንግስታት ናይ ኢትዮጵያ እንተኾኑ እውን፡ ንተዋህዶ ሃይማኖት ዝሓቖፈሉ ምኽንያት፡ ኣብ ባህልን ምንብባርን ናይ ብዙሓት ሱር ስለ ዘለዎ፡ ህዝብታት ዝጥርነፉሉ ሰንሰለት ምእንቲ ክረኽቡ እምበር፡ መቐረት መንግስተ ሰማይ ኣህሪፍዎም ወይ ድማ እሳተ ነበልባል ገሃነመ እሳት ኣፍሪሕዎም ኣይኮኑን። ከምኡ እውን እዞም ሓዲሽ ኣገባብ ናይ ሃይማኖት ሒዞም ብጥንታዊነት ናይ ቋንቋ ግዕዝን ኣገባብ ኣቐራርባ ትምህርተ ሃይማኖት ናይ ተዋህዶን እናተወራዘዩ ናብ ህዝቢ ዝቐረቡ ሰበኽቲ፡ ህዝቢ ኤርትራ መንግስተ ሰማይ ዝኣትወሉ ሓዲሽ መንገዲ ከጣጥሑ ድቃስ ስለዝሰኣኑ ኣይኮኑን። ሱቕ ጥዑም! ምስ ጻዕርታት ምስናዕ ኣማራጺ ሕብረተሰብ ዘይቃዶ ኮይኑ እምበር፡ ምስ ህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ዘሎ ናይ ባህልን ሃይማኖትን ናይ ሓባር ረቛሒ፡ ዶባት ናይ ጽልእን ቅርሕንትን ሰጊሩ፡ ፍቕርን ሰላምን ከስፍን ዝኽእል ናይ ምንብባር ዑቑር ሓይሊ ኣለዎ። ስለ እዚ ድማ እዮም ዶክተር ደጃዝማች ዘውደ ገብረስላሰ፡ "ካብ ኣካላውን ንዋታውን መኸተና ንላዕሊ፡ ሓድነትና ብዝተፈላለዩ ኣጋጣምታት ከምዘይናወጽ ጠሚሩ ከነባብሮ ዝጸንሐ ሓይሊ፡ ጸሎት ቅዱሳት ኣቦታትናን ናይ እቶም ብሓባር እንዝክሮም ጻድቃናትን ኢዩ። እዚ ጸጋ እዚ መንገድና ከይሰሓትና ክሳብ እዛ በጺሕናያ ዘለና እዋን ኣብጺሑና ኢዩ። ሎሚ ግን ብባዕዳውያን እኳ ዘይተፈተነ ተርእዮ፡ ኣብ ናጻ ኤርትራ፡ እሞ ድማ በ'እዳው ብትውልዲ ዝብጽሑና መራሕቲ፡ እቶም መሰረታውያን ናይ ዝምድናና መትኒታት ሓንቲ ብሓንቲ ይቕንጠቡ ኣለዉ። ውጽኢቱ ድማ ምድምሳስ ታሪኽ ናይ ኣቦታትና ዘስዕብ ኢዩ። ንኣና ነዞም ብሂወት ዘለና ድማ ዘሕፍር እዩ።" (8፡ 182) ክሳብ ምባል ዘማርሩ። ስለ እዚ መንፈሳውን ባህላውን ርስቲ ናይ ተዋህዶ ሃይማኖት፡ ህዝብታት ክልቲኡ ሸነኽ ሩባ መረብ ንምቅርራብ ካብ ደውል ምድዋልን መጥቅዕ ምህራምን ሓሊፉ፡ መዓጹ ቤት ጽሕፈታት እንዳ ኢሳያስን እንዳ ጃማይካን ዝኹሕኩሕ ኣይመስልን እዩ። መንግስቲ ኤርትራ! መንግስቲ ኤርትራ ዝብል መጸውዒ ስም ክሳብ ሕጂ ክንደይ ግዜ ኣብ መዛግብቲ ታሪኽ ሰፊሩ ከምዘሎ ሃሰስ ምባል እንተ ተፈቒዱ፡ ካብ እዛ ናይ'ንዳ ዝናን ባህታን ትፍለ መንግስቲ ኤርትራ ትበሃል ኣብ ታሪኽ ኔራ እንተኾይና ዕድምኣ ክንደይ፡ መልክዓኸ እንታይ ዝመስል ከምዝነበረ ብዙሕ ዘካትዕ ኣይኮነን። ብፍላይ "ብዘመን ተድላ ባይሩ ዝፍለጥ ካብ 1952 – 1955 ዝዝርጋሕ ቀዳማይ ክፋል ናይ እዋን ፈደረሽን፡ ኣብ ኤርትራ ውሑድ መዳርግቲ እዩ እንተሃለዎ።" (7፡ ) እዚ መዳርግቲ ዝውሕዱዎ ዝበሃለሉ እግሪ ምትካል መንግስቲ ኤርትራ ዝወሃቦ ትንታነ ንጸሓፍቲ ናይ ታሪኽ ከከምዝጥዕሞም ዝንጸባረቕ እኳ እንተመሰለ፡ ኣበ'ገላልጻ ሱር-መሰረቱ ድሙቕ ፍልልይ ዳርጋ የብሉን። ብኣብነት ንምዝካሩ፡ ጀራልድ ከነዲ ትረቫስኪስ፡ "ጀራልድ ከነዲ ትረቫኪስ ኣብ ግዜ እንግሊዝ ብናይ ስራሕ ኣጋጣሚ ናይ ቀረባ ተዓዛቢ ክኸውን ዕድል ዝረኸበ ጸሓፋይ ኮይኑ፡ "ጥልያን ካብ እዚን ካብ እተን ቀነጣጢባ ኢያ ንኤርትራ ፈጢራታ ይብል እሞ፡ ንዝተፈላለዩ ህዝብታት ካብ መበቆሎምን ካብ ታሪኾምን በቲኻ ምስ ኣኻኸበት'ሲ፡ ነቲ ዝኣከበቶ ኣካላት ኣላጊባ፡ ኤርትራ ብዝብል ስም ኣጠመቐቶ።" (5፡ 8) ይምልኣሉ። ብኻልእ ኣበሃህላ ኣብ ኤርትራ ሓዲሽ ሕብረተሰብ ናይ ምስናዕ ሜላ፡ ቅድሚ እንዳ ዝናን ባህታን፡ ኣብ ግዜ ጥልያን ማለት'ሲ ካብ ግዜ ምፍጣር ናይ ኤርትራ ኣትሒዙ ዝተፈተነ ጻዕሪ ኢዩ። ስለ እዚ ድማ እዩ ኣበጋግሳ መንግስቲ ኤርትራ "…ውሑድ መዳርግቲ እዩ እንተሃለዎ።" ክሳብ ምባል ዝተበጽሐ። ዶክቶር ደጃዝማች ዘውደ ገብረስላሰ። "ጥልያን ንምልእቲ ኢትዮጵያ ወሪራ ምስተቖጻጸረት (1936 -1941)፡ ንኤርትራን ትግራይን ከም ሓንቲ ምምሕዳር (ጠቅላይ ግዛት) ቆጺራ ተመሓድራ ከምዝነበረት ክርሳዕ የብሉን።" (8 58) ይብሉ እሞ፡ "እንግሊዝ ንጥልያን ምስ ሰዓረታ ግን፡ ናብ እቲ ብ1928 ዝነበረ ናይ ዶባት መልክዕ መሊሳ፡ ን10 ዓመታት ኣመሓዲራቶ።" ብምውሳኽ ብሓፈሽኡ ዝምድና ህዝብታት ናይ ክልቲኡ ሸነኽ ሩባ መረብ ብፍላይ ድማ ጉዳይ ኤርትራ ኣብ ምብቋሉ እንታይ ዝመስል ከምዝነበረ ይሕብሩ። ማርቲን ፕላት ዝበሃል (እንግሊዛዊ) ናይ ነዊሕ እዋን ተኸታታሊ ምዕባለታት መስርሕ ናይ ምግዳል፡ እዚ ዝስዕብ ናይ ታሪኽ ትዕዝብቲ ይምልኣሉ። "እንግሊዝ ንጣልያን ብወተሃደራዊ ዂናት ስዒራ ካብ ኤርትራ ምሰ እባረረታ፡ ፈለማ እኳ ከም እታ ካብ ጥልያን ዝወረሰታ መልክዕ ኣትሒዛ ኢያ ክትምልምላ ፈቲና ኔራ። እንተኾነ ግን ነዊሕ ኣይወሰደላን። ዝተዓዘበት ምስ ተዓዘበት፡ ንኤርትራ ዝኸውን ሓዲሽ ኣረኣእያ መጻኢ ዕድል ኣርቂቓ፡ እዞም ጥልያን ካብ እዚን ካብ እተን ኣኻኺቡ ኤርትራ ኢሉዎም ዘሎ ህዝብታት ከከም መሰረታዊ ምምስሳሎም ሰሪዕካ ምስ መበቆሎም እንተተኣኻኸቡ ይሕሾም ዝብል ወረቐታ ናብ ሕቡራት ሃገራት ናይ ዓለም ለኣኸቶ። ሕቡራት መንግስታት ግን ንሓሳባት እንግሊዝ ነጸጎ። ካብኡ እንግሊዝ ቀልጢፋ ትዕግስታ ስለዝወድአት " •" ንጉዳይ ኤርትራ የለኹላን ኣነ ብምባል ናብ ሕቡራት ሃገራት ዓለም ኣመሓላለፈቶ። (5፡ 11) ይብል። ብጉዳይ ናይ ኤርትራስ እንግሊዝ እኳ ተውሳኺተይ ኢሉ ዝውድአ ዓቕሉ፡ ዓቕሚ መኣስ ኮይኑ ስኢኑ። እንታይ ደኣ? ደጃዝማች ገብረዮውሃንስ ተስፋማርያም፡ "ኣብ እቲ እዋን ካብ ላዕለዎት መራሕቲ ሕብረት ምስ ኢትዮጵያ ዝነበሩ እዮም። … እቲ ሽዑ ዝነብረና ኣተሓሳስባ፡ ሕብረት ዝብል ይኹን ናጽነት ዝብል ይኹን ካልእ ዝብል፡ ናይ ጽልኢ ስምዒት ደኣ እምበር ዝኾነ ሰብ ኣዕሚቑ ሓሲቡ፡ ኣእሚሩ ገይሩዎ ክበሃል ኣይከኣልን። በዚ ግብጺ ናተይ ትብል፡ በዚ ጣልያን ናተይ ትብል፡ በዚ እንግሊዝ ፖለቲካኡ ጌሩ ክፈላልየና ምስበለ፡ እቲ ምርጫና ኮይኑ ዝረኸብናዮ ምስ ኢትዮጵያ ምሕባር ኢዩ ኔሩ።" (6፡ 82) ብምባል፡ ከይብሉኒ ዘይብሉ ምሳሎም ይሕውሱሉ። ዝኾነ ኾይኑ ምስ እዚ ናይ ክቡር ደጃዝማች ገብረዮውሃንስ ምርጫ ዝሰማምዑ ዝነበሩ እሞ፡ ነዛ ናይ'ንዳ ዝናን ባህታን መንግስቲ ኤርትራ ዘርከቡላ ኣቦታት ብዙሓት ኣይኮኑን። ካብ እቶም ዘርከቡ ድማ ብዛዕባ ናይ ትማሊ ውዕሎኦም ካብ ምምስካር ሱቕ ጥዑም መሪጾም ካብ ታሪኽ ዝረሓቑ ውሑዳት ኣይኮኑን። እዚ ናይ ደጃዝማች ገብረዮውሃንስ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ከም መምዘኒ እንተተወሲዱ ግን፡ ቤተሰብ እንዳ ባይሩ ካብ ዝነበሮም ተመኩሮ ነቒሎም ኣብ ምንጻፍ ሓሳባት ዝምድና ኤርትራን ኢትይጵያን ታሪኽን ባህልን መሰረት ዘለዎ እሞ ንረብሓ ህዝብታት ዘነጽር መንገዲ ሰላምን ራህዋን ክምህሩ እዩ ትጽቢት ዝግበረሎም እንተበልኩ ዘጋነንኩ ኣይመስለንን። ከመይ'ሲ "ከም መራሒ ማሕበር ፍቕሪ ሃገርን፡ ከም ቀዳማይ ሕሩይ መራሒ መንግስቲ ኤርትራን፡ ኣበ'ተኣላልያ ዝምድና ኤርትራን ኢትዮጵያን ኣቦይ ዝተጻወቶ ተራ ወሳኒ እዩ ዝነበረ፡ ክሳብ ምባል ይበጽሕ እዩ ጸሓፋይ ኣብ ገጽ 20 ናይ እዛ ሓዳስ መጽሓፍ። መንግስቲ ኤርትራ ኣብ ዘመን ተድላ! "መራሕመንግስቲ ተድላ፡ ኣባል ማሕበር ፍቕሪ ሃገር (1946)፡ ኣባል ማሕበር ኣንድነት (1952) ከም ዝነበሩ ድሕሪ ምጽብጻብ፡ ንመዓርግ መራሕ መንግስቲ ተሓርዮም ቀዳመይቲ መንግስቲ ኤርትራ መስረቱ። (10 11) "ብፍቓዶም ካብ ስልጣኖም ምስ ወረዱ ድማ፡ ኣብ ስዊድን ናይ ኢትዮጵያ ለጋስዮን ሚኒስተር ከምኡ እውን ኣባል ቤት ምኽሪ ወሰንቲ ሕጊ ኮይኖም ክሳብ 1958 ኣገልጊሎም።" (8 266) ቀጺሎም ብ1966 ምስ ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ተጸምበሩ እሞ፡ ክሳብ 1972 ብመዓርግ ምኽትል ፕረሲደንት መርሑ።" (10 11) ቀዳማይ መራሕመንግስቲ መንግስቲ ኤርትራ ካብ 1946 ክሳብ 1972 ዘሕለፍዎ ናይ ስራሕ ተመኩሮ ብዙሕ ናይ ኣቕዋም ለውጢ ዘለዎ እዩ ዝመስል። ኣብ ኤርትራ መንግስቲ ኤርትራ ዝመርሑሉ እዋን ግን ሓጺርን ቅሳነት ዘይነበሮን እዩ። ብኣብነት ንምዝካሩ፡ ናይ እንግሊዝ ቆንስል ዎርልድ-ስሚዝ ከም ዘዘንትዎ ኣብርሃ ተሰማ "ንመራሕ መንግስትነት ምስ ተድላ ባይሩ ተወዳዲሮም ምስ ተሳዕሩ ድምጾም እኳ እንተዘየስምዑ፡ ብደገፎትምን ሰዓብቶምን ኣቢሎም ኣንጻር ተድላ ጎስጒሶም ዝብል ሕሜታ ተናፈሰ። … ተግባራቶም ሃይማኖትውን ኣውራጃውን መልክዕ ኣለዎ ስለ ዝተባህለ እሞ ናብ ኣእዛን ተድላ ኸኣ ስለ ዝበጽሐ፡ ተድላ ተቐየሙ። በዚ ምኽንያት እዚ ድማ፡ ብቕዓት ኣብርሃ ዘየካትዕ ክንሱ፡ ኣብ እቲ ሓዲሽ መንግስቶም ቦታ ነፈግዎም።" (7፡ 443) ኮሚሽነር ፖሊስ ክራክነል፡ "… ንሓረጎት ኣባይ ብዛዕባ ደጊያት ኣብርሃ እውን ኣዛረቦም። ኣብ እቲ ዘረባኦም፡ ኣብርሃ ተሰማ "ወገናዊ ፖለቲካ እናፈጠረ፡ ንኤርትራ መግልጺ ዘይርከቦ ማህሰይቲ የውርደላ ኣሎ" ክብሉ ሓረጎት ተዛሪቦም ነበሩ። ብኣዝዩ ተሪር ቃላት ድማ፡ ኣብርሃ ዘተኣታተዎ ናይ ወገን ፖለቲካ፡ ንምዕራዩ ነዊሕ ግዜ ክወስድ ምዃኑ ገለጹሉ።" (7፡ 445) ናይ ደግያት ኣብርሃ ተቓውሞ ብኸም እዚ ኣብ ላዕሊ ተጠቒሱ ዘሎ ኣገላልጻ ኣብ መዛግብቲ ታሪኽ ሰፊሩ ሎ። ናይ መራሕ መንግስቲ ተድላ ባይሩ ግብረ መልሲ ድማ፡ "ብ24 ጥቅምቲ 1953፡ ምሸት ከባቢ ሰዓት 10.00 ኢያሱ ተሰማ ሓዎም ንደግያት ኣብርሃ ምስ ሚካኤል ወለላ ኣብ ኣፍ ደገ ሲነማ ኦድዮን ንመራሕ መንግስቲ ክቐትሉ ፈቲኖም ተባሂሎም ብፖሊስ ተታሕዙ። ኣብ እቲ ማእሰርቲ ዝተፈጸመሉ ኣፍ ደገ ሲነማ ኦድዮን መኪና መራሕ መንግስቲ እምበር ንሶም ባዕሎም ኣይነበሩን። … ንጽባሒቱ ብ25 ጥቅምቲ 1953፡ ደግያት ኣብርሃ ካብ ደቀምሓረ፡ ወዶም ኣስበሮም ኣብርሃ ድማ ካብ ኣስመራ ኣሰሮም ሰዓቡ። (7፡ 446)"ቆንስል ብሪጣንያ ዎርልድ-ስሚዝ ሚካኤል ወለላ፡ ብ23 ጥቅምቲ ማለት 24 ሰዓታት ቅድሚ እቲ ፈተነ ተገይሩ ዝተባህለሉ ምሸት፡ ኣብ እንዳ ተድላ ባይሩ ከምዝተራእየን እዚ ድማ ብመርመራ ፖሊስ ከምዝተረጋገጸን ገለጸ። (7፡ 450)ምእሳር ኣባል ባይቶ መንግስቲ ኤርትራ፡" … " • … …" ማለት'ሲ መልክዕ ፓርላማ መንግስቲ ኤርትራ ኣብ ዓድታት ዝነበረ ደሞክራስያዊ ናይ ባይቶ ምምሕዳር ከም ዝመሳሰል ንምዝካር ባይቶ ኤርትራ ይበሃል ኔሩ። ይብል ጸሓፋይ ኣብ 241 ናይ መጽሓፉ። እዚ ኣበሃህላ እዚ ብዘየገድስ፡ ባይቶ ኣኤርትራ ጽኑዕ መሰረትን ምስ ህዝቡ ዝዋስኣሉ ድልዱል ሰንሰለትን ኣይነበሮን። ምኽንያቱ ወላ እቲ ሕገ መንግስቲ ናይ ኤርትራ ተባሂሉ ክጥቀስ ዝበሃግ ሕጊ እውን፡ ሕቡራት ሃገራት ናይ ዓለም ኣርቂቑ፡ ኣብ ምትግባሩ ንደቀ እባት ዘለማምዱ ክኢላታት ኣሰኪሙ እዩ ናብ ኤርትራ ልኢኹዎ። ካብ እቲ ኣብ ዓድታት ዘመሓድር ዝነበረ ሕጊ እንዳ እባ ዝተቐድሐ ኣይኮነን። ትሕዝትኡ ድማ ይትረፍ ንህዝቢ ኤርትራ ንመብዛሕትኦም ናይ ባይቶ ኣባላት እውን ዝርድኦም ኣይነበረን። ምናልባት ኣብ ከተማታት እንድዒ እምበር ብዛዕባ ትሕዝትኡ ዝገልጽ ሓበሬታ ናብ መብዛሕትኡ ህዝቢ ኤርትራ ኣይተባጽሐን። ዝኾነ ኾይኑ ኣብ እዋን ተድላ ደሞክራስያዊ ናይ ባይቶ ኣሰራርሓ እንተ ኔሩ፡ ባይቶ ኤርትራ ደኣ እንታይ ኮይኑ እዩ ነዛ ትስዕብ ቀላል ፈተና ምሕላፍ ስኢኑ? "ኣዝማች ደሓር ደጊያት ገብረኪዳን ተሰማ እውን ክእሰሩ እኳ እንተ ተደልየ፡ ኣባል ባይቶ ኤርትራ ስለዝነበሩ፡ ፍቓድ ባይቶ ምውሳድ ኣድለየ። ፖሊስ ኤርትራ ድማ ብ25 ጥቅምቲ ሰንበት መዓልቲ ትእዛዝ ከፈጽም ብደብዳቤ ፍቓድ ሓተተ። ኣቦ መንበር ዓሊ ረድኣይ ባይቶ ውሳነ ክሳብ ዝህበሉ፡ ግዝያዊ ፍቓድ ይፈቕዱ እሞ ገብረኪዳን ተሰማ እውን ንጊዜኡ ተታሕዙ። ባይቶ ናይ ቀዳመ-ሰንበት ዕረፍቱ ምስ ወድአ፡ ዓሊ ረድኣይ ነቲ ጉዳይ ብ26 ጥቅምቲ ኣብ መጋባእያ ኣቕረብዎ። … ባይቶ ድማ ኣብ ልዕሊ መራሕ መንግስቲ ዝተፈተነ ሓደጋ ኮነነ። ንናይ ፖሊስ ተግባር ድማ መጎሰ። … ድሕሪ ብዙሕ ክትዕ፡ እቲ ዝድለ ቑጽሪ ስለዘይተረኽበ፡ እቲ ናይ ማእሰርቲ እማመ ወደቐ። ከምዚ ምስ ኮነ ተድላ ባይሩ ባዕሎም ናብ ዓሊ ረድኣይ ብ27 ጥቅምቲ "… ናይ ሃገርና ኤርትራ ጸጥታ ንምሕላው … ኣዝማች ገብረኪዳን ተሰማ ኪተሓዙ ዘድሊ ስለዝኾነ፡ … ባይቶ ኤርትራ … ብዘይወዓል ሕደር ስምረትኩም ክትህቡ ኣተሓሳስበኩም ኣለኹ።" ዝብል ደብዳቤ ይጽሕፉ እሞ፡ ብ29 ጥቅምቲ እቲ ደብዳቤ ኣብ ባይቶ ተነቢቡ፡ 46 ኣባላት ጥራይ ኣብ ዝተረኽቡሉ መጋባእያ እቶም ኣባል ንኽእሰሩ ብብልጫ ድምጺ ተወሰነ። ብኡ መሰረት ድማ ተኣስሩ።" እዚ ስጉምቲ እዚ ብቕዓት ናይ እቲ ባይቶ ዝምስክር እዩ። ብ28 ጥቅምቲ … ኣመሪካዊ ቆንስል ክላርክ ምስ ኮሚሽነር ክራክነልን ዋና ዓቅቤ ሕጊ ኤርትራን ተራኸበ። … ክራክነልን እቲ ጉዳይ ናብ ክፉት ቤት ፍርዲ እንተቐሪቡ ክዕወት ከምዘይክእልን ተመሊሱ ከጥቅዖም ከምዝኾነን እናማኸሮም እንከሎ፡ ቀልጢፉ ኽሲ ንኽቐርበሉ ባዕሎም ተድላ ጸቕጢ ይገብሩሉ ከምዝነበሩ ተዛረበ። "ደጊያት ኣብርሃ፡ ገብረኪዳን ተሰማን ኣስበሮም ኣብርሃን ጥቓ ክልተ ወርሒ ምስ ተኣስሩ፡ ንሰኑይ 21 ታሕሳስ ቤት ፍርዲ ንኽቐርቡ ተቖጺሩ እንከሎ፡ ብቐዳም 19 ታሕሳስ ካብ ማእሰርቲ ተለቒቖም ንገገዝኦም ተሰዱ። … ቤት ፍርዲ እውን ከም ዝወጽእዎ ክኸዱ ኣጽደቐሎም። … ኢያሱ ተሰማ ግን ብናይ ብረት ምሓዝ ክሲ 10 ዓመት ተፈርደ። እቲ ጉዳይ ብይግባይ ናብ ጠቕላሊ ቤት ፍሪድ ምስቀረበ ግን፡ ፕረሲደንት ቤትፍርዲ ሸረር፡ ክሳብ ሽዑ ዝተኣስሮ ይኣክል ብምባል ናጻ ለቐቖ። … ኣቤት ጥበብ ናይ ፈረንጂ! ዝኾነ ኾይኑ ብከም እዚ ኣብ ላዕሊ ዝተዘከረ ኣሰራርሓ ዝዝከር እዩ መልክዕ ምምሕዳር ባይቶ ኤርትራን መንግስቲ ተድላን። መራሕ መንግስቲ ነዚ ዝመስል ቅዲ'መራርሓ ሒዞም'ሲ፡ ኣብ ስራሕ ክብድ ዝበለ ፈተና እንከጋጥሞም፡ ስልጣኖም ዘልቅቕ ደብዳበታት የቕርቡ ከም ዝነበሩ ኣብ ገጽ 24 ከምኡ እውን ኣብ ገጽ 284 ተመዝጊቡ ሎ። እታ ቀዳመይቲ ከም ሰራዊት እንግሊዝ ተኸቲቦም ዘገልግሉ ዝነበሩ ወተሃደራት ሱዳን ኣብ ሰላማዊ ሰልፊ ካብ ዝተዋፈሩ ደቀ ኣስመራ ምስ ቀተሉ እንክትከውን፡ "እታ ካልኣይቲ እንዳ ንጉስ ሃይለስላሰ ፈደረሽን ክፈርስ ምስ ወሰኑ፡ ነቲ ውሳነ ንምቅዋም ዝወሰድዋ ስጉምቲ ኢያ።" (8 266) ብፍላይ ኣብ እዛ ካልኣይቲ ስጉምቲ ዝርአ ኣዝዩ ዝገርም ኣገባብ፡ ነቲ ደሞክራስያዊ ስልጣንን ኣሰራርሓን ኔሩዎ ዝተባህለ ባይቶ ኤርትራ ኣኪቦም እንታይ ይሕሸና ክንዲ ዝብሉ ብመንገዶም ጎስጊሶም፡ ኣብ እንዳ ሲነማ ህዝቢ ኣኪቦም ኢዮም ካብ ስልጣነይ እወርድ ኣለኹ ዝበሉ። ከም ርኢቶይ፡ እዚ ስጉምቲ እዚ፡ ካብ ኣገባብ ምምሕዳር እንዳ ዝናን ባህታን ዝፈለ ኣይመስልን እዩ። ሕሩይ ግን ነቲ ደሞክራስያዊ ክብሎ ዝጸንሐ ፓርላማ መንግስቲ ኤርትራ "ባይቶ ኤርትራ ካብ 1953 ጀሚሩ ንተግባራት መራሕ መንግስቲ ተድላ ናብ ዝቃወም መድረኽ እዩ ተቐይሩ።" ይብሎ ኣብ ገጽ 76 ናይ መጽሓፉ። ዝኾነ ኾይኑ እቶም ብዙሓት ድዮም ምስ መራሕ መንግስቲ ምርድዳእ ስኢኖም ወይስ መራሕ መንግስቲ ኢዮም ምስ ብዙሓት ምብህሃል ኣጊሙዎም እንድዒ፡ ኣብ መወዳእታ ግን ካብ ባይቶን ካብ ናይ ተድላ ርኢቶን ተኣኪቡ ንህዝቢ ኤርትራ ካብ ሞትን ድኽነትን ዝሕሉ ሓሳባት ኣይተረኽበን። መራሕ መንግስቲ ተድላ ግን ብስዊድን ኣቢሎም፡ ክሳብ ካይሮን ደማስቆን ተሳጊሮም ናይ ጀብሃ ምኽትል ፕረሲደንት ኢዮም ተሸይሞም። ናይ ባሕሪ ኣፍደገ ንኢትዮጵያ! ሕሩይ ብዛዕባ ኣገልግሎት ወደባት ናይ ኤርትራ ንኢትዮጵያ ኣብ ግዜ ዘውድን ደርግን ዝነበረ ኣተሓሳስባ፡ ሕጂ እውን እቲ ናይ ቀደም ትርጉሙ፡ ትርጉም ዘለዎ ዝመስሎ እዩ ዝመስል። ኣይትብከ እንድ እዩ ዘብክየኒ ከምዝብሉ መሰልቲ፡ መንጸፍቲ ሓሳባት ናይ ምግዳል ነቲ "ላሎ ላሎ ወደባት ዓደይ ይረኣየኒ ሎ…" ዝድረፈሉ ዝነበረ ኣገልግሎት ዓሰብን ባጽዕን ንጎረባብትና ብምምሳሕ፡ ንርብዒ ዘመን ደም ካብ ዘንብዑና ዝስወጦም ኣይመስሉን ኢዮም። ምናልባት ኣብ እርጋኖም ኣድላይነት ናይ ባሕሪ ኣፍደገ ንኢትዮጵያ ዘሕምሞም ክመስሉ ዝደልዩ እንተኾይኖም፡ ኣይኮነን ኣብ ኢትዮጵያ ኣብ ኤርትራ እውን ሰማዒ ዝረኽቡ ኣይመስለንን። ብሓፈሽኡኣ ብዛዕባ ኣገልግሎ ወደባት ኤርትራ ንኢትዮጵያ ኣብ መንጸፍቲ ሓሳባት ናይ ምግዳል እንታይ ዝመስል ሰራውር ከም ዘለዎ ተዘኻኽር እዛ ትስዕብ ኣብነት እስኪ ክሕውስ። ናይ ራቢጣ መስራቲ ሓሳባት ዘርቀቑ ክቡር ሸኽ ኢብራሂም ሱልጣን፡ ኣበ'ተኣላልያ ዝምድና ኤርትራን ኢትዮጵያን፡ ኣብ ታሪኽ ብዘመዝገቡዎ ሓሳባት ደጋጊምካ ምዝካሮም ዘይናቶም ምሃብ ዘስምዕ ኣይመስለንን እሞ፡ ኣብ ጉባኤ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ካብ ዘስምዕዎ መደረ ክፋሉ፡ "… ኣብ ቅድሚ እቲ ኮሞቴ ቀሪቦም መደረኦም ኣስምዑ። … ኤርትራ ምስ ኢትዮጵያ ኣገዳሲ ዝበሃል ናይ ሓባር ቑጠባዊ ረብሓታት እውን የብላን። ድሕሪ ምባል ድማ ብጀኦግራፍያዊ መንጽር እንተኾነ እውን፡ ካብ ወደባት ምጽዋዕን ዓሰብን ጂቡቲ ዝያዳ ከምዝጥዕማ ኣረደኡ። (6፡ 334-335) ብተወሳኺ ድማ፡ "እቲ ካብ ኢትዮጵያ ብብዝሒ ዝመጽእ … ጣፍ እንተኾነ እውን፡ መብዛሕትኡ ህዝቢ ኤርትራ ከም ንቡር እኽሊ ዝጥቀመሉ ኣይኮነን። ብዝያዳ ዕፉንን መሸላን እዩ ዝበልዕ። እዚ ኸኣ ኣብ ሃገርና መሊኡ እዩ። (6፡ 502) ይውሱኹሉ። ከም እዚ ዝመስል ኣረኣእይ መጻኢ ዕድል'ሲ ከመይሉ እዩ ነጻላ ናይ ናጽነት ክውንዘፍ ክኢሉ ንእዋን ዝግደፍ ዕዮ ገዛ ኢዩ። ብሓፈሽኡ መንጸፍቲ ሓሳባት ናይ ምግዳል ብዛዕባ ናይ ባሕሪ ኣፍደገ ንኢትዮጵያ ከምዝዓጅቦም ዝምስክር ሓሳባቶም ብቐሊሉ ዝርከብ ኣይኮነን። ከመይ'ሲ እቲ ቃልሲ እውን ኣንጻር ጸላኢ ተባሂሉ እዩ ተቐይሱ። ሕሩይ ግን "እዚ ብስም ባድመ ናይ መን ኢያ ዝካየድ ዘሎ ወተሃደራውን አኮኖምያውን ኲናት እውን መቐጸልታ ናይ እቲ ካብ ግዜ ምምሕዳር እንግሊዝ ኣትሒዙ ዝነበረ ሕቶ ናይ ባሕሪ ኣፍ ደገ ንኢትዮጵያ ኢዩ።" ይብል ኣብ ገጽ 254 259 264 ናይ መጽሓፉ። ይኹን ደኣ እምበር ሕጂ ኣብ እዛ በጺሕናያ ዘለና እዋን ካብ ዝኾነ ጸሓፊ፡ ወይ ድማ ናይ ታሪኽ ተንታኒ ንላዕሊ ብዛዕባ ናይ ባሕሪ ኣፍደገ ንኢትዮጵያ ክዛረቡ ዘየጸብቐሎም መራሕትን ምሁራትን፡ እቶም ንወደባት ዓሰብን ባጽዕን ቀቲሎም፡ ንመራሕቲ ናይ ጂቡቲ ድርብ ስረ ዘዕጠቑ መንጸፍቲ ሓሳባት ናይ ምግዳል ኢዮም። ካልእ ንምባል ዘይኮነ'ሲ በዓል ጃማይካ እኮ ብግብሪ ጥራይ ዘይኮነ ብቓላት እውን ዝገደፉሉ የብሎምን ነቲ ፍልልይ ናይ ሓሳባት። ኣንቱም ሰባት ብሕውነት፡ ብሓይሊ፡ ወይ ብምስምምዕ ምንብባር ዘይከኣል እንተኾይኑ ምሳኻትኩም'ሲ፡ ይኹነልኩም ሕራይ፡ እንተደለኹም ኣግማል ኣስትዩሉ ንወደባትኩም ክሳብ ምባል ኣይተበጽሐን ድዩ? ብወተሃደራዊ ግጥም ንደርጊ ስዒርናዮ፡ ኣብ እቲ ስዒቡ ዝቐጸለ ናይ ሓሳባት ጥምጥም ድማ ኢትዮጵያ ብዘይካ ወደባት ኤርትራ ከም ሃገር ክትቅጽል ኣይክትበቅዕን ኢያ ንዝብል ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ቀቲልና እዩ ኢና ክሳብ ምባል ኣይተበጽሐን ድዩ? እቲ ዝገርም፡ እዚ ከም እዚ ዝመስል ኣገላልጻ ናይ ህሉው ኩነታት፡ ተባሂሉ ካብ ዝበሃል ርብዒ ዘመን እኳ እንተተፈቕደ፡ ብንጽጽር ክሳብ ሕጂ ኣብ ፍልስፍና እንዳ ዝናን ባህታን ነጊሱ ዘሎ ኣረኣእያ መጻኢ ዕድል፡ እዋኑ ዘሕለፈ ኣተረጓጉማ ብዛዕባ ናይ ወደባት ኣጠቓቕማ ሽታሕ ዘበሎ ፍልስፍና እዩ። እዚ ፍልስፍና እዚ ምስ ዘውድን ደርግን ኣብ ኢትዮጵያ ሰፊኑ ዝነበረ ኣረኣእያ፡ ማለት'ሲ ኢትዮጵያ ብዘይካ ኣገልግሎት ወደባት ዓሰብን ባጽዕን ከም ሃገር ክትቅጽል ከምዘይትበቅዕ ባዕላቶም ዘውድን ደርግን ምስክር ኢዮም ዝብል ናይ ተበለጽቲ ሸፈጥ ዘሐንቀቖ ኢዩ። ዝገደደ ድማ ድሕሪ ናጽነት እውን ነቲ ኣሎ ዝበሃል ናይ ባሕሪ ኣፍ ደገ፡ ኢትዮጵያ ከይትምንጥሎ ለይትን ቀትርን ሓለዋና ንቐጽሎ ዝመስል መጣጥሒ ስልጣኖም፡ ክሳብ ሕልፈቶም፡ ከም ናይ ዓወቶም መዳምቕቲ ኣምሲሎም ናብ እዋን ከቕርብዎ ሕፍር ዘይምባሎም እዩ። ብፍላይ ሕጂ ርብዒ ዘመን ምስ ናጽነት ዝገሃድ ዘሎ ክስተት፡ ወዮ ንመንጸፍቲ ሓሳባት ናይ ምግዳል ኣብ ግብሪ ከውዕልዎ ዝጸገሞም ሜላ ንመራሕቲ ናይ ጂቡቲ ቀሊል ኮይኑ ድርብ ስረ ስለ ዘዕጠቖም፡ ኣብ መንጎ ኢትዮጵያን ጂቡቲን ተፈጢሩ ዘሎ ምትእስሳር፡ ንዓሰብን ባጽዕን ምስ ኣዱሊስን ዙላን ዘመሓዝየን እዩ ዝመስል። ኣይግበሮ። ድሮ እኳ ማይን መብራህትን ኣበ ኣስመራ ጠፊኡ፡ ጂቡቲ ግን ማይን መብራህትን ካብ ኢትዮጵያ ትረክባ ኢላ ይበሃላ ሎ። ስለ እዚ ነዚ ለውጢ እዚ ክግንዘብ ዘይደሊ እሞ፡ ምስ ዘውድን ደርግን ዝተሳዕረ ናይ ሓሳባት ዓይነት እናዘመረ ዝቆጻጸ ብላይ ናይ ምግዳል ቋንቋ ኣይጣበቐሉን እዩ ንህሉው ኩነታትና። ስለዝኾነ ድማ ኣብ እዛ እዋን እዚኣ ብዛዕባ ናይ ባሕሪ ኣፍደገ ንኢትዮጵያ ክምዕድ ዝፍትን ናይ ምግዳል ቋንቋ ምስ ዝብል ንለውጥን ዕርቅን ዝቛምት ምሩጽ ኣርእስቲ ዘላፍን ምብልሓት የብሉን። መሰታ ዘውድን ደርግን እዩ እሞ፡ ኣሰር መሳትኡ እንተሰዓበ'ሕሾ። ሓዲሽ ሓሳባት ግን ተሳኢኑ እወ ሎ። ካልእ ንምባል ዘይኮነ'ሲ መጻኢ ዕድልና፡ ኢትዮጵያ ብዘይካ ኤርትራዶ፡ ኤርትራ ብዘይካ ኢትዮጵያ፡ መንአን ሃገር ምዃን ከም ዝእግመን ክንረአአ ኢና ካብ ዝብል ጎንፊ ዝናን ባህታን ዘናግፎ ሓሳባት ይደሊ ሎ። ህዝቢ ኤርትራ ድማ ብስም ናጽነት ኣጋጢሙዎ ብዘሎ ኣደራዕ፡ ካብ ዝወልድ ዝጸንት፡ ካብ ዝስረት ዝስደድ፡ ካብ ዝቐስን ዝሻቐል ይበዝሕ ስለዘሎ፡ ወዮ ዝምድና ኤርትራን ኢትዮጵያን ብእመት ድዩ ብመጽዓን ዝእመት ዝብል መሰረታዊ ናይ መጻኢ ዕድል ሕቶ፡ ክሳብ ሕጂ መንጸፍቲ ሓሳባት ናይ ምግዳል ካብ ዝበረዝዎ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ዝገላግሎ ሓዲሽ ሓሳባት እዩ ጨኒቑዎ ዘሎ። ንደቂ እዋን ዘርብሕ ትምህርቲ ምእንቲ ክስስን ግን ኣብ መስርሕ ምኹስኳስ ኤርትራውነት ዝተሓልፈ ናይ ለውጢ ጉዕዞ፡ ዘመዝገቦ ናይ ሓሳባት ምህዞ ኣብ መጻሕፍቲ ምምዝጋቡ ዓቢ ጸጋ ኢዩ። ስለዝኾነ ድማ ካብ ካልእ ሰብ ንላዕሊ ብዛዕባ ቅዲ ኣመራርሓ ክቡር ቀዳማይ መራሕ መንግስቲ ኤርትራ ተድላ ባይሩ፡ ኣድቂቖም ክጽሕፉ ካብ ዝኽእሉ ናይ ታሪኽ መሰኻኽር ሓደ ሕሩይ ተድላ ባይሩ እዩ እንተበልኩ ዘጋነንኩ ኣይመስለንን። እዚ ትጽቢት እዚ ቅቡል እንተኾይኑ፡ ናየ ኣቦታት ጻዕሪ ብናይ ምግዳል ዓይኒ ጥራይ ዝንበብ ከምዘይኮነ ክሰሓት የብሉን። ኣብ ገጽ 14 ዘሎ ናይ ኣቦታት ዕሊ፡ "ጥልያን ንኢትዮጵያ ክትወርር ትገብሮ ዝነበረት ምቅርራብ ዘቖጥዖም ኤርትራውያን ዓበይቲ ዓዲ፡ ከም በዓል ኣቦሓጎይ ከንቲባ ባህታ ጊላንኪኤል፡ ኤፍረም ተወልደመድህን፡ ይስሓቕ ተወልደመድህን፡ ኣፈንዲ ዓንዶም (ኣቡኡ ንጀነራል ኣማን) ሎረንዞ ታእዛዝ … ብምስጢር እሂን ምሂን እናተበሃሃሉ፡ ኤርትራውያን ምሁራት ናብ ኢትዮጵያ ግዒዞም ኣንጻር ወራር ጥልያን ክሕግዙ፡ ይጽዕሩ ወይ ድማ የተባብዑ ኔሮም።" ዝብል ናይ ታሪኽ ኩርናዕ ይንበብ። እዚ ስጉምቲ እዚ ብናይ ምግዳል ዓይኒ ጥራይ ክንበብ ኣይኣኽሎን እዩ። እዞም ዓበይቲ ዓዲ ከንጽፍዎ ዝፈተኑ ናይ ሓሳባት ትሕዝቶ፡ ምስ እቶም ኣብ እዋኖም ዝመልኩን ዝመርሑን ዝነበሩ፡ ፈረንጅን ፖለቲከኛታት እንዳ ሃጸይ ምንሊክን ክማጎትን ክረዳዳእን ዝበቅዕ ናይ ሓሳባት ጽፍሒ ከምዝነበሮም ዝሕብር እዩ። ብርግጽ ድማ ምስ ጻዕርታት ምስናዕ ኣማራጺ ሕብረተሰብ ዘተኣሳስር ናይ ስልጣን ተበላጽነት ኣይለግቦምን እዩ። ናይ ጀብሃ ምኽትል ፕረሲደንት፡ ማዕረ ማዕርኡ እምበኣርከስ ንቐዳማይ መራሕመንግስቲ ኤርትራ፡ ኣብ ናይ ጡረታ ዕድመኦም ናይ ጀብሃ ምኽትል ፕረሲደንት ክሳብ ምዃን ኢዮም ናብ ተጋዳላይ ተቐይሮም፡ ዝብል መደምደምታ፡ እንታይ ርእዮም እዮም ክንድኡ ዝኸውን ለውጢ ኣርእዮም ዘበሃህል እዩ። ከመይ'ሲ ዝምድና ህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን'ሲ ብእመት ድዩ ብመጽዓን ዝእመት ትብል ሕቶ ንምምላስ፡ ምእንቲ ሓድነት፡ ምእንቲ ፈደረሽን፡ ከምኡ እውን ከም በዓል ስልጣን ናይ ኢትዮጵያ ኮይኖም ኣገልጊሎም ኢዮም። ኣብ ኢትዮጵያ ድማ ውሻጠ እንዳ ንጉስ ሃይለስላሰ ከየተረፈ ምእታው ዘይጽግሞም መራሒ ኢዮም ኔሮም። ስለ እዚ ኣብ እዛ ስጉምቲ እዚኣ ዝበጽሑሉ ናይ ሓሳባት መንጸፍ ምስ ሆ ሆ ናይ እቶም ትምህርቶም ዘይወድኡ ተመሃሮ ዝስራዕ ኣይመስለንን። ከመይ'ሲ፡ ናይ መንግስቶም፡ ማለት መንግስቲ ኤርትራ፡ ሃይማኖታዊ አኮኖምያውን ኣውራጃውን ዳይናሚዝም ኣብ እዋን መንግስቶም ይኹን ኣብ እዋን ምፍንጣሕ መንግስቲ ኤርትራ፡ እንታይ ዝመስል ከምዝነበረ ካብ ሰቦም ንላዕሊ ኣዳዕዲኦም ዝፈልጡ መራሒ እዮም። ስለ እዚ ከም እዚ ዝመስል ውዑይ ፍልጠትን ተመኩሮን ሒዞም ኣብ እርጋኖም ናይ ጀብሃ ምኽትል ፕረሲደንት ክሽየሙ እንከለዉ፡ ንደቂ ጎንደርን ትምህርቲ ጎንደርን ንዒቓ፡ ንጻዕርታት ካይሮን ደማስቆን ኣድኒቓ ክትፍጠር ትሕሰብ ዝነበረት ናይ ኤርትራ ዓይነት፡ ካብ እታ ኣብ ቅድሚ ስልጣኖምን ኣብ ቅድሚ ናይ ፈረንጂ ኣማኸርቶምን፡ ንራቢጣን ኣንድነትን ላሕ ዘበለት ናይ ኤርትራ ዓይነት ተፈልያ እንታይ ክትመስል ከምትኽእል ካብ ሰብ ንላዕሊ ክበርሃሎም እዩ ትጽቢት ዝግበረሉ እሞ፡ ክሳብ ካይሮን ደማስቆን ዝወሰዶም ባህላዊ ሃይማኖታዊ አኮኖምያውን ፖለቲካውን ብልጫ ብቓላት እንተዘይቀሪቡ፡ መዓርግ ሽመቶም ምጽብጻብ ጥራይ ናብ ዘየድሊ ሕሜታ ከምርሕ ይኽእል እዩ። ላ'ዶልቸ ላ'ቪታ ይህልዋዶ መተካእታ? ስለዝኾነ ድማ ኣብ ናይ ጡረታ ዕድመኦም፡ ካብ ኣዲስ ኣበባን ኣስመራን ናብ ስዊድን ዓሊቦም'ሲ፡ ክሳብ ካይሮን ደማስቆን ከይዶም ናይ ጀብሃ ምኽትል ፕረሲደንት ክሽየሙ ዝመረጹሉን፡ ዝተመርጹሉን ናይ ሓሳባት መንጸፍ እንታይ ይመስል ኔሩ፡ ንዝብል ትጽቢት ዘዕግብ መልሲ የብላን እዛ ሓዳስ መጽሓፍ። ብርግጽ ኣብ ኣፈራርሳ ፈደረሽን ዝተራእየ ኣገባብን ውጽኢቱን ጽቡቕ እዩ ኔሩ፡ ንምባል ዘይኮነ'ሲ መኣረምትኡ ወይ ድማ መተካእትኡ እንታይ ክመስል እዩ ዝሕሰብ ዝነበረ ንምባል ኢየ። ብተመሳሳሊ ኣበሃህላ ኣብ እቲ እዋን እቲ ካብ ዝነበሩ ናይ ናብራ ደረጃታት እንዳ ቀዳማይ መራሕ መንግስቲ ኤርትራ፡ ካበ ኣስመራ ክሳብ ኣዲስ ኣበባ ብመኪና ጥራይ ዘይኮነስ ብነፋሪት እውን ምምልላስ ዘይጽግሞ፡ ላ'ዶልቸ ላ'ቪታ፡ ዝመስል እዩ ዝነበረ ናብርኦም። ሕጂ እውን እዚ ኹሉ መረረ ብዛዕባ ኢትዮጵያ ንህዝቢ ኤርትራ ብመጻሕፍቲ እንዳተነግረ፡ " ዝብል ጽሑፍ ኣብ ገጽ 280 ይንበብ። እወ ኣደና ካብ ኢትዮጵያ ተበጊሰን ናብ ኢትዮጵያ ተመሊሰን። ናይ ምምላስ መሰል እንቋዕ ኣይተነፍገን። ርሑስ በዓል ፋሲካ ይግበረለን። ንህዝቢ ኤርትራ ድማ ከም እታ ናተን ምስ ህዝቢ ኢትዮጵያ ናይ ምንብባር መሰሉ፡ ብልምዱን ብባህሉን ክኣልያ፡ መንጸፍቲ ሓሳባት ናይ ምግዳል፡ ዝሓለፈ ይኣክል ኢሎም፡ ኣእዳዎም ክእክቡሉ ጸሎተንን ምርቐአንን ይርድኣዮ። ምናልባት ቀዳማይ መራሕ መንግስቲ ኤርትራ ከምኡ ዝመስል መቐረት ዝነበሮ ሂወቶም ዕግበት ስኢኖሙሉ ዘይኮነስ፡ ኣብ ኤርትራ ዝነበረ ጭቆናን ድኽነትን ናይ ሓፋሽ ኣተሓሳሲብዎም እዩ፡ ናይ ጀብሃ ምትል ፕረሲደንት ተሸይሞም ክበሃል እንተኾይኑ ዝድለ ዘሎ ከኣ፡ እሞ ብባህሊ ብአኮኖሚ ብሃይማኖት ከምኡ እውን ብልኡላውነት እንክረአ፡ መዳሕንቱ ንመጻኢ ዕድል ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ካይሮን ደማስቆን እዩ ተቐቢሩ ዝብል መርትዖ ኣበየናይ መጽሓፍ ከም ዝገደፍዎ ሓበሬታ እንተ ሎ፡ ሓቢርና እንተንመሃሮ ክንደይ ምጠዓመ ኔሩ። እንተዘይኮነ ግን ተዋህዶ ሃይማኖት ብግዕዝ እትምህሮ ንህዝቢ ክርድኦ ስለዘይከኣለ እስልምና ከስፋሕፍሕ ክኢሉ። እዚ ኩነታት እዚ ዘተሓሳሰቦም ሰባት ንመጽሓፍ ቅዱስ ናብ ትግሪኛ ተርጒሞም፡ በብጉጅለ ንባብ መጽሓፍ ቅዱስ ኣለማሚዶም። ንእገረ መንገዶም ድማ ቃልሲ ኣንጻር መግዛእቲ ቀስቂሶም። ዝብል ሓሳባት ዘድንቕ መበገሲ ዘለዎ መጽሓፍ፡ ኣብ ምዝዛሙ ኣብ ካይሮን ደማስቆን ዓሊቡ ንጀብሃ ክመርሕ ዝቖረጸ ሓሳባት በ'ድንቖት ከቕርብ ምፍታኑ፡ ኣብ ኣንበብቱ ዘለዎ ግምት እንታይ ከም ዝመስል ዝሕብር እዩ፡ ዝመስል። ምናልባት ነዚ ኹሉ ሕውስውስ ምድማር ዝፍተን እንተኾይኑ እንዳ ባይሩ ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ ዘበርከትዎ ናይ ፖለቲካ ሓሳባት ንጹር መርገጽን መጠርነፍን የብሉን። ዝሓለፈስ ሕሰምና ዝመጽእ ድማዕና ይግበሮ ከምዝብሉ መሰልቲ ግን፡ ሕሩይ፡ ኣብ መወዳእታ ናይ መጽሓፉ ዘንጸባርቖ ናይ ኣቕዋም ለወጢ ሎ። ፈለማ ዝነበሮ መርገጺ ናብ ወተሃደራዊ መንገዲ ዝዝምብል እዩ። ንኣብነት "ሓው ኣቦኡ ኣብ ቤት ማሕቡስ እንከለዉ፡ ምእንቲ ናጽነት መስዋዕቲ ምኽፋል ከምዘድሊ የተሓሳስቡ ኔሮም።" (ገጽ 18) ንዝብል መርገጺ ብኣንክሮ ይዝክሮ። ከምኡ እውን "ኣብ እዋን ንጉስ ሃይለስላሰ ካብ መታሕት ናይ ኤርትራ ብዙሓት ስደተኛታት ናብ ሱዳን ምስ ወሓዙ፡ ዶክተር በረኸት ሃየ በል ሎምስ እነሀዉልካ ምስ ወተሃደራትካ ክኽተቡ ዝኽእሉ ዑቑር ዓቕሚ፡ ብምባሉ ኣገሪሙኒ።" (ገጽ 91) ይብል። ኣብ መወዳእታ ግን ንሜላ መስዋዕትን ዕስክርናን ሰጊሩ፡ ምስ እቲ "– •" ዝብል ኣርእስቲ ናይ መጽሓፉ ዘሳን እዩ ንእዋን ዘርብሑ፡ ከም "ናይ ህዝቢ ዲፕሎማሲ" ገጽ 215 "ኮንፈደረሽን" ገጽ 264 ከምኡ እውን ኣብ ምርቃቕ "ናይ ኣልጀሪስ ውዕል" ገጽ 215 ናብ ዱሩዕ ዘቕረቦም ነጥብታት ዘኪሩ፡ ብዘተን ብምብህሃልን እዩ ለውጥን ዕርቅን ዝመጽእ ናብ ምባል ይቐንን። ዝቕጽል ይግበሮ። ኣብ መወዳእታ ፈልየ ክጠቕሰን ዝደሊ ነጥብታ፡ 1. ኣብ ገጽ 16 ግራዝማች ናብ እንግሊዝ ምስተተርጎመት ተባሂላ ኢላ? 2. ኣማውታ ኣብርሃም ተወልደ ብዝምልከት ኣብ ገጽ 100 ዘሎ ጽሑፍ፡ ብ1974 ብዛዕባ እቲ ኩነታት ንተስፋሚካኤል ጆርጆ ምስተወከስኩዎ፡ ኣብ ሰገነይቲ ትርከብ ናይ ጥልያን ባር ዝበልዓ ምግቢ ኢያ ቀቲላቶ። መንግስቲ ኢትዮጵያ ከምዝቐተለቶ እውን ገሊጹለይ። ይብል። ብዙሓት ንፕረሲደንት ኢሳያስ ከልግቡሉ ኢዮም ክፍትኑ ጸኒሖም እሞ፡ እዚኣ እውን ኣድህቦ ክግብኣ እዩ። 3. ድጃዝማች ኣበራ ካሳ ሃይሉ - ጥሪ 1884 ኣብ ከባቢ ሩባ ዓንሰባ ሸፈቱ። ኣብ ግዜ ንእስነቶም ዝፈልጦም ካፒታኖ ፔቲኒ ክላ ወደይ ሽፍትነት ይትረፍካ፡ ምስ መንግስቲ ክዓርቀካ ክብሎም ናብ ቦትኦም ይኸይድ እሞ፡ መጋቢት 1 -1884 ኣብ ከባቢ ደቂ ሸሓይ ቀቲሎሞ ናብ ኢትዮጵያ ገዓዙ። ሃጸይ ምንሊክ ከኣ ብኽብሪ ተቐበልዎም። መዓርግ ደጃዝማችነት እውን ኣልበስዎም። ኣብ መወዳእታ ክሳብ 1894 ኣብ ትግራይ ጸኒሖም፡ ካብኡ ኣብ ከምባታ ናይ ኣንጋቻ ግዝኣት ተዋሂቡዎም ክሳብ ዝሞቱ ብኽብሪ ተቐመጡ። (8፡ 196) 4. " " •" 71 ክቡር ማለት'ሲ ነጸዋውዓ ላዛን መቐረትን ዝውስኸሉ ምቁር ቃል እምበር መዓርግ ወይ ሽመት የመልክት ድዩ? ደብዳቤ እኳ ናብ ክቡር ሓወይ ናብ ክብርቲ ሓውተይ ክብርቲ ኣሞይ … ክቡር ዓርከይ … ተባሂሉ ዝጸሓፍ። ለውጥን ዕርቅን ዘስፍን ፋሲካ ይግበሮ! ዳንኤል ተስፋዮውሃንስ ተኽለጊዮርጊስ 04/16/17 1. 7 – 13 2017 2. 22 -28 2008 3. 1843 / 2017 4. - • – 2012 5. ' – 2016 6. ኣይንፈላለ - ኣለምሰገድ ተስፋይ 7. ፈደረሽን ኤርትራ ምስ ኢትዮጵያ ካብ ማቴንሶ ክሳብ ተድላ 1951-1955 - ኣለምሰገድ ተስፋይ 8. የኢትዮጵያ እና የኤርትራ ግጭት መንስኤና መፍትሔ - ዶ/ር ደጃዝማች ዘውዴ ገብረስላሴ 2007 ብግዕዝ 9. የኢትዮጵያንና የኤርትራን ያልተቋጨ እሰጥ ኣጋባን ለመስበር - ገራገር ዘበርጋ 01/26/2017 10. – 2016	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/articles/4877-2-2
ኣገዳሲ መጸዋዕታ ንኹሎም ኣብ ፐንሲልቫንያ፡ ደለዌርን ደቡባዊ ኒው-ጀርሲን ዝነብሩ ኤርትራውያን ተቓለስቲ ንፍትሒ	ኣገዳሲ መጸዋዕታ ንኹሎም ኣብ ፐንሲልቫንያ፡ ደለዌርን ደቡባዊ ኒው-ጀርሲን ዝነብሩ ኤርትራውያን ተቓለስቲ ንፍትሒ ዕላማ ኣኼባ፡ ኩልና ልዕሊ 18 ዓመት ዝዕድመና ኣብ ፐንሲልቫንያ ደለዌር ስተይት ከምኡ እውን ደቡባዊ ኒው-ጀርሲ እንነብር ኤርትራያን ተቓለስቲ ንፍትሒ፣ ዝውክሉና መራሕቲ ንኽንመርጽ ዕለት፡ ሰምበት ሚያዝያ 02፣ 2017 ሰዓት፡ 2:00 ድ.ቀ. ቦታ፡ 102 600 43 19104 ኩሉ ደላይ ፍትሒ ኤሪትራዊ ብዘይ ናይ ጾታ ፡ ብሄር ወይ ሃይማኖት ፍልልይ ሽግርና ንምፍታሕ ጉዳይ ኩልና ምዃኑ ኣሚንና ኣብዚ መዓልቲ ክንሳተፍ ብትሕትና ይሕተት። ኣኼባ ልክዕ ሰዓት 2:00 ድ.ቀ. ክጅመር ስለዝኾነ በጃኹም ኣብ ሰዓትኩም ተረኸቡ። ኣኼባ፡ ተሳተፍቲ ብዝጠለቡዎም ቋንቋታት ክካየድ/ክትርጎም እዩ። በጃኹም ንኹሎም ትፈልጡዎም ኤርትራውያን ዓድሙ። ንምዝኽኻር ድኣ እምበር፡ ኩነታት ሃገርናን ህዝብናን ጉዳይ ኣፈርክቡ ምዃኑ ምንጋር ዘድልዮ ኣይኮነን። መስርሕ ምቛም ዓለምለኻዊ መሪሕነት፡ ብምቛም ናይ ኣካባቢ ባይቶ ጀሚሩ፡ ስዒቡ ዞባዊ ባይቶ ብደረጃ ሃገር፡ ቀጺሉ ብደረጃ ክፍሊ ዓለም ኣብ መወዳእታ ዓለምለኻዊ ባይቶ ብምቛም ኩሎም ተቓለስቲ ንፍትሒ ብውልቅን ብጥርኑፍን ንድሕነት ሃገርን ህዝብን ዝገብሩዎ ኣበርክቶ ድሙር ውጽኢት ንኽህልዎ ባይታ ይፈጥር። ዓለምለኻዊ ተበግሶ፡ንልዕሊ ዓመት ብዘካየዶ መጽናዕቲን ልዝብን ዝዘርገሖም ጽሑፋት ኣብዚ ዝሰዕብ ጥብቆ ኣቲኩም ንበቡዎም። // • ብደሓን ምጹ! ግዝያዊ ናይ ምርጫ ሽማግለ دعوة هامة لجميع الإرتريين المقيمين في ولايات بنسلفانيا وديلاوير وجنوب نيو جيرسي الذين يكافحون من أجل العدالة الغرض من الاجتماع لانتخاب القادة الذين سيمثلون الإرتريين 18 عاما فما فوق المقيمين في ولاية بنسلفانيا، ديلاوير وجنوب نيو جيرس التاريخ 2 أبريل 2017 2 ظهرا مكان جامعة العلوم ريسنبرجر هول، غرفة 102 600 43 ستريت فيلادلفيا والدعوة موجهة إلى جميع الإرتريين دون أي تمييز في الدين والمنطقة ونوع الجنس والقوميات العرقية • وسيبدأ الاجتماع في الموعد المحدد • وسيترجم الاجتماع وفقا لاحتياجات المشاركين • إنكم تعلمون جيدا أن الحالة الإرترية تسير من الأسوأ إلى الأسوأ وتتطلب استجابة عاجلة • وتعتمد عملية إنشاء قادة عالميين على اللبنات الأساسية للمجالس المحلية والإقليمية • والخطوة الأخيرة هي إنشاء مجلس عالمي لخلاص شعبنا وبلدنا من الديكتاتورية الوحشية ولتحول سلس إلى الحكم الديمقراطي • مشاركتكم أمر حاسم لنجاح جهودنا الرامية إلى إزالة النظام الشمولي وإقامة حكم ديمقراطي في بلدنا الحبيب إريتريا • للوصول إلى وثائق المبادرة العالمية، يرجى زيارة //	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/gazetawi-meglesi/4866-2017-03-28-06-32-30
ይዋእ ስደተኛ ኤርትራ።	ሰብ ዘይተጸበዮ ናይ ዶናልድ ትራምፕ ዐወት፡ አብ ርእሲ ስደተኛታት ኣፍሪቃውያን ብሕልፊ ኤርትራውያን ኣሉታዊ ተጽዕኖ ከምዝህልዎ ኣብ ምጥያስ ስደተኛታት ተናጢፎም ዝርከቡ ኣመሪካውያን ይገልጹ። ግደ ሓቒ ክንዛረብ እንተኾዩኑ ግን እዚ ሓደገኛ ኲነታት ዝተኸስተ ብግዜ ምምሕዳር ኦባማ ምዃኑ ክዝንጋዕ የብሉን። ዘለናዮ እዋን ካብ ዝሓለፈ ፍሉይ ዝገብሮ ዝተወስዱን፡ ዝውሰዱ ዘሎዉን፡ ንመጻኢ ክውሰዱ ዝተወጠኑ ስጉምታትን ምስናይ ምጉብዕባኡ ስለ ዝካየድ ዘሎ ኢዩ። ካብዚ ብምብጋስ ብዙሓት ብጌጋ ክርድእዉ ስለ ዝኽእሉ ብጽሞና ተመልኪቶም ኣድላይ ስጒምቲ ንምውሳድ ክዳለዉ ስለ ዝግባእ ንምትሕስሳብ ኢየ። ኣብ ቅድሚኡ/አ ዘሎ መስናኽል ጢሒሱ ኣብ ሰሜን ኣመሪካ ሓደ እግሩ ክተክል ንዝኸኣለ ሰብ ንምድጋፍን ንምክልኻል ናይ ዝኾነ ይኹን ዜጋ ሓላፍነት ምዃኑ ንከዘኻክር ኢለ ኢየ። ንኣብ ወደል-ሕልው ወይ ሽመልባ ዝርከብ ኤርትራዊ ስደተኛታ ግን እዚ ናይ ዝማዕበላ ሃገራት ናይ ሰፈራ ፖሊሲ ብሩህ ኢዩ። ምክንያቱ ሓዉ፡ ብጸይቱ፡ ወዲ/ጓል ቑሸቱ ካብ ሚሒር ምጽባይ ሞት መሪጹ/ጻ ኣደዳ ወሮበላታት ሲናን ማእከላይ ባሕርን ክኸውን ኣብ ቅድሚ ዐይኑ ስለዝርኢ ዘሎ ኢዩ። ብሓጺሩ ናይ ቀዋሚ ሰፈራ ዕድል ናብ አመሪካ ወይ ኣብ ካልኦት ሃብታማ ዐዲ ፈረንጂ ንምርካብ ዘሎ ዕድል ብ'ኣንጺፋ ቁልጭ' እንተመሰልክዎ ኣይተጋገኹን ወይ ኣይባዕለግኩን። መራሕቲ ሻዕብያ ናይ ኢዶም ድአ ኣይሰአኑ እምበር፡ ብሰንኪ እቲ ካብ ሳሕል ዘተአተውዎ ጥንታዊ/ገባራዊ ዝኾነ ድሑር ምሕደራኦም፡ ካብ 400,000 ንላዕሊ ዝግመት ኤርትራዊ በጽሒ፡ መበለት፡ ቀዳሲ፡ ጥበበኛን፡ ኮታ ብሓፈሽኡ መጻኢ ሂወቱ ኣብ ምህናጽ ዝነበረ ወዲ ሰብ ኣከላቢቶም ካብ ሀገር ከም ዝስደድ ጌሮሞ ኢዮም። ብዙሓት ኣብ ሱዳንን፡ ኢትዮጵያን፡ ብመጠኑ ድማ ኣብ እስራኤል ተዳጒኖም ይርከቡ። ምስ ነባር ስደተኛታት ደሚርካ ክሳብ ፍርቂ ሚልዮን ዝግመት ኤርትራዊ ስደተኛ ከምዘሎ ዘየጠራጥር እኳ እንተኾነ ክሳብ ለይቲ ሎሚ ናብ እዘን ብንዋይ ዝተዐደላ ሃገራት ዝአተዉ ስደተኛታት ቅጽሪ ካብ 10% ዝነአሰ ኢዩ። ንኤርትራውያን ይኹን ንአፍሪቃውያን ደለይቲ ዐቅባ ናይ ፖሊቲካ ይኹን ኤኮኖሚ ብዘየገድስ፡ መንገዱ ካብ ዝሕርፍፍ ሓያሎ እዋናት ኣቕጺሩ ኢዩ። መብዛሕቶኦም ኣብ ኣመሪካ ዝርከቡ ዘይሕጋዊያን ስደተኛታት ብድሕሪ ነዊሕን ኣህላኽን ጉዕዞ ብመንገዲ ደቡብ አመሪካ ኣቢሎም በቲ መሪርን ብንውሓቱ ዝዝረበሉን ናይ ኣመሪካን ሜክሲኮን ናይ 3,200 ኪሎሜቴር ዶብ ሶሊኾም ኢዮም ንአመሪካ ዝአትዉ። አቐድም ኣቢሉ፡ ማለት ቅድሚ ሓሙሽተ ሽዱሽተ ዐመት ዉሱናት ሰባት በዚ ደቡባዊ መስመር ብምሱላኽ ዑቅባ ምስዝሓቱ ዝጽበዮም ናይ ምጥራዝ ዕድሎም ኣዝዩ ጸቢብ ኢዩ ዝነበረ። ምኽንያቱ፡ ጒዳዮም ተጻርዩ ክሳብ መዕልቦ ዝረክብ ንግዜኡ ተለቒቖም ብድሕሪ ብዙሕ ገድሊ ድማ ናይ መቀመጢ ፍቃድ ይውሃቦም ስለ ዝነበረ። ግዜ እንዳደፍኤ ምስ ከደ፡ ሂወት ስደተኛታት ድማ ኣብ ሃዋሁ ተንጠልጢሉ ክነብር ባህርያዊ ስለዘይኮነ፡ ኤርትራውያን ናብ ሰሜን ኣመሪካ ካብ ቅድም ብተዐጻጸፈ መንገዲ ዝውሓዘሉ ጥበብ በብእዋኑ ካብ ምፍጣር ዐዲ ኣይወዐሉን። ገሊኦም ከምኩብኩብታ ካብ ሓደ ሃገር ናብ ሓደ ሃገር እንዳንጠሩ ሸቶኦም ክወቕዑ ክፍትኑ፡ ገሊኦም ድማ ክሳብ 50,000 ዶላር ጥረ ገንዝብ ኣትሒዞም ባዕሎም ንባዕሎም ዝወሓሱ ጻዕራማት ስደተኛታት ምፍጣሮም ንምሕባር ኢዩ። ብአንጻሩ ብሚልዮናት ናብ ኣመሪካ ብሕጋውን ብዘይሕጋውን ናብ አመሪካ ዝፈልሱ ኣህዛብ ንከፊል ናይ ኣመሪካ ህዝቢ ከየተሓሳስቦ ኣይተረፈ። ብሕልፊ ነቲ ንዐለም ክዝውራ ዝጸንሔ ክርስትያን ጻዕዳ ብዙሕ ጥርጣሬን ፍርህን ኢዩ ኣሕዲርሉ ዝርከብ። ብዘይጥርጥር ናይ ኣቶ ትራምፕ ዑዉት ምርጫ ካብዚ ፈሊኻ ዘይርኤ ኢዩ። ኣብዚ እዋን እዚ ቁጽሪ ኤርትራውያን ሶለኽቲ ናብ ኣመሪካ እንዳጨመረ ይኸይድ ኣሎ። ምስዚ ዝተተሓሓዘ ድማ ቁጽሪ ኣብ ቀይዲ ዝርከብ ሰባት ምውሳኹ ናይ ኣብያተ ፍርዲ መዛግብቲ ይገልጹ። እቲ ካብ ኩሉ ዘተሓሳስብ ድማ ዳርጋ ንመብዛሕቶም ኣመልከቲ ዑቕባ በቲ ዝመጽዎ ክጠፍኡ ናይ ኣመሪካ ቤት ፍርዲ አብ ምውሳን ስለ ዝርክብ ኢዩ። ንአብነት ኣብ ፍሎሪዳ ተቐይዶም ዝርከቡ ሽውዐት መንእስያት ዘቕረብዎ ኣቤቱታ ቤት ፍርዲ እዝኒ ከይሃበ ናብ 'ዐዶም' ክጥረዙ ወሲኑ ኣሎ። ነቲ ውሳኔ ተግባራዊ ንምግባር ድማ ናይ መንግስቲ ኣካላት ኣብ ምሽብሻብ ይርከባ። ብተመሳሳሊ መልክዕ ኣብ ቴክሳስ፡ሚሽጋን፡ ሰሜን ጀርሲ፡ ሉውዚያና፡ ጆርጂያ ቤት ማእሰርትታት ዝርከቡ ኤርትራውያን፡ ሂወቶም ብቀጢን ገመድ ተንጠልጢላ ከም እትርከብ ኣብዚ ጒዳይ እዚ ተዋሲኦም ዝርከቡ ገበርቲ ሠናይ ይገልጹ። ናይዞም ኣብ እተፈላለያ ኣውራጃታት ኣመሪካ ተሓይሮም ዝርከቡ ኤርትራውያን ዕጫ እንተኾነው ካብቶም ኣብ ፎልሪዳ ንጥርዝያ ዝተበየነሎም ደቂ ሀገሮም ፍሉይ ክኸውን ኣይክእልን ኢዩ። ነዚ ዝጠራጠር እንተሎ ዝሓልፉ ሰለስተ ኣዋርሕ ኣብ ኮማ ዝጸንሔ ሰብ ጥራይ ኢዩ። ኣብ አመሪካ ዝነፍስ ዘሎ ሰራም ንፋስ ንብዙሓት ግዳያት ዝምቡዕ ምሕደራ ቀይዲ በትኽ ኢሳይያስ ብአልማማ ከምዝትንክፎም ከይደቀስካ ዝተሓልመ ሓቂ ኢዩ። ነዚ ንምቕዋም ኣብ ኢድ ነፍስወከፍና ዘላ ሓንቲ መሳርያ ክንጥቀም ይግባእ። ንሱ ድማ ብኢሳይያስ ዝምራሕ መንግስቲ ደጊምካ ደጋጊምካ ኣብ አደባባይ ምግላጽ ኮይኑ፡ ኤርትራዊ ስደተኛ ድማ ብኢኮኖሚ ዝተጠቕዔ ስዱድ ኣብ ርእሲ ምዃኑ ብሑሱም ፖለትካዊ ጭቖና ከምዝሳቐ ተሓላቓይ ኴንካ ምቕራብ ጥራይ ኢዩ። ምንም እኳ ዘለናዮ እዋን ዘየመኒ እንተኾነ ንአሽቱ ናይ ዕድል መሳኹቲ ምኽፋቶም ንዕዘብ። ንአብነት ንኽጥረዙ ዝተበየነሎም ኤርትራውያን ናይታ ሃገር 'ወኪል' ዝኾነ ተቐማጣይ ዋሽንግቶን፡ ኤርትራውያን ምዃኖም ክምስክረሎም ብ ኢሚግርሽን አመሪካ ዝቐረበሉ ሕቶ ዕሽሽ ብምባሉ ብዋሕስ ክልቀቑ ዝተበየነሎም ዉሑዳት ይርከብዎም። ኣብዚ አብ ሃገሮም ዘይረኸብዎ ናይ ሀቤስ ኮርፐስ ሕጊ ምጥቃሞም ንዕዘብ። እዚ ዝኾነሉ ዋና ምኽንያት ድማ መንግስቲ ኣመሪካ ን180 መዐልቲ ካብ "ኤምባሲ ኤርትራ" መልሲ ብዘይምርካቡ ንዘይተወሰነ ግዜ ድማ ወድሰብ ክቕየድ ሕጊ ስለዘየፍቕዶ ኢዩ። ካብ ቤት ማእሰርቲ ድአ ይውጽኡ እምበር ካብቲ ናይ ምጥራዝ ሓደጋ ወጺኦም ማለት ኣይኮነን። ሚስተር ትራንፕን ደገፍቱ ዝኾኑ የማናውያንን ጸበብቲ ብሄርተኛታትን፡ ይትረፍ ካብ ዐዃይ ሕብረተሰብ ዝፈለቑ ጸለምቲ ኣፍሪቓውያን፡ ነቶም ብትምህርትን ብጥበብን ዝተዐጥቁ ሶርያውያንን፡ ህንዳውያን ካልኦት ካብ ካልኣይ ዐለም ዝመጹ ዜጋታት እውን እንተኾኑ ማዕጾ ይዕጾ ምህላዉ ኣብ ደምበላስ ዝርከብ ጓሳ ከይተረፈ ዝዕዘቦ ዘሎ ኢዩ። እዚ ሓዲሽ መንግስቲ ኣመሪካ ነዚ ጸረ ፍልሰት ዝኾነ ሕግታት ንምትግባር ዝአክል ንዋይ ከምዝምድበሉ ኣብ ተፈላለዩ ኣጋጣሚታት ገሊጹ ኢዩ። ካብ ሰሪ መዐቱ የውጽኣና-ኣላህ የስቱር- ኢዩ ዘብል። እምበኣርክስ ብሃይማኖት፡ ብእንዳ፡ብፖለቲካ ዘሎ ፍልልያት (ንግዜኡ) ኣብ ጎኒ ገዲፍና ነዞም ግዳያት ሻዕብያ ዝኾኑ ቀቢጸ ተስፋ መንእሰያት ንማጎተሎም።	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/articles/4864-2017-03-28-05-07-30
ጸጋ!	ከም ብርሃን ወጋሕታ ኮኾብ ጽባሕ ውነኺ ዝብለኒ ወቓሕ-ወቓሕ ቀልበይ ተንፍርያ ከም እዛ ቆቛሕ፡ ንኣኺ ፈሊጠስ ብጸሓይ ክውቃዕ … ብኢደይ እሙቋሕ። ብማዕዶ ክጽብጽብ በይነይ ከድንቐኪ ከይነውሕ መዓልቲ፡ ጸጋ ኽብለኪ ኢየ … ልበይ ክህበኪ ክጽበየኪ ኢየ ክትከፍትለይ ናትኪ። ናይ ወራዙት እዩ ምስምማዕ ዓቢ ጥበብ እዩ ንግሆ ምንቃሕ። ኣይፍለጥን ግን ምስ ብዙሕ ምርቓቕ … ዘሎ ምርሕሓቕ፡ ምሒር ምስ ምጥንቃቕ … ዝስዕብ ምዝንጋዕ፡ እርጋን እዩ ዝጽጋዕ … ግርማ እዩ ዝፍንጣሕ። ጸጋየ ወይኖ መኣስ ትስሕትዮ ንእስነት ምቁር እዩ … ኩሉ ዝምነዮ። እንተ ሓንጊዱ ግን … ሰሓቕ ተኸዲኑ ሓያል ውዥ እዩ … ዝብርቁቕ ደዓሩ። ይኹን ደኣ'ምበረይ … ጸጋየ ናተይ ናባኺ ከይፈስስ … መስኖ ክጸርገሉ ንኣይ ግደፍለይ… ባዕለይ ኣለኹሉ። ህ እሞ በሊ ጸጋ ሚዛን ስኢነሉ እዚ ናትኪ ዋጋ። ድምጽኺ ንምስማዕ … ስምኪ ንምጽዋዕ በይነይ ክመጣላዕ ብዘይረአ ስላዕ … ካብ ዝርዕራዕ፡ ባዕለይ ንኽቕጻዕ ንኣኺ ዝረአት ዓይነይ ት'ጻእ። ከይኸውን ፍርደይ ኣስተባህልለይ … ኣመት ግበርለይ። ፍቕሪ ቀበዝበዝ እዩ … ቀዘውዘው ኣመሉ ቆጸራ ዘይፈልጥ … ሃንደበት እዩ ሓይሉ። ድሎ-በል ከይበለ … ኣዘንግዕ ኣቢሉ ዓትዒቱ እንተ ሒዙ … ነዊሕ እዩ መዘዙ። ሕያዋይ መሲሉ ፍሽኽታ ለቢሱ … ስኑ እንተ ነኺሱ ቀላጽም ዘደንዝዝ … በሊሕ እዩ ጥርዙ። ከም በርቂ ናይ ሓምለ … ምስ ደበና ኾይኑ ብልጭ እንተጀሚሩ ቀረባ ይመስል … ኣብ ጠረር ሰፋሩ። እንተ ብሓቂ ግን ከም እዛ ጸሓይ በርቂ፡ መዳፍዕ ወንጪፍካ ዘይብጻሕ ከም ዑፋን ገደና ዘይቕቃሕ ከም መሸላ ኾደን ዘይስጣሕ ዕዳጋ ወሪድካ ዘይልቃሕ ብቆቛዊት ደርሆ ዘይጭጫሕ ቀመም እዩ መቐረት … ናብራ ንምጥጣሕ። ጸጋየ ወይኖ ጻዕዳ ኽብለኪ ኢየ ሓሪጭ ፊኖ ሽሻይ ናይ ክረምቲ ብርነሃዮ መኣዲ ናይ ፍቕሪ ከም ኣጅቦ ጥዑም ክንብሎ እዩ … ኣነ ዝምነዮ። ስጋኺ'ለ ጸጋ … እታ ኣነ ዝብህጋ፡ ዓዳ እንተርሒቑ … ምጽባይ ነዊሑ፡ ንፋስ ሃሪሙዋ … ከይዓስሉዋ ቃርማ፡ ካብ ከብደይ ቀንጢበ … ከም ክታብ ጠቕሊለ፡ ክብገስ ኢየ ኣነ ንታቦት ክህባ ምስ ዕጣን ኣትኪኹ ንሰማይ ከዕርጋ። ኣብ እቲ ላዕላይ ሃገር ሰፈርኩሉ ወለ እዚጊ ሎ ባዕሉ…ኣብ ዙፋኑ ኮይኑ ሕድሪ ተቐቢሉ፡ ኣብ ገነት ክዓቝራ ምስ ናይ ጽባሕ ዕድል … ጠሚሩ ክኣስራ። ምሳኺ ኢየ ጸጋ ሓሳበይ ፈሊጥኪ …ንቐሊ እሞ'ንጊህኪ ሃብኒ እታ ኢድኪ … ሓቂ ክምሕለልኪ። ዛ'ኣነ ዝብለኪ …ንኣይ ተ'ሰሚዕኪ ም'ዓልኪ ምሕዳርኪ … ምሳይ ክወስደኪ ኣብ እታ ንእደይ ናተይ ማእሲ ከንጽፈልኪ ሕሹኽ ክትብልኒ … ኣብ እዛ ጎድነይ ኮንኪ። ብኡነት ዝብለኪ እዚኣ እንተጌርኪ ገነት ኢያ ሰፈርኪ። እንተደንጎኺ ግን እዝግዮ ክብል ኢየ … ምሳሕ ማርያም በቲ ሕጓ ኾንኪ … ክትብልለይ እምባሕ ክጽበየኪ ኢየ፡ ካብ ጽባሕ ናብ ጽባሕ ኣይክድቅስን ኢየ … ወላ ሩሐይ ት'ጻእ። ሽሻይ ኢኺ ጸጋ … ናይ ቀውዒ ንዳእቲ ሰዊት'ኺ ለምዒ … ሸኻ ለምለም-ሰቲ። ብሕልሚ ብጋህዲ … ብቐትሪ ምስ ለይቲ እዛ ቅርኒብ ዓይነይ … ፈርፈር እትብለኒ ናይ ብሓቃ ድያ ተስፋ ክትህበኒ ሽግረይ ፈሊጣስ ተጸናንዓኒ። ዋይ ኣነ ኣማኒ ከይተፈለጠኒ ኣብ እዛ ኡንኮ ነብሰይ እምነት ውሒዱኒ። ካብ እዚ ኹሉ መዘዝ ቁሩብ እንተሓሸኒ፡ ከም እዛ ዘማዕደኹ ሓዳስ ፍታሕ ቦታ ክቐያይር ዘይውዳእ ብጸልማት ብብርሃን ደገ ም'ጻእ፡ ንልበይ ሃዊጹስ … ጨጓራይ መሊጡ ጸጉረይ ኣህጒጉዎ፡ ኣብ ርእሰይ ዓሪዱ። መሬት ምስ መሰየ … ኣዕበድቢዱ ናብ ስደት ኣንቂዱ ልዋም ይኸልኣኒ ንታሕቲ ኣውሪዱ ዕድለይ ለሚሱ ናይ ሰብ ኢድ የማዕዱ። ብምስራቕ ብምዕራብ … ብሰሜን ብደቡብ ምስለይ ተለጢፉ መሰለይ ጠፊኡ እንዳ ጸሊም ጻዕዳ፡ መስተዪ ቡን ኮይኑ ብልሓቱ ዘይፍለጥ … እንታ'እዩ ጉዱ እዋን እዩ ሓንጊዱ። ደጊም ይኣኽለኒ … ሓሳብ ምኩምሳዕ ጸጋ ክብለክ ኢየ እናናሳዕ ባህገይ ንእሽቶ እዩ ሓዳር ም'ጻእ ፍቕሪ ምስ ነገሰ … ጋማ ምእሳር ኣብ እቲ ገበላና ደስታ ምዕሳል ኮቦሮ ጸሊኻ ምስርሳር ስድራቤት ከውግዑ፡ ምጽንጻን ናይ እተን ሰብ ነጸላ፡ ዕልል ምስማዕ መጋርያ ኸቢብካ ናይ ቡን ዕላል ምስ እቶም መሳቱየይ ምስሓቕ ምዝላል ጽጋብ እዩ ባህገይ ጥዑም ብላዕ። ጸጋ ኩሕለይቲ … ወረ ክህበኪ ከም እዞም ከዋኽብቲ … ኣብ ሰማይ ዓንደርቲ ከም እቶም ደቂ ባሕሪ … ዓሳታት ሓምበስቲ ከም እቲ ናየ'ጻምእ … ተመን ተወርዋሪ ርሑቕ ሰፊሩ እምበር፡ ይረኣየኒ እዩ … ገምገም ባሕሪ ዘሎ ጸሓይ ናይ ገርግሱም … ምሳኺ ክጽሎ። ሑጻ ተዓቢጥካስ … መድሓኒት እወ ሎ። ንሕማም ቅርጥማት … ሓኪም ዘይኽእሎ ከኒና ዘይደሊ … መርፍእ ዘይደፍሮ። ናይ ሂወት ሙቐት እዩ ፈውሲ እርጋን ዕብየት እዝጊ ዝፈጠሮ … ገንዘብ ዘይክፈሎ። እንታይ እሞ እንታይ እሞ ንኣዳም ክገርሞ ግራተይ ቃዲሩ፡ መሬት ባዶ'ኸሎ ንቡር ዘይፍተኖ ሓዳር ዘየውጽእ … ገለ ወሪዱ ሎ። ጭራሽ ዝገርመኒ … ም'ሓጥ ዝኣብየኒ፡ ቁምጣ ስረይ ከምዝጸበበኒ ሽወሽ ስረይ ከምዝሓጸረኒ ወሰን ወሰን ኮለል ዘብለኒ ዘይፈልጦ እምበር … ገለ ለጊቡኒ። ስምዕኒ እሞ ጸጋ እመንኒ ቁልቁለት ዘይኮነ ለሚጹኒ ዓቐበት ዘይኮነ ተሪሩኒ ዕምብረ ዘይኮነ ሸፊኑኒ ከም ንፋስ ናይ ቢዘን ዝሓቑነኒ ሓሳባት ናይ ልበይ ዘሕድገኒ ቅልቅል እንተበልኩ ዝነጽገኒ ቀረባ መገሻ ዝርሕቀኒ ፋሲካ ዘይብሉ … ዋጢጥ በዚሑኒ። ብልሓቱ ዘይፍለጥ… መዓት ተኻዕዩኒ ሃየ እባ በጃኺ ኣጆኻ በልኒ። ዝሓለፈ ሕሰም መኣስ ውሒዱኒ ፍቕርን ሰላምን'ሲ … ሰላም ከይበሉኒ ዓዶም ክርሕቀኒ ከም እዛ ዘይፈልጡኒ ርእዮም ይሓልፉኒ። መን ምሩቕ ክብል ኢየ … እንተሰሚዕክኒ ኣብ እዚ ነዊሕ ጎዕዞ ብጻይ ዝኾነኒ። ኣብ እቲ ባይቶ ዘሎ ናየ ኣቦታት ዛንታ ከም ዘዕልሎ ሰንሰለት መውስቦ ሕማቕ መንገዲ እምበር ኣይነበሮን ሓጹር ዝጥርሮ። ኣብ እቲ ቀደም እዋን መሬት ጣሻ'ኸሎ ይትረፍ ዓርበሮቡዕ ለማልሞ ነ ኢያ ጥልያን እኳ ዘይጸገሞ ኣኻውሕ ምፍንቃል ዘይኣገሞ ቀልጢፉ'ንዳኣሉ ዝደይቦ ተሰቒሉ ኣብ ክሳድ ደቀ ኣቦ። ኣብ ሕጂ በጺሑ ናጽነት በሪቑ መሬት ኢያ ወጊሑ ጽርግያ ሰፊሑ ኣለኹ እናበለ ተሰጢሑ፡ ባህልን ልምድን ከም እዛ ዝሓነኹ መራሕትን ዓበይትን ምስ ሰስዑ ኣቕሽሽትን ኣንስትን ምስ ጎርሑ፡ ዓቢኡ ንእሱ ኩሉ እዩ ፈሪሑ መንእሰይ ሰኪሑ ግዜ ተሸሪሑ። ነዚኣ ዝፍሕሱስ ኣይርብሑ ምእንቲ ክርሁ ኣይብዝሑ። ኣጆኺ እሞ ጸጋ እምባ ኢኺ ኩርባ ዛራ ኢኺ ሩባ ጎልጎል'ኺ ሜዳ ወደብ'ኺ ገዛ ጽላል'ኺ ጋርሳ። ኣብ እዛ ልበይ ዘላ፡ እታ ኣነ ዝብህጋ መዓር ኢያ ጸባ ቅጫ ኢያ ጣይታ ጎጎ ኢያ ሃንዛ ጥሕሎ ኢያ ፋታ ገዓት ኢያ ፓስታ ብዙሓ ሎ ኣብ ከብዳ። ኣይኮነን ውላዳ ጥልያን እኳ … ሽዓ ዝለመዳ፡ ፈኸራ ሓዊሱ፡ እናበለ … ኣንኮራ! ጎደና ናይ ስደት ክጅምራ ጎራዙት ዝመርጽ መብረ ናይ ስኞራ ለይቲ ምስ መዓልቲ ዝሽቅላ በዓልን ስራሕን ዝዋፈራ ዕድለን ዘዕርባ ከይተማህራ መሃያ ቆጺረን ከረክባ ምእንቲ ክትመልእ ናይ ገረብ ለቖታ ኣብ እታ ውሽጣ ኣንጭዋ ዘላታ። እዋይ እዚኣተን እዋን ኣርኪባተን እዋን ናይ ጡረታ ካብ ሰብሲ ተሪፈን ይርኣየለን ጎይታ። ዕድል ናይ ሓበሻ ንሳ ኢያ ጥልያን ዘዋደዳ ኣብ ከውሒ ወቒሩ ንሩባ ዘውረዳ እነሀት ትረአ ተተኺላ ኣብ ባይታ። እዛ ሰባብ ጣጣ ኣያ ጥልያን ጻዕዳ ሓንሳብ ምስ ጸቐጣ ከም ተሓግ ተሳፍሕ ኣራጢጣ ዘመናት ተቑጽር ኣንገልሒጣ፡ ይመልሶ'ምበረይ! ኣይትመስልን ኢያ ሩባ ዝሓጽባ እሞ እዛ ኣነ ዝብለኪ ምእንቲ ከስልጣ፡ ናይ ታሪኽ ጎደፋ ሓቢርና ክንጉሕፋ ጸጋየ ዋልታ ትርግታ ናይ ልበይ በልዮ ሓንጎፋይ። ዳንኤል ተ/ዮውሃንስ 02/192017 …	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/116-poems/4855-2017-02-22-20-03-07
ዘሕዝን ፍጻሜ ሓንቲ ስድራ፡ ውጽኢት ዘይሓላፍነታዊ ስርዓት ኤርትራ!!	ኣብቲ ብ "ቀይሽብር" ዝፍለጥ ድሕሪ ውድቀት ንጉሳዊ ስርዓት ሃይለስላሴን፡ ምምጻእ ወተሃደራዊ ስርዓት ደርግን ኢትዮጵያ፡ ኣዝዩ ብዙሕ ህዝቢ ነንሓድሕዱ ተሃናዂቱ፡ ከም ውጽኢቱ'ድማ ኣብ ርእሰከተማ ኢትዮጵያን ካልኦት ከተማታትን ከቢድ ህልቂት ስዒቡ። ቀንዲ ጠንቂ ናይዚ ህልቂት እቲ ስርዓት ዕምሪ ስልጣኑ ብዋጋ ህዝቢ ንምንዋሕ ኮነ ኢሉ ንህዝቢ ዝዓደሎ ፈኮስቲ ኣጽዋር እዩ። ፈኮስቲ ኣጽዋር ኣዝዩ ሓደገኛ ንብረት ካብ ምዃኑ ዝተላዕለ፡ ብዙሓት ሃገራት ኣብ ኢድ ሰለማውያን ሰባት ንኸይኣቱን፡ ኣብ ሕማቅ መዓላ ንኸይውዕልን ንምቁጽጻሩ ሰፊሕ ዘመተታት እየን ዘካይዳ። ብኣንጻሩ መብዛሕታኦም መለኽቲ ስርዓታት ብስዉርን ብግልጽን ፈኮስቲ ኣጽዋር ኣብ ኢድ ሓፋሽ ከምዝኣትው ይገብሩ። ነቲ ዝፍጠር ቅልውላው እናመሓደሩ'ድማ ዕምሪ ስልጣኖም የናውሑ። ኣብ ኤርትራ ዝርከብ ምልካዊ ስርዓት እውን ንኹሉ ንስልጣኑ ኣስጋኢ ዝኾነ መንእሰይ ኣብ ገደብ-ኣልቦ ሃገራዊ ባርነት ቆሪኑ ሓንሳብ ኣብ ትርጉም-ኣልቦ ኲናት እናጠበሰ፡ ኣብ ካልእ እዋን ድማ ኣብ ዘይተጸንዑ መደባት እናህለኸ ኣልሚስዎ ከይኣክል፡ ነቶም ብዝተፈላለየ ምኽንያት (ሕማም፡ ስንክልና፡ እርጋን) ዘይብቁዓት ተባሂሎም ካብ ሰራዊት ዝተፋነው ብስም ህዝባዊ ሰራዊት ናብ ሰራዊት ከምዝምለሱ ብምግባር፡ ን ነብሲወከፍ ስድራቤት ብረት ኣዕጢቁ፡ ንማሕበረሰባዊ ቅልውላውን ህልቂትን ምቹእ ዝኾነ ተሃዋሲ ኩነታት ፈጢሩ ኣሎ። እዚ ኣብ ኣባሻውል ዘጋጠመ ዘሕዝን ፍጻሜ እንበኣር፡ ሓደ ኣብነት ናይዚ እዩ። ፍጹም ኪዳነ ተኽለ፡ ኣብ መጀመርያ ኣርባዓታት ዝርከብ መንእሰይ እዩ። ኣብ ዓመተ 1994 ሃገራዊ ኣገልግሎት ምስ ተኣወጀ፡ ፍጹም ከም መብዛሕታኦም ናይ ሽዑ መንእሰያት ብድሌቱ ምስ ቀዳማይ ዙርያ ሃገራዊ ኣገልግሎት ናብ ሳዋ ወሪዱ። እቲ ንዓመትን 6 ወርሕን ኢሉ ዝወጸ መንእሰይ ግን ንቤቱ ኣይተመልሰን። ብስም ዶብ ዝተሳወረ ኲናትን ንዕኡ ድሒሩ ዝሰዓበ ቅልውላውን፡ ክሳብ ብሕማም ምኽንያት ተባሂሉ ዝጣየስ ከባቢ 20 ዓመታት ኣብ ሰራዊት ተቆሪኑ ጸኒሑ። የግዳስ ኣብቲ ተጣይሰ፡ ሓዳረይን ስድራይን ክኣልየሉ ዝበለሉ እዋን እውን ብጉልባብ ህዝባዊ ሰራዊት ዳግማይ ናብ ሰራዊት ክምለስ ተገዲዱ። ፍጹም መተዓቢቱ ከም ኣዝዩ ትሑት፡ ምቅሉል፡ መኽበሪ ሰብን ወረጃን ይገልጽዎ። የግዳስ ድሕሪ ዳግማይ ናብ ሰራዊት ምምላሱ ተደጋጋሚ ታዕሊም፡ ዘየቋርጽ ሓለዋ፡ ትርጉም ኣልቦ ማእቶት ብዝፈጠረሉ ጭንቀት ሓሓሊፉ ኣብ መስተ ክእለኽን ክገራጮን ይዕዘቡ ኔሮም። ረቡዕ ዕለት 08/02/2017 ፍጹም ኣብ ታዕሊም ህዝባዊ ሰራዊት ውዒሉ ናብ ቤቱ ምስ ኣተወ፡ ምስ ኣብ ገዛ ኣብ ዓዲ-ጥልያን ዝቅመጥ እሞ ቅድሚ ቁሩብ ኣዋርሕ ስድራ ክበጽሕ ናብ ኣስመራ ዝመጸ ኣብርሃም ሓው ይገራጮ። ምኽንያት መገራጨዊኦም ዝፈልጥ ሰብ የልቦን። የግዳስ እቲ ብናይ ቃላት ኲናት ዝጀመረ ባእሲ ቀልጢፉ እዩ ናብ ኣካላዊ ጎነጽ ተነሃሂሩ። ኣብ ከምዚ ህሞት ፍጹም ነታ ኣብ ጎኑ ተጋዲማ ዝነበረት ካላሽን ኣልዒሉ ተኲሱ። ብመሰረት ናይ ዓይኒ መሰኻኽር እቲ ተኹሲ ንምፍርራሕ እንበር ንምቅታል ዝዓለመ ኣይነበረን፡ የግዳስ እታ ጥይት ኣብ ከባቢ ታሕተዋይ ከብዲ ኣብርሃም ዓሊባ፡ ንኣገደስቲ ኣካላት ሳንቡእን ልብን ስለዝበሰዐት'ድማ ኣብርሃም ድሕሪ ቁሩብ ደቃይቅ ኣብ ሆስፒታል ዓሪፉ። ፍጹም ሽዑንሽዑ እዪ ኣብ ከቢድ ስንባደን ጣዕሳን ኣትዩ፡ ስለዚ እዪ'ድማ ምስ ካላሽኑ ናብ 2ይ መደበር ፖሊስ (ካርሸሊ) ኢዱ ክህብ ዝመረጸ። ኣብዚ እዋን እዚ፡ ፍጹም ፍርዳዊ መስርሕ ክሳብ ዝካየደሉ ኣብ 2ይ መደበር ፖሊስ ፖሊስ ተቀይዱ ኣሎ። እንተ ስድራቤቱ ኣብ ሓደ እዋን ክልተ ደቆም ከሲሮም ኣብ ከቢድ ሓዘን ተሸሚሞም ኣለው። እዚ ፍጻሜ ሓደ ቁንጫል ካብቲ ብተደጋጋሚ ዘጋጥም ዘሎ ሓደጋታት እዩ። ብረት ፈቀድኡ ዛሕ ከምዝብልን ብነፍሲ ወከፍ ስድራ ከምዝውነን ምግባር ዘይሓላፍነታዊን፡ ንድሕነት ሕብረተሰብ ኤርትራ ኣስጋእን እዩ።	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/zena/4852-2017-02-17-03-52-47
1ይ ክፋል ካብ ሽሕ ኣምሓራ ሓደ ኣበራ!	ካብ ሽሕ ኣምሓራ ሓደ ኣበራ! " " … (1 109) ዝምድና ኤርትራን ኢትዮጵያን'ሲ ብእመት ድዩ ብመጽዓን ዝዕቀን ኣብ ዝብል፡ ኲናትን ኣነዶ ንስኻ ንመልኽን፡ ዝዓብለሎ መስርሕ ኣተኣላልያ መጻኢ-ዕድል ናይ ኤርትራውነት፡ ገለገለ ክቡራትን ዓበይትን ናይ ታሪኽ ኣቦታት፡ ብዛዕባ ናይ ትማሊ ውዕሎኦም ካብ ምምስካር ሱቕታ ዝመርጹሉ ኩነታት ምሰ'ጋጠሞ፡ ናይ ኤርትራ ታሪኽ ተመራማሪ ክቡር ኣቶ ኣለምሰገድ ተስፋይ፡ "… ገለ ኻልኦት ግን ኣዝዩ ወሳኒ ተመኩሮን ዛንታታትን እናሃለዎም፡ ፍልጠቶም ከካፍሉ ዘይደልዩ ኮይኖም ረኺብናዮም። ታሪኽ … ኣብ ኣእምሮ ደቂሰባት ተዓጽዩ ክቕበር እንከሎ ምርኣይ ዘሕዝን እዩ።" … ይብል እሞ፡ ሕልፍ ኢሉ ድማ ንሓደ ሓደ ፍጻመታት … ከብርህ ዝኽእል ሓበሬታ ንምርካብ ኣማራጺ ምስ ጨነቐና'ሲ "ዝወዓሉ እንከለዉ፡ ብዝወዓሉ ንዝተነግሩ ሓቲትና ክንምዝግብ ዝተገደድናሉ ኣሎ።" ክሳብ ምባል ይጣራዕ። ብምቕጻል ድማ ካብ እቶም ብዝወዓሉ ዝተነግሩ ሰብ ጽቡቕ ፍቓድ ብዝተኣከበ ቀሪም፡ ለቖታ ናይ ታሪኽ ምምላእ፡ ዝተፈተነሉ ኩነታት ከምዘጋጠሞ ብምግራም ዘኪሩ፡ "በዚ መዳይ እዚ ኤርትራውያን ኣንበብቲ ጸገም ኣለና። ልምድን ተመኩሮን ናይ ሃናጺ ነቐፌታ ገና ኣይደለብናን።" (5 -) ይውስኸሉ። ሱቕ ጥዑም! ምናልባት ሱቕታ እንተዘይተመሪጻ እሞ እዞም ኣቦታት ክዛረቡ እንተዝፍትኑኸ ዝጀመርዎ ክሳብ ዝውድኡ ሰማዒ እዝኒ ምረኸቡዶ? ንምዃኑ ከመይ ዝመስል ሓሳባት ድዮም ከም ኣማራጺ ኣተኣላልያ መጻኢ ዕድል ኤርትራውነት ከቕርቡ ፈቲኖም ኔሮም? እምበርከ ብሓሳብ ድዮም ተሳዒሮም ወይስ ብእዋን ኢዮም ተበዲሎም ክሳብ ክንድ እዚ ተዓዚሞም፡ እንተንበሃሃልከ ናበ'ቢልና ምሰጎምና ንኸውን ምባል ዝድፈር እንተኾይኑ፡ ወይለከ! ኤርትራዊዶ'ይኮንካን ብምግዳል ዝተዓጽወ ማዕጾ እባ ኣይትፈንቅቕ ዝብል ቀይሕ መብራህቲ ክውላዕ እዩ። ከመይ'ሲ መስርሕ ናይ ምግዳል ብቤት ትምህርቲ ዘይምልከተካ ክትፈልጥ ኣይትፈትን ዝጸመመ እዩ። ብባህሪኡ ናይ ልብኻ ምዝራብ ኣይፈቅድን እዩ። ዝኾነ ኾይኑ ሱቕ ጥዑም! ከምዝብሉ ሱቕታ ዝመረጹ ተዓዘብቲ፡ ሱቕታ ጥዕምቲ ክትከውን ትኽእል ኢያ ንመረጽታ። ምናልባት በ'ንጻሩ ኣብ ጉዳይ ናይ ብዙሓት ምሳልካ ምሕዋስ ዝምረጽ እንተኾይኑ ግን፡ ብውሑዱ እሂን ምሂን ምብህሃል ክዕደም ባህርያዊ ኢዩ። ኣየውርድ ደኣ እምበር እዚ ምርጫ እዚ ሓቅኻን ኣይፋልካን እንተዘየ'ማዕሪጉዎ ኣይውዳእን እዩ ጉዱ። ካብ ዝኸምኡ ይሰውረና! ዝኾነ ኾይኑ ኣብ እዋን ገድልን-ምግዳል ኣትሒዙ፡ ብምብሓት ናይ ናጽነት ኣቢሉ፡ ክሳብ ሕጂ ኣብ ኤርትራ ተራእዩ ዘሎ ታሪኻዊ ናይ ሓሳባት መልክዕ ሰለስተ ግዜ ከምዝተለዋወጠ እዞም ብሂወት ዘለና ናይ ዓይኒ መሰኻኽር ኢና። ማለት'ሲ ቀዳመይቲ ዘውድን ደርግን ብዘይክኣ እኳ ሂወት ዘይብልና እናበሉ፡ ከም ጣዖት ዘምልኹዋ ዝነበሩ፡ ትመጽእ ኣላ፡ መወዳድርቲ ዘይብላ ላሎ ወደባት ዓደይ ይረኣየኒ ሎ … ዝበሃለላ ዝነበረ እሞ፡ ንመስርሕ ናይ ምግዳል ዘበሽቀጠት ናይ ኤርትራ ዓይነት ዘንጸባርቕ፡ ማለት'ሲ ኣብ ልቢ ስዉኣት ዝተሳእለት ናይ ኤርትራ ዓይነት ዝገልጽ ሓሳባት ዝዓቖረት እንክትከውን፡ ካልኣይቲ ወያ ብሽምዓ ናይ ናጽነት ተወሊዓ ብእሳተ ነበልባል ኲናት ናይ ባድመ ዝተቓጸለት ናይ ኤርትራ ዓይነት፡ እንታይ ኮይና ኢያ ከም ደቂ ሕድርትና ኣወል ቡን ኣሰኽቲታትና ዝተሰወረት ትመስል ክትዕ ተጎሃህር ኢያ። ሳልሰይቲ ግን እዛ ውጽኢት ኲናት ናይ ባድመ ምስ ፈጠረታ ኣብ ቅድሚ ዓይንና ዘላ ኣተኣላልያ መጻኢ ዕድልና እተንጸባርቕ ኮይና፡ ብስደትን፡ ኣብ ባሕርን ምድረበዳን ብርሰትን ትልለ ኢያ፡ እንተበልኩ ብዙሕ ሰብ ዝግረም ኣይመስለንን። ኣይከኣልን ኮይኑ እምበር እቶም ኣብ እዋን ምግዳል ዝተሰውኡ ጻዕዳ ልቦም ሎሚ ካብ መቓብሮም ብድድ እንተዝብሉ፡ እታ ኣብ ልቦም ተሳኢላ ዝተቐብረት ኤርትራን እዛ ናይ ሎሚ ኤርትራን ኣነጻጺሮም፡ ንመስርሕ ናይ ምግዳል እንታይኮን ምፈረድዎ? መመስገኑዎዶ ወይስ ፈንጢሖም ከዐርይዎ ምተበገሱ? እቲ ቐንዲ ዕማም ናይ ደቂ እዋን እምበኣርከስ፡ ከም እዚ ፍልስፍና እንዳ ዝናን ባህታን ዝምህሮ ጉዳይ ባንዴራን ጥረራን ኣይኮነን። እታ ቀዳመይትን እዛ ከም ኳዂቶ መትሓዚ ተሳኢኑዋ ዘሎ ሳልሰይቲ ናይ ኤርትራ ዓይነትን ከራኽበን ዝኽእል ሓሳባት እንታይኮን ክኸውን ይኽእል ዝብል መስመር እዩ። ብዓቢኡ ድማ ተጋደልትን ቲፎዞ ናይ እቲ መስርሕን ስለምንታይ እዮም፡ ክወዳደር ንዝፈተነ ሓሳባት ኣረኣእያ መጻኢ ዕድል ንኸይሰምዑ ጸሚሞም፡ ካብ ዝብል ናይ እዋን ኩርናዕ ትሕዝቶ ናይ ታሪኽ ክንበብ እንተተፈቲኑ፡ እቶም ኣማራጺ ሓሳባት ዝተራእዮም ዓበይቲ-ዓዲ ስለምንታይ ሱቕታ ከምዝመረጹ ኣብ ታሪኽ ምምዝጋብ ክቐልል እዩ። ብዘይ ምግናን ድማ ኣብ ዓድን ዓውድን ዝወርድ ዘሎ ናይ ሂወት ናይ ትምህርቲ ናይ ምህርቲ ከምኡ እውን ናይ ባህልን ወግዕን ብርሰት እንዛተየሉ ሰዓት ኣይኣኸለን እሞ፡ ከም እቲ ልሙድ ከም እቲ ናይ ትማሊ፡ ማለት'ሲ ከም እቲ ናይ'ንዳ ዝናን ባህታን ባህሊ፡ ኣእዛን ይስመዓ፡ ኣእዳው የጣቕዓ፡ ክበሃል እንተዘይተደልዩ፡ ይኣክል እባ፡ ሱቕ ጥዑም! ከምዘየናብር እኮ ህሉው ኩነታትና ህያው ምስክር እዩ፡ ምባል፡ ግራት ግብሪ ናይ ናጽነት ክሳብ ዝዕደል፡ ግራት ግብሪ ናይ ስደት ዘሕድግ መፈራርሂ ዘለዎ ኣይመስለንን። እዛ 2017 ናይ ሓዲሽ ሓሳባት ዓመት ይገብረልና እባ'ኸውን ደቀይ! ሱቕ ጥዑም እንተዘይተመሪጹ እምበኣርከስ፡ ምእንቲ ምኹስኳስ ኤርትራውነት ን30 ዓመታት ኣብ በረኻ ዘሕደረ ናይ ምግዳል ሓሳባት ብበዓል ኣነን እከለን እኮ እዩ ተሓንጺጹ፡ ዝብል ኣናብባ ታሪኽ ንዝናን ኣለናን ( …… … 11) ዘደፋፍር እንተኾይኑ፡ እሞ ኣብ መንቀሊኡ ክሳብ ክንድኡ ዝድነቕ ኣበጋግሳ እንተኔሩዎ ደኣ፡ መስርሕ ገድልን ምግዳልን ካብ በረኻ ናብ ገዛ ምስ ኣተወ ስለምንታይ ኢዩ ክሳብ ክንድ እዚ ናብ ጭቃ ክሳብ ዝወድቕ ተደናጊሩስ፡ ንርብዒ ዘመን ኣብ ገዛ ዘሕድር ሓሳባት ስኢኑ ዝብል ደሃይ ህሉው ኩነታት፡ ምስ ዝወሰኸሉ እዩ፡ ነቲ መስርሕን ንቐየስቲ ናይ ሓሳባቱን ሓወልቲ ዝህነጸሎም፡ ኣብ ዕለታዊ መነባብሮ ናይ ህዝቢ ዘስረጽዎ፡ ዓይነትን ብዝሕን ናይ ለውጢ ዝምስክረሎም። ከመይ'ሲ ናጽነት ብለውጢ እዩ ዝዕቀን። እንተዘይኮነ ግን ርብዒ ዘመን ምስ ናጽነት፡ ኣብ እንግድዓ ዓድን ዓውድን ዝወርድ ዘሎ ኣደራዕን ናይ ሓሳባት ድኽነትን ኣብ ግምት ዘየእቱ፡ ብብዙሓት ናይ ምግዳል መራሕትን ናይ ሓሳባቱ ቀየስትን ብተደጋጋሚ ክጽብጸብ ዝፍተን መራሕን ንሱ ዝመርሖ መስርሕን ክሳብ ክንደይ ይፈላለዩ ክሳብ ክንደይከ ይቀራረቡ ዘይመሚ ናይ ምግዳል ቲፎዞነት፡ ተኣማንነት ንናይ ትማሊ ውዕሎ ንምርግጋጽ ዝግበር ጻዕሪ ካብ ምምሳል ሓሊፉ፡ ካብ ሕማምን ድኽነትን፡ ኲናትን ማህለቕትን፡ ስደትን ብርሰትን ዘናግፍ፡ መንገዲ-ተስፋ ዝሕብር፡ ምስ እዋን ናይ ምትዕጽጻፍ ብቕዓት፡ ዓምቢቡ ዝፈሪ ሓሳባት ከምዘይተነጽፈሉ፡ ዕለታዊ ሂወትና ኮይኑ ዘሎ ውጽኢት ናይ ተግባሩ እዩ ምስክሩ። ከም ተግባሩ እንተተመዚኑ ድማ ብቒምታን ብህልኽን ዝመጣላዕ መን ከማይነት እዩ ዓንዲ ሕቖ ናይ ዝንኡ። ቂምታን ህልኽን ንስንቂ ናይ እዋን እንተተሓጽዮም ከኣ ዝወርድ ክሳራ መዐቀኒ ኣይርከበሉን እዩ። ርሑቕ ከይተኸደ ንደቂ ጂቡቲ፡ ብሰንክ እዚ ብቒምታን ህልኽን ዝመጣላዕ ፍልስፍና እንዳ ዝናን ባህታን ሓዳስ ጸሓይ ምስበረቐትሎም ኣብ ዱባይ ንኣምን፡ "•" (2 55) ክሳብ ምባል ዘብጽሖም፡ ዓሰብን ባጽዕን ብፈጣሪ ስለዝተረግማ ናይ ጸሓይ ህሮሩርማ ካብ መጠን ንላዕሊ ኮይኑ ራድያተር ናይ ዓበይቲ መኻይን ምፍንጃር ምስ ኮነ ኣመሉ፡ ኤርትራዊ መንእሰይ መብዛሕትኡ ተሰዲዱ፡ ዝርካቡ እቲ ዝተረፈ ድማ በ'ርዑት ባርነት ናይ ሃገራዊ ኣገልግሎት ተጸሚዱ ኣብ ጎዳጉዲ ይነብር ስለዘሎ'ሲ፡ መጸገኒ ዝኸውን ኦፊቺና ተሳኢኑውን እዩ ኣብ መበል 21 ክፍለ ዘመን ወደብ ምዃን ኣጊሙወን፡ መራኽብ ባቡራትን ናይ ጽዕነት መኻይንን ብጥቓአን ዘይሓልፋ ዘለዋ። ጂቡቲ ግን ብርጭቕ ኢላ ዝጠፍአት ጸሓይና ኣብ ምጥላቓ ብረቢ ተመሪቓ ኦኣሲስ ናይ ቀርኒ ኣፍሪቃ ክትከውን ስለዝተዓደለት እዩ፡ ንሕናን ባህልናን ንበርሰሉ ሓዲሽ ናይ ጀኦግራፍን ደሞግራፍን ለውጢ ሱር ዝሰድድ ዘሎ፡ ተባሂሉ ዝሕለፍ መኣስ ኮይኑ። ናይ ርሑቕን ናይ ቀረባን ተዓዘብቲ፡ "ንዒንጡቕ ሃገር ብጉርብትና ክሱፋት ትሰራሰር። •" ዝብል ሓሳቦም ክሳብ ዘንጸባርቑ፡ ቀየስቲ መስርሕ ናይ ምግዳል ዘንጸፍዎ ናይ ሓሳባት ትሕዝቶ ኣብ ዕጹው ማዕጾ ንናይ ገዛእ ርእሱ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ዘድንቕ፡ ኣብ ዓድን ዓውድን ናይ ምውሳእን ምውድዳርን ብቕዓት ዘይብሉ፡ ንእብረ ዘይርዕም፡ ሓዲሽ ሓሳባትን ኣማራጺ መንገድታትን ዝሕሰም ከምዝኾነ ዝምስክር እዩ። ብኻልእ ኣበሃህላ ንቐየስቲ ሓሳባት ናይ ምግዳል ዘይፍታሕ ጸገም መሲሉ ዝተራእዮም ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ፡ ንመራሕቲ ጂቡቲ ድርብ ስረ ኣዕጢቑዎም ይረአ ሎ። ኣብ እዛ 2017 እባ ከም እዛ ስረኦም የዕጥቐና! ዝኾነ ኾይኑ ብድሕሪ እቲ ነዊሕ ኮለል ኣብ ኣርእስቲ፡ ዝናን ባህታን፡ ናጽነትን ሱቕታን፡ ብፍላይ ድማ፡ ብኣቶ ኣለምሰገድ ተስፋይ ዝተጻሕፋ መጻሕፍቲ፡ 1. ኣይንፈላላ 1941 – 1950 2. ፈደረሽን ኤርትራ ምስ ኢትዮጵያ፡ ካብ ማቴንሶ ክሳብ ተድላ 1951 – 1955 ብኣምባሳደር ዘውዴ ረታ ዝተጸሕፈት መጽሓፍ - የኤርትራ ጉዳይ 1941 -1963 ከምኡ እውን ብዶክተር ተኸስተ ነጋሽ ዝተጻሕፈት - ደጋጊመ ምስ ተወከስኩወን፡ ኣብ ኣእምሮይ ዝሰፈረት ትጽቢት፡ ኣቶ/ተጋዳላይ ሕሩይ ተድላ ባይሩ ኣሪጉ ዓዲ ቅድሚ ምውዓሉ ብዛዕባ ቅዲ-ኣመራርሓ ናይ ኣቡኡ ማለት'ሲ ናይ ፈለማ መራሒ መንግስቲ ኤርትራ ክቡር ኣቶ ተድላ ባይሩ ዝትንትን መጽሓፍ እንተዝጽሕፍ'ሲ፡ ብንጽጽር ምስ እዚ ኣብ እዘን መጻሕፍቲ እዚኣተን ተተንቲኑ ዘሎ ኣናብባ ናይ ታሪኽ፡ ትሕዝቶ ናይ መጽሓፉ እንታይ ምመሰለ ኔሩ? ትመስል ሕቶ ሕርኽርኽ ክትብለኒ ቀሊል እዋን ኣይበልዐትን። ሓቂ ንምዝራብ ድማ፡ እቲ ዓሚ-ዓሚ ዘመን ብጥዑሙ!! ናይ ጀብሃ-ዓባይ ሰራዊት ካብ ጎላጉል ባርካ ክሳብ ጎቦታት ቆሓይቶን እምባሶይራን ይወናጨፉ ኣለዉ። ህዝባዊ ሓይልታት ድማ ካብ ሳሕል ክሳብ ጎላጉል ዓላ ሰራዊት ክትምልምል ትውዕል ኣላ፡ ዝብል ወረ፡ ዓድን ዓውድን ከናውጽ እንከሎ፡ ኣሰሩ ተተኸቲሉ ሕሩይ ተድላ ባይሩ ዝብል ኣብ ስዊድን ኣሎ፡ ሱዳን በጺሑ ሎ፡ ወይ ድማ ናብ ጎላጉል ባርካ ኣትዩ ሎ … ዝብል ወረ፡ ከም ንፋስ ሽው ይብል እሞ፡ ብመንጽር እታ ኣብ ቅድመይ ዝነበረት ንእሽቶ ዓለመይ፡ ካብ ወጻኢ ዝመጽእ ሰብ'ሲ፡ ከም እቶም ስሕት ኢሎም፡ ምስ ቁርን ድሚማን ናይ ክረምቲ፡ ምብቋል ናይ ኩዕንቲ፡ ኣብ ግዜ ምዕጻው ቤት ትምህርቲ፡ ናብ ገለ ዓድታትን ቤተ ክርስትያናት ናይ ካቶሊክን፡ ብላንድ ሮቨር ቅልቅል ዝብሉ ዝነበሩ ሚስዮናውያን ፈረንጂ፡ ካብ ዓዲ ናብ ዓዲ እናተናጠረ ንንፉዓት ተመሃሮ ዕዮ-ምስክርን ናይ ብልጫ ሽልማትን ዝዕድል መራሕን ወዲዓበይትን መሲሉ ይረኣየኒ ስለዝነበረ፡ ኣኽብሮት ዝመልኦ ናይ ንእስነት ትጽቢት እንተዘይኮይኑ፡ ብዛዕባ ቅዲ-ኣመራርሓ ተጋዳላይ ሕሩይ ይኹን ብዛዕብ ሚዛን ኣረኣእይኡ ኣበ'ተኣላልያ መጻኢ ዕድል ኤርትራውነት ጥልቕ ዝበለ ኣፍልጦ ካብ ቀደም ክሳብ ሕጂ ኣይኣከብኩን። ዕላማ ናይ እዚ ጽሑፍ እዚ ድማ፡ ኣብ እታ መጽሓፍ ተላዒሎም ዘለዉ ሓሳባት ብዛዕባ ጉዳይ ናይ ብዙሓት መሰረት ብምግባር ርኢቶይ ንምሕዋስ እምበር፡ ክጣበቐሉ ዝፍትን ፖለቲካዊ ይኹን ውድባዊ ኣባልነት የብለይን። ምናልባት ኣብ ትሕዝትኡ ቅር ከብል ዝኽእል ኣቐራርባ እንተ ኣልዩ ድማ ይቕረታ ኣቐዲመ ተማሂረ ዝእረመሉ ናይ በይነይ ተበግሶ ኢዩ። ምስ ሕሩይ ተድላ ባይሩ ድማ ኣይንፋለጥን ኢና። ሕጂ ምስ እዚ ኣብ ምብረሐይ ዘጋጠመኒ ናይ ስደት ኮለል ግን፡ ኣብ ቀዳሞት ዓመታት ናይ 2000 ኣቢሉ ኣብ ከባቢ ዋሺንግተን ዲ.ሲ. ብመልክዕ ኣኼባ ናይ ምቅዋም ዝሃቦ ሰሚናር ብምስታፍ ኢየ ብቐረባ ክርእዮን ዝብሎ ክሰምዕን ኣጋጣሚ ዝረኸብኩ። ሽዑ ካብ ዝበሎ ዘረባ፡ ትዝ ዝብለኒ ሕጂ፡ ንኢትዮጵያ ከይደ ምስ ቀዳማይ ሚኒስተር መለስ ዜናዊ ተራኺበ ኔረ፡ ንሱ ከም ዝበለኒ ድማ፡ ለውጢ ብውሽጢ ይምጻእ ብደገ፡ ንሕና ኣብ ኤርትራ ብሕጊ ዝቕየድ መንግስቲ ክህሉ እዩ ትጽቢትና እምበር ኩስቶ ወይ ድማ እከለ ክሽየም ኣለዎ ዝብል ሕልሚ የብልናን ኢሉኒ፡ ዝመስል መልእኽቱ ምሰ'መሓላለፈ ኣዝዩ ገረመኒ እሞ ዘረብኡ ወዲኡ መደብ ሕቶን መልስን ምስተጀመረ ኢደይ ሓፍ ኣበልኩ፡ ክሓትት ወይ ድማ ርኢቶይ ክህብ ከኣ ተፈቕደለይ። ካብኡ ዝተዋህበኒ ዕድል መሰረት ብምግባር፡ ዝምድና ኤርትራን ኢትዮጵያን ናይ ኣፍሪቃ ኮረያ ይመስላ ሎ፡ ተባሂሉ ኣብ ዝግለጸሉ እዋን፡ ናብ ኢትዮጵያ በጺሕካ፡ ምስ ሰበስልጣን መንግስቲ ተዘራሪብካስ፡ እንደገና ድማ ኣብ ቅድሚ ኤርትራውያን ደው ብምባልካ ብጣዕሚ ኢየ ዘድንቐካ። ከምኡ እውን ኣብ ቅድሜኻ ተኣኪብና ዝምልከተካን ዘይምልከተካን ሕቶታት ክንሓተካ ዕድል ስለዝሃብካና የመስግነካ። ንስኻ እውን ከምዘይትስሕቶ ግን ወሪዱና ዘሎ ጸገም ንበይንኻ ክትፈትሖ ከምዘይትኽእል ኣይጠፍኣናን። ይኹን ደኣ እምበር ጥንስቲ'ሲ እንተፈሰ'ት ዝሓረሰት ይመስላ ከም ዝብሉ መሰልቲ፡ ኣብ ከብድና ተደጒሉ ከም ረመጽ ዝህውጸና ዘሎ ጉዳይ ነተንፍሰሉ መድረኽ ስለዝኸፈትካልና፡ እዝጊ'ሃብካ! … ምስ በልኩ፡ እቲ ብባሕሪ ሓሳባት ተዋሒጡ፡ ጸጥ ኢሉ ዝነበረ እኩብ ህዝቢ ንገለ ቁሩብ ደቓይቕ ክስሕቕን! ጉዥምዥም ክብልን! ተራእየ። ሕጂ ድማ ሕሩይ ተድላ መጽሓፍ ጽሒፉ ትብል ሓበሬታ ምስ በጽሐትኒ፡ እሞ ነዛ ኣብ ልበይ ሕርኽርኽ ክትብል ዝጸንሐት ሕቶ፡ ብዛዕባ ቅዲ ኣመራርሓ ናይ ፈለማ መራሕ-መንግስቲ ኤርትራ ትምልሰለይ ግዲ ትኸውን ብዝብል ትጽቢት፡ " 2016 …ዘርእስታ ሓዳስ መጽሓፉ ሕድር ውዕል ከይበልኩ ኢየ ካብ ኣማዞን ኣዚዘያ። ኣብ ሳልስቲ ናብ ኢደይ ምስ ዓለበት ድማ ንባብ ቅድሚ ምጅማረይ ብቕድሚትን ብድሕሪትን ናይ ገበራ ዘሎ ትሕዝቶ ፈተሽኩ። ኣይከምዝተጸበኹዎን ግን ብዛዕባ ትሕዝቶኣ ርኢትኡ ዘስፈረ፡ ጸሓፋይ፡ ተጋዳላይ፡ ተመራማራይ፡ ወይ ድማ ኣንባቢ ስለዘይረኸብኩ ሽዑ-ሽዑ ኢየ ከንፈር ምንካስ ዝጀመርኩ። ማለት'ሲ ምልኪ ማለት ደኣ ተለቭዥን ጋዜጣን ረድዮን ብሒቱ ከም ቃሕትኡ ዝምድር፡ ቅጭ እንተበሎ ድማ ንዝተማደሮ ሰብኣይ ኣጻፍዓ ኸዳሚት ጸፊዑ በ'ኹድር ዝሽንድሕ፡ ነዊሕ ቀይሕ ሓለንጋይ ጥራይ መኣስ ኮይኑ ዘስምዕ … ብጸጋም ድዩ ብየማን ቦቚሉ ብዘየገድስ፡ መራሒ ንበይኑ ከዕልል ንእዋን ጽን ዘይብል እንተኾይኑ ኩሉ ንሱ እንዳኣሉ፡ ዝብል ጥርጣረ እኳ ቅጅል እንተበለኒ፡ ንባብ ካብ ምጅማር ድሕር ኣይበልኩን። በቲ ኣነ መልሲ ክረኽበሉ ዝጽበ ዝነበርኩ ሕቶ መሰረት ንባባይ ምስ ቀጸልኩ ድማ፡ ብዛዕባ ቕዲ-ኣመራርሓ ናይ ፈለማ መራሒ መንግስቲ ኤርትራ ክቡር መራሕ መንግስቲ ተድላ ባይሩ ኣብ እዛ መጽሓፍ ሰፊሩ ዘሎ ታሪኽ፡ ምስ እቶም ብተመሳሳሊ ትሕዝቶ ዘለዎ መጻሕፍቶም ኣብ እታ መጽሓፍ ተላዒሎም ዘለዉ ናይ ታሪኽ ሊቃውንትን ተመራመርትን፡ ካብ ክመሳሰል ክፍለ ወይ ድማ ክእርም ዝፍትን ጻዕሪ ዝዕብልሎ ኢዩ። እኳ ደኣ ሕልፍ ሕልፍ ኢሉስ እቲ ዝተዓለመ መደምደምታ ምእንቲ ክውቃዕ ክሳብ ዝመስል፡ ነቲ ዝተባህለ ብቕድሚኡ ወይ ድማ ብድሕሪኡ ዘሎ ክፋሉ ብምግዳፍ፡ መካይን፡ ብሽግለታ፡ ኣጋርን፡ ካሮሳን ከይጋጨዋ ከም ዘስግእ ብዝሒ ኩርናዓት ናይ ኮምብሽታቶ፡ ናብ ዝመረጸቶ መዕለቢ ዘብጽሕ መተዓጻጸፊ ዝኸውን ኩርናዓት ይበዝሓ እዩ። ስደትናን ህሉው ኩነታት ናይ ዓድን ዓውድን ከምዝምስክሮ እምበኣርከስ መስርሕ ገድልን-ምግዳልን ነቲ ዝምድና ኤርትራን ኢትዮጵያን ብእመት ድዩ ብመጽዓን ዝዕቀን መሲሉ ዝተጀመረ ኣተኣላልያ መጻኢ ዕድል ኤርትራውነት፡ እንታይ ብእመት ደኣ ብመጽዓን እኳ ክውሕዶ ናብ ዝመስል እሞ መዓልቦ ዝኸውን ባይታ ናብ ዘይተቐረበሉ ርሕቀት ሃፍ ኣቢሉ እዩ፡ ንመጻኢ ዕድል ኤርትራውነት ንጎረባብትና ዓዲሉዎ ዘሎ። ዓለባ-ልቢ ዘይብሉ። ኣብ እዛ 2017 ዘይረአናዮ ይፍጠረልና እምበር፡ ዲክተይተር ጉድ ጌሩና ዝመስል ረስኒ ሕማም ደሓር ናይ ምግዳል ብሓዲሽ ሓሳባት ኣየአንግዶን እዩ ንህሉው ኩነታትና። እ…ወ! ደገ እዚማቲ ኣበራ ሃይሉ ንካፒታኖ በርቲኒ ቀንጺሉ ኣንጻር ፋሺዝም ንኽዋጋእ፡ ምስ ሰራዊት ምንሊክ ተጸምቢሩ፡ ዝብል ኣናብባ ናይ ታሪኽ እዋኑ ሓሊፉ ግዲ ኮይኑ'ሲ፡ ናይ ሎሚ ኢትዮጵያ፡ ብመሰረት ናይ ትማሊ ውዕሎና ብኣንድነት ወይ ብምሕዝነት ምንብባር ካብ ዘይተኸኣኣልና፡ ምሳኻትኩም ምስ ደቂ መረብ ምላሽ'ሲ፡ እታ ን30 ዓመታት በረኻ ዘሕደረት ኢያ ተባሂላ ትውቀስ ፊርማ ናይ ሃጸይ ምንሊክ ትዳንየና፡ ምባል ክሳብ ዝመስል፡ ኣብ ቀርኒ ኣፍሪቃ፡ ብዘውድን ብደርግን ዘይተሓልመ፡ ተሓሲቡን ተገሚቱንን ዘይፈልጥ ናይ ጀኦግራፍን ደሞግራፍን መልክዕ ዘለዎ ናይ ታሪኽ ጉዕዞ ኣስፊላ፡ መጻኢ ዕድሉ ዕዮ-ገዛ ደቂ እዋን ክኽውን ኣንጺፋቶ ኢላ። እናሓደረ ዝቐልል ዕዮ-ገዛ ይግበሮ እምበር፡ ደቂ መረብ ምላሽ፡ ምንሊክ ከምዝጠረረና ይሕሸና እናበልኩም፡ ካብ ኢትዮጵያ ምርሓቕ ጥራይ እንተኾይኑ ምርጫኹም'ሲ፡ ረሓቑ ሕራይ ጻዕዳ ይጽናሕኩም ጥራይ! እንተደለኹም ኣግማል ኣስትዩሉ ንወደባትኩም። ደጊም ካልእ ኣማራጺ ክንፍትን ኢና ንሕና። ዘውድን ደርግን ደድሕሪ ወደባትኩም ክጎዩ ዝሓሸሽዎ ሂወትን ንብረትን እኳ የሕምመና ሎ። ምናልባት እቲ ኢትዮጵያ ብዘይካ ኤርትራ ከም ሃገር ክትቅጽል ኣይትኽእልን ኢያ ዝብል ናይ ዘውድን ደርግን ሳንኩፍ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ሎሚ እውን ክትሓቑኑዎ ባህ ዝብለኩም እንተኾይኑ ከኣ ክሳብ ዝጽዕየልኩም መጋርያኹም ሰሓኑ። ትማሊ ማለት ሎሚ ማለት ስለዘይኮነ፡ ብሸነኽና ኣብ እታ መጋርያ እቲኣ ከምዘይንስሕን ኣሰሚዕና፡ ባቡር ናይ መጻኢ ዕድልና ንዝውረሉ ሓዲሽ መንገዲ ቀይስና ኣለና። ኣብ ጉዕዞ ድማ እንተ ንሕና ብዘይካኹም እንተ ንስኹም ብዘይካና መን ምንባር ከምዝስእን ንርእየሉ ዕድመ ይሃበና፡ ዝብል ናይ ታሪኽ ምዕራፍ ካብ ወረቐት ሓሊፉ ብጽርግያን ብመንገዲ ባቡርን ከምዝተጻሕፈ ዘየንበበ ናይ ምግዳል መራሒ እንተ ኣልዩ፡ ናብ ገዳም እንዳ ኣቦና ምውታፉ፡ መን'ፈልጥ እንተ ተዓርቀ ምስ ኣምላኹ! እንተ እዚ ኣብ ትማሊ ደቂሱ ኣለኹ ንምባል ትልኽ ዝብል ናይ'ንዳ ዝናን ባህታን ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ግን ሱቕ ጥዑም እንተዘይተመሪጹ፡ ኣይኮነን ከጃህር፡ ምስ ሰብ ዘሐውስ ቅያር ክዳን እኳ ዘይብሉ። ባኮ እንዳኣሉ ውሽጡ ደቀይ! ሎሚ ድማ፡ ወድና-ጋልና ዓቢና-ንኡስና ማይ ገዲፍና ደም እንዳነባዕና፡ መዓልቱ ዘሕለፈ ኣጠማምታ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ምቑሳይ ንእዋን ኣየርብሕን እዩ ምባል፡ እምበርዶ ኤርትራዊ እዩ እዚ ሰብኣይ ብዝመስል ጎቦ ዓይኒ ዘጠማምት ኣይመስለንን። ስለ እዚ ከም ቀደም ይመስለክን ውሕዥ ይወስደክን! ከምዝብሉ መሰልቲ፡ መራሕትን ቀየስቲ ሓሳባት ናይ ምግዳልን፡ ጀብሃኦም ሻዕብያኦም ኣብ ብትማሊ እናተጃህሩ፡ ምስ እዋን ከይተበራበሩ፡ ኣጽቂጦም ክሳብ ዝቕበሩ ዝቖረጹ ኢዮም ዝመስሉ ዘለዉ። እቲ ኣዝዩ ዘሕዝን ከኣ ተነጺፎሙና ምውዳቖም እዩ። ዝኾነ ኾይኑ እዛ ሓዳስ መጽሓፍ፡ ሽሕ እኳ ሕሩይን ኢሳያስ ኣፈወርቅን ብቐዳመይትን ካልኣይትን ታሪኻዊ መልክዕ ሓሳባት ናይ ኤርትራ ይፋለጡን ይመያየጡን ከምኡ እውን ብጎቦ ዓይኒ ይጠማመቱን ከምዝነበሩ ትዝክር እኳ እንተኾነት፡ ብዛዕባ ናይ ሓባር ዕላምኦም እንታይ ዝመስል ከምዝነበረ፡ ምናልባት እውን ንህዝቢ ኤርትራ ከመ'ቢሎም ካብ መቕዘፍቲ ናይ ኲናት ከምዘናግፍዎ ይመያየጡ ከምዝነበሩ ትዝ ዝብላ ኣይትመስልን ኢያ። ብፍላይ ናብ እታ ሳልሰይቲ መልክዕ ሓሳባት ናይ ኤርትራ ገጻ እንክትቀርብ ከኣ፡ ብድሕሪ ናጽነት ኣብ ዝነበረ ሓጺር ናይ ሰላም እዋን፡ ኣብ መንጎ ገባርን ተጋደልትን፡ ብስራሕን ብምንብባርን፡ ኣብ እታ ሓጻር ግዜ ዝተጋህደ ዘይምጥዕዓም፡ ኣብ ታሪኻዊ ጉዕዞ ናይ እቲ መስርሕ፡ ናይ ህዝቢ ረብሓን ድሕነትን ቀዳምነት ክወሃቦ ከምዘይተሰርዐ ዘነጽር መልክዑ ተቐሊዑ ከምዝነበረ ትዝ ከምዘይብላ፡ ኮሊላ ኮሊላ ከም እቶም ዝቐደሙ መጻሕፍቲ ሕማም ደሓር ናይ ምግዳል ብምልኪ ፕረሲደንት ኢሳያስ ምምስማስ ዝሸፋፈን እዩ ዝመስላ እዚ ብሰንኪ ናይ ሓሳባት ድኽነት ዝሕመስ ዘሎ ናይ ብዙሓት ኣድማስ። ምልኪ ማለት? ሓቂ ምዛራብ ዝመርጽ ናይ ፖለቲካ መስመር የለን ክበሃል እንተዘይኮይኑ፡ ኣብ መስርሕ ምምልማል ምልካዊ ስርዓት፡ ንህዝቢ ብናይ ዲክተይተር ስላዕ ቅድሚ ምርዕራዕ፡ ኣብ ታሪኻዊ ጉዕዞ ናይ እቲ መስርሕ ኣማራጺ ክሕብር ንዝፈተነ ኣባል ብዘይኣገባብ ክቕጥቀጥ ክእሰር ክቕንጸል እንከሎ ምጥቓዕ እዩ ዝስራዕ። ስለ እዚ ዱልዱል መሰረት ምምልማል ምልካዊ ስርዓት፡ ምሳሉ ዝገለጸ ኣባል እንክቕንጸል ምጥቓዕ ዘቐድም እንተኾይኑ፡ ዓውድኻ ከም ዘርእኻ ስለዝኾነ ፍርዲ-ንጉስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ፡ ብሕጂ እውን ንሓደስቲ ሓሳባት እብረ ብምሃብ እዩ ፋሲካ ዝርከብ። እቲ ዝገርም፡ መን እዩ ጎብለል ናይ እዚ ዞባ ንምፍላይ ዝግበር ጥምጥም እዩ እናተባህለ እልፊ ኣእላፍ መንእሰያት ዝቐዘፈ፡ ዘሕዝን ኲናት ብጉልባብ ባድመ ናይ መን ኢያ ምስ ተኻየደ፡ ናይ ወያነ ንናይ ሻዕብያ ብፖለቲካዊ ወተሃደራዊ ይኹን ብአኮኖምያዊ ኣኹድር ረጊሓ-ሸንዲሓ ኣላሽ ምሰ'በለታ፡ ናብ ተቓወምቲ ዝተቐየሩ መራሕትን ቀየስቲ ሓሳባት ናይ ምግዳልን፡ ክሳብ ሽዑ ንምልካዊ ኣሰራርሓ ከምልኹ ዓድን ዓውድን ከምዘየደናገሩ፡ ውጽኢት ኲናት ናይ ባድመ ምስ መረረ፡ ንህሉው ኩነታት ናይ ኤርትራ ድሕሪ ናጽነት በትሪ መንግስቲ ዝመንጠለ ውልቀ መላኺ ዝፈጠሮ ተርእዮ፡ ኣምሲሉ ዘቕርብ ኣናብባ ታሪኽ ብምዝራእ ንመስርሕ ለውጥን ዕርቅን ፋሕ ብትን ከብልዎ እንተዘይኮይኑ፡ ሓዲሽ ሓሳባት ከቕርቡ ወይ ድማ ናይ ካልኦት ክቕበሉ ኣይረኣዩን ዘለዉ። ስለዝኾነ ድማ እዚ ዝምባለ እዚ፡ ሕማም ድሓር ናይ ምግዳል ኮይኑ ነቲ ሓዲሽ ሓሳባት ጨኒቑዎ ዘሎ ናይ ለውጥን ዕርቅን ጉዕዞ ሱሩ መሰረቱ ሸፋፊኑ መፍትሒኡ እውን ተስፋ ክሳብ ዘቑርጽ ክሓላልኾ ይርአ ሎ። ትሕዝቶ ናይ እዛ ሓዳስ መጽሓፍ እዚኣ ድማ፡ መራጉድቲ ናይ እዚ ዓድን ዓውድን ከደናግር ዝጸንሐ ሕማም ደሓር ናይ ምግዳል ክመስል ዝፍትን ጻዕሪ እንተዘይኮይኑ፡ ከም እቲ ኣርእስታ ዝሕብሮ ንመስርሕ ለውጥን ዕርቅን ዘስብሕ ሓዲሽ ሓሳባት የብላን። ብዘይ ምግናን ግን፡ ናይ ጸሓፋይ ፖለቲካዊ ዝምባለ ካብ ንእስነቱ ንመሪሕነት ከምዝተመልመለ ትገልጽ ኢያ። ከም ውጽኢቱ ድማ፡ ኣብ ምግዳል ይኹን ኣብ ምንቅስቓስ ናይ ተመሃሮ ዘሕለፎ ንጡፍ ተሳትፎ ብመሪሕነት እዩ ዝንጸባረቕ። ይኹን ደኣ እምበር ትሕዝቶ ናይ እዛ መጽሓፍ ከም ዝዝርዝሮ- ኣነ ወዲበዮ … ኣነ መሪሐዮ … ኣነ ሰሪዐዮ … ኣነ ኣርቂቐዮ… ዝዓይነቱ ጨው፡ ምሒር በዚሑ'ሲ፡ ንጽምኢ ማይ፡ ብማይ ገርግሱም ምርዋይ፡ ዳርጋ እዩ ዘጥዕሞ መቐረት ንባባ። ምናልባት እቲ ጉዕዞ ሰሊጡዋ በቲ ከምኡ ዝመስል ቅዲ'መራርሓ ትምራሕ ዝነበረት መስርሕ ናብ ዓወት በጺሓ እንተትኸውን ኔራ ድማ፡ ዓውድኻ ከም ዘርእኻ ስለዝኾነ'ሲ፡ ካብ እዛ ፋሕ ብትን ተብለና ዘላ ናይ'ንዳ ዝናን ባህታን ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ትሓይሽ መወዳእታ ንኽትህልዋ ተስፋ ትህብ ኣማራጺት ዕድል ከምዝተሓሸሸት ዘተሃራርፍ ዓይነታዊ ናይ ታሪኽ ጉዕዞ ኣይተንጸባርቕን ኢያ። ብመንጽር እቲ ቀንዲ መበገሲ ናይ ቃልሲ፡ ማለት'ሲ ዝምድና ኤርትራን ኢትዮጵያን ብእመት ድዩ ብመጽዓን ዝዕቀን ዝብል መስርሕ ኣተኣላልያ መጻኢ ዕድል ናይ ኤርትራውነት ብዝንጸባረቕ ጻዕሪ እንክትረአ ድማ፡ ሰባት ይኹኑ ሓሳባት፡ ሓንሳብ መንቀሳቐሲ ወረቐት፡ ግልብጥ ኢሎም ድማ መወሳወሻ ወረቐት ክቐያይሩ ሸውሃት ናይ ንባብ ኢዮም ዝፈታተኑ። ካብ ሽሕ ኣምሓራ ሓደ ኣበራ! ኣብ ገጽ 22 ናይ እዛ መጽሓፍ ካብ ዘሎ ጽሑፍ "ብሸነኽ ኣደይ፡ ኣቦሓጎይ፡ ገብረማርያም ካብ ጸዓዘጋ እዮም። ጸዓዝጋ ድማ ወልደሚካኤል ክሳብ ዝምንዝዖም'ሲ፡ ምቕማጥ መኳንንቲ ናይ ሓማሴን ኢያ ኔራ ። ብፍላይ ጥልያን መግዛእቶም የጣጥሑሉ ኣብ ዝነበሩሉ እዋን፡ ኣብ መንበር ጸዓዘጋ ዝጸንሑ ወራስ ዓራት መኳንንቲ ሓማሴን ከኣ ፡ ደገ እዚማቲ ኣበራ ሃይሉ ይበሃሉ። ደገ እዚማቲ ኣብ ቅድሚኦም ዘሳፍሕ ዝነበረ መግዛእቲ ጥልያን ቅጭ የምጽኣሎም እሞ፡ ኣንጻሩ ክጋደሉ ይውስኑ። ሓደ መዓልቲ በርቲኒ ንዝስሙ ናይ ጥልያን መኮነን ስጉምቲ ብምውሳድ ከኣ፡ ሓደ ምባል ጀመሩ። ካብኡ ገድሎም ንምቕጻል ዓሳኽሮም ኣኸቲሎም ናብ ሰራዊት ሃጸይ ምንሊክ ተጸምበሩ። ሃጸይ ምንሊክ ድማ ብናይ ደገ እዚማትን ዓሳኽሮምን ወተሃደራዊ ስርሒት ተገሪሞም፡ ካብ ሽሕ ኣምሓራ ሓደ ኣበራ፡ ብምባል ኣድንቖቶም ኣንጸባሪቖም ይበሃል እዩ ይብል እሞ፡ ኣቦሓጎይ ገብረማርያም ከኣ ሓደ ካብ እቶም ምስ ደገዝማቲ ኣበራ ሃይሉ ናብ ሰራዊት ምንሊክ ዝተጸምበሩ ወተሃደራት ነበሩ፡" ይውስኸሉ። ይኹን እስኪ ሕራይ፡ እዚ ኣበሃህላ እዚ ካብ ኣፍ ሃጸይ ምንሊክ ወጺኡ እንተኾይኑ፡ ዝምስክረሉ መርትዖ ይርከብዶኾን ይኸውን ዝብል ሕቶ ዘድልዮ ኣይኮነን። ኣብ መጽሓፍ ካብ ሰፈረ እሞ፡ ኣብ ግዜ ጣልያን ወራሲ ዓራት መኳንንቲ ናይ ሓማሴን ዝነበሩ፡ ደገዝማቲ ኣበራ ሃይሉ ይበሃሉ ኔሮም ካብ ተባህለ፡ ስም ይመርሕ ጥዋፍ የብርህ ከም ዝብሉ መሰልቲ፡ ኣበራ ሃይሉ ዝብል ስም ደኣ ካብ ናብ ቋንቋ ትግርኛ ናብ ቋንቋ ኣምሓርኛ'ዶ'ይኮነን ዝቐርብ ምባል፡ ሽዑ እኮ ዶብና ኣይተጠረረን እዩ ኔሩ ዝመስል መሸፈጢ እንዳ ዝናን ባህታን ዘመኽንየሉ ኣይመስለንን። ከምኡ እውን ደገዝማቲ ኣበራ ሃይሉ፡ ቃልሲ ንምጅማር ድዮም ንካፒታኖ በርቲኒ ቀቲሎሞ ወይስ ካልእ ፈተና ኣራኺብዎም እዩ፡ ዝብል ሕቶ ወስ ምባል እውን፡ ናይ ናጽነት ግራት ግብሪ ካብ ምሕዳግ ሓሊፉ፡ ናይ ስደት ግራት ግብሪ ዘሕድግ መፈራርሂ ዘለዎ ኣይመስለንን። እንተ እዛ ንደገዝማቲ ምስ ዓሳኽሮም፡ ጎቦታት ሳሕልን ጎላጉል ባርካን ገዲፎም ናብ ምንሊክ ዝወሰደቶም ንፋስ ግን እዛ ብርኩታ እምኒ ኢላታ ትብል ምስላ ተዘኻኽር ኢያ። ሱቕ ጥዑም እንተዘይተመሪጹ። ምናልባት እውን ከም እቲ ኣብ ገጽ 12 "(1528 - 43) 1542 …" ተዘኪሩ ዘሎ ናይ ዝምድና ዓይነት ደገዝ'ማቲ ኣበራ ሃይሉ ፊደል ክቖጽሩ እንዳ ሃለቃ ስለዘየንግሁ ወይ ድማ ብዛዕባ እቲ በ'ምሓርኛ ዝተጻሕፈ ትሕዝቶ ውዕል ውጫለ ስለዘይሰምዑ ኢዮም፡ ምስ ሰራዊት ሃጸይ ምንሊክ ተወዲቦም ኣንጻር ጥልያን ክዋግኡ ወሲኖም ዝመስል ኣበሃህላ ንስጉምቶም ዝገልጾ ኣይመስለንን። ኣብ እዋን መሓመድ ግራኝከ ኤርትራውነት ኔሩ ድዩ ዝብል ሕቶ እኳ ርኢኻ ከምዘይረአኻ ሸለል ምባሉ እሓይሽ። ዝኾነ ኾይኑ እዚ ንኽትዋዘየሉ እኳ ዘሕንኽ ብላይ ናይ ተበለጽትን መሳፍንትን ኣበሃህላ ከመይ ኢሉ እዩ ኣብ ከም እዚ ዝበለ ኣንፈት ዘይብሉ እዋን፡ ማለት'ሲ ድሕሪ ውጽኢት ኲናት ናይ ባድመ ተፈጢሩ ንዘሎ ኣዝዩ ተኣፋፊ ዝምድና ኤርትራን ኢትዮጵያን መፍትሒ ዝኸውን ንቕድሚት ዝጥምት ሓሳባት ኣለኒ እሞ ኣንብቡኒ ኣብ ዝብል "፡ - 2016 ሓዲሽ መጽሓፍ ዘስፍሮ ብቕዓት ረኺቡ እንድዒ። ኣይፍለጥን ግን ደገዝማቲ ኣበራ ሃይሉ እውን ከም በዓል ፕረሲደንት ኢሳያስ ኣፈወርቂ፡ ኣቶ ወልደኣብ ወልደማርያም…፡ ከምኡ እውን ካልኦት ብዙሓት ቀየስቲ ሓሳባት ናይ ምግዳል፡ ብትውልዲ ኢትዮጵያውነት ዝብጸሖም ኤርትራውያን ጀጋኑ ኢዮም ክበሃል ይድለ ከይህሉ ዘየጠራጥር ኣይኮነን። ምናልባት እውን ንግስተ ሳባ ምስ ንጉስ ሰለሞን ኣንሶላ ክቀናጠጣ ቀንየን ካብ እዮሩሳለም ናበ'ኽሱም ክምለሳ እንከለዋ ኣበ ኣስመራ ማይ በላ ዝብል ናይ ሩባ ስም ገዲፈን ኢየን መረብ ተሳጊረን ይብል እዩ እሞ ኣፈታሪኽ፡ ዓሳኽረን እውን ንእገረመንገዶም ሓደ-ኽልተ ኣወዳትን ኣዋልድን ወልፊጦም ኢዮም መረብ ተሳጊሮም ዝመስል ምጥርጣር ክወሰኸሉ እዩ ዝድለ ዘሎ? ብርግጽ ግን እዚ ምኩሕ ኣበሃህላ እዚ ይትረፍ ንታሪኽ፡ ንዘቐራ ይኹን ንመማቕርቲ ስነጽሑፍ ዘብቅዕ መልእኽቲ የብሉን። ከም መማቕርቲ ፍልስፍና እንዳ ዝናን ባህታን ሓንሳብ ምስ ተዘራአ ግን፡ ሰኣን ጽህይ-ጽህይ ዘብሎ ናይ ሓሳባት ምዕባለ፡ ኣብ ዝምድና ህዝብታት ክልቲኡ ስግር ሩባ መረብ ኣሕዲሩዎ ዘሎ ምግምማት ግን ቀሊል መርገም ኣይኮነን። ምናልባት ንሳዕቤኑ ብኣብነት ምዝካሩ ዘድሊ እንተኾይኑ፡ ኣብ እዋን ምብራዕ ፖለቲካ ናይ ባድመ፡ ኣቶ ገብሩ ኣስራት፡ ኤርትራውያን እኮ ንሽሕ ሃመማ ሓንቲ ፍሊት ኢያ … ትኣኽሎም፡ ብምባል ኢዮም ዝገልጽዎ ንዓቕምና ክሳብ ምባል ደፊሮም ኲናትን ቅርሕንትን ዘሳወሩሉ ኣርዶወረ፡ ታሪኻዊ ጽልዋ ናይ እዚ ትምክሕቲ እዚ እዩ ዘንጸባርቕ። ከምኡ እውን ኣብ እዋን ምብራዕ ፖለቲካ ናይ ባድመ፡ ናይ ኤርትራ ሓይሊ ኣየር ካብ ድምጺ ዝቕልጥፋ ሚግ-29 ተዓጢቑ ምስተባህለ፡ ንመንገዲ ኣየር ናይ ኢትዮጵያ ኣብ ቦሌ ምሕዳር ከቕስና ስለዘይከኣለ፡ ንግዜኡ ነፈርታ ሒዛ ናብ ናይሮቢ ክትግዕዝ ኢያ ዝብል ወረ ኣብ ጋዜጣ ክሰፍር ጀመረ። ኣይደንጎየን ድማ፡ ንግዜኡ'ሲ ኣዝዩ ዘመናዊ ጸረ-ኣውሮፕላን ኣብ እቲ መዓርፎ ነፈርቲ ተተኺሉ ሎ ዝብል ወረ ተወሰኸሉ። ካብኡ ኣብ ቀዳማይ ገጽ ናይ ጋዜጣ ሓዳስ ኤርትራ፡ "ሚሳይልስ ሕራይ ሰብከ" ዝብል ኣርእስቲ ዘለዎ ጽሑፍ፡ ቦሌ ምስ ምሳይሉ ዘርኢ ስእሊ ኣዓጂቡ ከም ዝወጽአ ትዝ ይብለኒ ሕጂ። ቁጽሪ ናይ እታ ጋዜጣን ዕለታን ዘይምዝካረይ ይቕረታ። ብዘይምግንናን እምበኣርከስ "ካብ ሽሕ ኣምሓራ ሓደ ኣበራ" ትብል ናይ ዣህራን ፈኸራን ኣበሃህላ ምስ መሰል ይኹን ምስ ምኹስኳስ መልክዕ ዜግነት ናይ ኤርትራውነት ዘራኽብ ትሕዝቶ የብላን። ብርግጽ ግን ቀየስቲ ሓሳባት ናይ ምግዳል ዘንጸፍዎ ፍልስፍና ዝናን ባህታን ወይ ድማ ንኢትዮጵያውነት ዘቆናጽብ ትምክሕቲ፡ ክሳብ ክንደይ ቀይዲ በተኽ ምንባሩን፡ ደረት ጀብሃን ሻዕብያን ከምዘይጥርሮን፡ ትምስክር ናይ ታሪኽ ጎደፋ ኢያ እሞ፡ ኣብ መጽሓፍ ካብ ምጥርናፋ፡ ንሓዋሩ ካብ ዓድን ዓውድን ኣርሒቑ ምእንቲ ክጽርግፋ ናብ ውሕዥ መረብ ምውታፋ፡ ንዓድን ዓውድን ዘርብሕ እዩ፡ ከም ርኢቶይ። (ናብ ትግርኛ ተርጒምካ ተገንጸልቲ ክትብላ ዘይምቅርቲ! ) ትግራይ-ትግሪኚ በሉኒ እናበለ ኣብ 1943 ትንፋስ ዝሰኹዐ ፓርቲ፡ ክነጻጽሎ ዝሓለነ ፖለቲካዊ እምኒ ምድሪ ከይጠረረ፡ ተነጸልቲ በሉኒ ክብል ( - …45) ኣይደንጎየን። ዝብል ጽሑፍ ይንበብ። ይኹን ደኣ እምበር ነዛ ትብል ምርጽቲ ናይ እንግሊዝ ቃል፡ ምስ እዚ ኣቐዲሙ ክመሓላለፍ ተፈቲኑ ዘሎ መልእኽታ ዝወዳደር ካልእ ሓሳብ ዘሰክማ ኣብ ገጽ 21 ከም እዚ ዝስዕብ ይንበብ። "ኣብ ሞንጎ ምምሕዳር እንግሊዝን ምንቅስቓስ ማሕበር ፍቕሪ ሃገርን ሰፊኑ ዝነበረ ምፍሕፋሕ ናይ መግዛእትን ጸረ-መግዛእትን መልክዕ እዩ ኔሩዎ። ኣብ ኣዲስ ኣበባ፡ ኣብ ቤት ትምህርቲ ተፈሪ መኮነን ንመሃር ዝነበርና ኤርትራውያን መንእሰያት፡ ዘጋጥመና ዝነበረ ተጻብኦ ግን በብቑሩብ ናብ ካልእ ዝምባለ ዘለዎ ናይ ቃልሲ ዓይነት፡ ማለት'ሲ ንኤርትራ ዝንጽል (ዝፈሊ) ናይ ቃልሲ መንፈስ ገጹ ኣምርሐ። " •" ይብል። እዛ ዘረባ እዚኣ ኣብ ዋዕላ ቤት ገርግሽ፡ ተድላ ባይሩ …ዓደይ ፍሉጥ ዓውደይ ፍሉጥ … ክሳብ ዝብል ጌሩዎ ንወልደኣብ ወልደማርያም ምስ ዝብል ኣናብባ ታሪኽ ንምምስሳል እንተዘይኮይኑ፡ ኣቦታት ክፈትሕዎ ዝፈተኑ ሕቶን፡ ክጸርጉዎ ዝጀመሩ ጽርጋያ መጻኢ ዕድልን እንታይ ከምዝመስል ኣዘኻኺራ፡ ኣብ ቤት ትምህርቲ ተፈሪ መኮነን ንደቂ ሓፋሽ ዘይወሃብ ልዑል ክንክን ምእንቲ ክረኽቡ ተመሪጾም ዝተኣከቡ ደቂ መኳንንትን መሳፍንትን የባእሰና ኔሩ ዝብልዎ ሓሳባት ድማ እንታይ ከምዝመስል ኣነጻጺራ ተቕርብ ኣበሃህላ ኢያ ትመስል ከም ርኢቶይ። … ሰጥ በሊ መሬት ብዕዋላ ተገዝኢ! ኣብ ገጽ 241 ድማ እቲ ኩሉ ሰብ ዝፈልጦ ሃገረሰብ-ኣዝማሪኖ ዝብል እንዳ ዝንና ባህታን ዝዘርእዎ ጉርዲ-ምርዲ ናይ ዘረባ፡ ኣብ ሚዛን ብምእታው ሃገረሰብ ዝብል ቃል ንደቀ እባት ዘመልክት ናይ ክብሪ ቅጽል ተባሂሉ ኣብ መጽሓፍ ሰፊሩ ሎ። ኣስማሪኖ ዝብል ቅጽል ግን መፈስሕን ምልክት ናይ ምዕባለን መሲሉ ካብ ምግዳል ክሳብ እንዳ ገባር፡ ካበ ኣስመራ ክሳበ'ዲስ ኣበባ ልሙድን ምሩጽን ቃል ኮይኑ ከምዝጸንሐ መዘኻኸሪ ዝደሊ ወዲ ገዛውትና/ጓል ገዛውትና ት/ዝህሉ ኣይመስለንን። ይኹን ደኣ እምበር ከም እቲ ድሕሪ ውጽኢት ኲናት ናይ ባድመ፡ ብፍላይ ድማ ኣብ ጉዳይ ኣተኣላልያ ውጽኢት ናይ እቲ ኲናት ዝተጋህደ ምስንጣቕ መሪሕነት እንዳ ዝናን ባህታን ዘቃልዖ ዑቑር ምስጢር፡ ናይ መንነትን ርእሰተኣማንነትን ቅልውላው ዘጥቅዖም መራሕትን ቀየስቲ ሓሳባት ናይ ምግዳልን ኣብ ውሽጥና ኮይኖም ክሳብ መኣስ እዩ ኣእምሮና ዝብጽብጹና ከምዝተባህለ ንምዝካር ክሳብ ዝመስል ዝብል ገላጺ ሓረግ ኣብ መጽሓፍ ሰፊሩ ሎ። ደቂ ገዛውትና ኣይስምዑ! ብምቕጻል ድማ "… …" ዝብል ጽሑፍ ይንበብ። ኣቤት ጉድ፡ ለከ! ኣብ እዋን ምግዳል፡ ብፍላይ ኣብ ገበላ እንዳ ገባር ሰጥ በሊ መሬት ብዕዋላ ተገዝኢ ክሳብ ምባል ተበጺሑ ኔሩ'ይ ዝበሃል ካብ ሓቂ ዝረሓቐ ኣይኮነን። ስለዝኾነ ድማ ኣነ ወዲ ሓርበኛ፡ ንስኻ ወዲ ባንዳ … ኣነ ቀዳማይ ንስኻ ጭራ፡ ኣነ ኣዝማሪኖ ንስኻ ሃገረሰብ … ዝመስል ናይ መማህርቲ ውድድር ምስ ተሓወሳ ናብ ተቐይራስ፡ ካብኡ ድማ "… •" "ናብ ምግዳል ምእንቲ ምግንጻል ኤርትራ ማዕቢላ" ንምባል እንተኾይኑ ኣብ መጽሓፍ ሰፊራ ዘላ፡ ከም እዚ ዝመስል ናይ መሳቱ ናይ መማህርቲ ናይ ደቂ መኳንንቲ፡ ኣብ ቤት ትምህርቲ ብጎቦ ዓይኒ ምጥምማት'ሲ፡ ክፋል መንቀሊ ሓሳባት ናይ ምግዳል እዩ ኔሩ ክበሃል ይድለ ሎ ናብ ዝብል ገምጋም ከምርሕ እዩ። ከምኡ ዝመስል መልእኽቲ እንተኾይኑ ክመሓላለፍ ዝድለ ዘሎ ድማ፡ ዝሓለፈስ ሓሊፉ ሎ እሞ፡ ንትሕዝቶ ናይ እዚ መልእኽቲ እዚ ምስ እዋን ምእንቲ ከነሰማምዖ ኣበይ ኢና ነሽርፎ እንተበልናዮም፡ ባዕልኹም ትፈልጡ'ዶኾን ይብሉና'ኾኑ መራሕትና። ግደ ሓቂ ግን መራሕትን ቀየስቲ ሓሳባት ናይ ምግዳልን ኣብ ታሪኽ ናይ ቤት ትምህርቲ እንተጸቒጦም'ሲ፡ ነዛ ፋሕ ብትን ተብለና ዘላ ውጽኢት ናይ ተግባሮም ርእዮም፡ ምስ መማህርቶም ምስ መዓብይቶም ምስ ደቂ ገዛውቶም፡ ምፍኽኻርን ምትህልላኽን ከም ዘይቀደወቶም ቆብ ኣቢሎም፡ ሓንቲ ሰንበት ምሰ እባት ነብሶም ተውዕሎም ቁርጺ-ፍቓድ ጥራይ፡ ከም መርዓት ውሻጠ ኣብ ጸልማት ተሓቢኣቶም ከምዘላ ክነቕሑላ እዮም። ካብኡ ምእንቲ ናይ ሓባር ዓወት እሂን ምሂን ምብህሃል ከተቕልለሎም ትኽእል ዓባይ ዕድል፡ መዳሕንታ ኣብ ቤትትምህርቲ ተቐቢራ ከምምዘላ ክረኽብዋ እዮም። ኢየሱስ ሕጻን ካብ እዛ ተዝካር ዕለተ ልደቱ ጀሚሩ ዝሓለፈ ሕሰምኩም ዝመጽእ ድማዕኩም ይግበሮ እናበለ ማ'ጨሎቱ ይንጸገሎም! እስኪ ነዛ ኣበሃህላ እዚኣ፡ ኣብ ቀረባ እዋን ዝሰማዕኩዋ ዕላል ክውስኸላ፡ ኣብ እዋን ምግዳል'ሲ ሓደ ኣባል ናይ ክፍሊ ህዝቢ ዓዲ ሙሉእ ኣብ ባይቶ ኣኪቡ፡ ከንቅሕ!! እንከሎ፡ ምእንታኹም ንጋደል ምእንታኹም ንመውት ምእንታኹም ኣብ በረኻ ንነብር ኣለና … ዝብል ጸብጻብ የብዝሓሎም እሞ፡ ሓደ ዓቢ ሰብኣይ ክሓቱ ኢዶም ሓፍ ኣበሉ። ካብኡ እሞ ወደሺ ምእንታኹም ኩሉ ምእንታኹም … ኢና ንጋደል ዘለና እንተኾንካ ትብለና ዘለኻ'ሲ፡ የቐንየልና ወደይ ሃብሮም። ኮይኑ ግን ምእንታና እንተኾይኑ ትጋደሎ ዘለኻ፡ ይትረፈና ደሓን፡ ግደፎ እሞ ሓዳርካ ግበር እንተንብለካኸ ምገደፍካዮዶ በልዎ ይበሃል። ዘረባ እንተ'ብዚሐ ይቕረታ! እንተዘይኮነ ግን ኣነጻጽፋ ሓሳባት ናይ ምግዳል ናይ ቤት ትምህርቲ ህልኽ እውን ኣለዎ ክበሃል እንተኾይኑ ዝድለ ዘሎ፡ ኣተኣላልያ መጻኢ ዕድል ናይ ኤርትራውነት ክሳብ ክንደይ ናይ ሓሳባት ድኽነት ከም ዘጥቅዖ ዝምስክር እዩ፡ እንተሓወስኩሉ ካብ ሓቂ ዝረሓቕኩ ኣይመስለንን። ጌጋ'ኽለኣለይ! ኣብ እዛ መጽሓፍ ካብ ዝተባህለ ንኣይ ዝሓደሰኒ ናይ ታሪኽ መልክዕ፡ ናይ ፕሮተስታንት (ከኒሻ) ሃይማኖታዊ ጽልዋ ኣብ መስርሕ ምንጻፍ ሓሳባት ናይ ምግዳል ሓንቲ ኮይና፡ ብዛዕባ ከኒሻ ንኽፍትሽ ኢያ ደሪኻትኒ። ከም ውጽኢቱ ድማ፡ ብእምነት እምበር፡ ጸበል ብምጽማቑን ነቕሽሽቲ ብላዕ ብምሃብን ድሕነት ኣይሽመትን እዩ እናበለ ናይ ለውጢ መስርሕ ዝጀመረ እሞ፡ ኣብ 41 ዓምቱ ጓል 26 ድንግል ካብ ገዳም ኣኾብሊሉ ዝተመርዓወ፡ - (3 80) ኣብ ዩተንበርግ ዩኒቨርሲቲ ዝነብር ቀሽን ናይ ተኦሎጂ ፕሮፈሰርን እዩ ዝነበረ። ኣዋጁ ወግዓዊ ንምግባር ድማ፡ በዚ ናይ እዋን ኣበሃህላ፡ እዚ ናይ ሮማ ጳጳስ ክሳብ መኣስ እዩ ምእንቲ ክትመሓሩ 2% ክፈሉ ክብል ተኸኸ ዘብለና ንምባል ክሳብ ዝመስል፡( 95' ) (10 -31- 1517) ናይ ተቓውሞን ተሓድሶን ሓሳባቱ ክትጥርንፍ ዘርቀቓ ጽሕፍቲ ኣብ ማዕጾ ቤተክርስትያን ለጢፉ ቅዳሕ ድማ ናብ ኣቡን ለኣኸ። እቲ ኣዝዩ ዘሕዝን፡ ነዚ ስጉምቲ እዚ ስዒቡ ኣብ አውሮጳ ዝተጋህደ ፍልልይ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ንሕስያ ኣይነበሮን። ኣብ መንጎ ደለይቲ ለውጢ፡ ማለት'ሲ ሰዓብቲ ሉተርን (ከኒሻ) ሰዓብቲ ጳጳስ ናይ ሮማን (ካቶሊክ) መሪር ኲናት ኣባሪዑ ንልዕሊ 100 ዓመታት ቀጺሉ፡ ክንደይ ንብረትን ሂወትን ዘብረሰ ታሪኽ እውን ሓሊፉ። ሎሚ ድማ እዛ ሉተር ኣዋጁ ኣብ ማዕጾ ቤተክርስትያን ዝለጠፈላ ዕለት ኣብ እዛ 2017 መበል 500 ዓመታ ከተኽብር ኢያ። መራሕቲ ክልቲኡ ሃይማኖታት ድማ ሓቢሮም ንፈጣሪ ብምምላኽ ንለውጥን ዕርቅን ኣብነት ክኾኑ ክፍትኑ እዮም። ድሮ እኳ ጳጳስ ፍራንሲስ ነዚ ኣብነታዊ ተግባር ከተባብዑ ኣብ 2016 ናብ ሉተራዊት ስዊድን በጺሖም።" ዝብል ሃይማኖትን ፖለቲካን ዘዋስብ ጥርኑፍ ሓሳባት ረኸብኩ። ንሃይማኖት መሰረት ብምግባር፡ ካብ እዛ ሓዳስ መጽሓፍ ዝንበብ ጽሑፍ ከምዝሕብሮ ድማ፡ ስርዓተ ኣምልኾ ናይ ክርስትና ብኦርቶዶክሳዊት ሃይማኖትን ብግእዝን ዝተዓብለለ ልማድ ሰፊኑ ኣብ ዝነበረሉ መድረኽ ብ"ምንቃቓስ ንባብ ወንጌል" ዝእከብን ዝውደብን ሓዲሽ መንፈሳዊ ኣገባብ ከምዝተጀመረ እሞ፡ መጽሓፍ ቅዱስ ናብ ቋንቋ ትግርኛ ከምዝተተርጎመ ብኣድንቖት እዩ ዝሕብር። እቲ ዝገርም ወዮ ብስም ምንቅስቓስ ንባብ ወንጌል ዝፍለጥ ሓዲሽ ኣገባብ ስርዓተ ኣምልኾ፡ ኣብ ምንጻፍ ሓሳባት ናይ ቃልሲ ኣንጻር መግዛእቲ ተራ ኔሩዎ እዩ ክበሃል ካብ ተደፍረ፡ እሞ ኣብ እዛ ዝምባለ እዚኣ ናይ ሃይማኖት ፍልልይ ድዩ ወይስ ፍልልይ ኣበ'ተኣላልያ መጻኢ ዕድል ናብ ናይ ቃልሲ መንፈስ ዝመርሐ ዝብል ሕቶ ዘልዕል እዩ። ካልእ ንምባል ዘይኮነ'ሲ ከም እታ ንሉተር ሰዓብቱን ዘጋጠመቶም እንዳኣላ፡ ተኣምራት ዘይብላ! መጽሓፍ ቅዱስ ካብ ግእዝ ናብ ትግርኛ ተርጒሙ ሓፋሽ ይንቃሕ፡ ሓፋሽ ይወደብ … ዝብል እሞ፡ ኣቕሽሽትን ቤተክርስትያናትን ዘይመርሕዎ ናይ ወንጌል ንባብ/ትምህርቲ ዘተባብዕ ናይ ክርስትና ዓይነት፡ ኣብ ዓድን ዓውድን ይሰርጻ ሎ ዝመስል ተርእዮ፡ ምስ እቲ ማዕጾ ዓጽዩ ቤተመቕደስ ዝዓጥን፡ ቤተመንግስትን እንዳ መሳፍንትን ዝባርኽ ዝነበረ ሕዱር ባህልን ልምድን ፊት-ንፊት ዘላትሞ ናይ ተሓድሶ መንፈስ ምጅማሩ እዩ ዝሕብር። እ እዚ ድማ ከም እቲ ንሉተርን ሰዓብቱን ዘጋጠሞም፡ ማለት'ሲ ብሰንኪ ፍልልይ ኣገባብ ኣምልኾ ኣምላኽ ምስ ምምሕዳር ናይ ሮማ ጳጳስ ብጋህድን ብቐጥታን ሴፍ ክሳብ ምምዛዝ እኳ እንተዘየባጽሐ፡ ንኦርቶዶክሳዊት ሃይማኖት ሓፋሽ ብዘይሰምዖ ቋንቋ ትምህር ናይ ቀደም ሃይማኖት ኢያ እሞ ተሓድሶ የድሊ ሎ ካብ ዝብል መንፈሳዊ ስብከት ሓሊፉ፡ ናይ ኢትዮጵያ መንግስቲ ወግዓዊት ሃይማኖት ኮይና መንግስቲ ስለዝዘርየላ ካብኣ ንምርሓቕ ካብ ኢትዮጵያ ምርሓቕ ንመጻኢ ዕድል ኤርትራውነት ዘርብሕ እዩ ምስ ዝብል ኣረኣእያ ምንቅስቓ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ክሳብ ክንደይ ከም ዝቀራረብ ንሚዛን ናይ ኣንበብቲ ዝግደፍ እዩ። እንተ እቲ ፍልልይ ናይ ሃይማኖታት ኣብ ውሽጢ ክርስትና ግን፡ ናይ ታቦታት ዓይነትን፡ ምስሊ መላእኽትን እሞ ይጽናሓልና ደሓን፡ ካልእስ ይትረፍ መጽሓፍ-ቅዱስ ድዩ ቅዱስ-መጽሓፍ ቅኑዕ ትርጉም ወይ ድማ ኣጸዋውዓ ናይ እቲ መጽሓፍ ዝብል ሕቶ እኳ ክሳብ ሕጂ ንብዙሓት ዘየሰማምዕ! ካልኣይቲ ዝገረመትኒ ነጥቢ ድማ ኣብ ስዊድን ዝመሰጠኒ ስዊድናዊ ነጸብራቕ ተባሂለን ኣብ መጽሓፍ ክሰፍራ ዝተመርጻ ሰለስተ ነጥብታት ዝሓዘት ትዕዝብቲ እያ። ንሳተን ድማ "ልቢ ዝሰልባ ኣዋልድ ስዊድን ጽባቐ ናይ ስቶኮልም ማራኺ ግርማ ገጠራት ናይ ስዊድን" ተባሂለን ይጥቀሳ። ይኹን ደኣ እምበር ናይ ከኒሻ ሃይማኖታዊ ጽልዋ ኣብ ባህልን ምዕባለን ናይ ስዊድን ክሳብ ክንደይ ከምዝምስጥ፡ ምናልባት ራብዓይቲ ምኾነት ኔራ ክትበሃል እንተዘይኮይና ካብ እተን ቀዳሞት ሰለስተ ብልጫታት ክትከውን ኣይተቖርሐትን። ኣነ ግን፡ ሓደ ካብ እቶም ዕድምኡ ምሉእ ከምዝተጋደለ ዝንገረሉ ስም ሒዙ፡ ብምስማዕ ጥራይ ብማዕዶ ክፈልጦ ዝጸናሕኩ መራሕን መንጸፊ ሓሳባት ናይ ምግዳልን፡ ኣብ ስዊድን ምስ በጽሐ ልቡ ዝመሰጦ እዘን ዝተባህላ ነጥባታት ካብ ኮና እስኪ ቁሩብ ብዛዕባ ስዊድን ክመሃር ክፍትን ብምባል - - ትብል መጽሓፍ ገዚአ፡ ካብ ገጽ 276 ክሳብ ገጽ 344 ተዘርዚሩ ዘሎ ናይ ስዊድን መልክዕ ኣንበብኩ እሞ ምስ ፖለቲካዊ ማሕበራውን አኮነምያውን ምዕባለ ናይ ስዊድን እዛ ልበይ ምኽኽ ኢያ ዝበለት! ማለት'ሲ ናይ ጎራዙት ጽባቐ ዘዛርብ እንተኾይኑ ደኣ፡ ሸዋን ኣስመራን ክሕንቅቕ ዝዓበየ ንእስነት ንመልክዕ ኣዋልድ ሓበሻኸ መበል ክንደይ ምሰራዕኩዎ ክብል እዩ ዝደሊ ዘሎ ዝብል ሕቶ ዘየልዕል ኣይኮነን። ምናልባት ኣይፍለጥን ግን ኣብ እዛ ሳልሰይቲ መልክዕ ናይ ኤርትራ ዝረኣያ ዘለዋ ኣዋልድ፡ ማለት'ሲ መሳፍንቲ እንዳ ዝናን ባህታን፡ ናይ በረኻን እዋን ምግዳልን ከይኣኽሎም፡ ብድሕሪ ናጽነት ናብ ሳዋ ወወሲዶም፡ ለይቲ ለይቲ ምሳና ተበራሪኽን ሕደራ፡ ቀትሪ ቀትሪ ድማ ናበ እወዳት ተቐየራ ክብሉ ተኸኽ ዘበልወን፡ ኣዋልድ ሓበሻ ደቂ መረብ ምላሽ፡ ምግዳል ክሳብ ክንደይ ከምዝበደለን ንምዝኽኻር ከይኸውን ኢልካ እንተዘይተሓሊፉ፡ በጃኻትኩም ሰላም እሞ ሃቡና፡ ኣብ አክስፖ የራኽበና ዘባሃህል እዩ!! ስቶኮልም ድማ ጽብቕቲ ከተማ ኢያ። ግን አውሮጳዊት ኢያ። ብንጽጽር እንክረአ ነ ኣስመራ ናይ ኣፍሪቃ ሮማ ዝበላ መን ድዩ? ኣስመራየ ኣስመራ ኩለን ተኣኻኺበን ክንዳኺ ዘይኮና ዝብል ደርፊ ካብ እንዳ ሱዋ ሓሊፉ፡ ንተመሃሮ ጀነራልን ማትሪክን ካብ ምክፋል ኣሓንጊዱ ካላሽን ናይ ምግዳል ኣየዕጠቐን ድዩ? ወይስ ኣብ እዛ ሳልሰይቲ መልክዕ ናይ ኤርትራ ኩሉ ተረሲዑ እዩ። ካልእስ ይትረፍ ማይን መብራህትን እኳ ስለዘይብላ'ሲ ንውውድር ኣይትበቅዕን ኢያ ክበሃል እዩ ዝድለ ዘሎ! እታ ሳልሰይቲ ነጥቢ፡ ማለት'ሲ፡ ገጠራት ናይ ስዊድን ድማ፡ በረድን ቁርን፡ ኣእዋምን ሳዕርን፡ ሕርሻን ቡቕልን፡ ኣፍራስን ኣባቕልን፡ በረርትን ለመምታምድርን ክህልዎም ይኽእል እዩ። ምስ ጎላጉል ናይ ባርካን ጎቦታት ናይ ሳሕልን ክነጻጸር እንተኾይኑ ድማ፡ ሳላ እንዳ ዝናን ባህታን ንመጃሃሪ ዝኸውን ዘይተሳእነ፡ ናይ ጠያይቲ ቅልሃ፡ ዝተቓጸላ ታንክታትን መኻይንን ከምኡ እውን ስንቂ ወተሃደራት ዝቑጸረሉ ታኒካታት ደሚርካ፡ ናይ ሓጻውን ጎሓፍ ካብ ዝተኾመረሉ ቦታት ናይ ዓለም ብቐዳምነት ካብ ዝስርዑ ቦታታት ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ፡ ጎቦታት ናይ ሳሕልን ጎላጉል ባርካን ስለዝኾኑ - ንስኻ ነ ኣቦኻ ንስኻ ድማ ነ ኣቦኻ ትመስል እዩ - ዝዓርቆም። ብዛዕባ ሓዚሎሞ ዘለዉ ምዕባለ ንምድናቕ እንተኾይኑ ድማ፡ እቲ ደቂ ዓዱ ንስኞር ሙሶሊኒ ኣብ ሓጺር እዋን ዝሃነጽዎ፡ መስርሕ ናይ ምግዳል ብፈንጅን ብኣርፒጅን ን30 ዓመታት በብሓደ ዘፍረሶ ቢንቶታን፡ ጽርግያታትን … ምዝካር እዩ መልሱ። ክቕጽል እዩ። (01/07/17) ዕርቅን ሰላምን ንህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን። ርሑስ ሓዲሽ ዓመት 2017!! ዳንኤል ተስፋዮውሃንስ ተኽለጊዮርጊስ 1… 1 – 1991. 2. 22 -28 2008 3. – 2017 4. – – 2016 5. ፈደረሽን ኤርትራ ምስ ኢትዮጵያ - ካብ ማቴንሶ ክሳብ ተድላ 1951 – 1955፡ ኣለምሰገድ ተስፋይ 2005	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/articles/4847-2017-01-30-04-55-25
ሰነድ ቪድዮ "ኣድማሳዊ ኣዋጅ ሰብኣዊ መሰላት" ስለምንታይ?	"ጉዳይ ሰብኣዊ መሰላት ካብ ገዛእ ሃገርካ ወይ እውን ካብዚ ብዝዓዘዘ ኣብ ቤትካ ወይ እውን ካብ ገዛእ ርእስኻ ይጅምር" "ኤርትራውያን ነበርቲ እገለ ካብኣቶም ዝድለ ግቡኣት ከማልኡ ቅሩብነቶም ገሊጾም" ዝብልን ዝመሳሰልን ጥራይ ዋሕዚ ዜናታት መንግስታውያን መራኸቢ-ብዙሃን ኤርትራ ኣብ ዝደጋገመሉ፡ ንመሰረታዊ መሰል ሰብ ዝገልጽ ቪድዮ ምድላው ኣገዳሲን እዋናዊን ይገብሮ። ግቡኣቱን ግዴታቱን እምበር መሰረታውያን መሰላቱ በቲ ዝምልከቶ መንግስቲን ምምሕዳርን ተሓቢሩዎ ንዘይፈልጥ ህዝቢ ኤርትራ እምበኣር ኣድማሳዊ ኣዋጅ ሰብኣዊ መሰላት (1948) ናብ ትግርኛ ብምትርጓም ኣብ ኤርትራዊ ዓንኬላት ንምብጻሓ እንሆ ሓደ ዕዉት ስራሕ ተኻዪዱ። እዛ "ኣድማሳዊ ኣዋጅ ሰብኣዊ መሰላት" ብዝብል ኣርእስቲ ተተርጒማ ካብ ወርሒ ሕዳር 2016 ኣትሒዛ ናብ ህዝቢ ተዘርጊሓ ዘላ ሰነድ ቪድዮ፡ ብዋና ኣካያዲን መስራቲን መርበብ ሓበሬታ ኣስማሪኖ ኣቶ ተስፋልደት መሓረና ዝፈረየት ኰይና፡ ብጋዜጠኛ ተመስገን ደበሳይ ዝተኣልየት ኢያ። ነዛ 25 ደቓይቕ እትኸይድ ሰነድ ካብ እንግሊዘኛ ብውሕሉል ቋንቋ ናብ ትግርኛ ዝተረጐሙ ድማ ዑቕባይ ገብረመድህን፡ ሳሙኤል ገብረሂወት፡ ገብርኤል ጓንጉል እዮም። እዛ ሰነድ ብኣዝዩ መሳጢ ምቅንባር ናይ ድምጺን ግራፊካዊ ምንቅስቓስን ተሰንያ፣ ነቲ ኣብ ኤርትራ ዘሎ በበይኑ ሕሰም ደው ክብል ትጽውዕ እሞ ዳሕራይ ድማ ነቶም 30 ዓንቀጻት ኣድማሳዊ ኣዋጅ ሰብኣዊ መሰላት ትዝርዝር። ኣብዛ ስራሕ ኣብ በበይኑ ሃገራት ዝርከቡ 34 ስነ-ጥበበኛታት፡ ጋዜጠኛታት፡ ተጣበቕቲ ሰብኣዊ መሰላትን ስድራቤት ግዳያት ዘይሕጋዊ ማእሰርቲን ተሳቲፎም ኣለዉ። ኣድማሳዊ ኣዋጅ ሰብኣዊ መሰላት ብጽሑፍ ጥራይ ተርጒምካ ምዝርጋሑ ቀሊል ደኣ ይንበር እምበር፡ ብድምጺን ቪድዮን ምስራሑ ግን ምስቲ ናይ ባህሊ ንባብን ምቹእነትን ዝያዳ ውጽኢት ክህሉዎ ይገብር። ግዳይ ተደጋጋሚ ዓመጻት በበይኖም ሓይልታት ዝዀነ ህዝቢ ኤርትራ ግቡእን መሰልን ንምፍላይ እውን ኣብ ዘይክእለሉ ደረጃ እዩ በጺሑ። እዚ ርኡይ ምድንጋር ኣብቶም ዘወርቲ ዓመጽ ሰበ-ስልጣን ዘይኰነስ ኣብቶም ንዓመጽ ንቃለስ ኣሎና ዝብሉ "ተጣበቕቲ" ወይ "ተቓወምቲ" ናይቲ ስርዓት እውን ከይተረፈ ተደጋጊሙ ስለ ዝርአ ንዅሉ ብማዕረ እትምልከቶ ኣገዳሲት ሰነድ ኢያ። ምትርጕምን ምዝርጋሕን እዛ ሰነድ ኣዝዩ ኣገዳሲክንዲ ዝዀነ ከኣ ኣብ ቢቢሲ እውን ከይተረፈ ንዕኡ ዝምልከት መደብ ተዳልዩ ነይሩእኳ እንተዀነ፡ ክንድ እቲ ክበጽሖን ክዀኖ ዝግበኦን ዝርጋሐ ዝረኸበ ግን ኣይመስልን። ንምዃኑ መበገሲ፡ ኣድላየትን ፍሉይነት እዚ ዕዮ እንታይ እዩ? ነዚ ሕቶ ንምምላስ ንኣርባዕተ ሰባት ኣዘራሪብና ኣሎና፤ ተስፋልደት መሓረና (መስራቲን ዋና ኣካያዲን መርበብ ሓበሬታ ኣስማሪኖ/ዋና ኣፍራዪ ኢያ ፊልም)፤ መሰረታዊ መሰላ ሰብ ኣብ ዘኽብሩን ብንቘልዑና እንከሎና እውን ሕቶታት ክንሓትትን ድላይና ክንገልጽን ኣብ ዘተባብዑ ስድራቤት ኢየ ዓብየ። ድሕራይ ካብ ሃገረይ ተሰዲደ መሰል ሰብ መሰረታዊ ኣምር ምዃኑ ኣብ ዝኣምንን ዝሰርሕን ሕብረተሰብ ምስ ኣተኹ፡ ብዛዕባ ኣድማሳዊ ኣዋጅ ሰብኣዊ መሰላት ክሓስብ ኣኽኢሉኒ። ነዛ ቪድያ ንኸዳሉ ድፍኢት ዝዀነኒ ቀንዲ ምኽንያት ግን ድሕሪ ናጽነት ኤርትራ ተመሊሰ ዝረኣኹዎን ዘጓነፈኒ ዘይተጸቡኹዎ ክስተትን እዩ። ቀንዲ ሕልመይ ኣብ ኣስመራ ናይ ሓበሬታ መራኸቢታት ቤት ትምህርቲ ንምኽፋት እዩ ነይሩ። እቲ ቤት ትምህርቲ ድማ ነቶም ምስ ዘመናዊ ቴክኖሎጂ ንኽላለዩን ክዋስኡን ዕድል ዘይረኸቡ ባይታ ምፍጣር እዩ ነይሩ ዕላማኡ። ምስኡ ተኣሳሲሩን ብማዕረ ዝኸይድን ድማ ኣብ ኣስመራ ዝመበሩ መርበብ ሓበሬታ ኣስማሪኖ ክኸፍት ሕልሚ ነይሩኒ። ኣስመራ ኣብ ዝኸድኩሉ እዋን ድሮ እታ ዝኣተኹላ ምሸት፡ ኣብ ከባቢ ስድራቤተይ ዝቕመጡሉ ከባቢ ሓደ እንዳ ወርቂ ድኳን ተዘሚቱ ሓዲሩ። ድሕሪኡ ፖሊስ መጺኦም ንምሉእ ነባሪ እቲ ከባቢ (ሓደ ብሎክ) ኣሲሮሞ። ብዘይካ ስድራይ ኵሉ እቲ ገዛውቲ ተኣሲሩ፣ እንኮላይ እታ ንስድራይ ኣብ ዘቤታዊ ስራሓት እትተሓጋገዞም ዝነበረት መንእሰይ። ከምዚ ዝመስል ሃንደበታዊ ግፋን ጃምላዊ ማእሰርቲንእሞ ከኣ ብዘይ ዝዀነ ምኽንያትኣብ ግዜ መግዛእቲ ዝውቱር እኳ እንተ ነበረ፡ ኣብ ሓራ ሃገር ግን ዘደንጹን ዘተሓሳስብን እዩ ነይሩ። ነዚ መሊሱ ዘብእስ ድማ ሓንቲ መዓልቲ ሓዲረ ምስ ሓደ ዓርከይ ንቝርሲ ክኸይድ ከለኹ፡ ሓደ ሰብኣይ ንሓንቲ ጓል-ኣንስተይቲ መንእሰይ ኣብ ጽግርያ ዓው ኢሉ ክገንሓን ከጕባዕባዓላን ገጢሙኒ። ጸኒሓ ንሳ ተእዊ ንሱ ድማ ክሃርማ ጀሚሩ። ከምዚ ዝመስል በበይኑ ኣጋጣሚታት ኣብ ካልኣይ መዓልተይ ከጓንፍ ከሎ ዘይንቡር ኣጋጣሚ ዘይምዃኑ ክግንዘብ ኣይተጸገምኩን። ቀዲሙ ኣብ ሓንጐለይ ዝመጸ ድማ ብዛዕባ መሰረታዊ መሰላት ደቂ-ሰብ ዘፋልጥ ንምሉእ ህዝቢ ኤርትራ ክበጽሖ ብዝኽእል መገዲ ከናዲ ከም ዘሎኒ ዘኪረ። ምኽንያቱ እተን ኣጋጣሚታት ኣብ ብዙሕ ህዝቢ ሰፊኑ ዝነበረ ስእነት ግንዛበ ሰብኣዊ መሰል ዝሕብራ ኢየን። ስለዚ ምስ ብዙሓት መሰርሕተይን ኣብዛ ስራሕ ዝተሳተፉን ዜጋታት ኰይነ ነዛ ቪድዮ ከዳሉ ዝደኸምኩን ተገዲሰ ዝዓየኹን መልሲ ነቲ ነዊሕ እዋን ኣብ ሓንጐለይ ዝተቐመጠ ንሰብኣዊ መሰል ንምፍላጥን ምዝርጋህን ዝዕላማኡ ሕልሚ እዩ። ህዝቢ ኤርትራ እዚኣቶም መሰረታውያን ብትውልዲ ዝምልከቱኻ ሰብኣዊ መሰላት እምበር ሓለፋታት ዘይምዃኖም ክፈልጥ ከኣ መሰል ኣለዎ። ንኤርትራ ዝመርሕ ዘሎ ስርዓት ዳርጋ ንዅላቶም መሰረታውያን መሰላት ዝገፍፍ እዩ። ኣብያተ-ማእሰርቲ ኤርትራ ኣብ ፍርዲ ዘይቀረቡን ገበኖም ዘይተፈልጠን ንጹሃን ግዳያት ኣዕለቕሊቑ ኣሎ። ሃገራዊ ቅዋም ኣይተተግበረን፣ ናጻ ፕረስ የለን፣ ፖለቲካዊ ዓመጽ ዝወለዶ ቍጠባዊ ሕሰም ተዀሊዑ ኣሎ። ኵሉ ዓንቀጻት ኣህጉራዊ ኣዋጅ ሰብኣዊ መሰላት ንተመሳሳሊ ዕላማን ሓርነትን ዝጽውዕ ደኣ ይዅን እምበር፡ ገለ ኣብነት ንምጥቃስ ዓንቀጽ ኣርባዕተ ናይቲ ኣዋጅ፡ "ሓደ ሰብ እኳ ጊልያ ክኸውን ወይ ብጊላነት ከገልግል ኣይግባእን፣ ጊላያነትን መሸጣ ሰባትን ብዅሉ መልክዓቱ ክልኩል እዩ፡" ይብል። እዚ ዓንቀጽ እዚ ኣብ ሃገርና ምስ እንርእዮ ብቕሉዕ ተጣሒሱ ኣሎ። መንእሰያት ኤርትራ ኣብ ናብ ጊላያነት ዝኸደ ዓስክርናን ተዓሲቦም ክነብሩ ግደዱ ኣለዉ። ካብታ ሃገር፡ ካብቲ ስርዓትን ኣብ ፈቐዶኡ ዝርከቡ ኣሰጋገርቲ፡ ደለልቲን ሸየጥቲን ዘይሕጋዊ ንግዲ ሰብ ንምህዳም ሓርነቶም ንምርካብን ድማ ክንደይ መሰናኽል ክሰግሩ ይግደዱ ኣለዉ። ስለዚ እምበኣር ነዚ ዝመስል መሰረታዊ ኣዋጅ ብኤርትራዊ ቋንቋ ምድላዉ ዓቢ ስራሕ ይገብሮ፣ ንዝወለዶታት መወከሲ ኰይኑ ክቕጽል ምዃኑ ከኣ ኣተባባዒ እዩ። ካሳሁን ቸኮል (ዋናን ኣካያዲን ሬድ-ሲ ፕረስን ኣፍሪቃ ዎርድል ፕረስን)፤ እዛ ንኣድማሳዊ ኣዋጅ ሰብኣዊ መሰላት እትገልጽ ቪድዮ ኣዝያ ኣገዳሲትን እዋናዊትን ስራሕ ኢያ። ኤርትራ ካብተን ፈረምቲ ኣህጉራዊ ኣዋጅ ሰብኣዊ መሰላት ደኣ ትዅን እምበር፡ ኣብ ግብሪን እቲ ዝነበረ ትጽቢትን ግን ብኣንጻሩ እዩ። ንህዝቢ ኢና እንውክል ዝብሉ መንግስታት ካብኣቶም ዝጥለብ ዘበለ ትጽቢታት ከተግብሩን ብዘጕደሉዎ ድማ ክሕተቱን ኣለዎም። ህዝቢ ኤርትራ ከኣ መሰላቱን ግቡኣቱን ክፈልጥ ምሉእ መሰል ኣለዎ። ዝሓለፈ 25 ዓመታት ህዝቢ ኤርትራ ግቡኣቱ ከተግር እምበር መሰላቱ ክሓትትን ክረክብን ዕድል ኣይተዋህቦን። እዛ ቪድዮ ድማ ዳርጋ ንዅሉ ኤርትራዊ ክባጻሕ ብዝኽእል ቋንቋ፣ እንታይ ግዴታታት ከማልኡን እንታይ መሰላት ክሓቱን ከም ዘለዎም ብጽቡቕ እተርኢ ኢያ። እዛ ሰናድ ኣዝያ ዓባይን ኣገዳሲትን ደኣ ትዅን እምበር፡ ነዚኣ ከም መበገሲ ወሲድና ግን ኪንዮኡ ክንከይድ ኢና ንጽበ። ህዝቢ ኤርትራ እንታይ መሰላት ከም ዘለዎ ክፈልጥ ክኽእል ኣለዎ፣ ድሕሪኡ ጥራይ ከኣ እዩ መሰላቱ ብግቡእ ንኽሓትትን ጐዲሉዎ ዘሎ ብቐረባ ክርዳእን ዝኽእል። ዳኒኤል ረዘነ (ተጠባቒ ሰብኣዊ መሰላት/ክኢላ ኣህጉራዊ ሕጊ)፤ ኵሉና ከም እንፈልጦ፡ ኣብ ኤርትራ፡ ኰነ ኢልካ መሰልን ግዴታን ሓናፊጽካ ናይ ምቕራብ ወግዓዊ ኣዘራርባ ኣሎ። ሕሉፍ - ሓሊፎም እውን፡ ላዕለዎት ሰብ-መዚ "መሰለ-ግቡእ" ዝብል ሓረግ ክጥቀሙትርኢ ኢኻ። ዝዀነ ጨቋኒ ከምኡ እዩ ዝገብር። ህዝቢ መሰላቱ ፈሊጡ ከይነቅሕን ንመሰላቱ ደማ ተጊሁ ከይቃለስን መታን፡ ወትሩ ግዜ ግቡእ ልዕሊ መሰል ክርአ ዝግብኦ ጉዳይ ምዃኑ እዩ ከፍልጥ ዓንገረር ይብል። እቲ ሓቂ ግን መሰል ዘይፈልጥ ኣተገባብራ ግቡኣት ምልኪጥራይ እዩ ዘንግስ። ንሱጥራይ ዘይኰነ፡ ገለ-ገለ መሰላት፡ ግቡእካ ፈጺምካ ኣይፈጸምካ ብዘይገደስ፡ ብዀነ ይዅን ምድራዊ ሓይሊ ክግሃሶ ዘይግበኦ መሰላት እዩ። ንኣብነት፡ ክልተ ካብኡ ምጥቃስ ይከኣል፤ ብዘይ ፍርዳዊ መስርሕ ከይትእሰር ወይ ከይትርሸን ብሕጊ ዝተሸነነልካ መሰል እዩ። ኣገዳስነትናይዚተሰሪሑዘሎስራሕ፡ምስቲኣብኤርትራነጊሱዘሎሕጊ-ኣልቦነት ንመጠን ዝሓለፈ ግህሰት ሰብኣዊ መሰላትን ኣዛሚድካ ክትርእዮ እንከለኻ ፡ብዙሕ መብርሂ ዘድልዮ ኣይመስለንን። ይዅን እምበር፡ ኣብ ሰብኣዊ መሰላት ዘተኰረ ሰነዳት፡ እሞ ድማ ከም "ኣድማሳዊ ኣዋጅ ሰብኣዊ መሰላት" ዝኣመሰሉዎ ኣገዳሲ ሰነድ፡ ብኸምዚ ዝበለ ውሕሉል ኣቀራርባ ክዳሎ ምኽኣሉ፡ ዝነኣድ ተበግሶ ኰይኑ፡ ብዛዕባ ሰብኣዊ መሰላት መሰረታዊ ኣፍልጦን ኽህሉ ሓጋዚ ተራ ክህሉዎ ምዃኑ ይርኣኒ። ሰብኣዊ መሰላት ክኽበር እንተዀይኑ፡ ካብቲ መሰረታዊ ነገራት ሓደ፡ ሓበሬታ ብቐሊሉ ናብ ህዝቢ ከም ዝባጻሕ ምግባር እዩ። ከዲጃ ዓሊ (ተጣባቒት መሰላት ደቀንስትዮ)፤ ሃገራዊ ሓርነታዊ ሕቶ ህዝቢ ኤርትራ ብመትከል ሕቶ ሰብኣዊ መሰል`ዩ። ህዝቢ ኤርትራ ሃገራዊ ናጽቱን ሰብኣዊ ሓርነቱን ንምርግጋጽ ንፍርቂ ዘመን ተጋዲሉ፣ ሃገራዊ ናጽነቱ ኣረጋጊጹ። እዚ ታሪኻዊ ዓወት እዚ ብሱታፈን ቃልሲን ምሉእ ህዝቢ ኤርትራ ዝተረጋገጸ ሃገራዊ ዓወት እዩ። ካብ ሃገራዊ ናጽነት ናብ ሓርነታዊ መድረኽ ንምስጋር ግን መንግስቲ ኤርትራ ኣየኽኣለን ጥራይ ዘይኰነስ ካብ ብዓንተቦኡ ንትስፉው መጻኢ ዘሰጋግር መገድታት ክዓጹን ጸረ-ህዝቢ ዝዀነ ስጕምታት ክወስድን ጀሚሩ። ኣብ ኤርትራ ግፍዒ ገንፊሉ፡ ሰብኣዊ መሰላት ብጃምላ ተጋሂሱ፣ ኤርትራዊ ብዘይገበን ይእሰር፣ ብዘይ ፍርዲ ይበሊ፣ መንእሰይ ኣብ መወዳእታ ዘይብሉ ወፍሪ-ባርነት ይበሊ፣ ዕድል ረኺቡም ዝሃድሙ፣ ኣብ ጕዕዞኦም ሞትን ኣብ መጻወድያ ደለልቲን ሽቃጦ ወዲ-ሰብ ይወድቁ፣ ካብኦም ዝተረፉ ኣብ ምድሪ-በዳ ብጸሓይን ጽምኢን ይሞቱ፣ ዝደሓኑ ኣብ ማእከል ባሕሪ ቀለብ ዓሳ ይዀኑ፣ ውሑዳት ከኣ ኣብ ዓዲ ስደት ከርተት ይብሉ። ነዚ ህዝቢ ኤርትራ ዝኸዶ ዝተናወሐ ጕዕዞ ኣብ መስርሕ ሰብኣዊ መሰላት፡ ኣብ ፖለቲካዊን ባህላዊን ክውንነት ህዝቢና ዝገደፎ ዘይሃስስ ስምብራት ኣብ ግምት ብምእታው፡ ምስ ኣህጉራዊ ውዕላትን ስምምዓትን ብሓፈሻ፡ ዓለምለኻዊ ሕግታትን ኣዋጅን ሰብኣዊ መሰላትን ብፍላይ፡ ንምልላይ፡ ንቕሓትና ክብ ብምባል፡ ኣፍልጦና ንምስፋሐን ባህሊ ሰብኣዊ መሰላት ንምድንፋዕን ንምዕዛዝን ሕጂ ወሳኒ ግዜ እዩ። ነዚ ብምግንዛብ ሰፊሕ ወፍሪ ኣብ ኵሉ መዳያት ብፍላይ ብመገዲ መራኸቢ-ብዙሃን ምክያድ ንምዕዋቱ ዘለዎ ኣድላይነት ናይ ኵሉና ሓላፍነት ምዃን ብምግንዛ ነዚ ብመርበብ ሓበሬታ ኣዝማሪኖ ዝተወሰደ ተበግሶ ንምዕዋት እጃመይ ንምጽዋትን ድማ ኣብዚ ናይ ቪድዮ ሰነድ ተሳቲፈ። እዚ ሰፊሕን ቀጻሊን ናይ ምንቃሕን ምስትምሃርን መደብ ኣብ ውሱናት ተደሪቱ ዝተረፍ ስለ ዘይኰነ፡ ውልቀ-ሰባት፡ በርጌሳውያን ማሕበራት፡ ፖለቲካውያን ውዱባት መራኸቢ-ብዙሃንን ነዚ ዕዮ ክቕጽለኦ እጽውዕ። ብደሳለ በረኸት ዝተተርጎመ ኣድማሳዊ ኣዋጅ ሰብኣዊ መሰላት ብቋንቋ ትግረ ኣብዚ ጠዊቕኩም ከተንብብዎ ይከኣል።	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/articles/4837-2016-12-05-16-48-21
'	ማደት 1፡ ክሎም ውላድ ሚንኣደም ምን አምዕል ተውሊደቶም እንዴ አንበተው ሑር ወአክልሕድቶም። አክልሕድ ላቱ ሕቁቅ ወሕሽመት ቦም። ደሚር ወእህትማም ለትሀየበው ኽሉቃም ሰበት ቶም ኖስ-ኖሶም አድሕድ እግል ለሐሽሞ ወልርሐሞ ወጅቦም። ማደት 2፡ ለገብአ ልግበእ ነፈር አምበል ፈናታይ እሊ ሽሩሕ ለህለ ሕቁቅ ወሕርያት እግል ልርከብ ቡ፡፡ እሊ ህዬ አምበል ፈናታይ አስል ወሕብር፡ ሸክል ወጅንስ፡ ህግየ ወደያነት፡ ርዝቅ ወቆምየት፡ ምዩል ስያሰት ወረአይ እቡ እንዴ ኢልትፈንቴ ሕቁቅ፡ ዋጅባት ወሕርየት እግል ልርከብ ለአስትህል። አምበል እሊመ ለገብአ ልገብእ መዋጥን እት ሑር ስያደተ ለአከደት ደውለት ልግበእ አው እብ እትፋቅያት እዲነ ለትትመቃረሕ አው ስያደት ለአለበ ደውለት መ ለነብር ገብአ ምን ገብእ እብ ሰበብ ሓለት ስያሰት ደውለቱ ጨቅጥ ወመትፈንታይ እግል ልግበእ እቱ ኢለአስትህል። ማደት 3፡ ለገብአ ልግበእ ነፈር መንገፎ ሐያት ወሕርየት እግል ለሀልየ እግሉ ሐቅ ቡ። ማደት 4፡ ለገብአ ልግበእ ነፈር ክም ገብር እንዴ ገብአ እግል ልሽቄ ወልክደም ኢወጅብ። ግብርነት ወተጃረት ግብርነት እብ ክሉ አንወዓተ አው አሽካለ መምኑዐት ተ። ማደት 5፡ ለገብአ ልግበእ ነፈር እት ዐዛብ ለትከርዩ ጀሪመት እበ እግል ኢልትጃዜ ወሕሽመቱ እግል ኢትንቀስ ወኢልትሀተር ሐቅ ቡ። ማደት 6፡ ለገብአ ልግበእ ነፈር እትለ ገብአት ትግበእ አካን ወ ወቅት እት ቀደም ቃኑን እብ ጅንስየቱ እግል ልትአመር ሐቅ ምን ሕቁቁቱ። ማደት 7፡ ክሎም ውላድ ሚንኣደም እት ቀደም ቃኑን አክልሕድ ሰበት ቶም አምበል ለገብአ ልግበእ ፈናታይ ዓቅቢት ቃኑን ወደማነት እግል ትግበእ እሎም ሐቅ ቦም። ሰበት እለ እሊ እዕላን እሊ እግል ሊኪድ አው እግል ኪደት እሊ እዕላን እሊ ለገብእ ተሐርካት መስሙሕ ኢኮን ወምነ እግል ልሳድፎም ለቀድር ፈናታይ ወአገውነዮት ዓቅቢት እግል ትግበእ እሎም ሐቅ ምን ሕቁቆምቱ። ማደት 8፡ ለገብአ ልግበእ ነፈር እብ ቃኑን ለትሰመሓ እሉ ሕቁቅ አሳሲ እሉ ትከለአ አው እሊ ሕቁቅ እሊ ትከየደ ምኑ ምን ገብእ እት ቃኑንየት ላተ መሕከመት ዓድለት ወጠንየት እንዴ ሸከ ሐቁ እግል ልርከብ ሐቅ ምን ሕቁቁቱ። ማደት 9፡ ለገብአ ልግበእ ነፈር አምበል ቃኑን እግል ልትአሰር ወልትሐበስ አው ልትሰጀን ኢወጅብ። ማደት 10፡ ለገብአ ልግበእ ነፈር ሕቁቁ ወ ዋጅባቱ እበ ከስስ ልግበእ አው ለትትቀደም እቱ ሸክወት ጀሪመት እብ ገዘ ለአለበን ሑር ላተን መሓክም ቅድየቱ እግል ትትረኤ እሉ ሐቅ ቡ። ማደት 11፡ 1. ለገብአ ልግበእ ነፈር እግል ተአጃዝዩ ለትቀድር ጀሪመት እበ ሽኩይ ዲብ እንቱ ሕቁቅ መዳፈዐት ምን ነፍሱ እንዴ ትነፈዐ ምን ነፍሱ እንዴ ዳፍዕ አስክ መሕከመት ሙጅርምቱ እንዴ ትቤ የአስበተት እቱ ክም ጀሪመት ለአለቡ ነፈር እግል ልትረኤ ሐቅቡ። 2. ለገብአ ልግበእ ነፈር እብ ቃኑን ወጠኒ ልግበእ አው እድንያይ ቃኑን እበ ለዶል ጀሬት ጀሪመት ሙጅርም እንዴ ትበሀለ መስኡልየት ኢረፍዕኒ። አምበል እሊመ እተ ወቅት ለጀሪመት ጀሬት እቱ ምነ እት ቃኑን ሱዱቅ ለዐለ ዝያድ ጀዘ ክቡድ እግል ልትጃዜ ኢልትሰመሕ። ማደት 12፡ ለገብአ ልግበእ ነፈር ዝያድለ እብ ቃኑን ለትሐከመ እቱ እት መናበረ ሐያቱ፡ እት ነፍሱ፡ ዓኢለቱ፡ ቤቱ፡መምተለካቱ፡ ስምዐቱ ወሸረፉ መትኣታይ አው ተደኽል እግል ልጅሬ እሉ ኢልትሰመሕኒ። ወእብሊ ለገብአ ልግበእ ነፈር ምን እሊ መትአታታይ እሊ ቃኑን እግል ልዳፍዕ እሉ ወደማነት እግል ለሀቡ ሐቅ ቡ። ማደት 13፡ 1. ለገብአ ልግበእ ነፈር እት ቀበት ሕዱድ ለገብአት ትግበእ ደውለት ክም ምራዱ እግል ሊጊስ ወአካን ለዲበ ነብር እግል ልሕሬ ሐቅ ወሕርየት ቡ። 2. ለገብአ ልግበእ ነፈር ምነ ነብር ዲበ ደውለት እግል ሊጊስ ወምን ደውለቱ እግል ልፍገር ወዲብ ደውለቱ እግል ልእቴ ሐቅ ቡ። ማደት 14፡ 1. ለገብአ ልግበእ ነፈር አርወሐቱ እት ብቆት ለካሬ ጀራይም ምኑ እንዴ ሀርበ እትለ ገብአት ትግበእ ደውለት ልጁእ ስያሲ እግል ልጥለብ ወቅቡልየት እግል ልርከብ ሐቅ ቡ። 2. እሊ ሐቅ እሊ ላኪን እብ አሳስ መምርሕ ወመዳድእ መነዘመት ምጅልስ ቅራን እበ ወደየ ጀሪመት እግል ኢልትሸኬ እግል ልዳፍዕ እሉ ኢቀድር። ማደት 15፡ 1. ለገብአ ልግበእ ነፈር ጅንስየት እግል ልትሀየብ ሐቅ ቡ። 2. ለገብአ ልግበእ ነፈር አምበል ቃኑን ጅንስየቱ እግል ትትነዘዕ ምኑ አው እግል ልቀይር ዶል ለሐዜ እግል ኢልትመነዕ ሐቅ ምን ሕቁቁቱ። ማደት 16፡ 1. ስነት ሰብ ለበጽሐው አንስ ልግበእ ወተብዐት እብ ሰበት አስሎም፡ ቀቢለቶም፡ ጅንስየቶም ወ ደያነቶም ምን ህዳይ እግል ኢልትከርዖ ወዓኢለት እግል ኢለአስሶ እግል ልትመንዖ አለቦም። እት አሰሶት ወመራዐየት ዓኢለት ልግበእ ወ ወቅት ሕድጎ ክልኢቶም እናስ ወእሲት አክልሕድ ሐቅ ቦም። 2. ህዳይ እብ ምራድ ወሕርየት ናይለ ልትሃደው ለህለው ሰብ ሽርከት ሌጠ ገብእ። 3. ዓኢለት አሳስ ጠቢዐት ናይ ሙጅተመዕ ተ። ሰበት እለ ምን ሙጅተመዕ ወደውለት ታመት ዓቅቢት ወደማነት እግል ትርከብ ለአስትህል። ማደት 17፡ 1. ለገብአ ልግበእ ነፈር እብ በኑ ልግበእ አው ምስል ብዕዳም እንዴ አሽተረከ መምተለካት እግል ለአስስ ወርከብ ሐቅ ቡ። 2. ለገብአ ልግበእ ነፈር አምበል ቃኑን ማሉ እግል ልትነሰእ ምኑ አው እግል ልትወረስ ምኑ ኢወጅብ። ማደት 18፡ ለገብአ ልግበእ ነፈር ሕርየት ተፍኪር ወደሚር ወሕርየት ደያነት ቡ። እብ አሳስ እሊ ለገብአ ልግበእ ነፈር ደያነቱ እግል ልቀይር፡ ክምሰልሁመ እብ በኑ ልግበእ አው ምስል መጅሙዐት እብ ደያነቱ ደዕወት እግል ልንሸር፡ እግል ልዕበድ ወለዐይድ ሐቅ ወሕርየት ቡ። ማደት 19፡ ለገብአ ልግበእ ነፈር ረአዩ እግል ልሽረሕ ሐቅ ወሕርየት ቡ። እሊ ሐቅ እሊ አምበል ለገብአ ልግበእ መታክል ረአዩ እግል ለሀብ፡ ሕዱድ ጂኦግራፍየት እበ ኢከስስ እትለ ገብአ ልግበእ ወሳይል እዕላም ረአይ ወሐብሬ እግል ለሀብ፡ መዕሉማት እግል ልጅመዕ ወእግል ልንሸር ሐቅ ወሕርየት ቡ። ማደት 20፡ 1. ክሎም አንፋር እብ ሰላም እግል ልትጀምዖ ወልትነዘሞ ሐቅ ወሕርየት ቦም። 2. ለገብአ ልግበእ ነፈር አምበል ምራዱ እት መሕበር እግል ልትነዘም ኢልትቀሰብኒ። ማደት 21፡ 1. ለገብአ ልግበእ ነፈር ሙባሽር አው እብ ሑር ላቱ ሕርያን ለትሐረው ወካይሉ እት ሕኩመት ዐዱ እግል ልሻርክ ሐቅ ቡ። 2. ለገብአ ልግበእ ነፈር ከደማት እጅትማዕየት ወጠኑ እብ መሳዋት እግል ልርከብ ሐቅቡ። 3. አሳስ ስልጠት ሕኩመት እብ ምራድ ወእራደት ሸዐብ እግል ትግበእ ህሌት እለ። እሊ ምራድ እሊ እብ ምስጢር አው እብ ሕድ ለትሸብህ ገበይ ክሉ ሕበር ለሻርክ እቱ እብ ሑር ላቱ እንትኻባት ልትሸረሕ። ማደት 22፡ ለገብአ ልግበእ ነፈር ክም ነፈር ናይ ሙጅተመዕ ሐቅ ደማነት እጅትማዕየት ቡ፡ ክምሰልሁመ እብ ጅህድ ወጠን ወሰዳይት እዲነ ምን ለገብአት ትግበእ ሕኩመት ወመነዘመት ለልትረከብ አርዛቅ እግል ተጠውር መቅደረቱ ለለአትሐዜ ናይ እቅትሳድ፡ እጅትማዕየት ወዓዳት ሕቁቁ እግል ልትሐፈዝ እሉ ሐቅቡ። ማደት 23፡ 1. ለገብአ ልግበእ ነፈር እግል ልሽቄ፡ ለዋፍቁ ሽቅል እግል ልሕሬ፡ ለሔሰ ወሰኒ ለልደፈዕ እቱ ሽቅል እግል ለሀሌ እሉ ወሽቅል እግል ኢልስአን ሐቅ ቡ። 2. ክሎም ውላድ ሚንኣደም እት ሕድ ለመስል ሽቅል አምበል ፈናታይ አክልሕድ እግል ልደፍዖ ሐቅ ቦም። 3. እት ለገብአ ሽቅል ለልትፈረር ነፈር ሕሽመቱ ወሕሽመት ዓኢለቱ ደማነት እግል ልርከበ፡ ለለአትሐዜ ሐቆ ገብአ ህዬ እብ ብዕድ አግቡይ ዝያደት ደማነት ለበ ደፍዕየት እበ እግል ልትናየት ወፍሬ ተዕበቱ እግል ልርከብ ሐቅ ቡ። 4. ለገብአ ልግበእ ነፈር መናፍዕቱ አውለውየት እንዴ ሀበ መሓብር ምህናት እግል ለአስስ ወዲብለ ልትአሰሰ ዕድውየት እግል ልርከብ ሐቅ ቡ። ማደት 24፡ ለገብአ ልግበእ ነፈር እሙር ሳዓት ሽቅል እግል ልሽቄ፡ ምስል ናይ ዓያድ ለትሸምል ደፍዕየት እግል ተሀሌ እሉ ክምሰልሁመ ክልዶም እጃዘት እግል ልትሀየብ ወእግል ልትፋገዕ ሐቅ ቡ። ማደት 25፡ 1. ክሎም ውላድ ሚንኣደም ነብረ፡ ልባስ፡ ሰከን፡ መራዓየት ዓፍየት፡ ምህም ላቱ ከደማት እጅትማዕየት ለሸምል ናይ ዓፍየት ወረህየት ርሖም ወዓኢላቶም እንዴ ትደመነት እሎም፡ ደረጀት መናበረቶም እግል ትጥፈሕ እሎም ሐቅ ቦም። እብ ኢረኪብ ሽቅል፡ ሕማም፡ ነቃስ ገሮብ ወምስክነ፡ ሞት ኦሮት ምን ዋልዴን፡ እብር አው ምን መቅደረት በረ ላተ ምሽክለት መናበረት ሐቆ ትሳድፍ ሐቆም እግል ልትሐፈዝ እሎም ወጅብ። 2. እማት ወአጀኒት ፍንቲት መራዓየት እግል ልርከቦ ሐቅ ቦም። እብ ሸርዕ አው አምበል ሸርዕ ለልትወለዶ አጀኒት ረሕመት ወመራዐየት እግል ትግበእ እሎም ሐቅ ቦም። ማደት 26፡ 1. ለገብአ ልግበእ ነፈር በክት ተዕሊም እግል ልርከብ ሐቅ ቡ። ተዕሊም እት እብትዳእየት ወምግባይት ደረጀት እብ ለሀ እግል ልትሀየብ ቡ። ምህሮ መርሐለት እብትዳእየት ላዝም እግል ልትሀየብ ህሌት እሉ። ምህሮ ፈንየት ወለትፈናተ ምህናት እግል ለሀሌ ወጅብ። ለዓሊት ደረጀት ተዕሊም እት መቅደረት ወበቃዐት እንዴ ረከዘት እግል ክሉ እብ መሳዋት እግል ትትሀየብ ህሌት እለ። 2. ምህሮ እት ታምም ተጠውር ወአደቀቦት ሕሽመት ወአሳስ ሕርየት ውላድ ሚንኣደም ለአተርከዘ እግል ልግበእ ለአስትህል። ተዕሊም እት ፍንጌ ክለን ድወል ለህሌት ፍንቲት ናይ ቀባይል ወደያናት ውሕደት እንዴ አደቀበ፡ መፋሀመት፡ ከህላት ወምስንዮት ለአስስ። ክምሰልሁመ መነዘመት ምጅልስ ቅራን እት ሕፍዘት ሰላም ለትወድዩ ወራታት ለሰዴ እግል ልግበእ ወጅብ። 3. ዋልዴን እግል ውላዶም ለልትሀየብ ጅንስ ምህሮ እግል ልሕረው እብ አውለውየት ሐቅ ቦም። ማደት 27፡ 1. ለገብአ ልግበእ ነፈር እት መናበረት ዓዳት ሙጅተመዕ ሑር እንዴ ገብአ እግል ልሻርክ፡ እት ፈን ወፍጥር መ እግል ልሻርክ፡ ምን ፈርያቱ እግል ልትነፈዕ፡ እት ተጠውር ዕሉም እንዴ ሻረከ ምን እንታጁ እግል ልክሰብ አው ልርበሕ ሐቅ ቡ። 2. ለገብአ ልግበእ ነፈር እበ ኖሱ ለሸቀዩ እት መጃላት ዕሉም፡ ክቱብ ፍጥር አው ፋርያት ፈን እግል ልትሳጀዕ ወመናፍዕቱ እግል ልትሐፈዝ እሉ ሐቅ ቡ። ማደት 28፡ ለገብአ ልግበእ ነፈር እትሊ እዕላን እሊ ለትሸረሐው ሕቁቅ ወ ሕርያት እት ፍዕል እግል ልተርጀሞ ሰዳይት ሙጅተመዑ ልግበእ ወሙጅተመዕ ዓለም ሰዳይት እግል ልርከብ ሐቅ ቡ። ማደት 29፡ 1. ለገብአ ልግበእ ነፈር እግለ ሕርየት እግል ልርከብ ወእግል እንሳንየቱ ለዳፈዐሉ ሙጅተመዕ ሐቁ ወ ዋጅባቱ እግል ለአውፌ እሉ ወጅብ። 2. ለገብአ ልግበእ ነፈር ክመ ሐቁ ወሕርየቱ ለትሐፈዘ እሉ፡ ሐቅ ወሕርየት ብዕዳም እግል ልትከበት ወለሐሽም፡ እት ሙጅተመዕ ዲሙቅራጢ አደብ፡ አምን፡ መንገፎ ወደሐን እንዴ ትበሀለ እብ ቃኑን ለልትቀረር ቀዋኒን እግል ልጥየዕ ወእት ፍዕል እግል ልተርጅም ልትቀሰብ። 3. እሊ ሕቁቅ ወሕርያት እሊ እብለ ገብአት ትግበእ ገበይ ድድ አህዳፍ ወመባድእ መነዘመት ምጅልስ ቅራን እግል ልግበኦ ኢወጅብ። ማደት 30፡ ለገብአት ትግበእ ደውለት፡ መጅሙዐት (ሐሽም) አውመ ነፈር እሊ እት ለዐል ሽሩሕ ለህለ እዕላናት አውመ ሐብሬታት ወዲቡ ህዱግ ለህለ ሕቁቅ ወ ሕርያት እብ ተማሙ አው ሰሩ እግል ሊኪድ ወዲብለ ኢለአትሐዜ እግል ልትነፈዕ እቡ እግል ለአተምስል ኢልትሰመሕኒ።	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/doc-archive/4836-universal-declaration-of-human-rights-articles-translated-into-tigre-language
ዓዲ ጽምብላ	ዘርኢ ጽምብላሊዕ ሃሪ ነጸላ፡ ዝጉልባባ ኣብ ዝባን ቆጽሊ ተኽሊ'ውሊዕ ዝትውልዳ ንመገሻ ክትቅረብ፡ ንዓዲ ጽምብላ መንገብገብ ኣርኒባ፡ ወግሐ ጸብሐ መለኸት ብርሃን ክትጽበ በለት እኖኹ'ብዚ ተኾርምየ በቃ ብቆጽለ'መጽሊ ተጀኒነ ባዕለይከ ዘይመልካ፡ ካብ ነታ መለኸት ዝጽበ 'ዛ መለኸት ደኣ ጓል መን ኮይና? ኣብ ዝብል ሓሳብ፡ ኣብ ባሕሪ ቃላት ጠሊቓ ኣምሳል ወለዶ፡ ምስሊ ከተጻሪ ጀመረት ጉዕዞ፡ ጉዕዞ ሕልሚ ይዝከረኒ ሓደ እዋን ካብ ሓደ መልኣከ ዝበሃል ክቕበል መልእኽቲ ካብ ዓዲ ማልኽቲ፡ ክንዮ ሽምብላ መገዲ ጫካ'ውሊዕ፡ ጎደቦ ጽምብላ ነቲ እኮ ምለኽዮ፡ ብሞያ ነዚኣ ኣምልኽያ ነዚኣ ኸኣ፡ ከውሒ ረጊጽኪ ምዘዝያ ነታ ትለዓል፡ ኣልዕልያ ነታ ሞኽሲት፡ ተወከስያ ነታ ሽምኪ፡ መለኸት በልያ ነታ ምስሊ፡ ምሰልያ ነታ እምኒ፡ እመንያ ነታ ዓቕሊ፡ ዓቅልያ ነታ ውላድ፡ ውለድያ ሓው ቃልቃል፡ ካብ ወረደኪ ገና መንገብገብ ከየብቆልኪ ፍር ከይበልኪ ኣብዚ፡ ገና ከይዓለብኪ ክእለት እምበር ሰብ ዶ ይምለኽ 'ታ ጓል ህብቲ እዚጊ ዝብልዋኸ፡ እንታ እዩ ወሪዱዋ መን እሞ ልቢ ገበረላ፡ ነዛ ክንድዛ ንየው ነጀው ክትብል፡ ሰኣን ባይቶ ባይታ ጸቢቡዋ ገና ኣፋ ዘይከፈተት፡ ኣብ ገዛእ ገዝኣ ኣምላኽ ህብቲ እዚጊ፡ ግዲ ጠሊሙዋ ኣቦየ ኣቦየ ክትብል፡ መሬት ዓሪቡዋ ኣብዛ ጸምጸም ዓለም፡ ኣብዛ ዓዲ ጽምብላ'ውሊዕ መንከ ዘይዓውር፡ ሰኣን ዕንጸይቲ ሓው ወሊዕ ዝረኣየ፡ ዓይኒ በርሀ ዝሰምዐ፡ እዝኒ ሰምዐ ንዝመለኸስ፡ እንታይ ይበሃል ኣንታ ኣምላከ፡ ዶስ መልኣከ? ንዘምለኸትከ፡ ካብኣ ናብኣ እንታይ ይበሃል፡ ጓል ኪኢላ ዶስ መለኸት ይኣኽላ? ባህሊ ብሂል፡ ባህላ ምስ በዓል ክን'ብል፡ ክንብልብል ኢላ ጽን በለት፡ ጽምብል ክብላ ደሃያ ከተስምዕ፡ መለኸት ተሓንጊጣ ሽም ጥምቀታ መሬት ህዋ ጸልሚትዋ ጠሊቓ ኣብታ ቀላይ ባሕራ ግዲ ሕልማ ክትመልኽ፡ በታ ዓቕማ ኣብተን ፊደላት ቀላያ ሃሰስ ክትብል ከተናዲ፡ ጥሒላ ኣብ ዓዲ'ዳልያ ምስ ፈትለ መትሊ፡ ጉልባብ ነጸላ ክትሕምብስ በተን ክልተ'ኽናፋ ተሓልያ ብጻዕዳ ጋቢ ዓለባ በለት ከኣ፡ ካብ መሓልኩ ጠሓልኩ ኣብ ህዋ ማይ፡ ሰላም ካብ ረኸብኩ ብቒሐ ጽልሚ ባሕሪ፡ ሕብረይ ካብ ረኣኹ ነጸብራቕ ምስለይ ካብ መሰልኩ መለኸት በሉዋ ጽምብላ ኢሉዕ ጓል ዓዲ ጽምብላ ወይ ክጽብቓ እተን የእዳው'ኽናፋ ካብ መለኸት ቀያሕ ጸላም፡ ቀለም ለምለም ጻዕዳ ክብረት ይሃባ፡ ምስቶም ወምስተን መላእኽታ ሰኣን ዝብላዕ፡ ወርቂ ክልሓስ ርኢናዮ ገዓት ነቒዑ፡ ጠስሚ ክውሕዝ ሰሚዕናዮ ኣብ መንፍቑ፡ ሃረርታ ናፍቖት ግዲ ሒዙዎ ብዘልዘል መልሓስ፡ ዘረባ ኣብዩዎ ዓይኑ ግዲ ዓዊሩ፡ ዶስ ሕውዝወዝ ኢሉዎ ሰብ ክረግፍ፡ ሰማይ ዘይጸድፍ መሲሉዎ ገና ከይነፈሰ፡ ንፋስ ሃፋ 'ታ መፍትሓ ሒዛ፡ ኣብ ኢድ ኣፋ መለኸት ቃል ሃንደበታ፡ ምስ መሓዛ ሂወታ'ኸላ ብዕርቃና፡ ተዓሪቓ ምስ ነብሳ ምስ ትንፋሳ ኣብታ ወርሒ ብርሃን ለይታ ዘርኢ ሕልሚ ባሕሪ፡ ሃሪ ቃላት ቀለማ ኣራጊፋ ምስ ጥብ መዓር ወለላ ብር በለት፤ ምስ መንገብገባ ገፍገፍ ኣቢላ ክትበርር ግዲ፡ ናብታ ናታ ናብታ ህዋ ዓለማ ኣብዛ ዓዲ ንእዳ፡ እንዳ ዓዲ ገለመለ ፍረ ኣድሪ ወለዶ ከተዋልድ፡ ወሊድ ወለደ ክትዘርእ፡ ኣብ እዋን ሓምለ ሰነ ክትሓርስ መሬት፡ መረታ ሰብ ኣነ ብሸኽም ፈኽም፡ ዱብዱብ ደብዳበ መልእኽቲ መለኮተ ማይ ጸባ ክትሰቲ፤ ምስ ማይ መስተ ጓል ዘርኡ ወይዘር'ኢት፡ ወይዘር'ኦ ዘዲኣ እነሆ ዓብያ ብር ኢላ ትበርር፡ ናብ ዙርያ ዘርኣ ኣብ ገዛእ ግእዝ ገዝኣ ካብ ኣ ናብ ኣ 16 ሕዳር 2016 ገብርኤል ጓንጉል	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/116-poems/4835-2016-11-27-06-42-58
ሕሰም ህዝብና ንሓዋሩ ከብቕዕ ዝመርሓና ኣድማዒ ስትራተጂካዊ ውጥን	ሕሰም ህዝብና ንሓዋሩ ከብቕዕ ዝመርሓና ኣድማዒ ስትራተጂካዊ ውጥን ዓለምለኻዊ ተበግሶ ኤርትራውያን ንምድንፋዕ ህዝባዊ ምንቅስቓስ ኣርኣያ ደበሳይ1 መእተዊ ብመጀመርታ ናብዚ ዋዕላ ብምዕዳም ምስ ዝተፈላለዩ ኤርትራውያን ደለይት ፍትሕን ፡ ኣብ ጉዳይ ኤርትራ ዝደናገጹ ወጻእተኛታትን ንክራኸብ ዕድል ዝኸፈተይ ሜሮን ስመርዳር ከመስግን እፈቱ። ብተወሳኺ ከኣ፡ ንዩኒቨርሲቲ ሳንፍራሲስኮ ነዚ ዘተ ኣብ ምስንዳእ ብዝገበሮ ምትሕብባር፡ ንተዛተይቲ ብዘቕረብዎ መሃሪ መደረታት፡ ንካልኦት ተሳተፍቲ ከኣ ግዜኦም ወፍዮም ኣብዚ ብምርካቦም ምስጋናይ የቕርብ። ኣብ መደረታት ተዛተይቲ ክንሰምዖ ከምዝጸናሕና፡ ኩነታት ህዝብና ኣብ ሕማቕን ዘይጽወረሉን ደረጃ ከምዝርከብ ዘየማትእ ሓቒ እዩ። ኩነታት ሃገርና ክሳብ ክንደይ ተኻፊኡ ከምዘሎ፡ ሂወትካ ኣብ ሓደጋ ሞት ኣውዲቕካ ዝግበር ቆልዑን ኣንስትን እውን ከይተረፉ ዝገብርዎ ቀጻሊን ሓደገኛን ስግረ-ዶብ ድሕሪ ምስማዕ ዝኾነ ሰብ ክግምቶ ዝኽእል እዩ። ሂወትካ ንሞት ወፊኻ ብሰላም ዶብ ኤርትራ ምስ ተሰግረ እውን ጌና ኣብ ኢድ በደዊንን ወዲቕካ ናውቲ ኣካላትካ ዕዳጋ ናይ ምውራድ ሓደጋ ይተርፍ። ዕድለኛታት ኮይኖም ካብዚ ኩሉ ሓደጋታት ዘምለጡ እውን ኣብ መንገዲ ሰሃራ ብጽምኢ፡ ወይ እውን ኣብ ማእከላይ ባሕሪ ናይ ምጥሓል ሓደጋ ይጽበዮም። እቲ ሓቒ እዚ እንከሎ፡ ብዙሓት ጌና ሂወቶም ኣብ ሓደጋ ብምውዳቕ ናይ ስደት መንገዶም ይቕጽሉ ኣለዉ። እዚ ነቲ ኣብ ሃገርና ዘሎ መሪር ሂወት ዝምስክር ብቑዕ ኣብነት እዩ። መርማሪት ኮሚሽን ውድብ ሕቡራት ሃገራት እውን ንዘጋጥም ዘሎ ግሁድ ግህሰት ሰብኣዊ መሰላት ብግቡእ ሰኒዳቶ ኣላ። በዚ ህልው ኩነታት እዚ ቓንዛ ዘይስምዖ ኤርትራዊ ከምዘየሎ ዘካትዕ ኣይኮነን። ሃገሩ ብኣተሓሕዛ ህዝባ ኣፍሪቃዊት ሰሜን ኮርያ ክትስመ ከላ (ብዘይ ምፍራይ ኔኩሌራዊ ኣጽዋራት) ፡ ውሑድ ብዝሒ ህዝባ ኣብ ግምት ኣእቲኻ ስደተኛታት ብምፍራይ ቀዳመይቲ ክትከውን፡ ንሃገሮም ብጅግነት ዝተዋግኡ ደቓ ኣብ ማእሰርቲ ክበልዩ፡ ንጹሃን ጋዜጠኛታትን መራሕቲ ሃይማኖትን ብዘይ ፍርዲ ክቕየዱ ከለው፡ ማይን ኤለትሪክን ዝኣመሰሉ መሰረታውያን ኣገልግሎታት ክስእኑ ከለው መን እዩ እሞ ሓዘን ዘይስመዖ። ኣብ ወጻኢ ዝነብሩ ዜጋታት እውን ብተዘዋዋሪ ኣገባብ ግዳያት ናይ ስርዓት ኢሳይያስ ኮይኖም እዮም። ንዓመታት ዘዋህለልዎ ነጊፎም ነቶም ኣብ ኢድ ሸፋቱ ወዲቖም ኣብ ሞንጎ ድቃሶም ይቐትሉና ኣለው እሞ ኣድሕኑና ኢሎም ዝልምንዎም ቤተሰቦም ክረድኡ ንምኽፋል ጸንቂቖም ኢዮም። ኣብዚ ንዛተ ካብ ዘለና ተጋባእቲ እውን ብዙሓት ከምዚ ዓይነት ሽግር ከም ዘጋጠመና ርግጸኛ እየ። እቲ ኣገዳሲ ሕቶ ግና ፡ እዞም ኣብ ወጻኢ ሃገራት እንነብር ኤርትራውያን ነዚ ኣብ ህዝብና ዝወርድ ዘሎ ግፍዕን ኣደራዕን ንምኽታም እንታይ ንገብር ኣለና እዩ። ናይ ሎሚ ኣርእስተይ እምበኣር "ምንዳይ ንስቓይ ኤርትራ ንምኽታም ዝድለ ኣድማዒ ስትራተጂካዊ ውጥን" ዝብል እዩ ዝኸውን። ኣብዚ ናይ ሎሚ መደረይ ብዛዕባ ፖለቲካውያን ውድባት ፡ ተራ ኣብ ወጻኢ ንርከብ ኤርትራውያን፡ ኣድላይነት ዓለምለኻዊ መሪሕነት ኤርትራውያንን መስርሕ ምምራጽ ሕጋዊ ተቐባልነት ዘልዎም ኤርትራውያን ድሕሪ ምዝራበይ ለበዋታተይ ናብ ተሳተፍቲ ብምትሕልላፍ ክዛዝም ኢየ። ሀ) ፖለቲካውያን ውድባት ኤርትራ ንእሽቶ ሃገር ከም ምዃንና ኣብ ግምት ብምእታው፡ ብዙሓት ፖለቲካውያን ውድባት ኢና እንውንን። ሕማቕ ኣጋጣሚ ኮይኑ ግና እዘን ፖለቲካውያን ውድባት ብሓደ ድምጺ ሓቢረን ክሰርሓን መልእኽተን ከስምዓን ኣይከኣላን። መራሕቲ እዘን ውድባት ብዘይጥርጥር ዕድሚኦም ሰዊኦም ንህዝቢ ዝወፈዩን ክድነቑን ክኸብሩን ዘለዎም ምዃኖም ዘጠራጥር ኣይኮነን። እንተኾነ ሕጂ እውን ሕብረት እንተዘይኣምጺአን፡ ካብ ዝተፈኛጨላ ውድባት ብዙሕ ምጽባይ ካብ ክውንነት ዝርሓቐ እዩ። በዚ ኣጋጣሚ ን ዶ/ር ኣሰፋውን ናይ መድረኽ መሳርሕቱን ነዘን ውድባት ንምሕባር ንዘካይድዎ ዘለው ቃልሲ እናኣመስገንኩ ዓወት እምነየሎም። ለ) ተራ ኣብ ወጻኢ ሃገራት ንርከብ ኤርትራውያን ኣብ ኒውዮርክ፡ ጀነቫ፡ እስራኤል፡ ኢትዮጽያን ካልኦት ክፋላት ዓለምን ጸብጻብ መርማሪት ኮሚሽን ብምድጋፍ ኣብ ዝተኻየዱ ሰለማውያን ሰልፍታት ምስ ድሩት ጸጋታቶም ክሳብ ክፍለዓለማት እናተሳገሩ ዝመጹ ኤርትራውያን፡ ኣብ ፓልቶክ ክቡር ግዜኦም ሰዊኦም ብዛዕባ ሃገር ዝዛተዩ ብርኩት ቑጽሪ ዘለዎም ኤርትራውያን ኣብ ግምት ብምእታው ኣብ ሓደ ዘየጋጊ መረዳእታ ኢኻ እትበጽሕ። ንሱ ከኣ ኣብ ወጻኢ ሃገር ዝርከቡ ኤርትራውያን ብኩነታት ሃገሮም ኣዝዮም ተሸጊሮም ምህላዎም እዩ። ከምዚ ዓይነትን ብዝሕን ተገዳስነት ኣብ ቦትኡ እናሃለወ፡ ነዚ ገዚፍ ሓይሊ ብግቡእ ብምጥቃም ህዝብና ካብ መከራ ዝድሕነሉ ተግባር ንምውዓሉ ዝጠቕም ስትራተጂካዊ ውጥን ክሳብ ሕጂ ክርከብ ኣይተኻእለን። ሐ) ኣድላይነት ሕጋዊ ተቐባልነት ዘለዎ ዓለምለኻዊ መሪሕነት ኣድላይነት ሕጋዊ ተቐባልነት ዘለዎ ዓለምለኻዊ መሪሕነት ኤርትራውያን ርዱእ እዩ። ብቐንዱ ኣብ ወጻኢ ንርከብ ኤርትራውያን ኣብ ሃገርና ዝድለ ኣድማዒ ዲሞክራስያዊ ለውጢ ከነምጽእ ዘይከኣልናሉ ምኽንያት ተፈኛጪልና ንጥፈታትና ዘወሃህድ መሪሕነት ክንፈጥር ዘይምኽኣልና እዩ። ስለዚ ሓይልን ጸጋን ኣብ ወጻኢ ናይ ዝርከቡ ኤርትራውያን ኣብ ኣብ ግቡእ ጥቕሚ ከውዕል ዝኽእል መሪሕነት የድልየና ኣሎ። መ) ተራ ዓለምለኻዊ መሪሕነት ተራ ዓለምለኻውያን መራሕትና ነዚ ኣብ ስልጣን ዘሎ ጨቋኒ ስርዓት ምእላይን ናብ ዲምክራሲ ዘሰጋግር ባይታ ንምጥጣሕን ዝሕግዝ ኣድማዒ ስትራተጂካዊ ውጥን ምሕንጻጽን እዩ። ብግብራዊ መለክዒታት ክረአ ከሎ ፡ እቲ ሓቀኛ ለውጢ ምስ ኣብ ውሽጢ ሃገር ዝርከቡ ናይ ለውጢ ባእታታት ብምትሕብባር ጥራይ እዩ ዝመጽእ ዝኽእል። ኣብ ውሽጢ ሃገር ዘለዉ ተቓለስቲ ድማ ብሕብረት ናይ ኣብ ወጻኢ ዝርከቡ ደለይቲ ፍትሒ እዮም ክተባብዑን ክሕይሉን ዝኽእሉ ኢልና ንርዳእ። ብቐንዱ ተራ ዓለምለኻውያን መራሕቲ ንዘለዋ ተቓወምቲ ውድባት ኣወሃሂዱ ጥጡሕ ምስግጋር ናብ ዲሞክራሲ ንምክያድ ዘማእዝን ውጥን ምድላው እዩ። ምርካብ ደገፍ ናይ ማሕበረ ሰብ ዓለምን ኣብ ውሽጥን ደገን ዝርከቡ ኤርትራውያን እውን ምስኡ ዝተሓሓዝ ሓላፍነቱ እዩ። ኣብ ደገ ንዝርከቡ ኤርትራውያን ንምውካል ብሕጋዊ መንገዲ ዝምረጽ ክሳብ ዝኾነ ንኣብ ደገ ዝርከቡ ኤርትራውያን ወኪሉ ኣብ ዝኾነ መድረኽ ምስ ውድብ ሕቡራት ሃገራት፡ ሕብረት ኣፍሪቃ፡ ኤውሮጻዊ ሕብረትን ኤርትራውያን ስደተኛታት ኣዑቒበን ዘለዋ ካልኦት ሃገራትን ክዛረብን ክሰርሕን ሕጋዊ ስልጣን ክህልዎ እዩ። ኣድማዒን ጽዑቕን ዲፕሎማስያዊ ዝምድናታት ብምጥቃም፡ ማሕበረ ሰብ ዓለም ኣብ ልዕሊ እዚ ኣብ ስልጣን ዘሎ ጨቋኒ ስርዓት ከቢድ ጸቕጢ ክገብር ድፍኢታት ገይሩ ንኣብ ውሽጢ ኤርትራ ዘለዉ ናይ ለውጢ ባእታታት ሞራላውን ንዋታውን ደገፍ ምሃብ ብውሑድ ክሳራ ንዝድለ መሰረታዊ ለውጢ ብስምምዕ ይኹን ብካልእ ስርሒታት ንምምጻእ ክጽዕት እዩ። ብዙሓት ሃገራትን ብሓፈሻ ከኣ ማሕበረ ሰብ ዓለም ንኩነታት ሃገርና ዝግባእ ኣቓልቦ ከይገብረሉ ዝዕንቕጽ ዘሎ ቐንዲ ምኽንያት እውን እዘን ውድባት ሓቢረን ክሰርሓን ድምጺ ውጹዕ ህዝበን ከስምዓን ዘይምኽኣለን እዩ። ዝኣምናሉን ዝድግፋኦን ናይ ተቓውሞ ውድብ ስለዘይረኸባ ኣብ ቀረባ ግዜ ኤውሮጳዊ ሕብረትን ካልኦትን ሃገራት ምስ ስርዓት ኢሳይያስ ዋሕዚ ስደተኛታት ንምግታእ ውዕል ክገብራ ይፍትና ኣለዋ። ምስ ምምራጽ ብኩሉ ኣብ ወጻኢ ሃገር ዝርከብ ኤርትራዊ ደላዩ ፍትሒ ሕጋዊ ስልጣን ዝተዋህቦ ዓለምለኻዊ መሪሕነት፡ ዓለምለኻውያን መራሕትና ኣቓልቦ ማሕበረ ሰብ ዓለምን ክረኽቡን ኣብ ክንዲ ኣብ ወጻኢ ሃገር ዘለናን ኣብ ውሽጢ ሃገር ድምጾም ተዓፊኑ ዘሎ ዜጋታትን ወከልቲ ኮይኖም ኣብ ዝኾነ መድረኽ ክዛረቡን ከረድኡን ምቹእ ባይታ ክረኽቡ እዮም። ሰ) መስርሕ ምምራጽ ዓለምለኻውያን መራሕቲ እዚ ዓለምለኻዊ መሪሕነት ንኣብ ደገ እንነብር ኤርትራውያን ንምውካል ሕጋዊ ተቐባልነትን ስልጣን ንክህልዎ ኩሉ ኣብ ኩሉ ኩርንዓት ዓለም ዝርከብ ኤርትራዊ ኣብ መስርሕ ምርጫ ክሳተፍ ኣዝዩ ኣገዳሲ ይኸውን። እዚ ከኣ ብካብ ታሕቲ ናብ ላዕሊ ዝኣመተ ኣገባብ ንኩሉ ኤርትራዊ ዘሳትፍን ናይ መጻኢ ተቐባልነትን ደግፍን ኣብ ደገ ዝነብሩ ኤርትራውያን ዘረጋግጽን ኮይኑ ክትግበር ይከኣል። እዚ መስርሕ ኣብ ዝተሓተ ደረጃን ኣከባብን ዝጅምር ኮይኑ ፡ መጀመርታ ኣብ ኩለን ኤርትራውያን ዝነብሩለን ከተማታት ዝተወዓወዐ ጻውዒታት ንሓፈሻዊ ኣኼባ ክግበር ኣለዎ። እዚ ኣብ ዝተፈላለዩ ከባቢታት ዝርከቡ ኤርትራውያን ንምርካብን ምውዳብን ድሕርሕር ዘይብሉ ወፍሪ ይሓትት። ንኹሎም ኤርትራውያን ብፍላይ ከኣ ንናይ ኤርትራውያን ደለይቲ ፍትሒ ሬድዮ መደባት ተጠቓምነት ተኽእሎ ዘይብሎም ዜጋታት ንምዕዳም እውን ዕቱብ ዝኾነ ጻዕሪ ክካይድ ኣለዎ። ሰሓብን ዘእምንን ጎስጓስ ብትግርኛ፣ ዓረብን እንግሊዝን ተዳልዩ ብ ጽሑፍ፡ ሬድዩ፡ መርበብ ሓበሬታ፡ ናይ ቴለፎን መልእኽታት፡ ሰሚናራትን ኣኼባታትን ክዝርጋሕን ክመሓላለፍ እውን የድሊ። ንህዝቢ ሓፈሻዊ ኣኼባ ምጽዋዕ ጥራይ ዘይኮነ ኣገዳስነት ተሳታፍነቱ ኣብ ድሕነት ሃገር ክፈልጥ እውን ኣዝዩ ኣገዳስነቱ ዓቢ እዩ። ህዝቢ በብከተምኡ ዝውክልዎ መራሕቲ ብሰፊሕ ተሳታፍነት ምስ መረጸ፡ ዝተመረጹ ወከልቲ ከተማታት ናይ ነፍሲ ወከፍ ሃገር ተኣኪቦም ናይታ ዝነብሩላ ሃገር መራሕቶምን ወከልቶምን ይመርጹ። እዚ መስርሕ እዚ ብተማሳሳሊ ኣገባብ ኣብ ኩለን ሃገራትን ክፍለዓለማትን ይካየድ። ኣብ ሃሃግሮም ዝተመረጹ ወከልቲ ከኣ ኣብ መጻኢ ኣብ ዝውክልዋ ሃገር ኣብ ዝካየድ ንጥፈታት ኣብ ምውህሃድ ክተሓባበሩ ትጽቢት ይግበረሎም። ኣብ መወዳእታ ኣብ ዝካየድ ዓለምለኻዊ ጉባኤ ብብሃገሩ ካብ ኩለን ክፍለዓለማት ኤውርጳ ፡ ሰሜን ኣሜርካ፡ ማእከላይ ምብራቕ፡ ኤስያ፡ ኣውስትራልያ፡ ኣፍሪቃን ደቡብ ኣሜርካን ዝተመረጹ መራሕቲ ፡ ሃገራዊ ባይቶ ንምምራጽ ይእከብ። ኣብዚ ጉባኤ ዝተመረጸ ሃገራዊ ባይቶ ከኣ ፈጻሚ ኣካል ወይ ዓለምለኻዊ መሪሕነት ይመርጽ። ኣብዚ መስርሕ ምርጫ እዚ ነቶም ገንዘባውን ሎጂስቲካውን ጠለባት ዝሓቱ ብደረጃ ከባቢ፡ ዞባን ኣህጉርን ዝካየዱ ጉባኤታት ዘሳላስል ኣካል እውን ከድሊ እዩ። ንተውሳኺ ሓበሬታ ክኸውን፡ "ዓለምለኻዊ ምልዕዓል ንምድንፋዕ ካብ ታሕቲ ንላዕሊ ዝኣመተ ምንቅስቓስ ኤርትራውያን" ተባሂሉ ንምድንፋዕ ዓለምለኻዊ መሪሕትነት ዝድግፍ ነጻ ጉጅለ ካብ ለካቲት 2016 ጀሚሩ ተመስሪቱ ኣሎ። ዕላማን ተልእኾን እዚ ዓለምለኻዊ ምንቅስቓስ ኣብ ስደት ዘለዉ ኤርትራውያን ካብ ታሕቲ ናብ ላዕሊ ዝኣመተ ኣገባብ ተኸቲሎም ዝውክሎም ዓለምለኻዊ ባይቶን መሪሕነትን ክምስርቱ ንምኽኣሎም እዩ። እዚ ምንቅስቓስ ግዝያዊ ኮይኑ ናይ ካልኦት ድሮ ዝጀመርዎ መስርሕ ቐዲሕካ ናይ ምድጋምን ዕላማ ዘይብሉ እዩ። ኣባላቱ እውን ኣብ መጻኢ ኣብ ዝምረጽ ዓለምለኻዊ መሪሕነት ስልጣን ናይ ምሓዝ ሕልሚን ሓሳብን ዘይብሎም እዮም። ዓለምለኻዊ ምንቅስቓስ ድሮ ልዑል ተቐባልነት ካብ ኣብ ኩሉ ኩርንዓት ዝርከቡ ኤርትራውያን ይረክብ ከምዘሎ ብሓጎስ ክሕብረኩም እፈቱ። ገለ ገለ ከባቢታት ናይ ኤውሮጳን እስራኤልን ኣመሪካን ውን መስርሕ ምምራጽ ናይ ከባቢታቶም መራሕቲ ኣብ ምጅማር ይርከቡ። ልዕሊ 200 ሰባት ድሮ ልዑል ድገፎም ብፌርማ ክገልጹ ከለዉ፡ ገና እቲ ቂጽሪ እናወሰኸ ይኸይድ ኣሎ። ንዝያዳ ዓወት ናይዚ ምንቅስቓስ ግን ዝተርፍ ስራሕን ደገፍን ኣሎ። ስለዚ ከኣ ካብዞም ኣብዚ እንርከብ ተዛተይቲን ካብዞም ዝስዕቡ ቀጸላታት ናይ ህዝቢ ኤርትራን ደገፍን ምሉእ ተሳታፍነትን ንደሊ ኣለና። 1. ኤርትራውያን ተቓወምቲ ውድባት 2. ኤርትራውያን መንእሰያት - ከም መስራቲን ፕረዚደንትን ሜሮን ስመርዳርን ካልኦትን ንመንእሰያት ኤርትራ መራሕቲ መጻኢኦም ክኾኑ ዝገብርዎ ዘለዉ ድፍኢታት ኣዝዩ ዘተባብዕ እዩ። 3. ኤርትራውያን ደቀንስትዮ - መደረታት ኣድያም ሃይለን ኣልማዝ ይሕደጎን ኣዝዩ ኣተባባዒ እዩ ኮይኑ እዩ ረኺበዮ። ኣብ በይ ኤርያ ዝርከቡ መንእሰያት ኣብ ምውዳብ ዓቢ ተራ ክጻወታ ከኣ ተስፋይ ምሉእ እዩ። 4. ኤርትራውያን ስነጥበባውያንን ሙዚቐኛታትን - ከም በዓል ኪሮስ ኣስፈሃ፡ ፍረሰላም፡ ፉኣድ ኣልኣሚን፡ ምሕረትኣብ ሚካኤል፡ ሚኪኤል እምባየን ካልኦትን ኣብ ኣዲስ ኣበባን ካልኦት ሃገራት ዓለም ኮይኖም ዝገብርዎ ዘለዉ ኣበርክቶ ኣዝዩ ኣድማዒ እዩ። ኣበርክቶኦም ኣብ ምዕዋት ዓለምለኻዊ ምንቅስቓስ ዓቢን ወሳንን ክኸውን እዩ። 5. ዉሑዳን ብሄራት ኤርትራ 6. ኤርትራውያን መራሕቲ ሃይማኖት - ኣባ ኣትናትዮስ ኣብ ናይዚ ወርሒ ኣኼባ ኮንግረስ ኣመሪካ ዝገበርዎ መደረን ፡ ከምኡ እውን መራሕቲ ሃይማኖት ክርስትናን ምስልምናን ኣብ ሰለማዊ ሰልፍታት ኒውዮርክን ጀነቫን ዝተጻወትዎ ተራ ኣዝዩ ዓቢ እዩ ኔሩ። ኣባ መሴ ንነዊሕ ዓመታት ኣብ ዓዲ ጥልያን ክጻወትዎ ዝጸንሑ ተራን "ሓውኻ ኣበይ ኣሎ" ዝብል ዓንቀጽ ዝጸሓፉ ተባዓት ኣቦታት ካቶሊካዊት ቤተክርስትያን ኣቦታትን ዝገበርዎ ጽልዋን መራሕቲ ሃይማኖትና ስቓይ ህዝቦም ከኽትም ዝገብርዎ ዘለዉ ንጡፍ ኣበርክቶ ቀሊል ከምዘይኮኑ ምልክት እዩ። 7. ኣባላት ሲቪካውያን ማሕበራት - ከም በዓል ዓለምለኻዊ ስምረት ኤርትራውያንን መድረኽ ንሃገራዊ ዘተን ዝኣመሰላ ኣብ ኣሜርካ ከምኡ እውን ኣብ ዜጋታት ንዲሞክራስያዊ ለውጢ ኣብ ዓዲ እንግሊዝ ዝርከባ ማሕበራት እውን ልዑል ትጽቢት ናይ ኣበርክቶ ኣሎ። 8. ኤርትራውያን መርበባት ሓበሬታ፡ ፕሮግራማት ሬድዮን ፓልቶልክን - ኩለን ኤርትራውያን ነጻ መራኸቢ ብዙሓን ኣብ ነንሕድሕደን ናይ ዘይምድግጋም ፕሊሲ እናሃለወን፡ ወግዓዊ መግለጺታት ዓለምለኻዊ ምንቅስቓስ ሸፈነ ሂበን ብግቡእ ከቓልሖኦ ምኽኣለን ምስጋና ዝግበአን እዩ። 9. ኤርትራውያን ምሁራት ፡ ሞያውያን፡ ነጋዶ ፡ ጠበቓታት፡ ኣካዳሚያውያን፡ ናይ ሕክምና ዶክተራት 10. ኩሎም ካብ ኣብ ጉዳይ ኤርትራ ምንጣፍ ተስፋ ብምቑራጽ ተገሊሎም ዝርከቡ ኤርትራውያን መደምደምታ ኣብ ደገ ዝርከቡ ኤርትራውያን ስቓይ ህዝቦም ንምኽታም ድሮ ተገዳስነቶም ኣብ ዝተኻየዱ ሰልማዊ ሰልፍታትን ዘተታት ፓልቶክን ጎሊሑ ተራእዩ እዩ። ዝተርፍ ዘሎ ንንጥፈታትና ዘወሃህድ መሪሕነት እዩ። እዚ ዓለምለኻዊ መሪሕነት ንኣብ ደገ እንነብር ኤርትራውያን ንምውካል ሕጋዊ ተቐባልነትን ስልጣን ንክህልዎ ኩሉ ኣብ ኩሉ ኩርንዓት ዓለም ዝርከብ ኤርትራዊ ካብ ዝተሓተ ደረጃ ጀሚሩ ኣብ መስርሕ ምርጫ ክሳተፍ ኣዝዩ ኣገዳሲ ይኸውን። እዚ ማለት ኤርትራውያን ብብዝሒ ኣብ ዝርከቡሉ ኩሉ ኣከባቢታት ተኣኪቦም ወከልቶምን መራሕቶም ክመርጹ ኣለዎም። ዝተመርጹ መራሕቲ ምስ ዘለዋና ፖለቲካውያን ናይ ተቓውሞ ውድባትን ኣብ ውሽጢ ሃገር ዝርከቡ ናይ ለውጢ ባእታታን ብምትሕብባር ናብ ዲሞክራሲ ንምስግጋር ዘድሊ ስትራተጂካዊ ውጥን ብምድላው ስቓይ ህዝብናን ዕምሪ ውልቀ-መላኺን ዘኽትመሉ መንገዲ ክፈጥሩ ትጽቢት ይግበረሎም። ኣብ መደምደምታ፡ ንኩሉኹም ኣብዚ ተኣኪብኩም ዘለኹምን ብርሑቕ ነዚ መድረኽ ዘተ ትከታትሉን ኤርትራውያን ኣኣብ ትርከብዎ ኣከባቢታት ንዝግበር ምርጫ ንጡፍ ተራኹም ክትጻወቱ እዕድም። ከምቲ ቀዲሙ ዝተጠቕሰ፡ ዕማም "ዓለምለኻዊ ምልዕዓል ንምድንፋዕ ካብ ታሕቲ ንላዕሊ ዝኣመተ ምንቅስቓስ ኤርትራውያን" ንብደረጃ ከተማታት፡ ዞባታን ኣህጉርን ዝካይድ መስርሕ ምርጫ ምስላጥ እዩ። ናይ ኢመይል ኣድራሻ ናይ ኣባላት እዚ ምንቅስቓስ ኣብ ታሕቲ ክርክብ ስለዝኽእል ንዘለኩም ኩሉ ሕቶታትን ካልእ ዘድሊ ምትሕብባርን ክትረኽብዎም ትኽእሉ ኢኹም። ነፍሲወከፍና ብብዘለናዮ ከባቢ ኣብ ዝካየድ ምርጭ መራሕትናን ወከልትናን አእጃምናን ሓላፍነትናን ከነልዕልን ሃገራዊ ግቡእና ክንገብርን ምሉእ ዘይጉዱል ተስፋ ኣሎኒ። እታ ኩዕሶ ኣብ ቀቅሜና ኣላ እሞ ፡ ተስፋ ህዝብና ከይነቕህም ሓደራ እብል። ሃገርና ኣሽሓት ደቓ ንናጽነትን ሓርነትን ዝኸፈለት ከምዝኾነት መጠን ፡ ዝተኸፍለ ዋጋ ከንቱ ኮይኑ ከምዘይተርፍ ከነረጋግጽ ኣለና። "ዓለምለኻዊ ምልዕዓል ንምድንፋዕ ካብ ታሕቲ ንላዕሊ ዝኣመተ ምንቅስቓስ ኤርትራውያን" ግዚኡ ዝኣኸለ ስቓይ ኤርትራ ዘኽትመሉ ዝሰለጠ ፡ ተግባራውን ንኩሉ ዘሳትፍን መስርሕ ዲሞክራሲ መስርሕ እዩ። ጽን ኢልኩም ንዝሰማዕክሙኒ ኣዝየ አመስግን። ዘለኩም ሕቶታት ክምልስ ከኣ ቅሩብ ኣለኹ። ናይ ኢመይል ኣድራሻ ዓለምለኻዊ ምንቅስቓስ እዚ ዝስዕብ እዩ - … 1ፕሮፌሰር ኣርኣያ ደበሳይ ካብ 1978 ጀሚሩ ናይ ኣተሓሕዛ ሕሳብን ናይ ምሕደራ ስርዓተ ሓበሬታን ፕሮፌሰር ኣብ ዩኒቨርሲቲ ደልዌር እዩ። ብተወሳኺ ኣብ 1993 ኣብ ዩኒቨርሲቲ ኣስመራ በጻሒ ፕሮፌርሰር ብምዃን ብግዚያውነት ብውለንትንኡ ኣገልጊሉ እዩ። ፕሮፌሰር ኣርኣያ ንናይ ዶክትረይት ማህደረ ትምህርቱ ን ኣመሪካ ብ1974 ካብ ዝመጻሉ ጀሚሩ ኣብ ጉዳይ ኤርትራ ንጡፍ ተሳታፍነቱ ኣመስኪሩ እዩ። ኣባል ናይታ ብ ጉጅለ 13 ምሁራት ትፍለጥ ኣብ 2000 ናብ ፕረዚደንት ኢሳይያስ ብበርሊን ማኒፌስቶ እተሰመየት ደብዳቤ ብምጽሓፍ ቅዋም ከተግብር፡ ናጽነት ፕረስ ከኽብር፡ ፍሉይ ቤትፍርዲ ክዓጹን ጉዳይ ኤርትራን ኢትዮጽያን ብሰላም ክፈትሕትን ዝሓተት ጉጅለ እውን እዩ። ብተወሳኺ እውን መስራቲ ኣባል ዜጋታት ንሰብኣዊ መሰላት ኣብ ኤርትራን መድረኽ ን ሃገራዊ ዘተ ኤርትራውያንን፡ ሕጂ ከኣ ንጡፍ ኣባል "ዓለምለኻዊ ምልዕዓል ንምድንፋዕ ካብ ታሕቲ ንላዕሊ ዝኣመተ ምንቅስቓስ ኤርትራውያን" እዩ። ናይ ኢመይል ኣድራሽኡ እዚ ዝስዕብ እዩ …	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/articles/4829-2016-11-08-04-49-55
ክልተ ፓይለታት ሓይሊ ኣየር ሃገርና ሓንቲ ናይ ታዕሊም ነፋሪት ሒዞም ናብ ኢትዮጵያ ከምዘኣተዉ ተረጋጊጹ፡፡	ጨንፈር ቤት ጽሕፈት ወጋሕታ ሳሊና ኣብ ዝሰደደልና ሓበሬታ፡ ኣብ ሃገርና ብዘሎ ባርባራዊ ዓፈና ዝተማረሩ፡ ኣብራሪ ሚግ 29 ፡ 27 ዝኾነ ተለንተ መብራህቱ ተስፋማሪያም መንገሻን ኣብራሪ ክኢላ ናይ ታዕሊም ነፈርቲ ሬዲ ጎ ፡ -12ን ዝሊንን ዝኾነ ምክትል ተለንተ ኣፈወርቂ ፍስሃየ ገብረየሱስን ሎሚ 26 ጥቅምቲ 2016 ልክዕ ሰዓት 10 ናይ ንጉሆ ሓንቲ ናይ ታዕሊም ነፋሪት ሒዞም ናብ ኢትዮጵያ ብምእታው ፖለቲካዊ ዑቕባ ሓቲቶም ኣለዉ፡፡ እቶም ካብ ሃገርና ተበጊሶም ናብ መቐለ ዝኣተዉ ክልተ ፓይለታት ኣባላት ሓይሊ ኣየር ሃገርና ሒዞማ ዝኣተዉ ነፋሪት፡ ዝሊን 143 ዝዓይነታ ኾይና ክንፊ ቁጽራ ድማ 102 ምዃኑ እቲ ዝመጸና ሓበሬታ የነጽር፡፡ ንሙሉእሓበሬታ ኣብ ቀረባ እዋን ተኸታተሉ፡፡	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/zena/4820-2016-10-27-01-18-04
ጉቡእካ ጌርካ መሰልካ ምስ ትንፈግ እንትይ ኢኻ ትገብሮ?	እዚ ሕጂ ዋና መጽሓፊየይን መዛረብየይን ኮይኑ ዘሎ ብዛዕብቲ ብቛንቛ እንግሊዝ ተጻሒፉ ብሕቡራት መንግስትታት ሃገራት ብታሕሳስ 10 1948 ዝጸደቀ ናብ 500 ቛንቛታት ዝተተርጎመ ሕጂ ብትግርኛ ኣድማሳዊ ኣዋጅ ሰባኣዊ መሰላት ተባሂሉ ኣቶ ተስፋልደት ኣብ ደንቢኡ ኣብ ኣስፊርዎ ዘሎ ኣዩ። እዚ መደብ ኣዚ ብሓቂ ብዉሕሉል ኣገባብ ዝተዳላወን ኣብነታውን እዩ፡፡ ዉሕሉል ዘበለኒ እቲ ኣጃማምርኡን ሙዚቃኡን ቃላቱን ኣዝዩ ተዋሃሃዱ ጀሚርካ ክትገድፎ ኣጸጋሚ ስለ ዝኾነ እዩ፡፡ ኣብነታዊ ዘበለኒ ድማ ብሐደ ስብ ወይ ድማ ብገለ ቅሩብ ሰባት ጥራይ ኣይኮነን ተዳልዩ ኣንታይ ደኣ ብቡዙሓት ዓበይተን ናኣሽቱን ደቂ ኣንስትዮን ተባዓትዮን በብዓይነቶም ሰብ ሞያታት ክኢላታት ኣባላት ሲቪካዊን ፖለቲካዎን ማሕበራት ተሳቲፎሞ። እቲ ዓንቀጻት ከይተረፈ ኣብ ክንዲ ብሐደ ሰብ ብ 34 ሰባት ተነቢቡ፡፡ ብሓቂ ዓወት ናይ በብኽእለትካ ንሓደ ዓላማ ምስራሕ/ምስታፍ ኣብዛ መደብዚኣ ተራኣዩ፡፡ ኣብዚ ሕጂ ከም ሃገር ምቕጻልና ዘፍርሕ እዋን ሐቢርና በብኽእለትና ንሰላምን ፍትሕን ንክንሰርሕ የታባባዓና፡፡ ንሕና ኤርትራውያን ብናይ ገዛኣ ርእስናን ናይ ካላኦት ደቂ ሃገር ተመክሮታት መሰልና ጉፉፍ ሙኽኑ ንፈልጥ። እንተኾነ ከምቲ ሰብካ ሞይቱካ ብኽያት ይኣክል ኢልካ ክነስኻ ሓደሽ ኣልቃሳይ ምስ ረከብካ ከም ዳሕራይ ቀዳማይ ማለት ከም ሓዲሽ ትበኪ ሕጂ ድማ እዚ ኣድማሳዊ ኣዋጅ ሰብኣዊ መሰላት ምስ ስእላዊ መሰነይትኡ ብትግርኛ ኣብ ቅድሜኻ ቅጅል ክብል ከሎ እቲ ናይ መሰልና ምግፋፍ ሓዘን ይሕደስ። ካብዘን 30 ዓንቀጻት ፍርቀን ወይ ዓሰርት ወይ ሓሙሽተስ ይትረፍ ዋላ ሓንቲ ትሕለወልና የብልናን። ብሐጺሩ ከም ሰብ ከም ኤርትራዊ መጠን ኣብ ኤርትራ ምንባር ኩልኩል እዩ፡፡ ተወዲኡ። ኣነ ከም ዝመስለኒ ንሕና ኤርትራውያን ንራህዋን ሰላምን ኣብ ሃገርና ኣብ ነብሲ ወከፍ ስድራ ቤትና ኣብ ነፍሲወከፍና ንምምጻእ ካብ መጠን ንላዕሊ ጉቡእና ጌርና ሰላምን ራህዋን ግን ኣይረኽብናየንን፡፡ ብሓጺሩ መሰልና ከም ሕሱም ተገፊፍና፡ በብጭራም በብቅሩብ ብስልቲ ክንግፈፍ ከለና ድማ እንተ በዚ እንተ በቲ ትም ኢልና፡፡ እወ ጉቡእን መሰልን ተታሓሒዘን እየን ዝኸዳ፡፡ ጉቡእካ ከይገበርካ መሰልካ ምሕታትን መሰልካ እናደላኻ ጉብእካ ዘይምግባርን ክሊቲኤን ሓደገኛታት እየን፡ንሕና ኤርትራውያን በብጉጅለ በበውልቂ እንዳሰራሕና ነቲ ብጉሒላታት ጠለምቲ ጨካንት ዝተሰረቂ መሰልና ክንጭብጥ ንጽዕር ኣለና፡፡ እንተኾነ ኣብሓደ ተጠሚርና በብታ ክእለትና ኢድን ጋንትን ኮንና ጽባሕ ዘይኮነ ሎሚ ሕጂ ክንስጉም ኣለና፡፡ ክትገብሮ ትደሊ ግን ዘይገብርካዮ እንተዳኣ ኮንካ መዛኻኸሪ የድልየካ፡፡ መሰልና ንምጭባጥ ካብዚ መደብ ኣድማሳዊ ኣዋጅ ሰባኣዊ መሰላት ዝበልጽ መዛኻኸሪ የለን ብሃሊት እየ፡ የቅንየላይ፡፡	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/articles/150-articles-video/4819-2016-10-22-05-43-12
ዕላላተይ ምስ ስዉእ መልኣከ ተኽለ።	ኣብ ዝሓለፈ ወርሒ ሸውዓተ ክትዝርጋሕ ዝጀመረት ታሪኽ ጅግና ስዉእ መልኣከ ተኽለ እትገልጽ መጽሓፍ ረኺብኩም ኣንቢብኩማ ክትኮኑ ተስፋ እገብር። ብወገነይ ድሮ ሳልሳይ ዓመቱ ዝቐረበ ንስዉእ ተጋዳላይ ወልደዳዊት ተመስገን ዝምልከት መግለጺየይ ኣብ ዘቕረብኩሉ ግዜ ብዛዕባ ጅግና ስዉእ መልኣከ ተኽለ እውን ከዕልለኩም እየ ዝብል መብጽዓ ኣስፊረ ነይረ። ኣጋጣሚ ኣብቲ እዋን እቲ ሓወይን ብጻየይን ዝኾነ ግርማይ ቦኽረ ነዛ ኣብ ላዕሊ ዝጠቐስኩዋ መጽሓፍ ክጽሕፋ ጀሚሩ ስለ ዝነበረ እታ መጽሓፍ ድሕሪ ምዝርግሓ ንኽጽሕፍ ተሰማሚዕና። ምስ ጅግና ስዉእ መልኣከ ተኽለ ዋላኳ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ናይ ምፍላጥ ዕድላት ይንበረና እንበር ኣብ ሜዳ ኤርትራ ኣብ ትሕቲ ጽላል ተጋድሎ ሓርነት (ጀብሃ) ኮይንና እነካይዶ ዝነበርና ናይ ሃገራውን ሓርነታውን ቃልሲ እዩ ዝያዳ ኣፋሊጡና። ዋላኳ ኣብቲ በብእዋኑ እንራኸበሉ ዝነበርና እዋናት ናይ ውድብናን ናይ ውልቅናን ዕላላት ነዕልል እንተነበርና ትሕዝቶ ዕላላተይ ምስ ጅግና ስዉእ መልኣከ ኣብቲ ኣብ ውሽጢ ተ.ሓ.ኤ. እቲ በብእዋኑ ካብ ውሽጢ (ፋሉል) ይኹን ካብ ደገ (ህዝባዊ ሓይልታት ዝብል ስም ዝነበራ ውድብ) ዝንዛሕ ዝነበረ ንተ.ሓ.ኤ. ንምፍራስ ዝዕላምኡ ውዲታትን ምንቅስቓሳትን ዝተመርኮሰ እዩ። 1. ድሕሪ ካልኣይ ሃገራዊ ጉባኤ ተ.ሓ.ኤ ፋሉላዊ ምንቅስቓስ ኣብ ውሽጢ ተ.ሓ.ኤ. ሓያል ቦታ ስለ ዝነበሮ ዝነዝሖ ዝነበረ ናይ ርእሰ ፈጠራ ወረ ንብዙሓት ተጋደልቲ ደቂ ከበሳ ብፍላይ ክኣ ነቶም ካብ መወዳእታ 1974 ንድሕሪት ዝተሰለፉ ተጋደልቲ ኣደናጊሩ ኣብ ሕማቕ ኩነታት ኣውዲቑዎም ነይሩ። ሓደ ካብቲ ዝነበረ መርዛም ናይ ፈጠራ ወረ ከምዚ ይብል "ተ.ሓ.ኤ. ደቂ ከበሳ ስለ ዝዓብለሉዋ ብዓል ዓብደላ ኢድሪስ ገዳይም ተጋደልቲ ዝነበሩ ኣብ ከሰላ ይኹን ኣብ ናይ ስደት መደበራት ዝቕመጡ፡ ደሞዝ ክንገብረልኩም ኢና ኢሎም ብሎሪታት ጺዕኖም ብወገን ተሰነይ የእትዉዎም ኣለዉ"ዝብል ነበረ። ኣብ መፋርቕ ናይ 1976 ምስ ስዉእ መልኣከ ተራኺብና ብዛዕባ እዚ ዝንዛሕ ዝነበረ መርዛም ወረ ከነዕልል ከሎና ከምዚ ዝስዕብ ዕላል የዕልለኒ "እዛ ናይ ተሰነይ ገዳይም ተጋደልቲ የሰልፉ ኣለዉ እትብል ወረ ምስ ሰማዕኩ ኣብ ኣኼባ ፈጻሚት ሽማግለ ንዓብደላ ኢድሪስ ከመይ እዩ እዚ ዝብሃል ዘሎ ወረ ኢለ ሕቶ ኣቕረብኩሉ። ንሱ ኽኣ ትቕብል ኣቢሉ ብጻይ መልኣከ ንስኻ መራሒ ክፍሊ ጸጥታ ውድብ ተ.ሓ.ኤ. ኢኻ ስለዚ ንሕና መልሲ ናይዚ ዝብሃል ዘሎ ወረ ካባኻ ንጽበ ኣሎና ምስ በለኒ ዝምልሶ ስኢነ ጠጠው በልኩ " ይብል። 2. ኣብቲ ካልኣይ መፋርቕ ናይ 1976 ህዝባዊ ሓይልታት (ኢሳያስ ኣፈወርቂ) ነቲ ምስ ስዉእ ዑስማን ሳልሕ ሰበ ዝነበሮም ምፍልላይ ጠንቁ ተ.ሓ.ኤ. ኣምሲሎም ዝዋፈርሉ ዝነበረ እዋን፡ ኣነ ሓንቲ ሓይሊ ሒዘ ንኻርነሽም እሰግር እሞ ኣብኡ ምስ መተዓቢተይን መማህርተይን ዝነበሩ ተጋደልቲ ህዝባዊ ሓይልታት ንራኸብ እሞ ብጉዳይ ስምረትን ናይ ክልቲኤን ውድባት ኣረኣእያ ኣብ ልዕሊ ስምረትን ክትዓት ነልዕል። ሓደ ካብቲ ርኽክባተይ፡ ኣብ ኣፍደዩ ዝተባህለት ዓዲ፡ ምስ ስዉእ ገብርኣብ ፍረ (ወዲ ፍረ፡ ሓደ ካብቶም መስሓቓት ደቂ ኣስመራ፡ ኣብ ሳንታ ፋሚልያ ብ … ዲግሪ ዝተመረቐ ) መተዓቢተይን መማኅርተይን ነበረ። ምስ ወዲ ፍረ ብሓደ ተደሪርና ብሓደ ከነዕልል ሓዲርና። ኣብቲ ዕላላትና ወዲ ፍረ ደጋጊሙ ይብለኒ፡"ከመይ ጌርካ ምስ እዞም ኣድሓርሓርቲ ትቃለስ ኣሎኻ፡ እዚኣቶምኮ ንብዓል ወልዳይን ኪዳነን ዝብሃሉ ተጋደልቲ ዝቐተሉ እዮም" ይብል። ብወገነይ ኣብ ደቀቕቲ ነገራት ከይኣተኹ፡ (ብቋንቋ ኢሳያስ ክገልጽ መረጽኩ) በል መራሕቲ እዚ ውድብ ክጽብጽበልካ እሞ ብድሕሪኡ ርኢቶኻ ክጽበየ በልኩዎ። • ናይ ዜና ቤት ጽሕፈት መራሒ ተስፋማርያም ወልደማርያም ይብሃል። ኣብ ናይ ቃልሲ ጉዕዞ ናይ ዜና ግደ ኣዚዩ ዓቢ ምዃኑ ኣይትዝንግዖን ኢኻ። ብተወሳኺ ተስፋማርያም ኣብ ሳንታ ፋሚሊያ ስለ ዝነበረ ትፈልጦ ኢኻ። • ዋና ጸሓፊ ውድብና ተስፋይ ወልደሚካኤል ይብሃል ንሱ እውን ኣብ ሳንታ ፋሚሊያ ስለ ዝነበረ ትፈልጦ ትኸውን። • መራሒ ክፍሊ ጸጥታ መልኣከ ተኽለ ይብሃል ኣነ ኣጸቢቐየ ዝፈልጦ። • ኣቦ መምበር ውድብ ኣሕመድ መሓመድ ናስር ይብሃል። ቅድሚ ንወጻኢ ምኻዱ ኣብ ቀሃስ ይምሃር ነይሩ። • ናይ ፖለቲካ ሓላፊ ኢብራሂም ቶቲል ይብሃል። • ናይ ወጻኢ ጉዳያት ሓላፊ ዓብደላ ስሌማን ይብሃል። • ናይ ምጣኔ ሃብቲ (ኤኮኖሚ) ሓላፊ ሓምድ ኣድም ስሌማን ይብሃል። • ናይ ሕብረተሰብኣዊ ጉዳያት ሓላፊ ኢብራሂም መሓመድ ዓሊ ይብሃል። ኣዞም ዝጠቐስኩልካ መራሕቲ ኣብቲ ብዓል ወልዳይ ዝተቐትልሉ ግዜ ኣይነበሩን። ብተወሳኺ ኣብ ጉዕዞ ቃልሶም ናይ ምምራሕ ብቕዓቶም ዘመስከሩ መራሕቲ እዮም። ናይ ወተሃደራዊ ቤት ጽሕፈት ሓላፊ ዓብደላ ኢድሪስ ይብሃል ምስ በልኩ ስዉእ ወዲ ፍረ ኽኣ "እሞ እዚ ዝበልካዮ ዓብደላ ኢድሪስ ንሱዩ ዝመርሓኩም" ይብለኒ። ብወገነይ እብሎ ተ.ሓ.ኤ. ብሃገራዊ ጉባኤ ዝጸደቐ ትካላት ኣለዋ። ነቲ ትካላት ዝቆጻጸር ሰውራዊ ባይቶ ዝብሃል ብደረጃ ጉባኤ ዝተመርጸ መሪሕነት ኣለዋ። እዚ መሪሕነት ክኣ ካብ ውሽጡ ፈጻሚት ኣካል ይመርጽ። በዚ መሰረት እዞም ኣስማቶም ዝዘርዘርኩልካ ሰባት ሰውራዊ ባይቶ ተመሪጾም። ኣብ ህዝባዊ ሓይልታት ጉባኤ ስለ ዘይፍለጥ መራሕትኹም ብሓደ ውልቀ ሰብ ስለ ዝምረጹ እቲ ውድብውን ካብ ፍቓድ ናይ ሓደ ውልቀሰብ ስለ ዘይወጽእ ነዚ ዲሞክራስያዊ ኣገባብ ኣሰራርሓ ተ.ሓ.ኤ ንኽርድኣኩም ምናልባሽ ኣሸጋሪ ክኸውን ይኽእል እዩ ኣብ ተ.ሓ.ኤ. ግን ዝኾነ መራሒ ዋላ ዓብደላ ኢድሪስ ዝብል ስም ይሃልዎ ብዘይ ምርድዳእ ኣባላት ፈጻሚት ኣካል ዋላ ሓንቲ ነገር ክገብር ኣይክእልን እዩ እብሎ። ግን ንስዉእ ዓብደላ ኢድሪስ ብዝምልከት መግለጺታተይ ፈጺሙ ምቕባል ይኣብየኒ። ብዛዕባ ጉዕዞይ ኣብ ካርነሽም ንስዉእ መልኣከ ምስ የዕለልኩዎ ይብለኒ "ሰመረ ህዝቢ ከበሳ ናይ ሃይማኖት ሽግሩ ከይፈትሐ፡ ናይ ከበሳነት ትምክሕቲ ከይኣለየ፡ ሓደገኛታት መራሕቲ ነዚ ድኽመታት ዝምዝምዙ ከይጠፍኡ ቃልስና ከቢድን ነዊሕን ከም ዝኸውን ኣይትዘንግዕ" ይብለኒ። 3. ኣብቲ ካልኣይ መፋርቕ ናይ 1977 ፋሉላዊ ምንቅስቓ ኣብ ድኹም ኩነታት ወዲቑስ መብዛሕትኦም መራሕቱ ይኹኑ ኣባላቱ ናብ ህዝባዊ ግንባር ኢዶም ዝሃብሉ እዋን ኮይኑ ግን ክኣ ኣብ ልዕሊ ተ.ሓ.ኤ. ከቢድ ክሳራ ዘውረዱሉ እዋን እዩ ነይሩ። ገለ ካብቲ ዘውረድዎ ከቢድ ሓደጋታት ክኣ መቕተልቲ ተጋዳላይ ዓብዱል ቓድር ሮሞዳንን ተጋዳልይ ዓሊ ኢብራሂምን ምስኦም ዝነበሩ ንጹሃት ተጋደልትን ከምኡ እውን ወኪል ምጣኔ ሃብቲ (ኤኮኖሚ) ኣብ ምምሕዳር ቁጽሪ 8 (ኣውራጃ ሓማሴን) ዝነበረ ስዉእ ሓድጉ ወዘተ እዩ። መቕተልቲ ብዓል ስዉእ ዓብደልቓድር ኣብ ደቡብ ደንከል እዩ ተፈጺሙ። ነዚ ኩነታት ንምህዳእ ተባሂልና ካብ ፖለቲካዊ ቤት ጽሕፈት፣ ካብ ናይ ዜና ቤት ጽሕፈት፣ ከምኡውን ካብ ናይ ጸጥታ ቤት ጽሕፈት ዝተዋጻእና ካድራት ንደቡብ ደንከል ንምደብ። ስዉእ መልኣከ ናይ ማእከላይ ግንባር መራሒ ስለ ዝነበረ ናይ ጉዕዞና ሓላፍነት ተሰኪሙ ነበረ። ንደቡብ ደንከል ጉዕዞና ከምቲ ዝተሓስበ ክቀላጠፍ ኣይከኣለን። ምኽንያቱ ኣብቲ ግዜቲ ከም ኣጋጣሚ ሰራዊት ኢትዮጵያ ብተደጋጋሚ ንብዓል ጻዕዳ ክርስትያንን ከባቢኡን ንምሓዝ ተደጋጋሚ ፈተነ ይገብር ስለ ዝነበረ ስዉእ መልኣከ ኽኣ ነቲ ውግኣት ይመርሖ ጥራይ ዘይኮነስ ክሳብ ቅድመ ግንባር ከይዱ ይሳተፎ ስለ ዝነበረ ጉዕዞና ክዳናጎይ ኪኢሉ። ኣብዚ ናይ ምድኑጓይ ግዜዚ ኣነን ስዉእ መልኣከን ንሓደ ክልተ ሰሙን ዝኸውን ግዜ ብሓደ ቀኒና። ኣብዘን ብሓደ ዝቐነናለን ምዓልታት ካብቲ ክዕለል ዝከኣል ዕላላት እዚ ዝስዕብ እዩ፡ • እቲ ናይ ፋሉል ኩነታት ዋላኳ ይዳኸም እምበር ጌና ኣይጠፍኤን እዩ ነይሩ። ኣብ ከምዚ ዝኣመሰለ ኩነታት ኣብ ዝነበርናሉ ስዓት ጉዳይ ስዉእ ኣብርሃም ተኽለ ኣሸጋሪ ነይሩ። እዚ ማለት ክኣ ኣረኣእያ ስዉእ ኣብርሃም ተኽለ ኣብ ልዕሊ ፋሉል ንጹር ስለ ዘይነበረ ንባርካ ክወርድ ትእዛዝ ይውሃቦ። እንተኾነ ግን ስዉእ ኣብርሃም ተኽለ ነቶም ንባርካ ሒዞሞ ክወርዱ ዝመጹ ተጋደልቲ ስለ ዝነጸጎም ስዉእ መልኣከ ባዕሉ ነቲ ስጉምቲ ንኽወስዶ ተገደደ። ስዉእ ኣብርሃም ተኽለ ካብቶም ዉፉያት ተጋደል ተ.ሓ.ኤ. እዩ ነይሩ። ስዉእ መልኣከ ይብለኒ እዚ መርዛም ፋሉላዊ ምንቅስቓስ ንብዓል ኣብርሃም ተኽለ ከይተረፈ ኣደናጊሩዎም ይብለኒ። ኣብ ልዕሊ ስዉእ ኣብርሃም ተኽለ ክሳብ ክንደይ ጽቡቕ ኣረኣእያ ከም ዝነበሮ ኽኣ ኣብዚ ኣጋጣሚ እዚ የዕሊሉኒ። • ሓደ ምዓልቲ ስዉእ ገረብርሃን ዘርኤ፡ ወኪል ጸጥታ ምምሕዳር ቁጽሪ 8 ዝነበረ፡ ሓንቲ ደብዳቤ ናብ ስዉእ መልኣከ ይልእኽ። ትሕዝቶ እታ ደብዳቤ ኽኣ ከምዚ ይብል " ኢብራሂም ዓሊ ኑር ምስ ሓንቲ ተጋዳሊት ደቂሱ ከሎ ተታሒዙ። እንታይ ንግበር"። ስውእ መልኣከ ኣርሒቑ ድሕሪ ምሕሳብ ይብለኒ እዛ ጉዳይ ቀላል ኣይኮነትን ፡ ሕጂ ኣብ ክንዲ ኩነታት ብርሱኑ ከሎ ስጉምቲ ምውሳድ ህድእ ኢልካ ንባርካ ኣውሪድካ ምስ ብጾት ውሳኔ ምውሳድ ይሓይሽ ይብል። ነቶም ኢብራሂም ዓሊ ኑር ዘይትፈልጡ ሰባት ኢብራሂም ዓሊ ኑር ሓደ ካብ ገዳይም ተጋደልቲ ተ.ሓ.ኤ. ኮይኑ ኣብቲ እዋን እቲ ምክትል ስዉእ መልኣከ እዩ ነይሩ። ኣብዚ እዋን እዚ እውን ከም ዝሰማዕኩዎ እንተ ኾይኑ መራሒ ናይ ሓንቲ ኣብ ሃይማኖት ዝተመርኮሰ ፕሮግራም ዘለዋ ተቓዋሚት ውድብ ኮይኑ ኣሎ ይብሃል። እቶም ንስዉእ ገረብርሃን ዘርአ ዘይትፈልጥዎ ገረብርሃን ዘርአ ከምቲ ዝጠቐስኩዎ ወኪል ጸጥታ ኣብ ምምሕዳር ቁ8 ኮይኑ ሓደ ካብቶም ብምስጢር ንፋሉላዊ ምንቅስቓስ ዝመርሑ ዝነበሩ እዩ። እንተኾነ ግን ገረብርሃን ዘርአ ነቲ ሕግታት ተ.ሓ.ኤ. ኣኽቢሩ ዝቃለስ ተጋዳላይ ስለ ዝነበረ ከምቶም ፋሉል ዝኾነ ስጉምቲ ክውሰደሉ ኣይተኻእለን። • ሓደ ምዓልቲ እዋን ምሳሕ ዝቀራረበሉ ዝነበረ ስዓታት፡ ብዝሕ ዝበሉ ተጋደልቲ፡ ብዝተፈላለየ መደባት ዝተላእኩ ናብ ስዉእ መልኣከ ይመጹ። እቲ ንምሳሕ ተባሂሉ ተቐሪቡ ዝነበረ ቅጫ ነርባዕተ ሰብ ተባሂሉ እዩ ተዳልዩ ነይሩ። ኣርባዕተ ዘይኮንናስ ዓሰርተው ሓሙሽተ ተጋደልቲ ምስ ኣተናዮ ገሊኣ ካልኣይ ግዜ ወስ ከይበለት እቲ ቅጫ ተወዲኡ። ሽዑ ስዉእ መልኣከ "በሉ በስምኣምን ተመስገንን ብሓደ ኮይንን" በለና። ድሕሪ ምሳሕ ሓደ ስዓት ኣቢሉ ይኸውን፡ ንስዉእ መልኣከ ክትረክብ ሓንቲ ካብ ከተማ ኣስመራ ዝመጸት ሰበይቲ ትሕወሰና። ዕላል ብዕላል ዝመጸ ስምረት እንታይ ኰንኩም ዘይትገብሩ ንዝብል ሕቶኣ ስዉእ መልኣከ ምስ መለሰላ ንሳ ኽኣ "ናይ ስልጣን ህርፋንኩም እዩ ዝዕንቅፍ ዘሎ እምበር ተራ ተጋዳላይስ ድሉው እዩ "በለት። ምስ ስዉእ መልኣከ ገጽ ንገጽ ተጠማሚትና ፍሽኽ በልና። ኣብቲ ግዜ እቲ ከምቲ ኣቐዲመ ሓቢረዮ ዝነበርኩ ካብ ውግእ ናብ ውግእ ንገማጠል ስለ ዝነበርና እሞ ኽኣ ስዉእ መልኣከ ውግእ ኣብ ዝኽፈተሉ እዋን እቲ ዝልዓለ መራሒ ምዃኑ ረሲዑ ኣብ ቅድመ ግንባር ኮይኑ ዝዋጋእ ሓደ ካብቶም ውሩያት መራሕቲ ውድብ ስለ ዝነበረ ትርጉም ስልጣን ምስቲ ኣብሃህላ ናይታ ሰበይቲ ፈጺሙ ዘይከይድ ነበረ። ስዉእ መልኣከ ኽኣ ነቲ ዘምጽኣ ጉዳይ ድሕሪ ምምላሱ ብስነስርዓት ኣፋነዋ። ካባና ምስ ተፈለየት ክኣ "እዛ ሰበይቲ ንመራሕቲ ሻዕብያ ጥራሕ ከምዚ ዘረባ እዚ ከይተስምዖም ኣብ ዘይሽግራ ከይትወድቕ " ተበሃሃልና። • ንደንከል ጉዕዞና ምስ ተቐራረበ፡ ስዉእ መልኣከ ንመንሱራ በጺሕና ክንምለስ ኢና ይብለኒ። ንመንሱራ ንወርድ እሞ ስዉእ መልኣከ ምስ ስዉእ ዓብደላ ኢድሪስን ኢብራሂም ቶቲልን ይራኸብሞ ኣኼባ ኽኣ ሰለስቲኦም የካይዱ። ሓደ ካብቲ ናይ ኣኼብኦም ኣርእስቲ ኽኣ መንደፈራ ሓራ ምግባርን ንዕኡ ንምፍጻም ዘድሊ ትሕዝቶን ዝብል ነበረ። ድሕሪ ኣኼብኦም ክኣ ንኸዘራርቡኒ ናብቲ ዝነበርዎ ቦታ ጸዉዑኒ። ምስ ተሓወስኩዎም፡ ስዉእ ዓብደላ ኢድሪስ ከምዚ ዝስዕብ ናይ ላዕለዎት መራሕቲ ዘተባብዕ ቃላት ኣስምዓኒ። "ብጻይ ሰመረ፡ ንደንካልያ ምስ ብጾትካ ትብገስ ኣሎኻ ኣብቲ እተካይይድዎ ከቢድ ቃልሲ ከምትዕወቱ ጥርጥር የብለይን። ውድብና ኣብዚ ዘለናዮ ስዓት ናይ ፖለቲካ ካድራት ብደረጃ ቦጦሎኒ ቀጺሉ እውን ብደረጃ ሓይልታት ከፍሪ ኪኢሉ ኣሎ። ብደረጃ ጋንታታት ከነፍሪ ኣብ እንበቕዓሉ ስዓት፡ ሃገራውን ዲሞክረስያውን ቃልስና ብዝደልደ መንገዲ ጉዕዞ ቃልሱ ከካይድ እዩ " ይብለኒ (ኣብቲ እዋን ጌና ናይ ብርጌዳት ስርርዕ ኣይተገብረን ነይሩ)። ብድሕሪኡ ንስዉእ ሳልሕ ሹም ትምልከት ደብዳቤ ይህበኒ እሞ ምስ ስዉእ መላኣከ ተተሓሒዝና ንምምሕዳር ቁጽሪ 8 ንድይብ። ኣብ ጉዕዞና ምስ ስዉእ መልኣከ ንስዉእ ተጋዳላይ ዓብደላ ኢድሪስ ብዝምልከት ናይ ሓሶት መናፍሕ፡ ብወገን ህዝባዊ ግንባር ይኹን ብወገን ፋሉል መሰረት ከም ዘይብሉን ካብኡ ዝኸፍኤ ኽኣ ካብቲ ከበሳዊ ትምክሕቲ ዝነቐለ ምዃኑን ድሕሪ ምዕዛብና ንምምካቱ ሓያል ቃልሲ ከም ዝሓተና ተገንዘብና። ንደንከል ክንብገስ ዘድልየና ዘበለ ትሕዝቶ ምስ ተዳለወልና ምስ ስዉእ መልኣከ ብመንገዲ ራድዮ ክንራኸበሉ እንኽእል ናይ ሚስጢር ፊደላት ተለዋዊጥና ተፈላለና። 4. ናይ ደንካልያ ጉዕዞ ሓደ ክልተ ሰሙን ኣቢሉ ምስ ወሰደልና ምስቶም ኣብ ደቡብ ደንከል ዝነበሩ ብጾት ተጋደልቲ ጉዕዞ ቃልስና ቀጸልና። ኣብቲ ንብሕቲ እትብሃል ስትራተጂካዊት ቦታ ንምሓዝ ዝገበርናዮ ውግእ፡ ጅግና ተጋዳላይ እስማዒል ግንባር፡ ሓላፊ ቤት ጽሕፈት ጸጥታ ደቡብ ደንከል ስለ ዝተሰውአ መተካእትኡ ዝኸውን ኣብ ክንዲ ካብ ባርካ ዝልኣኸና ኣብዚ ዘለዉ ንኩነታት ደንከል ብቐረባ ክፈልጡ ዝኽእሉ ምምዳብ ይሓይሽ ካብ ዝብል ርኢቶ ተበጊሰ ንስዉእ መልኣከ ንሓደ ካብ ኣባልት ጸጥታ ዝነበረ ካድር፡ መሓመድ ጃብር ዝተባህለ ተጋዳላይ ንኽምደብ ርኢቶይ ምስ ኣቕረብኩሉ ተቐበሎሞ ዝተባህለ ተጋዳላይ ወኪል ጸጥታ ኮይኑ ተመደበ። ዝተባህለ ርኢቶይ ናብ ስዉእ መልኣከ በቲ ዝተለዋወጥናዮ ናይ ሚስጢር ፊደላት እዩ ተመሓላሊፋ። ድሕሪ ሓደ ዓመት ኣቢሉ ሓው ተጋዳልይ ሑሰን ኸሊፋ ምሳይ ክገራጨው ይጅምር። ብዛዕባ ምስ ስዉእ መልኣከ ብረድዮ ሚስጢራዊ ርኽክባተይ ይጠቕሰለይ። ብወገነይ መልኣከ ብጻይ ስለ ዝኾነ ምርኻብና እንታይ እዩ ጸገሙ እብሎ። ንሱ ኽኣ ልክዕዩ ኣነ ክርድኦ እኽእል ኢየ እቶም ዘይፈልጡ ግን ክርድኡዎ ኣይክእሉን እዮም ይብል። ኣብቲ ግዜቲ ብወገነይ እቲ ኣብ ባርካ ይኹን ኣብ ከበሳ ዝነበረ ዘይምርድዳኣት ዋላሓንቲ ኣፍልጦ ኣይነበረንን። ከምኡ ኢሉ በብግዚኡ ምስ ሓው ተጋዳልይ ሑሰን ኸሊፋ ክሳብ ኣብ ከቢድ ዘይምርድዳእ ኩነታት ንወድቕ ነበርና። ኣብ ሰሜን ደንከል ምስ መጻእኩ ገለ ብጾት ካብ ምምሕዳር ትሽዓተ ዝመጹ ኩነታት ውድብናን ኣብ መንጎ ብጾት ዝተኸፍተ ዘይምርድዳኣትን ክጠቕሱለይ ከኣሉ። ኩነታት ውግእ ሓድሕድ ገዲዱና ኽኣ ንኸበሳ ካብኡ ኽኣ ንባርካ ወረድኩ። 5. ኣብ ባርካ ናይ ንግድን ኢንዱስትርን ቤት ጽሕፈት ሓላፊ ኮይነ ምስ ተመደብኩ ቦታይ ኣብ መኪት ኮነ። ኣብዚ መደብ እዚ ኣብ ዝነበርኩሉ ጊዜ ምስ ስዉእ መልኣከ ተራኺበ ዘጋጠመ ኩነታት ንኸዕልለኒ ተወከስኩዎ። ስዉእ መልኣከ ብወገኑ እቲ ኩነታት ብዙሕ መግለጺ ከም ዘይብሉ ይሕብረኒ። ምስ ስዉእ ወልደዳዊት ተራኺቦም ንኽረዳድኡ ምስ ሓተትኩዎ ዋላሓንቲ ጸገም የለን፡ ብጻይ ቱምሳሕ እውን ምስ ዓብደላ ኢድሪስ ንኽንራኸብ ሓቲቱኒ ጸገም የለን ኢለዮ ይብለኒ። ግን እቲ ኩነታት ውድብና ናብ ሕማቕ ኩነታት እንዳዛዘወ ይኸይድ ስለ ዝነበረ ንዝተሓስበ ጽቡቕ ድልየታት ዕድል ኣይሃቦን። 6. ውሻጣዊ ኩነታትና እንዳኸፍአ ስለ ዝኸደ ነዚ ሕማቕ ውሽጣዊ ኩንታትና ኢሳያስ (መራሒ ህዝባዊ ግንባር) ይከታተሎ ነይሩ ጥራሕ ዘይኮነስ ኣብ ውሽጥና ልኡኻቱ ስለ ዝነበሩዎ ብደገ ውግእ ሓድሕድ ብውሽጥና ኽኣ ደቂ መታሕት ኣድሓርሓርቲ ደቂ ከበሳ ኽኣ ገስገስቲ ኣምሲልካ ነቲ ውድብ ገማዕማዕ ኢሉ ፋሕ ክብል ዘየካየዶ ወፈራ ኣይነበረን። እዚ መርዛም ወፈራ ህዝባዊ ግንባር ምስቲ ናይ ውሽጥና ናይ ስልጣን ቃልስን ተደማሚሩ ንመሪሕነት ሓደ ፍታሕ ንኽረክብ የገድዶ። ሓደ ካብቲ ፍትሓት ክኣ ምስቲ ዝካየድ ዝነበረ ውግእ ሓድሕድ፡ ሰራዊት ናይ ምውጋእ መንፈስ ስለ ዘይነበሮ፡ ተጠራኒፍካ ሓደ ዓይነት ኣኼባ ኣካይድካ ፍታሕ ምርካብ ዝብል ኮነ። ነዚ ንምፍጻም ክኣ ፈጻሚት ሽማግለ ካብ ኣባላታ፡ ሓንቲ ሰለስተ ዝኣባላታ ሽማግለ መዘዘት። እቶም ኣባላት ክኣ፡ • ኢብራሂም ቶቲልb. ሓምድ ኣደም ስለማ(ሓላፊ ምጣኔ ሃብቲ ቤት ጽሕህፈት ዝነበረ) • ስዉእ መልኣከ ተኽለ ነበሩ። ንሶም ክኣ ኣብ ትሕቲ ሓላፍነቶም ኮይና እትሰርሕ ሰለስተ ዝእባላታ ሽማግለ መረጹ። ኣባላታ ኽኣ1. ተጋዳላይ ገብሩ ሓጎስ (ሓላፊ ቤት ፍርዲ ዝነበረ)2. ተወልድ ገብረስላሴ (ሕጂ መራሒ ናይ ሓንቲ ካብ ተቓወምቲ ውድባት ኤርትራ ዘሎ)3. ሰመረ ፍስሃየ (ኣነ ማለትዩ) ኮይንና ተመረጽና። ሓላፍነትና ኽኣ ንብረት ውድብ ብዝተጠርነፈ ኣገባብ ነቲ ናይ ምስሓብ መደብ ከም ዘሰንዮ ምግባር ነበረ። እዚ ኣጋጣሚ እዚ ኽኣ ኣነን ስዉእ መለኣከን በብእዋኑ እንዳተራኸብና ከነዕልል ዕድል ይህበና። ኣብዚ ናይ ምስሓብ ግዜ ሰራዊት መብዛሕትኡ ኣብ ከባቢ ከሰላ ገጹ ይተኣኻኸብ ስለ ዘበረ መንግስቲ ሱዳን ፍርሂ ስለ ዝሓደሮ (እቲ ፍርሂ ተጋደልቲ ነቲ ናይ ከባቢ ከሰላ ህዝቢ ሱዳን ብረት ከይሸጥሉ) ንመሪሕነት ውድብና ኣብ ካርቱም ጸዊዑ ሰራዊትኩም ካብ ከባቢ ከሰላ ንኽርሕቕ 5 መዓልታት ሂብናኩም ኣሎና እዚ ምስ ዘይትፍጽሙ ግን ብረት ሰራዊትኩም ብሓይሊ ክንወስዶ ኢና፡ እንተ ደሊኹም ንፖርት ሱዳን ገጽኩም ትኸዱ ኣብኡ ዋላ መሬት ሱዳን እንተረገጽኩም ሽግር የብልናን ይብሉ። ስዉእ መልኣከ ነዚ ትእዛዝ መንግስቲ ሱዳን ንምፍጻም ናብ ሰራዊት ይጓየ። ኣብቲ ግዜቲ ኣብ መንጎ መሪሕነት ውድብን ሰራዊት ይኹን ካድር ዝነበረ ምትእምማን ኣብቲ ዝትሓተ ደረጅኡ በጺሑ ስለ ዝነበረ፡ ሰራዊት ንዝተዋህቦም ትእዛዝ ይኹን ምዕዶ ነጺጎም ኣብ ከባቢ ከሰላ ደው በሉ። ብርጌድ 44 ቁሩብ ንመንገዲ ሳሕል ገጻ ሰጒማ ስለ ዝነበረት ንዓኣ እንተ ኣድሓንኳዋ ምናልባሽ ክፍትን ኢየ ኢሉኒ ይኸይድ። እንተኾነ ንሳውን ትኣቢ። 7. እተን ዝተፈቕዳ 5 ምዓልታት ምስ ኣኸላ ዝነበረ ተጋዳላይ ኩሉ ብረቱ ንመንግስቲ ሱዳን ኣረኪቡ ጃለ ኮይኑ ኣብ ኮሮኮን ይእከብ። ተጋደልቲ ኣባላት ቤት ጽሕፈታት ወተሃደራዊ ቤት ጽሕፈት ዝነበሩ ዝተዋህቦም መምርሒ ኣኽቢሮም ጉዕዞኦም ስለዝቐጸሉ ምስ ብረቶም ንታህዳይ ብሰላም ክኣትዉ ክኣሉ። ሰራዊት ኣብ ኮሮኮን ምስተኣከበ ስዉእ መልኣከ ሓደ 5 ተጋደልቲ ሒዙ ኣብቲ ከባቢ ኮሮኮን ተረፈ። ንሱ ይኹን ምስኡ ዝነበርና ተጋደልቲ ምስ ብረትና ኢና ኔርና። ኣብ ሳልሳይ ምዓልቲ ኣነ ኩነታት ኮሮኮን ከመይ ምዃኑ ንኽርእይ እኸይድ። ኩነታት ኣጽኒዐ እምለስ። ብድሕሪኡ ኣብ ሓምሻይ ምዓልትና ምስ ሰራዊት ኰንካ ቀጻሊ ጉዕዞ ምዕዛብ ይሓይሽ ተበሃሂልና ንኮረኮን ንኣቱ። ኣነ ድሃይ ኮሮኮን ከጽንዕ ኣብ ዝኸድኩሉ እዋን ጴጥሮስ ሰለሙን ሓደ ካብ መራሕቲ ህዝባዊ ግንባር ማለት እዩ ብሬድዮ ንኽራኸቦ ይሓትት። ምስ ተመለስኩ ወዲ ሰለሙን ክትራኸበኒ ፈቲና ብወገነይ ኣይመለስኩላን ይብለኒ። ንህዝባዊ ግንባር ዘይመምረጺና ምኽንያት ንህዝቢ ኤርትራ ዝይትመስሎ ውድብ ብከበሳዊ ትምክሕቲ ተዓብሊላ ትጉዓዝ ውድብ ምዃና ጌና ኣይተረድኦን ኣሎ ተበሃሂልና ንኮሮኮን ተጉዓዝና። 8. ኣብ ኮሮኮን ብዘይካ ስዉእ መልኣከ ዋላ ሓደ ካብ ኣባላት ፈጻሚት ሽማግለ መደበሩ ገይሩ ምስ ሰራዊት ዝነብር ኣይነበረን። ስለዚ እቲ ዝበዝሐ ሰራዊትና ኣብ ትሕቲ ሓላፍነት ስዉእ መልኣከ ነይሩ ማለት እዩ። ዝተረፉ ኣባላት መሪሕነት ኣብ ሱዳን ኮይኖም ኩነታት ኮሮኮን ይከታተሉ ነይሮም። ካብ ዘንስሓብናሉ እዋን ጀሚሩ ሰራዊት ብካድራት ተመሪሑ ጉባኤ ጌርና ሓድሽ መሪሕነት ክንመርጽ ኣሎና ዝብል መርገጽ ነይሩዎ። ነዚ መርገጽ እዚ ኣብ ግብሪ ንምውዓል ዝጥቀመሉ ዝነበረ ፖለቲካዊ ወፍሪ ግን ሓደገኛን መርዛምን ነበረ። ሓንሳብ ኣብ ሃይማኖት ዝተመርኮሰ ሓንስብ ሓንሳብ ክኣ መታሕትን ከበሳን ዝገማምዕ ምፍልላያት ይጠቀም ነበረ። ኣብ ኮሮኮን እሞ ኽኣ እቶም ብበትን ዝብል ስም ዝተገልጹ፡ ሕፍር ከይብሉ ዓው ኢሎም ይዛረቡሉ ነበሩ። ንኣብነት ነቲ ትእዛዝ መሪሕነት ኣኽቢሩ ንሰሜን ተጓዒዙ ብረቱ ዘድሓነ ሰራዊት የሚን (የማናውያን) ዝብል ቅጽል ሂቦሞስ መሳርሒ ስዉእ ዓብደላ ኢድሪስ ይብልዎ ነይሮም። ምስ ስዉኡ መልኣከ ነዚ ኩነታት እዚ ድሕሪ ምዕዛብ መሪሕነት ውድብ ምቕያር ማለት ተ.ሓ.ኤ. ትጥፋእ ብኡ ኣቢልካ ኽኣ ሓድነት ህዝቢ ኤርትራ ምትንካፍ እዩ ንብል። ካብዚ ብምብጋስ ነቲ ፈላላዪ ወፈራ ክንምክቶ ንዋፈር። ንኣብነት ተጋዳላይ ሑሰን ከሊፋ (ኣባል መሪሕነት ወተሃደራዊ ቤት ጽሕፈት ዝነበረ) ኣብ ኮሮኮን ዝመጸሉ እዋን ናብቶም ኣብ ሰሜን ዝነበሩ ሰራዊት ይጉዓዝ ስለ ዝነበረ ኣነ ምስኡ ከይደ ነቶም ኣብ ሰሜን ዝነበሩ ተጋደልቲ ኣብ ኮሮኮን ዝርከቡ ብዙሓት ተጋደልቲ ምስኦም ከምዘለና፡ እቲ ካብ ኮሮኮን ዝነፍስ ሕማቕ ንፋስ ዝውክልዎ ዉሑዳት ምዃኖም ንምርድኦም ተሰማሚዕና ንሰሜን በጺሐ ተመለስኩ። ስዉእ መልኣከ እውን ንኣብ ኮሮኮን ዝነበሩ ካድራት ኣኪቡ ተ.ሓ.ኤ. ምስቲ ዝነበረ ኩነታት መሪሕነት ምቕያር ግዚኡ ከምዝይነበረ ንምርዳእ ብዙሕ ጺዒሩ እዩ። 9. ኣብቲ 1981 ዝውድኣሉ ዝነበረ ወርሓት ገለ ኣባላት ሰውራዊ ባይቶ ኣኼባ ብምክያድ ንሰለስተ ኣባላት ፈጻሚት ሽማግለ ዝነበሩ ላዕለዎት መራሕቲ ካብ ስልጣኖም ኣውረድዎም። እዞም መራሕቲ እዚኣቶም ተረኦም ኣብ ውድብ ተ.ሓ.ኤ. ዓቢ ጥራሕ ዘይኮነስ ወሳኒ እዩ ነይሩ። እቶም ካብ ስልጣኖም ዝወረዱa. ስዉእ መልኣከ ተኽለ (መራሒ ጸጥታዊ ቤት ጽሕፈት ዝነበረ) • ስዉእ ዓብደላ ኢድሪስ (መራሒ ወተሃደራ ቤት ጽሕፈት ዝነበረ) • ቶቲል (መራሒ ፖለቲካዊ ቤት ጽሕፈት ዝነበረ)10. ካብ ዳንካልያ ምስ ተመለስኩ ስዉእ መልኣከ ብዛዕባ ወሳኒ ግደ ስዉእ ዓብደላ ኢድሪስ ከዕልለኒ ከሎ ከምዚ ይብል "ኣብ 1979 ምስ ሻዕብያ ውግእ ሓድሕድ ምስ ተባርዐ ኣብ ኣኼብ ፈጻሚት ሽማግለ ስዉእ ዓብደላ ኢድሪስ ይብል "ኣነ መራሒ ወተሃደራዊ ቤት ጽሕፈት ስለ ዝኾንኩ ሰራዊት ክመርሕ እየ፡ ኣቦ መምበር ውድብን ናይ ወጻኢ ጉዳያት ሓላፍን ክኣ ናብ ፈተውቲ ውድብና ዝኾና ሃገራት ኬድኩም ኩነታት ሓብርወን" ምስ በለ። ብዘይ ብኣኻ መን ክሰምዓና ናትካ ምህላው ግደንዩ ስለ ዝበሉ ንወጻኢ ከይዱ። "እዚኦም ኢዮም ኣባላት ላዕለዎት መሪሕነት" ይብለኒ። ነዚ ሓብሬታ እዚ ንኽጠቅስ ዘገደደኒ ምኽንያት ኣይትዝንግዕዎን ትኾኑ፡ ነዚ ኣብ ላዕሊ ዝጠቐስኩዎ ካብ ስልጣኖም ዘውረድዎም መራሕቲ ግደ ንምሕባር እዩ። ናይ ስዉእ መልኣከ ግደ ኽኣ ኣብ ምምራሕ ውግእ ድዩ፡ ተሰማዕነቱ ኣብ ቅድሚ ተጋደልቲ ድዩ ሓደ ካብቶም ጽላል ውድብ ከም ዝነበረ ማንም ክኽሕዶ ኣይክእልን እዩ። ግን ኣብ ፖለቲካዊ ቁሩቁስ የፍርሃንዩ እትብሎ ሓይሊ ከተውድቕ ናይ ግድን ስለ ዝኾነ እቶም ነቲ ስልጣን ውድብ ንምሓዝ ዝህንጠዩ ዝነበሩ ካልእ ምርጫ ኣይነበሮምን። ብወገነይ በዚ ኣጋጣሚዚ ዝሓቶም ሓደ ሕቶ ኣሎኒ፡ ነዞም ካብ ስልጣኖም ዘውረድኩሞም መራሕቲ ኩሉኹም ኣባላት ሰውራዊ ባይቶ ክትኮኑ ናይ ግድን እዩ። ምኽንያቱ ንፈጸምቲ ኣካል ዘውርድን ዝመርጽን ሰውራዊ ባይቶ ኮይኑ እቶም ዝምረጹ ኽኣ ካብ ዉሽጡ እዮም። ስለዚ ቁጽርኹም ክንደይ ኔርኩም? ዶክተር ሃብተኸ ኣባል ሰውራዊ ባይቶ ነይሩ ድዩ ንቶቲል ዝተክኦ? 11. ስዉእ መልኣከ ካብ ስልጣኑ ምስ ወረደ ንከሰላ ኣትዩ። ኣብ ከሰላ ምስ ተራኸብና፡ እዚ ጉባኤ ይገበር መሪሕነት ይቀየር ዝብል ዝነበረ ምግዓርስ ኣብዚ ምብጻሕ እዩ ነይሩ ንብሃሃል። እታ ናይ መጨረስታ ምስ ስዉእ መልኣከ ዝተራኸብናላ ምዓልቲ፡ ስዉእ መልኣከ ኣብ እንዳ ኣብርሃለይ ክፍለ የዕሪፉ ስለ ዝነበረ፡ ኣብኡ ከይደ ንኽራኸቦ መልእኽቲ ልኣኸለይ። ኣብኡ ከይደ ኽኣ እራኸቦ። ኣብ እንዳ ኣብርሃለይ ክፍለ ብዘይካ ስዉእ መልኣከ፡ ኣብርሃለ ክፍለን ዘምህረት ዝብሃል ካድር፡ ኣብዚ ስዓት እዚ ሓደ ካብቶም ቀንዲ መሳርሒ (ንህዝቢ ኤርትራ ዘሳቒ ዘሎ) ስርዓት ኢሂግደፍ ዘሎ ነበረ። እዚ ዘምህረት ዝብሃል ሰብ ብወገነይ ንመጀመርታ ግዜ እየ ኣብኡ ርእየዮ። ኣብቲ ኣዘራርብኡ ገስገስትን ኣድሓርሓርትን ብዝብል ቅጽላት ዝተሰነዩ፡ ንህዝቢ ኤርትራ ፈላለይቲ ዝኾኑ መግለጺታት የዘውትር ነበረ። ብወገነይ ዝነበረኒ ናይ መጻኢ ጉዕዞ ምስ ስዉእ መልኣከ ተለዋዊጠ ተፋነኹ። 12. ጸገም ናይቶም ንዘምህረት ዝመስሉ ካድራት፡ ኤርትራ ብወዲ ከበሳ እንተዘይኮይኑ ብኻልኦት ኤርትራውያን ክትምራሕ ከምዘይትኽእል፡ ብፍላይ ክኣ መሓመድ ወይ ዓብደላ ዝብል ስም ዘለዎም እንተኾይኖም፡ ዋላ ጀጋኑ፡ በላሕቲ፡ ጥቕሚ ህዝቢ ኤርትራን ጥቕሚ ሃገሮምን ቅድሚ ውልቃዊ ጥቕሞም ዝሰርዑ ይኹኑ፡ ብዓይኒ ኣዞም ብከበሳዊ ትምክሕቲ ዓይኖም ዝዓወሩ ሰባት፡ ንኽቕበልዎ ጸገም እዩ። እዚ ኣተሓሳስባ እዚ፡ መራሒ ህዝባዊ ግንባር፡ ካብ ተ.ሓ.ኤ. ክፍለ ከሎ ኣትሒዙ ከም ቀንዲ መሳሪሒኡ ሒዙ ዝጥቀመሉ ዝነበረ መርዛም መደብ ከም ዝነበረ ንዝንግዖ ኣይመስለንን። 13. መስዋእቲ መልኣከ ተኽለ ብዙሕ ሰብ ነናቱ መግለጺታት ክህበሉ ናይ ግድን እዩ። ምኽንያቱ ኣብቲ ዝተወስደ ናይ ዕልዋ መደባት ዝተሳተፉ ሰባት እንተዘይ ሓቢሮም፡ ብይኸውን ጥራሕ ኢና ክንገልጾ ንፍትን። በቲ ይኹን በቲ ስዉእ ዓብደላ ኢድሪስ ንዝነበሩ መራሕቲ ኣሲሩ ናተይ እዩ ዝብሎ ውድብ ክቆጻጸር ኣብ ዝገበሮ ሓደገኛ ወተሃደራዊ ስጉምቲ ንስዉእ መልኣከ ምቕታል ጥራሕ ዘይኮነስ ንውድብ ተ.ሓ.ኤ. እውን ቀቲልዎ። 14. ኣብ ዝሓለፈ ግዜ ኣብ / ገዳይም ተጋደልቲ ተ.ሓ.ኤ. ከም ምሓመድ ቡርሃን ብላታ ከምኡ እውን ሓው ተጋዳላይ ዓብደላ ሓሰን ንታሪኽ ገዳይም ተጋደልትና ዘፋልጥ ጽሑፋት ክጽሕፉ ጀሚሮም ምስ ርኣኹ ዝተሰምዓኒ ሓጎስ ወሰን የብሉን። እዞም ዝጠቐስኩዎም ገዳይም ተጋደልቲ ንዝጀመርዎ ቅዱስ ዕላማ ክቕጽልዎ ተስፋ እገብር። ገዳይም ተጋደልቲ ከም ሓው ተጋዳላይ ሑሴን ከሊፋ ብዙሕ ታሪኻት ከዕልሉና ይኽእሉ እዮም ዝብል ዓቢ እምነት ኣሎኒ። ብዛዕባ ስዉእ ዓብደላ ኢድሪስ ዝፍለጥ ታሪኽ ኣብ ቤላ ቤለው ዝተመርኮሰ፡ መብዛሕትኡ ኽኣ ምንጩ ካብቶም ብከበሳዊ ትምክሕቲ የዒንቶም ዝዓወሩ ተጋደልቲ ስለ ዝኾነ፡ ካብቶም ምስኡ፡ ነቲ መልክዕ ህዝቢ ኤርትራ ብልክዕ ወኪሉ ዝቃለስ ዝነበረ ውድብ ተ.ሓ.ኤ. ኣሚኖም ዝቃለሱ ዝነበሩ ናይ ቀረባ መቃልስቱ እንተዝሕበረና ጽቡቕ ነይሩ። 15. እዚ ወድሓንኩም። ሰመረ ፍስሃየካብ ፈረንሳ	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/articles/4818-2016-10-16-22-39-30
ማሕበረኮም ኤርትራውያን ኣብ ወርዳ ሳንታ ክላራ ናይ ኣስታት ፍርቂ ሚልዮን ዶላር ፋይናንሳዊ ሓገዝ ተዓዊቱ	ማሕበረኮም ኤርትራውያን ኣብ ወርዳ ሳንታ ክላራ ናይ ኣስታት ፍርቂ ሚልዮን ዶላር ፋይናንሳዊ ሓገዝ ተዓዊቱ ቤት ጽሕፈት ንምጥያስ ስደተኛታት ወይ ከኣ ኦፊስ ኦፍ ረፊጁ ሪሰትልመንት ተባሂሉ ዝፈልጥ ፈደራላዊ ትካል ናይ መንግስቲ ኣሜሪካ፡ ንማሕበርኮም ኤርትራውያን ኣብ ሳንታ ክላራ በቲ ዘቐረቦ ናይ ሰለስተ ዓመት ናይ ስራሕ ፕላን ምርኩስ ብምግባር ናይ ኣስታት ፍርቂ ሚልዮን ($495,030) ዶላር ኣሜሪካ ፋይናንስዊ ሓገዝ ኣበርኪቱሉ። ነቲ ዝተረኽበ ፋይናንሳዊ ዓወት ኣመልኪቱ ንኣባላት ኣብ ዝዝርገሖ መልእኽቲ ኣቦ ወንበር እቲ ማእከል ኢንጂነር ረጋ ተኸስተ "እዚ ተረኺቡ ዘሎ ፋይናንሳዊ ዓወት ንዝመጹ ሰለስተ ዓመታት ንዝካየዱ ንጥፈታት ዝሽፍን ኮይኑ፡ ነቶም ኣቀዲሞም በቲ ኮሚኒቲ ክካየዱ ዝጸንሑን ዝካየዱ ዘለውን ዝተፈላለዩ መደባት ብዝበለጸን ዝሰፍሓን መዳይ ንኸነሳላስሎም ክኽእለና እዩ"። ኣስዒቡውን ከሉ ኣባልን ማሓዛን እቲ ኮማዊ ማእከል ነቲ ተወጢኑ ዘሎ መደባት ኣብ ምዕዋት ከይተሓለለ ክሰርሕ ተላብዩ። እዚ ኣብ 2008 ዝተመስረተ ማሕበረኮም ኤርትራውያን ኣብ ወርዳ ሳንታ ክላራ፡ ካብ ኩሉ ሃይማነታዊ፡ ጾታዊ፡ ዓሌታውን ጸግዕታት ናጻ ዝኾነ ንመኽሰብ ዘይቆመ ኮማዊ ማሕበር እዩ። እዚ ማሕበረኮም ካብ ዝምስረት ክሳብ ሎሚ ን ኣስታት 5000 ዜጋታት ኣገልግሎት ሂቡን ይህብ ኣሎን። ናብ ሳንታ ክላራን ከባቢኡ ንዝመጹ ኤርትራውያን ስደተናታት፡ ናይ ቋንቋ ደገፍ፡ ናይ ምምራሕ መኪና ትምህርቲ፡ ናይ ትምህርቲ ሓገዝ፡ ን ኢመግረሽን ዝምልከቱ ምኽርታትን ሓበሬታትን ምሃብ፡ ን ኤርትራውያን ይጠቕሙ እዮም ዝብሎም ዝተፈላለዩ ኣብ ጥዕና፡ ፋይናንስ፡ ስርዓተ ሕጊ ኣሜሪካን ዝተኮሩ ዝተፈላለዩ ኣስተምህሮታትን ምድላውን ገለ ካብቶም በዚ ማእከል ዝካየዱ ስርሓት እዮም። ንዝያዳ ሓበሬታ ኣብ ተወከሱ።	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/gazetawi-meglesi/4815-2016-10-11-21-22-29
ቃለ መሕትት ምስ ጠበቓ ናይ 3 ኤርትራዊያን ከሰስቲ ኣብ ልዕሊ ኩባኒያ ነብሰን	ሎሚ ኣብ ካናዳዊ ቢት ፍርዲ፡ ኩባኒያ ነብሱን ኣብ ቢሻ ዘካይዶ መስርሕ ዕደና ዝተተሓሓዘ ፡ በቲ ኩባኒያ በደል ወሪዱና ብዝብሉ ሰለስተ ኤርትራዊያንጉዳይ ክሲ ኣብ ናይ ካናዳ ቤት ፍርዲ ክግበር ዉሳነ ኣሕሊፉ ኣሎ፡ ብዛዕባቲ ዉሳነ ምስ ሓደ ካብ ጠበቓታት ናይ ዝተገብረ ቃለ መሕትት እንሆ።	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/articles/150-articles-video/4810-3
ትካላት ኢንተርኔት፡ ንተጠቀምተን ክምዝግብኦም ይግደዳ	ኣቀዲሙ ሓይልታት ጸጥታ መንግስቲ ኤርትራ ን ትካላት እንዳ ኢንተርኔት ፡ ዒላማ ይገብሩ ከምዘለውን፡ ሰባት እውን ከምዝቀየዱን ዝገልጽ ሓበሬታ ቀሪቡ ኔሩ ከም መቀጸልታ ናይዚ ቀይዲ'ድማ ኣባላት ጸጥታ ናይቲ ስርዓት ንኹለን ትካላት እንዳ ኢንተርኔት ዘዋሪ መልእኽቲ ዘርጊሖም ኣለው። ብመሰረት እዚ መምርሒ ኩለን ትካላት ትካላት እንዳ ኢንተርኔት፡ ንተጠቀምተን ክምዝግብኦም ክግደዳ እየን። እቲ መዝገብ ምሉእስም፡ ኣድራሻ፡ ቁጽሪ መንነት፡ ዓይነት መንነት (ታሴራ፡ ፓስፖርት ወ.ዘ.ተ.…) ዘጠቃልል ኮይኑ፡ ዝኾነ ኣብ ኮምፒዩተር ይኹን ብሞባይሉ ኣብ ገመድኣልቦ ኢንተርኔት ዝጥቀም ሰብ ተጠቃምነት ንምርካብ ነዚ መዝገብ ክመልእ ይግደድ። ከምዝፍለጥ ኤርትራ ዋላ እውን ምስ ዞባና (ምብራቅ ኣፍሪቃ) ብምንጽጻር ዝደኸመ መስመር ኢንተርኔት ትውንን። ኣብ ኤርትራ ርሒብ ባንድ መስመር ይኹን፡ ሲምካርድ ተሌፎን ዝሰረቱ መስመር ኢንተርኔት የልቦን። ስለዚ ኣገልግሎት ኢንተርኔት ኣብተን ኣብ ዓበይቲ ከተማታት (ኣስመራ፡ ከረን፡ መንደፈራ፡ ባጽዕ) ዝተደኮና ውሑዳት ትካላት እንዳ ኢንተርኔት ዝተደረተ እዩ። ይኹን እንበር ኣብ ዝሓለፈ ውሑዳት ኣዋርሕ እቲ ስርዓት መኽሰቡ ንምኽዕባት ክብል ዝኸፈቶ ምስ ዝሑል ፍጥነቱ ኣተኣሳሲርካ ኣዝዩ ክቡር ዝኾነ (20 ናቅፋ/ 1.33 ዶላር ንሓደ ሰዓትን 40) ኣብ ውሽጢ እዘን ትካላት እንዳ ኢንተርኔት ኮይንካ ክትጥቀመሉ ትኽእል፡ ገመድኣልቦ ኢንተርኔት ንተጠቃምነት ዜጋታት ብዕጽፊ ብምዕባዩ እሞ ዜጋታት ኣጋጢምዎም ዝነበረ ናይ ሓበሬታ ምዕፋን ብተዛማዲ ብምቅንጣጡ በቲ ሓደ ወገን፡ ኣብዘን ዝሓለፋ ውሑዳት ኣዋርሕ ብዙሕ ንጸይቅታት እቲ ስርዓት ዘቃልዕ ሓበሬታታት፡ ስእልትታትን ቪድዮታትን ካብ ውሽጢ ሃገር ንደገ ምውጻኡ'ድማ በቲ ኻልእ፡ ነቲ ስርዓት ኣብ ከቢድ ሻቅሎትን ሸበድበድን ኣእትይዎ ኣሎ። ምስዚ ኣብ ዝተኣሳኣሳሰር፡ እቲ ኣብዘን ትካላት እንዳ ኢንተርኔት ዝርከብ፡ ገመድኣልቦ ኢንተርኔት ኣብ ኣፍደገ ክሳብ ክልተ ሜትሮ ዝዝርጋሕ ዓንኬል ስለዝሰርሕ፡ ንተጠቀምቲ ተዛማዲ ናጽነት ይህቦም ብምንባሩ፡ እዚ ድማ ከም ስግኣት ስለዝተጠመተ፡ እተን ትካላት እንዳ ኢንተርኔት ኩሉ ተጠቃሚ ኣብ ውሽጢ እቲ ትካል ኮይኑ ክጥቀም ክሕብራ መጠንቀቅታ ተዋሂብወን ኣሎ። ድሮ እውን ብዙሓት ትካላት ነዚ ዝምልከት ምልክታ ለጢፈን ኣለዋ። እዚ ድማ ኣካል ናይቲ ኣቀዲሙ ክስረሓሉ ዝጸንሐ ሰባት ነንሕድሕዶም ክተሓላለውን ከይተኣማመኑን ዝገብር ስርዓት ስለያ እዩ።	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/articles/150-articles-video/4806-2016-10-06-21-52-48
ኣብ ሕቡራት መንግስታት ናይ ኤርትራ ኣምባሳደር ግርማ አስመሮም ኣብ መበል 66 ዓመት ዕድሚኦም ብምኽንያት ሕማም ኣብ ኒውዮርክ ዓሪፎም።	ዋሽንግተን — ኣምባሳደር ግርማ ትማሊ ኣብ ኒውዮርክ ከምዝዓረፉ ዝተፈልጠ ሎሚ ኽከውን ኸሎ ንዝሓለፉ ትሸዓተ ኣዋርሕ ኣብ ሕክምና ከምዝነበሩ ተፈሊጡ ሎ። ኣምባሳደር ግርማ ኣብ ኢትዮጵያ፡ ሕብረት ኣፍሪቃ፡ ኣሜሪካን ካናዳን፡ ኣውሮጳን ሓዊሱ ኣብ ሓያለ ሃገራት ብኣምባሳደርነትን ካልኦት ዲፕሎማሲያዊ ተልእኾታት አገልጊሎም ኢዮም። ኣምባሳደር ግርማ አስመሮም ብዓለምለኸ ዝምድና ካብ ኣሜሪካን ዩኒቨርሲቲ ዋሽንግተን ዲሲ ብማስተርስ ዲግሪ ዝተመረቑ ኮይኖም ኣብ እዋን ንእስነቶም ኣብ ናይ ኢትዮጵያ ሃገራዊት ጋንታ ተጻዋታይ ኩዕሶ እግሪ እውን ኔሮም። ኣምባሳደር ግርማ በዓል ሓዳር ኢዮም። ኣምባሳደር ግርማ አስመሮም ንመሓውራት ዜናን ጋዜጠኛታትን ዝለዓለ አኽብሮት ዝነበሮም ሓበሬታ ንህዝቢ ንምሃብን መርገጺ መንግስቶም ንምግላጽን ኩሉ ጊዜ ንድምጺ ኣሜሪካ ሓዊስኻ ምስ ዝተፈላለያ መራኸቢ ብዙሃን ዝተሓበበሩ ዝነበሩ ሰብ ኢዮም።	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/zena/4805-66
ህዝቢ ኤርትራ ነፍስናን መሬትናን ምርኣይ ምግጋይ ኴንና፡ ሎሚ ዘይነደርናስ መዓስ?	ብዑቕባይ ገብረመድህን (ከምብሪጅ፡ ማሳቹሰትስ፡ ሰ.ኣ.) ጥቅምቲ 1 2016 እዚ ትርእዩዎ ባህሪያዊ ስእሊ ምድሪ መሬት ኤርትራ ኣይኮነን! ግዳይ ውዲት ፋሺስታዊ ውልቀመላኺ ኢሳያስን ባህሪያዊ ጸጋታት ሃገራት ሳልሳይ ዓለም ግሒጡ ምስ ወድኤ፡ ብዘይ ሓላፍነት የዕኒዩ ዝሃድም ባዕዳዊ ኩባንያን ዘስዕቦ ናይ ዘሎ ዕንወት ስእሊ`ዩ። መሬት ኩሉ ኢያ! ህዝባ ምስ ዝሕልዋን ዝከናኸናን፡ ወሃቢት ኩሉ ዓይነታት ጸጋኣ ኢያ፤ ኣይትጠልምን`ያ! ኣደ ምድራዊ ህይወት`ያ፤ ናብ መሬት ክሳብ ንምለስ፡ ኩሉ ንህይወትና ዘገልግለና ካብ መሬት ኢና እንደልዮ። መሬት ጸጋኣ ክትልግሰልካ ኸኣ ክንክን የድልያ። ጸጋ ዝናብን ጥዑም ኣየርን ዘኽእሉ ኣጋራብ ብኽብሪ ክትከናኸኖም ይሓትት፤ ፈርያም ሃብቲ መሬት ከይብሕጐጕ በግራብን ሮማዲ ሳዕርን ኪዕቀብ ትገብሮ፡ ትዛልዮ። ዋናኣ ምስ ሰኣነት፡ ከብዳ ምስ ተጓሕጐሐት ግን ካበይ ኣምጺኣ ክትልግስ! እዚ ትርእዩዎ ምርኣይ ምግጋይ መሬት ክንደይ ጉድ ዝተራእየሉ፡ ክንደይ ኣበሳ ዝተፈጸመሉ ተካል መሬት`ዩ። ንረብሓ ዋናታት መሬት ኣብ ከብዱ ዝዓቘሮ ባህሪያዊ ጸጋ ወርቂ፡ ነቭሱን ዝተባህለ ናይ ካናዳ ካምፓኒ፡ ንኣካባቢያ ጥዕና ኣብ ግምት ከየእተወ ብምፍሓር፡ 60% ናብ ጁባኡ፡ 40% ናብ ጁባ ፋሺስታዊ ውልቀመላኺ ኢሳያስ፡ 0% ንረብሓ ህዝቢ ኤርትራን ምዕባለ ሃገርን፡ በስገዳድ ወፍሪ ባርነት፡ ኣብ ዓለም ዘይተራእየን ብሕጊ ክብሪ ወድሰብ ዓገብ ዘይተባህለሉን ኣብ ልዕሊ ህዝብን መሬትን ናይ ዝፍጸም ዘሎ ግፍዒ መርኣያ ኢዩ። እዚ ትርእዩዎ ዘሎኹም ምርኣይ ምግጋይ ኮይኑ ዘሎ መሬት፡ ኣብ ቅድሚ ዓይንና ንህዝቡ ዝዓቘሮ ባህሪያዊ ሃብቲ ወርቁ ተዘሚቱ፡ ንዘለዓለም ምስሉ ዝተደወነ፡ ዝከላኸለሉ ዝሰኣነ ዘኽታም መሬትና ኢዩ። ንመሬቱ ንልዕሊ ርብዒ ዘመን ዘይተኣደነ መስዋእቲ ከፊሉ ካብ ኢድ ባዕዲ ናጻ ዘውጽአ ህዝቢ፡ ኣብ ቅድሚ ዓይኑ ትም ኢሉ ክዝመት፡ ካብዚ ንላዕሊ ዘነድር እንታይ ኩነታትን መዓስን ኢዩ ክመጾ ዝጽበ?! እቲ መሪር ሓቂ ግን፡ ኤርትራ ካብ ቃልሲ ንናጽነት ጀሚሩ ክሳብ ሕጂ፡ ኣብ ከበሳን ቆላታትን ኣግራባ ብዘይ ንሕስያ በሪሱን ገና`ውን ከምዚ ኣብ ላዕሊ ንርእዮ ይበርስ ብምህላዉ፡ ንምድራበዳነት ቃልዕ ኮይና ምህላዋ ዘስደምምን ዘሕዝንን ኢዩ። ጸጋ ሃገርካ ብባዕዳውያን ኪዝመትን መሬትካ ኪበርስን ከሎ ልዑል ነድሪ ከስዕብን መዕገቲ ኪትገብረሉ ዝግባእን ይኹን`ምበር፡ ካብኡ ንላዕሊ ከነድረና ዝግብኦ ከም ህዝቢ ኣብ ትሕቲ ሓደ ፋሺስታዊ ውልቀመላኺን በጻብዕ ዝቝጸሩ ጃንዳታቱን ንጸንት እናሃለና ዘይመነድሪና ንዓለም ከይተረፈ ኣስደሚሙዎ ኣሎ። እንታይ`ዩ ጉድና! ፍረ ናይ ብሓድነት ምቅላስ ናጽነት ምዃኑ ዝረኣየ ህዝቢ፡ ሎሚ ከመይ ኢሉ ኢዩ ብጫሌዳዊ ፍልልያት ብፍቓዱ ተበታቲኑ ኪጸንት ዝፈቅድ?! ባዕዳዊ መግዛእቲታት - ነታ ትንፋስ ምልኣት ህይወትን ማእለማ ዝተወሃሃደ ሕብረተሰብን ዝኾነት፣ መሰላትን ግቡኣትን ስድራ ቤታትን እንዳታትን ከም ማእዶ ጠሚራ ዝሓዘት፡ ብሰላም ትልለ ዓዲ ካብ ሱራ ኪምሕዉዋ ኣይፈተኑን። መግዛእቲ ኢትዮጵያ ከይተረፈ፡ ዓዲታት ምቅጻልን ብጃምላ ምቕታልን ይፍጽም እኳ እንተ ነበረ፡ ንሕብረተሰብ ባሕጒጉ ከጽንት ኣይፈተነን። ዘየናሕሲ ፖለቲካዊ መቕተልቲ እናፈጸመ፡ እሱራት ኪብጽሑ፣ ኣብ ቅድሚ ፍርዲ ኪቐርቡ ዕድል ይህብ ኔሩ ኢዩ። ሎሚኸ? ንግሁድ ነገር እንታይ ምዝርዛር የድልዮ! ህዝቢ ኤርትራ መኣዝንና ስሒትና ኣብ ግጉይ መንገዲ ካብ ንጓዓዝ ብውሑዱ ልዕሊ ርብዒ ዘመን ሓሊፉና ኣሎ። ከም ህዝቢ ክልተ ናይ ጥፍኣትና ጠንቂ ንዝኾኑ ዝፈጸምናዮም ጉድለታት ንዘክር፡- ነዚ መሪር ሓቂ፡ ንሓዋሩ ፍጹም ከይጸልመተ ኪስቆረናን ክንበራበረሉን ይግብኣና። ካብ ጊዜ ቃልሲ ጀሚሩ ትርጉም ብረሃጽካ ምንባር ዘይፈልጥ ውልቀመላኺ፡ ብዘይ ንሕስያ ካብ ህዝቢ እናሸምጠጠን እናመንዘዐን ዓዲ ዝኣተወ፡ ናይ ተዅላ ባህሪኡ ኪቕርን ሓላዪ ህዝቢ ኪኸውንን ተጸቢናዮ። እንተ ኾነ - ወዲ ድሙ ነይገድፍ ግብረ እሙ - ከም ዝበሃል፡ ንሽፍታዊ ባህሪኡ ናብ ፋሺስትነት ብምዕዛዝ፡ ንግድን ሸቐጥን ማሕረስን ሽቕለትን ከልኪሉ፣ ንኣፍራዪ ጕልበትን መሃዚ ኣእምሮን መንእሰይ ብወፍሪ ባርነት ኣደንዚዙ፣ ናይ ትምህርትን ምዕባለን ምጽልማት ኣዊጁ፣ ኣብ ርእሲ`ቲ ብወለንትኡ ዝኣወጆ ተኻታታሊ ኣጽናቲ ኲናታት፡ ብዘይ ክስን ግቡእ ፍርድን ሰባት ምእሳርን ምጽናትን ዕለታዊ ህይወት ምግባሩ፣ ብኣልማማ ሃገር ብዘይ ፍቓድ ወረቐት ህዝባ ዘይንቀሳቐሰላ ዓባይ ቤት ማእሰርቲ ኮይና ኣላ። ከም ህዝቢ፡ ኣብ ዝሃለና ንሃሉ፡ ኣብዚ ህሞት`ዚ ዘይነደርናን ምእንቲ ፍትሒ ብሓባር ቅልጽምና ዘየልዓልናን መዓስ ኢና ንህላዌና ክንበረበር?!!! መሬት ፍጹም ከይጸልመተ፡ ብሓባር ብዕትበት ዘቲና መፍትሒ ክንረኽበሉ ሕቶ ቀጻልነት ከም ህዝብን ሃገርን ምህላውና ወይ ዘይምህላውና ኢዩ። ንዘይምህላዉ ዝመረጸ ህዝቢ ዓለም ቅድሚ ሕጂ ኣይተራእየን፤ ቀዳሞት ኤርትራውያን ኴንና ከይንረከብ ኣቲናዮ ዘለና ሃገራዊ ኣፈርክቡ ክንበራበረሉ ዝግብኣና ህሞት ምዃኑ ዘከራኽር ኣይኮነን። እቲ ብዓለማዊ ተበግሶ ዝካየድ ዘሎ ህጹጽ ጻውዒት ህዝባዊ ምንቅስቓስ - ካብ ባይታ ክብገስ ዝግብኦ ናይ ህዝብን፡ ንህዝብን፡ ንህዝብን ሓባራዊ ቃልሲ መተካእታ ዘይብሉ ፍታሕ ሽግር ሃገር ምዃኑ ሕልና ዘለዎ ኤርትራዊ ዜጋ ዛጊት ተገንዚቡዎ ዘሎ ጉዳይ ኢዩ። እቲ ተሪፉ ዘሎ ዕማም ኣብ ግብሪ ምትርጓሙ ኢዩ። እቲ ምንታይ፡ ትዝርብ ውዒልካ እንተ ሓደርካ፡ ኣብ መወዳእትኡ፡ እቲ ወሳኒ ግብርን ውጽኢትን ጥራይ ኢዩ። እዛ ሓላፍነት እዚኣ ኣፍጢጣ ካብ ትጥምተና ርብዒ ዘመን ሓሊፉና ኣሎሞ፡ ንዕዙዝ ጉዳይና ከም ዘይናትና ምርኣይ ይኣክል ንበሎ። ``እምነት ብዘይ ግብሪ፡ ጸሎት ብዘይ ፍቕሪ ኣይፈቱን ረቢ/ፈጣሪ። ከምቲ ``ሓዊ ኣተወካ እንተ በልዎስ ደሓን ሳዕሪ ተኸዲነ`ለኹ`` ዝበለ ኣይንኹን። ``ኣሕዋት ምስ ዚሰምሩ፡ እንታይ ዘይገብሩ፣ ``ኣሕዋት ምስ ዚጻልኡ፡ እንታይ ዘየጥፍኡ። `` ዝብል ልቦና ቀዳሞት ዘኪርና፡ ካብ ታሪኽናን እዋናዊ ኩነታት ሃገርናን ተማሂርና፡ ንድሕነትና ንጠቐመሉ። ፍትሒ ኪነግስ፡ ምልኪ ነልግስ! ራህዋን ሰላምን ንውጹዕ ህዝቢ ኤርትራ!! ቅዱስ ግብራዊ ዝኽሪ ንሰማእታት ሃገር!!!	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/articles/4802-2016-10-05-02-19-21
ቅርሺ!	ቅርሺ! እዛ ከባብ ምድሪ ቀላያት ምስ ባሕሪ ጻዕዳ በረድ ምስ ዛሕሊ ሙቐት ጸሓይ ከም ጓህሪ፡ ብዘይ ኮረሻ ናይ በቕሊ ኣብ ዝባና ክትረሪ ዘይትሕለል ብዓቕሊ፡ ንቕርሺ ክትደልስ ምስ ለይቲ ምስ ቀትሪ ትገላብጥ ባህሪ! ንጓልን ንወድን ትሳጺ ከም ፍቕሪ! ቅርሺ መናበሪ ብማዕዶ መህረሪ መማቕርቲ ጻዕሪ፡ ስግር እምኒ ምድሪ ዘሊላ ከም ዋሪ ዓምቢባ ክትፈሪ ክትለምዕ ከም ሳዕሪ፡ ኣብ ዓድን ኣብ ዓውድን ክትጭበጥ ከም ዕትሪ ክትምቅር ከም ተምሪ ከም ሩባ ክትዛሪ ጥበብ ኢያ ትደሊ፡ ከም ገልዒ መጽሓሪ ንረመጽ መዝሓሊ። ቅርሺ መናበሪ! እንዳ ምሩቓት'ሲ ተንጽፊ እሞ ማእሲ ትውስኺ መተርኣሲ፡ ድኽነት ክትብቁሲ ሓዲርኪ ትውዕሊ ሰሲንኪ ተቕስኒ። እንዳ ዝንጉዓት ግን ትመስሊ እሞ ወርቂ ትኽደኒ ብቂ ብደረት ጠሪርኪ እቶን ተሳውሪ። ንቕርሺ ክንደሊ ንሕና ከም ትጽቢትና ድማዕ ዘይረኸብና። ወያ ብጽሒትና ዕዳጋ ገዲፋ ባንዴራ እወንዚፋ፡ ምስ ዝና ምስ ባህታ ክትዘልል ክትፍልል ጎላጉል ገዲፋ ጠረር ኢያ ሃቲፋ። ካብ ፓሎ ጸዲፋ ኣብ ባይታ ዓሪፋ። ድፍእ ኢያ ዝበለት ንቑልቁል ዝ'ኣፋ። እዛ ብጽሒትና ስማ ተጻሒፋ እነኹ ምስ በለት መኣስ ጥዒሙዋ ንፋስ ምስ ጎነፋ። ታሪኽ ጸቒጡዋ ሕሉፍ ምስ ወጠጣ ከም ሕማም ፍንጣጣ በዚሑዋ ጣጣ፡ ናብራ ፈናቒላስ ብስማ ሓኒኻ ዓይና ተዓሚታ ኣብ ባንኪ ሓኪላ እሔው ትብል ዘላ። ውዒላ ሓዲራ ከም እተን መሓዙታ ዕዳጋ ዘውርዳ ጸሓይ ዘብርቐላ ሰላም እዩ ፍሽኽታ እዋን ዘውግሓላ። እንተዘይኮነ ግን በዚሑ ፈኸራ መሪሩ መከራ ብመወልዒ ሽጋራ ነዲዳ ባንዴራ ብናይ ፖለቲካ እሳተ ጎመራ እንተተቓጺላ፡ እዋን ምቕያራ ናብ ባንኪ ሰሊኹ ንቕርሺ ዝነግራ ምሩቕ ክፈጥረላ፡ ከም እቲ ልሙድ ባህሊ ኣወል ቡን ክንሰቲ ምስ ዕጣን ምስ ትኪ ንልዑል ወ'ለ እዚጊ ይነገሮ ሓቂ። ቅልቅል እንተበለ ኣራእያ በርቂ ብዝሑል ማ'ጨሎት መሬትና ክትጥልቂ መኣዲ ቁርሲ ቡን ምምቓል እዩ ስንቂ ምልዛብ እዩ ወርቂ ኣብ ምድሪ ዓንጊሉ ዝወስድ ናብ ጽድቂ። ዳንኤል ተስፋዮውሃንስ ተኽለጊዮርጊስ … 09/25/16	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/116-poems/4798-2016-09-27-06-32-31
ተወሳኺ ሓበሬታ ብዛዕባ ለበዳ ሸሮኽ ኣብ ኤርትራ	ተወሳኺ ሓበሬታ ብዛዕባ ለበዳ ሸሮኽ ኣብ ኤርትራ ኣብ ኤርትራ ንሰፊሕ ከባቢታት ሃገርና ዝሸፈነ ለበዳ ሸሮኽ ኣጋጢሙ ከምዘሎ ኣቀዲሙ ተሓቢሩ ኔሩ። ብመሰረት ካብ ኣብ ውሽጢ ሃገር ካብ ዝርከቡ ምንጭታት ረኺብናዮ ዘሎና ተወሳኺ ሓበሬታ፡ ኣብ ኤርትራ ዘሎ ስርዓት ነዚ ለበዳዚ ዝምልከት ዝኾነ ሓበሬታ ኣይሃበን። እዚ ካብ ሸለልትነትን ንዕቀትን ዝብገስ ምድፋን ሓበሬታ፡ ነቲ ከባብያዊ ጽሬት ብምሕላው፡ ሕማም ምስ ዘጋጥም ድማ ልሙዳት ዝኾኑን ኣብ ዕዳጋ ብቀሊሉ ክርከቡ ዝኽእሉን መድሃኒታት ብምዝርጋሕ፡ ከምኡ ድማ ከም ዝኣመሰሉ ጸረ-ድርቀት ፈሰስቲ ብምውሳድ፡ ኣድላዩ ምስ ዝኸውን ድማ ክታበት ብምዕዳል ጥራይ ብቀሊሉ ክግታእ ዝኽእል ዝነበረ ሕማም፡ ህይወት ብዙሓት ዜጋታት ለኪሙ ኣሎ። ብመሰረት ኣብ ሚኒስትሪ ጥዕና፡ ክፍሊ ከባብያዊ ጥዕና ዘለው ምንጭታትና ክሳብ ሕጂ ኣብ ንኡስ ዞባ ማይምነ 17 ሰባት፡ ኣብ ዓላ 3 ኣባላት ሓይልታት ምክልኻል ኤርትራ፡ ኣብ ንኡስ ዞባ ሞልቂ 3 ሰባት በቲ ለበዳ ሞይቶም ኣለው። ብተወሳኺ ኣብቲ መጀመርያ እዚ ለበዳ ዝተራእየሉ ዞባ ጋሽባርካ፡ ቁጽሮም ዘይተፈለጠ ሰባት ሞይቶም ኣለው። የግዳስ እዚ ናይ ምዉታን ቁጽሪ ነቶም ኣብ ኢድ ሓካይም ዝበጽሑ ሰባት ጥራይ ዝምልከት ብምዃኑ፡ እተን ነቲ ሕማም ክቆጻጸራ ብሃታሃታ ቆይመን ናብቲ ቦታ ዝተላእካ ብኣጻብዕ ዝቁጸሩ ሓካይም ዝሓዛ ጋንታት ድማ ኣብ ማእከላይ ቦታ ጥራይ ዓስኪረን ብምህላወን፡ ኣብቲ ካብ ምዕባለ ዝተነፍገ ርሑቅ ከባቢታት ሃገርና ብዙሓት ሰባት ግዳይ ኮይኖም ከምዘለው ዘማትእ ኣይኮነን። ብተወሳኺ እቲ ከምቲ ንቡር ነቲ ዜና ክዕፍን ዝወሰነ ስርዓት፡ እቲ ሓበሬታ ሳላ ተባዓት ስለዝተጋወሐ፡ ሓገዝ ክሓትት ከምዝተገደደን፡ ብሓገዝ ዝተረኽበ ሓደስቲ መሳሪሕታት ሕክምና ናብ መወከሲ ሆስፒታል ዞባ ጋሽባርካን፡ ዞባ ደቡብን ተላኢኹ ከምዘሎ እቶም ኣቀዲምና ዝተወከስናዮም ምንጭታት ሓቢሮም። ብዛዕባ ዝርዝራት እዚ ሓገዝ ዝረኸብናዮ ዝርዝራዊ ሓበሬታ ግን የሎን። ምስዚ ኣብ ዝተኣሳሰር ሓበሬታ፡ ህዝቢ ከተማ ኣስመራ ንለበዳ ሸሮኽ ብዝምልከት ነንሕድሕዱ ዝጋጮ ወረታት ኣዝዩ ተጨኒቁ ብምህላው፡ ሕማም ሸሮኽ ቀንዲ መዘራረቢ ኣርእስቲ ከተማ ኣስመራ ኮይኑ ኣሎ። ህዝቢ ብዛዕባዚ ሕማም ዝረኸቦ ሓበሬታ ብመንገዲ ራድዮ ኤረናን፡ ምስዚ ብተዛማዲ ተመሓይሹ ዘሎ መስመር ኢንተርኔት ድማ ብመንገዲ ዓርቢ ሓርነትን ብምዃኑ፡ "እዞም ተቃውምቲ ይሕሹ እንበሪ ካብ መንግስቲስ ተሪፍና ኢና" ኢሉ ክዛረብ ይስማዕ ኣሎ። ከም መርኣያ ናይዚ ድማ ኣብታ ብመንግስቲ እትውነን ተሌቭዥን ኤርትራ ዝነበረ መደብ ዶክተራት ኣብ ስቱድዩ መግለጺ ዝህብ ዝነበረ ዶር. ፡ ካብ ሓደ ተዓዛባይ፡ "ብዛዕባ ሕማም ሸሮኽ እንታይ ትብለና" ተባሂሉ ከምዝተሓተተ፡ እንተኾነ ግን እቲ እቲ ብሓይልታት ጸጥታን ሃገራዊ ድሕነትን እቲ ስርዓት ዝዝወርን፡ ከቢድ ቁጽጽር ዝካየደሉ ማዕከን ዜና፡ ብዛዕባ እዚ ሕማም ዝምልከት ዝኾነ ሓበሬታ ከይመሓላልፍ ከቢድ መጠንቀቅታ ተዋሂብዎ ብምህላው፡ እቲ ሓኪም ነታ ሕቶ ሸፈፍ ኢሉ ክሓልፋ ተቀሲቡ።	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/zena/4795-2016-09-25-23-52-34
ጉድ'ዩ ተረኺቡ ዘሎ ዘይ-ኢትነገር!	ኣቤት! ንጠፍእ ኣለና ብዕሹራት ብሰብ-መሰል ኣራዊት ኣብ ጎዳጉዲ ከይተሰምዐ ኣውያት ብደም ጀጋኑ ጨቅያ መሬት ብፍላይ ካብታ 18 መስከረም ዕለት ንህዝቦም ሓበን ዝኾኑ ጀጋኑ ዝበልዐት እናገደደ ዝመጸ ጥልመት ቅትለት ተስፋ ህዝቢ ዘጸልመተት ጉድ እዩ ተረኺቡ ዘሎ ዘይ-ኢትነገር! • (ክንገር ዘይከኣል) ንዝረኣዩ ዘጸልል ንዝሰምዑ ዘባህርር ኣብዛ ደቅናን ደቂ ደቂ ደቅናን ከፊልና ዘምጻእናያ ሃገር! በላዕ ጥዑም ፈዳይ ሕሱም ወሊዳ ሃገር ክንዲ ቤት ትምህርቲ ዝሰርሕ ንዝዝቢ ዝምህር ናብ ዓባይ ቤት ማሕቡስ ቀዩሩዋ ሃገር ዓዲ ኣበይቶ፡ ዓላ፡ እንዳቦይ ርጉም፡ ዔራ ዒሮ፡ ኮንተይነር ህይወት ደቂ ህዝቢ ዝተቐዝፈሉ ኣንደር • (ትሕቲ መሬት) ክንደይሞ ክንብሎ ብኣማኢት ዝቑጸር! ህዝቢ ኣሽንኳይ ክዛተ ክመክር ክዛረብ ይኽእል እዩ ዝተባህለ ከይተረፈ እዩ ኣብ ናይ ኣናጹ ጎዳጉዲ ዝመስል ዝስወር ስለዚ እዩ ህዝበይ ካብ ቆሊባታት ዝፈርህ ዝብህርር ከምቶም ዝቐደሙ ትሕቲ መሬት ከይሰፍር ቀስ ኢሉ እዩ፡ 'ዘይሓሰብናዮ ረኺብና!' እናበለ ንዝኣምኖም ዝነግር ከምቲ፡ 'በርሙዳ! ዝብሃል ንመራኽብ ዝውሕጥ ንዑኡ ዝመሳሰል እዩ ተፈጢሩ ዘሎ ኣብ ሃገር ህዝቢ ኣብታ መዳሕንቱ ዝተቐብረላ ስኢኑ ሎ ምንባር ዝኸኣለ ዝዕድለይ ኢሉ ንቕድሚኡ ይሃድም ይውርወር ገለ ኣእልፋት ከፊሉ ብምድሪ ብኣየር ይሳገር ግን ብእግሪ ክሃድም ዝተረኽበ ዶብ ክሳገር ብጥይት ይቑለብ ኣብ መሬት ይንፈራፈር ገሊኡ ድራር ኣራዊት ይኸውን ገሊኡ ይቕበር ወላዲ መቕርብ ከይሰምዐ ከይረኸበ ንቡር ንዳግማይ ዳስ ሓውያ ተሳጢሓ ኢያ ዘላ ሃገር ጉድ እዩ ተረኺቡ ዘሎ ዘይ-ኢትነገር ንዝረኣዩ ዘጸልል ንዝሰምዑ ዘባህርር ኣብዛ ደቅናን ደቂ ደቂ ደቅናን ከፊልና ዘምጻእናያ ሃገር! እስከ ትሓተቲ ኣንቲ ሓላል መሬት! ሓቂ ድዩ ነዚ ምስ ሬሳ ከይተረፈ ዝብኣስ ፍሉይ ፍጥረት ወሊድኪ ንብሃገራ ዘንብዕ ዘብኪ ክኢልኪዮ ምንባር ነዚ ኣራዊት ጼርኪ! ነዚ 'ውላድኪ ኢየ!' እናበለ ዝሞኽደኪ ጉድ እዩ ተረኺቡ ዘሎ ዘይ-ኢትነገር ንዝረኣዩ ዘጸልል ንዝሰምዑ ዘባህርር ኣብዛ ደቅናን ደቂ ደቂ ደቅናን ከፊልና ዘምጻእናያ ሃገር! ካበይከ ኣምጻክዮ! ነዚ ደም ኣሕዋት ዝሰቲ ዝሰክር እምበርዶ ውላድኪ ኢዩኸ ናይ ብሓቂ እዚ ኢሳያስ ዝብልዎ ወዲ ኣፈወርቂ! ንደቅኺ ሽርብ ዘበሎም ዘሎ ከም ዑንቂ ዝቕድሞ ምሩቕ ዶ ሰኣንኪ በርቂ! ግን ውላድ መብጽዓ ኮይኑኪ ክትጭክኒ እንተ ዘይክኢልኪ 'ከምቲ ዝሃብካኒ ውሰደለይ!' ውሰደለይ!' ዘይትብልዮ ነቲ ዝሃበኪ መታን ካብዚ ውልቀ-መላኺ ሓራ ኮንኪ ብኸንቱ ዝዛሪ ዘሎ ደም ደቅኺ ዓጊትኪ ፋሕ ዝበሉ ደቅኺ ኣኪብኪ ሕግን ስርዓትን መስሪትኪ ክትነብሪ ከም ድላይኪ ምልኪ ይፍረስ ሕጊ ይንገስ ምስሉ ተኪኤ 18 መስከረም 2016	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/116-poems/4787-2016-09-18-21-49-44
ከቢድ ለበዳ ሕማም ሸሮኽ ኣብ ኤርትራ፥	ኣብ ኤርትራ ኣብዚ እዋን እዚ ብቀሊል ክግታእ ዘይተኻእለ ለበዳ ሕማም ሸሮኽ ተላቢዑ ኣሎ። እቲ ለበዳ ንመጀመርያ ግዜ ቅድሚ ክልተ ሰሙን ኣቢሉ ይኸውን፡ ካብ ከባቢ ላዕላይ ጋሽ ዝመጹ እሞ ሕማሞም ክንጸር ስለዘይተኻእለ ናብ ባረንቱ ዝርከብ መወከሲ ሆስፒታል ዞባ ጋሽባርካ ዝተላእኩ ሰባት እዩ ተራእዩ። የግዳስ ብሰንኪ ኣብ መላእ ሃገር ኣጋጢሙ ዘሎ ከቢድ ውድቀት ሕክምናዊ ትሕተ-ቅርጺ ኣብቲ መወከሲ ሆስፒታል ባረንቱ እቲ ሕማም ሽሮኽ ምዃኑ ክሳብ ዝፍለጥ ኣብ ከባቢ እቲ ሆስፒታል ጀሚሩ ንሰፊሕ ከባቢታት ዞባ ጋሽ ባርካ ተላቢዑ። ሚኒስትሪ ጥዕና ዳርጋ ካብ ዝሓለፈ ቀዳም እዩ፡ እቲ ሕማም ዳርጋ ናብ ሃገራዊ ለበዳ ከምዝተሰጋገረ ኣሚኑ፡ ኣብ ዝተፈላለየ ዞባዊ ሕክምናታት ንዝርከቡ ሓካይም ብዛዕባኡ ሓቢርዎም። ሰኑየ-ሰሉስ ዝነበረ ዕዳጋታት ላዕላይ ጋሽ፡ ብሰንኪ ዝተራእየ ከቢድ ለበዳ ሕማም ሸሮኽ ካብ ከተማ ባረንቱ ጀሚርካ ክሳብ ብዙሓት ንኣሽቱ ዓድታት ዕዳጋታት ጥሪት ተዓጽዩ፡ ምንቅስቃስ ህዝብን ጥሪትን ተኸርዲኑ፡ ጽኑዕ ሓለዋን ምክትታልን ቀንዩ። ብዛዕባዚ ንሓደ ኣብ ሚኒስትሪ ጥዕና፡ክፍሊ ምክልኻል ተመሓላለፍቲ ሕማማት ዝሰርሕ ናይ ክንክንጥዕና ክኢላ ኣብ ዝሃበና ሓበሬታ " ኣብ ኤርትራ በብእዋኑ ከጋጥም ንዝኽእል ለበዳታት ዝቆጻጸር፡ ናይ ህጹጽ ሓደጋ ምክልኻል ክፍሊ ስለዘየለ፡ ለበዳ ኣብ ዘጋጥመሉ እዋን፡ ብሃታሃታ ናይ ምክልኻልን ፍወሳን ክፍሊ ክሳብ ትቀውም፡ ለበዳ ናብ ምሉእ ሃገር ክላባዕ ዓቢ ተኽእሎ ኣሎ ይብል። ድሮ እቲ ለበዳ ካብቲ መጀመርያ ዝተራእየሉ ከባቢታት ላዕላይ ጋሽ ሰጊሩ ናብ ዞባ ደቡብ ማለት ከባቢ ማይድማ ተላቢዑ ስለዘሎ፡ ሓንቲ ናይ ለበዳ ምቁጽጻር ጋንታ፡ ናብ ከባቢ ማይድማ ተላኢኻ ኣላ። እቲ ሓበሬታ ብምሽፋንን፡ ብምዕፋንን ዝልለ መንግስቲ ኤርትራ ከምቲ ልሙድ ብዛዕባዚ ለበዳ ዝኾነ መግለጺ ኣይሃበን። ሕማም ሸሮኽ ኣብ ዘጥቅዓሉ እዋን ሓደ ምሉእ ጥዕና ዝውንን እኹል ሰብ፡ ኣብ ሰዓት ካብ ፍርቂሊትሮ ክሳብ ሓደሊትሮ ዝኸውን ፈሳሲ ካብ ነብሱ የጥፍእ፡ በዚ መዐቀኒ ድማ ክሳብ 10 ሚእታዊት ሚዛን ሰብነት ይጎድል። እቲ ሕሙም ብቅልጡፍ ነቲ ካብ ነብሱ ዝጠፈአ ፈሳሲ ዝትክእ ሕክምና ምስዘይረክብ ድማ ናይ ሙማት ዕድሉ ካብ 50 ክሳብ 70 ሚእታዊት ይኸውን። እዚ ኣሃዝ ንእኹላት ሰባት ኣብ ግምት ዘእተወ ኾይኑ፡ ኣብ ህጻናትን ቆልዑትን እቲ ናይ ሞት ሓደጋ ብ ዓሰርተዕጽፊ ይዓቢ፡ ነብሰጾራት ድማ በዚ ሕማም ምስ ዝጥቅዓ፡ ጸይረነኦ ዘለዋ ዕሸል ናይ 50 ሚእታዊት ናይ ሙማት ተኽእሎ ኣለዎ። ዓርቢ ሓርነት፡ ዜጋታት ካብ ለበዳ ንምክልኻል ከባብያዊ ጽሬት ክሕልዉ፡ ብከላ ንምክልኻል ኣብ ጽሬት መግብን ማይን ጥንቃቀታት ክገብር፡ ምልክታት ሕማም ሸሮኽ ዝኾኑ ከም ማይሩዝ መሰል ዘየቋርጽ ውጽኣት፡ ረሸሽታ፡ ከምኡ'ድማ ማይ መሰል ዘየቋርጽ ተምላስ ምስ ዝረኣዮም ብቅልጡፍ ሕክምናዊ ሓገዝ ክረኽቡ ይመክር።	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/zena/4779-2016-09-10-23-06-08
ናይ ብሕቲ ኢንተርኔት ካፈ ብ ኣባላት ወኪል ሃገራዊ ድሕነት ይህደና	ብዕለት 31/08/ 2016፡ ክልተ መንእሰያት ኣብ ሊንክ ኢንተርኔት ካፈ ብ ኣባላት ወኪል ሃገራዊ ድሕነት ተቀይዶም። እቶም ኣባላት ወኪል ሃገራዊ ድሕነት ምዃኖም ዝገለጹ ሰባት፡ ነቶም መንእሰያት ክንድዚ ሰዓታት ኣብ ኢንተርኔት ኮፍ ትብሉ፡ ሓደው ኣብ ዘይሕጋዊ ሸርፍን ሓዋላን እትነጥፉ ኢኹም ወይ ድማ ንተቃወምቲ ሓበሬታ እተቀብሉ ኢኹም፡ ኢሎም ከምዘጉባዕብዑሎምን፡ ናብ ዘይተፈልጠ ቦታ እናጋፍዑ ከምዝወሰድዎምን ኣብቲ ፍጻሜ ብ ኣካል ዝነበሩ ኣባላት ዓርቢ ሓርነት ሓቢሮም። ኣብ ኤርትራ ብፍላይ ድማ ኣብ ርእሰ ከተማ ኣስመራ ካብ ቅድሚ ቁሩብ ኣዋርሕ ጀሚሩ ኣብ ናይ ውልቂ እንዳ ኢንተርኔት ካፌታት ዝተኣታተወ ስልኪኣልቦ ኢንተርኔት ነቲ ኣዝዩ ውሑድ ዝነበረ ተጠቃሚ ኢንተርኔት ብተዛማዲ ከምዘበራበሮ፡ ብመንጸሩ ድማ ተጠቃምነት ኢንተርኔት (ብፍላይ ናይቶም ብገዛእ ሞባይሎም ዝጥቀሙ) ብተዓጻጻፊ ከምዝወሰኸ ይፍለጥ። እንተኾነ ኣባላት ሃገራዊ ድሕነት ዳርጋ ኣብ መብዛሕትኡ ኢንተርኔት ካፈ ተዋፊሮም፡ ኣብ ኢንተርኔት ብዙሕ ሰዓታት ንዘሕልፉ ሰባት ኣብ ዒላማ ከእትውዎም ከምዝጸንሑ፡ ክሳብ ንገለ ሰራሕተኛታትን ወነንትን ኢንተርኔት ካፈ ድማ ብዛዕባ ኣብ ኢንተርኔት ብዙሕ ሰዓታት ዘሕልፉ ሰባት ክሕብሩ ከምዘጠንቀቅዎም ሓበሬታ ጸኒሑና። እዚ ናይ ሕጂ ምቅያድ እምበኣር ነቲ ኣቀዲሙ ዝጸንሓና ሓበሬታ ዘራጉድ እዩ። ዓርቢ ሓርነት ዜጋታት ኢንተርኔት ኣብ ዝጥቀሙሉ እዋን ሰፊሕ ጥንቃቀታት ክገብሩ ተዘኻኽር። ፕሮጀክት ዓርቢ ሓርነት	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/zena/4776-2016-09-07-22-19-07
መግለጺ ብምክንያት መበል 55 ዓመት ሐደ-መስከረም ምጅማር ብረታዊ ቃልሲ ኤርትራ	ህዝቢ ኤርትራ ዝተፈላልዩ ተበራረይቲ ባዕዳውያን ገዛእቲ ክገዝእዎ ኢኻ እንተጸንሑ ንመግዛእቶም ኣሜን ኡሉ ተቀቢሉዎ ኣይፈልጥ እዩ። ኣብ ውሽጢ ሕንብርቶም ኾይኑ ዝተፈላለየ ናይ ተቃውሞ ቃልሲ ከካካይድ ድሕሪ ምጽናሕ ድማ ምረት መግዛእቶም እናከፈኤ ምስ መጸ ብዝርዳኦም ቃንቃ ቃልሲ እንቢታኡ ንምግላጽን ተቃሊሱ መሰሉ ንምርግጋጽን መስከረም ሓደ 1961 ዕጥቃዊ ቃልሱ ብጅግና እድሪስ ሐምድ ዓዋተ ብምብጋስ ነቲ ገዚፍን ምሉእ ዕጥቂ ዝሐዘን ጸላኢ ንምግጣም ኣብ ጎቦታት ኣዳል ዕጥቃዊ ቃልሱ ብምጅማር ንገዛእቲ ደርብታት ዘሰንበደ ፈላሚ ዕጥቃዊ ቃልሲ እዩ ኔሩ። ገዛእቲ ሓይልታት ንዝተበገሰ ዕጥቃዊ ቃልሲ ንምቁጻይን ንምንብርካክን ዝካኣሎም እካ እንተገበሩ ንቓልሲ ውጹዕ ዝዓግት ሓይሊ ስለዘየለ ግን ህዝቢ ኤርትራ ንመሰሉን ናጽነቱን ብዝለዓለ ናህሪ ንሜዳ ክውሕዝን ኣንጻር ገዛቱን ዓመጽቱን ሓይሉ ኽቃልሰ እዩ ተራእዩ። እቶም ብዝተፈላለየ ዓሌትን ሃይማኖትን ክፋፊሎም ኣንጻር ወጽዕኡን መሰሉን ደው ከይብል ሜላታትቶም ዝጥቀሙ ዝነበሩ ገዛእቲ ሐይልታት ህዝቢ ኤርትራ ብዓሌትን፤ ብሃይማኖት ይኩን በኣውራጃ ሐደ ዘይፋላለ ስሙር ህዝቢ ምኻኑ ብቃልሱ ኣረጋጊጹሎም እዩ። እቲ ብውሑዳትን ብደሑር ብረትን ዝጀመረ ቓልሲ ብዓሰርተታት ኣሸሐት መንእሰያትን ደቂ ኣንሰትዮን ንሜዳ ብምውሐዝን ካብ መዓልቲ ንመዓልቲ ዓቅምታቱን ውደብኡን ብምሕያል ንጽላእቱ ዘይስገር ዓርሞሽሽ ሓይሊኾይኑ ምስ ረከብዎ፡ ዓንጾ ዓንጾ ንማዕጾ ገዛእቲ ደርብታት ንሰለማዊ ህዝቢ ኣብ ምሕራድን ዓድታት ኣብ ምቕጻልን ተዋፊሮም። እቲ እኩይባርባራዊ ግፍዕታቶምግን ንህዝቢ ኤርትራ መሊሱ ንቓልሲ ክሓንን እዩ ጌርዎ። እንበኣርከስ ውጽኢት ናይ እቲ ሕኑንን ጽኑዕን፣ ቃልሲን ረዚን፡ መስዋእትን 'ዩ ድሕሪ 30 ዓመት መሪር ተጋድሎ ናጽነቱ ብምርግጋጽ ወናኒ ሃገሩ ክከውን ዝበቅዐ። እዚ ብመሪር ቃልስን ከቢድ መስዋእትን ዝተረጋገጸ ናጽነት እምበአር እዩ ሎሚ በቲ ዓማጺ ሰርዓት ተጨውዩ ህዝቢ ኤርትራ ካብ ማንም ግዜንላዕሊ ሰብዓዊ መሰላቱ ተነፊግዎ ካብ ናይ ባዕዳውያን ገዛእቲ ዝመረረ ሕሰም መነባብሮ፣ ሰደት፣ ሞትን፣ ማእሰርትን ኣብ ሐራ ዝብላ መሬቱ ብገዛኢ ደርቢ ወዲ ሃገር ሓሳረ መከርኡ ዝርኢ ዘሎ። እዚ ንምግላጹ ዘጸግም መከራ ነቲ ብሂወቱን ንብረቱን ሰውርኡ ሐብሒቡ ሃገራዊ ናጽነት ንክረጋገጽ ዘይደኣደነ ዋጋ ዝከፈለ ህዝቢ ዘይጻሙን ዘይሞስኡን ኣብ ክንዲ ቅሳነትን ራህዋን ዝጸልመተ ሂወት ከሕልፍ ይግደድ ኣሎ። ሐደ መስከረም ከነብዕል ከለና እንበኣር ንስል ዝክሪ ዘይኮነስ ካብ ታሪክ ናታ ጅግንነት፣ ትብዓት፣ ሐድነት፣ ተወፋይነትን ትግሃትን ወሪስና ነታ ደበና ጥፍኣት ኣንጸላሊይዋ ዘሎ ሃገርና ብሓድነት ካብ ኣትያቶ ዘላ ጽንተት ከነድሕና ቃል እናትወሉ ዕለትዩ። ስርዓት ህግደፍ ሎሚ ንህዝቢ ኤርትራ ብራዕድን ሽቁረራን ቀይዱ ብምሓዝ ኣብ ዝባኑ ተሓንጊጡ ይነብር ኣሎ። እዚ ደም ውጹዓት ሰትዩ ዘይጸግብ ስርዓት ስዕረቱ ከም ኩሎም ገዛእቲ ኣያታቱ ዘይተርፎካ እንተኮነ ማዓልቱ ከይሓጽር እቲ ኣብ ደንበ ተቓውሞ (ደለይቲ-ፍትሒ) ዘሎ ዘይጥርኑፍ ኣካይዳን ዘይምጽውዋርን ተራ ምንዋሕ ስልጣን ህግደፍ ዓብይ ተራ ይጻወት ኣሎ። ስለዚ ሐድነትና ብምትራር ህዝብና ካብ ምንጋጋ ዓመጽቲ እነድሕነሉ ሰዓቱ ሕጂዩ ኢሉ መድረክ (ግዜ) ይጽውዓና ኣሎ። በዚ ኣጋጣሚ በይ-ኤርያ ኤርትራውያን ንዲሞክራስያዊ ለውጢ ንኩሉ ኣንጻር ህግደፍ ዝቃለስ ደላይ ለውጢ ኣብ በይ-ኤርያ ይኩን ካብ በይ-ኤርያ ወጻኢ ብሐባር ክሰርሕን ክዛተን ቅሩብነቱ እናገለጸ መጸዋዕትኡ እውን የቅርብ!! ባሕቲ መስከረም ምስ ታርካዊ ክብራ ንዘልኣለም ትንበር!! ህዝባዊትን ዲሞክራስያዊት ኤርትራ ብቃልሲ ውጹዓት ክትህነጽ ኢያ!! በይ- ኤርያ ኤርትራውያን ንዲሞክራስያዊ ለውጢ 01/09/16	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/gazetawi-meglesi/4773-55
ህግደፍ ፡ ዳግማይ ገንዘብ ህዝቢ ይዘምት	ከም ዝፍለጥ ኣብ መወዳእታ ኣዋርሕ ናይ ዝሓለፈ ዓመት፡ ብስም ምቅያር ባጤራ፡ ኩሉ ኣብ ኢድ ህዝቢ ዝነበረ ገንዘብ ናብ ባንክታት መንግስቲ ከም ዝኣቱ ብምግባር፡ ኣብ ልዕሊ ገንዘብ ህዝቢ ርኡይ ዝምታ ተኻይዱ ዩ። ባንክ ኤርትራ ኣብ እዋኑ ከም ዝሓበሮ 40 ሚኢታዊት ካብቲ ኣብ ኢድ ህዝቢ ዝነበረ ገንዘብ ጥራይ እዩ፡ ኣብቲ ዝተወሰነ ናይ ግዜ ሰሌዳ ክቕየር ተኻኢሉ ፡ እዚ ማለት ከኣ 60 ሚኢታኢውት ናይቲ ኣብ ዕዳጋታት ሃገርና ዝንቀሳቐስ ዝነበረ ገንዘብ ገለ ብመጠን ንብረት ገለ ከኣ ከይተቐየረ ትርጉም ኣልቦ ኮይኑ ተሪፉ ማለት እዩ። ካብዚ ብምቅጻል ተገልጋሊ ህዝቢ ገንዘቡ ኣብ ባንክታት ጅሆ ተታሒዙ፡ ኣብ ወርሒ ዝተወሰነ መቁነን (5000 ናቅፋ) ካብ ገንዘቡ ጥራይ ከውጽእ ብምድንጋግ፡ ኣብ ዕዳጋን ዕለታዊ መነባብሮን ህዝቢ ከቢድ ተጽዕኖ ፈጢሩ ኣሎ። ንሱ ከይኣክል ኩሉ ልዕሊ 3000 ናቅፋ ዝግበር ናይ ንግዲ ምልውዋጥ ብቼክ ክካየድ ብምግባር ( ዝተጻሕፈ ቼክ እውን ብምኽንያት እቲ ልዕል ኢሉ ዝተጠቅሰ ድንጋጌ ብጥረ ገንዘብ ክወጽእ ስለዘይክእል፡ ስማዊ ምዝውዋር ገንዘብ ካብ ሕሳብ ናብ ሕሳብ ከም ዝካየድ ይኸውን፡ መወዳእታኡ ድማ እቲ ገንዘብ ኣብ ኢድ ባንክታት ጅሆ ይተሓዝ) ኣብ ልዕሊ ኩሉ ገንዘብ ምሉእ ምቑጽጻር ወኒኑ። ኣብዚ እውን ጠጠው ኣይበለን፡ ኣባላት ጸጥታን ሃገራዊ ድሕነትን ብምውፋር፡ ነብሲ ወከፍ ናይ ንግዲ ትካላት (እንኮላይ ንኣሽቱ ናይ ሸቀጠ-ሸቀጥ ትካላት ከይተረፈ)፡ ብዛዕባ ድሕሪ ባጤራ ምቅያሩ ዘኻዕበተኦ ኣታዊ? ክንደይ ካብኡ ናብ ባንክታት ኣትዩ? ከምኡ'ድማ ክንደይ ገንዘብ ካብ ባንክታት ኣውጺኦም ዝምልከት ምፍርራህን፡ ጸቅጥን ዝተሓወሶ ሰፊሕ ምቁጽጻር ይካየድ ኣሎ። ሕጂ እውን ተወሳኺ ዝምታ ኣብ ልዕሊ ገንዘብ ህዝቢ ንምክያድ፡ ባንክታት ሓድሽ ምልክታ ኣውጺአን ኣለዋ። ብመሰረት እዚ ምልክታ፡ "ኣብ ልዕል እቲ ብዓማዊል ናብ ሓድሽ ባጤራ ናቅፋ ክቅየር ናብ ባንክ ኤርትራ ዝተስተለመ ገንዘብ ፡ ወነንቱ 2% ክሳብ 4% ዝዝርጋሕ ናይ ኣገልግሎት ክፍሊት ከፊሎም ከውጽእዎ ተወሲኑ 'ሎ"። እዚ ማለት ህዝቢ ነቲ ኣብ ባንክታት ጅሆ ተታሒዙ ዘሎ ገንዝቡ ግብሪ ክኸፍለሉ እዩ ማለት እዩ። ብተወሳኺ ምስቲ ኣብ ላዕሊ ዝተጠቅሰ ድንጋጌ ልውውጥ ዕዳጋ ብቼክ ጥራይ ክኸውን ዝቅይድ ድንጋጌ፡ ኣብ ባንክታት ብዙሕ ምጥፍፋእን ምትላልን የጋጥም ብምህላዉ፡ ባንክ ኤርትራ ልዕሊ ኣብ ባንክ ዘሎ ሕሳብካ ቼክ ምጽሓፍ፡ ምስ ምዝርጋሕ ዘይሕጋዊ ገንዘብ ዝመዓራረ ገበናዊ ጥሕሰት ከምዝቆጽሮ ኣፍሊጡ ኣሎ። ስርዓት ህግደፍ ነቲ ካብ ነዊሕ ኣትሒዙ ብስእነት ስርዓተ ሕግን መባእታዊ ሰብኣዊ መሰላትን ሓይሩ ክሳቕዩ ዝጸነሐ ህዝብና፡ ሎሚ ከኣ በቲ ሓሚሙ ክሕከመሉ፡ ጠምዩ ክዕንገለሉ፡ ዓሪቑ ክኽደነሉ፡ ካብ ኣፉን ኣፍ ደቁን ኣሕዲጉ ዘዋህለሎ ሒደት ገንዘብ ሃጊሩ ዳግማይ ካብ ዝኸፍአ ናብ ዝበኣሰ ኩነተ መነባብሮ ክሽመም ፈሪድዎ 'ሎ። ፕሮጀክት ዓርቢ ሓርነት	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/zena/4770-2016-09-01-21-14-17
ራኢ ባሕቲ መስከረም እንታይ ዲዩ ዝነበረ? ብዕትበት ኪጥመት ዝግብኦ እዋናዊ ሃገራዊ ብድሆ!	ራኢ ባሕቲ መስከረም እንታይ ዲዩ ዝነበረ? ብዕትበት ኪጥመት ዝግብኦ እዋናዊ ሃገራዊ ብድሆ! ብ ዑቕባይ ገብረመድህን (ከምብሪጅ፡ ማሳቹሰተስ፡ ሰ.ኣ.) ነሓሰ 27፡ 2016 ``ኣብ ዓለም፡ እቲ ኣዚዩ ዘሕዝን፡ እቲ ኪርኢ ዝኽእል ግን ራኢ ዘይብሉ ሰብ ኢዩ። `` ("•" ― ) ባሕቲ መስከረም፡ ህዝቢ ኤርትራ ካብ ቍርን ጥምየትን ክረምቲ፡ ናብ ብርሃንን ራህዋን ቀውዒ ዝሰጋገረላ ወርሒ ብሩህ ተስፋ ኢያ። ካብ 40ታት ንደሓር ኸኣ ዓቢ ተወሳኺ ራኢ ነይሩዋ። ``ራኢ ነቲ ኪረአ ዘይኽእል ናይ ምርኣይ ጥበብ`ዩ``(" • "— ) ከም ዝተባህለ፡ ህዝቢ ኤርትራ ነታ ብማዕዶ ክትረአ ዘይከኣለት ጩራ ብርሃን ናጽነት፡ ብሕልና ክርእያ ስለ ዝኸኣለ`ዩ፡ ንህይወቱ ጐደሎ ንዝገበረ መግዛእቲ ብናጽነት ምሉእ ንኺኸውን፡ ኣብ ባሕቲ መስከረም ነግ ፈረግ ከይበለ ንቓልሲ ዝወፈረ። ጸልማት ባዕዳዊ መግዛእቲ ብውሽጣዊ፡ ፋሺስታዊ፡ ውልቀምልካዊ መግዛእቲ ኪትካእ ኣሽንኳይዶ ብግህዶ ብሕልሚኳ ዝተራእዮ ኤርትራዊ ዜጋ ኣይነበረን ክብል እደፍር። ከምቲ ቶማስ አዲሶን ዝበሎ - ራኢ ብዘይ ፍጻሜ (ተግባር)፡ ምህትፍታፍ ጥራይ ኮይኑ`ዩ ዝተርፍ። ኩሉ ህዝቢ ኤርትራ ብመሪር ተመክሮ ዛጊት ፈሊጡዎ ከም ዘሎ፡ ራኢ ወፍሪ ባሕቲ መስከረም ፡- · ንጆግራፊያ ባዕዳዊ መግዛእቲ ብውሽጣዊ ፖለቲካዊ፡ አኮኖሚያዊ፡ ስነ-ኣእምሮኣዊ ፋሺስታዊ ውልቀምልካዊ መግዛእቲ ንምትካእ ኣይነበረን፣ · ወፍሪ ባሕቲ መስከረም ሕድሪ ግንቦት 24፡ `91 ተጠሊሙ፡ ውሉዳት ዕድመ ናጽነት መንእሰያት፡ ግዳያት ከንቱ ኣጽናቲ ኲናታት፣ ግዳያት ምጽልማት ሃናጺ ልዑል ስርዓተ ትምህርትን ወፍሪ ባርነትን፣ ግዳያት ምኽልካል መርዓን ሓዳርን፡ ከንቱ ምብላይ ህይወትን፣ ግዳያት ምጕያሕ ምድረበዳ ሳይናይን መሸጣ ኰላሊትን፣ ግዳያት ጽምኢ እሳተ ጎመራ ሰሃራን ምውሓጥ ማእከላይ ባሕርን፣ ግዳያት ስደትን ውርደትን ንኪኾኑ ኣይነበረን፤ · ህዝቢ ዘዅርዕ መንነቱ ዘንጊዑ፡ ሓድጊ ቀዳሞት ወለዲ ምዕሩግ ባህሊ ዘተ ተሓሲሙ፣ መንፈሳዊ ንጽህናኡን ባህሉን ተበኪሉ፣ ኣብ ዓዘቕቲ ጸቢብ ፍልልያትን ሕሜትን ተሸኺሉ ብምብ ትታኽ፡ ኣብ መንገዲ ርእሰ ጥፍኣት ንኺጐዓዝ፣ ኣብ ኢድ በጻብዕ ዝቝጸሩ ሞራሮም ዝተበከለ፡ ብደም ንጹሃት ዝጠልቀዩ ኣረሜናውያን ኪሳቐን ናይ ሓሳር ህይወት ከሕልፍን፣ ብሰሪ ትምን ሕልፈት እንታይ ገዲሱንን ኣብ ዓዘቕቲ ጥፍኣት ኪሕምብስን ኪርመስን፣ ኣሽንኳይ ብግህዶ ዕለታዊ ህይወት ኪኸውን ናይ ሓንቲ ተካል ለይቲ ዘናውጽን ዘባህርርን ሕልሚ`ኳ ኪኸውን ዝጽበዮ ፍጹም ኣይነበረን። ብኣንጻሩ ራኢ ወፍሪ ባሕቲ መስከረም፡- · ዝርያን ጥልመትን ርእሰ ሓያላን ሃገራት ዝፈጠሮ መግዛእትን ዘስዓቦ መስዋእትን ብሓርነትን፡ ብግዝኣተ ሕግን ፍትሕን፡ ብራህዋን ኪድበስ፤ · ደሃይ ተዅስን ኲናትን ኣብቂዑ፡ ሰላምን ርግኣትን ኪሰፍን፤ · ኣብ እዋን ናጽነት ዝፈረዩ መንእሰያት ኣብ ትሕቲ ጽላል ሰላምን ብርሃን ሓርነትን፡ ኣብ ማሙቕ ሑቕፎ ወለዶም ብስነ-ምግባርን ብልዑል ትምህርትን ተዀስኲሶም ሃገሮም ኪሃንጹ፣ ህዝቦም ምስ ስልጡናትን ምዕቡላትን ህዝቢ ዓለም ኪሰርዑ፣ ሓዳር ጌሮም ሓረግ ወለዶታት ስድራ ቤት ኤርትራ ከሰስኑ፤ · ግዝኣተ ሕግን ፍትሕን ተኺሎም ብሓቀይና ምምሕዳር ደሞክራሲያዊ ስርዓት ኣብነት ጽቡቕ ቅንኢ ኪኾኑ ኢዩ ዝነበረ። ናይ ርእሰ ሓያላን ሓገዝ ዝነበሮ፡ ብዕስራ ጊዜ ንዝተዓጻጸፎ ሰራዊት ኢትዮጵያ ብጽንዓትን ተስፋን ስዒሩ ናጽነቱ ህያው ዝገበረ ህዝቢ፣ ኣብ መዓሙቕ ጸልማት ፍርሃትን ርእሰ ፍትወትን፣ ምብትታኽ ጫሌዳዊ ጸቢብ ምፍልላይን ጥሒሉ፡ ርእሰ ጥፍኣቱ ብግብሪ ኪእውጅ ኪረአ መን`ዩ ዝተጸበዮ? ባህሊ ፍትሕን ግዝኣተ ሕግን ብባህሊ ግዝኣተ በትሪ ምስ ተጎብጠ፣ ዘንቂ ሓቂ ብውስልትናን ሕሜታን ምስ ተመረዘ፣ ደረት-ትርኢት ብጣቓ ድሑር ኣተሓሳስባ ተሸፊኑ ሓርነት ምስ ኣቘልዐ፣ ህይወት ዘይብሉ መንደቕ ገዛ ከይውረሰካ ምእንቲ ሕልናኻ ቀቢርካ፡ ንስቓይ ህዝብን ዕንወት ሃገርን ብእንታይ ገዲሱኒ ዝባንካ ምስ ሃብካ፡ እዚ ዘሎ ዘመነ ሕልፈታት ኪስዕርር ግድን። ምፍራስ ፈደረሽን ብውዲት ርእሰ ሓያላንን ብምምብርካኽ ዓበይቲ ዓዲ ንትኳቦ ስልጣንን ገንዘብን ንጉስ ሃይለስላሴ ተበኪሉ እኳ እንተ ነበረ፡ ባህጊ ህዝቢ ኤርትራ ግን ኣንድነት ምስ ኢትዮጵያ ዘይኮነ ክቡር ዋጋ ህይወት ብምኽፋል ዘረጋገጾ ናጽነትን ተስፋ ሓርነትን ኢዩ ዝነበረ። ``መጻኢ፡ ነቶም ተኽእሎታት ክውን ቅድሚ ምዃኑ ክርእዩ ንዝኽእሉ ኢዩ ዝግባእ`` ከም ዝተባህለ፡ ህዝቢ ኤርትራ ነዚ ስለ ዝኣመነ`ዩ፡ ንዘይከኣል መረረት ሰጊሩን፡ ዘይተኣደነ መስዋእቲ ከፊሉን ናጽነቱ ህያው ዝገበረ። እታ ክቡር መስዋእቲ ተኸፊሉዋ ኣብ ልዳት ዝኣተወት ናጽነት ግን፡ ጐሓላሉ ዕሩቕ ስልጣን ኣሕጒሎማ፤ ብጥልመት ሕድሪ ስዉኣትን ተስፋ ህብን ወጋሕታኣ ናብ ልዕሊ ባዕዳዊ መግዛእቲ ዝነበረ ጸልማት ኣጥሒሎማ። ኣብታ -ዘለዓለማዊ ትኩር ሓለዋ ዘድልያ ሓርነት - ህያው ከይትኸውን ከኣ፡ ብሰሪ ስእነት ንጹህ መትከላዊ መሪሕነት ሊቃውንቲ ሃገር ፡ ተገዲዑ፣ ኣብ ግሁድ ጸሓይ ቀትሪ ጻማ መስዋእቱ ተጠሊሙ ይሳቐ ኣሎ። ብልምዳዊ ኣዘራርባ፡ ጊዜ ሓሲሙ ንብል ኢና። እቲ ጭብጢ ሓቂ ግንመለለዪ ጊዜ ኣተሓሳስባን ተግባርን ደቅሰብ`ዩ። ጊዜ ጽቡቕን ክፉእን፣ ሕሱምን ሓላልን፣ ምዕቡልን ድሑርን ተግባራት ደቅሰብ ከም መረጽየን ዘርእየና ረቒቕ ነገር ድኣ`ምበር፡ ካብ ተግባር ደቅሰብ ወጻኢ ፍሉይ ትርጉም ዘሎዎ ነገር ኣይኮነን። እዚ ኣብ ኤርትራ ዝወርድ ዘሎ ኣብ ዓለም መዘና ዘይብሉ መዓት፡ ብየማንናን ብጸጋምናን ኣብ ልዕሊ ደቅ ሃገር በደልን ግፍዕን ኪፍጸም እናረአና ብትምን እንታይ ገዲሱንን ናብ ምጽናት ሕብረተሰብ ኪድይብ ዝሓደግናዮ ባዕልና ህዝቢ ኤርትራ ምዃንና ምስትውዓል መዋጽኦ ዘይብሉ ሓላፍነትና`ዩ። እቲ ሕሱም ወይ ሰናይ ጊዜ እንብሎ ሕሰምና ወይ ጽቡቕና ካብ ምንጽብራቕ ሓሊፉ ናይ ገዛእ ርእሱ ህያው ተግባር የብሉን። እቲ ጊዜ ሓሲሙ እንብሎ እምበኣር ንሓቂ ከይንጥምት፡ ካብ ሓላፍነት ንምህዳም እንጥቀመሉ ምኽኒት ምዃኑ ከነስተውዕሎ ይግብእ። ሰብ መለክዒ ኩነታት ጊዜ ከም ምዃኑ መጠን፡ ቅድሚ ዕለተ ናጽነት ዝነበረ ታሪኽ ወለዶታት ህዝቢ ኤርትራ ታሪኽ ምዕሩግ ባህሊ ግዝኣተ ሕግን ፍትሕን፣ ታሪኽ ምክብባርን ምጽውዋርን፣ ታሪኽ ምትሕልላይን ምትሕግጋዝን፣ ታሪኽ ጅግንነትን ልቦናን ኢዩ ዝነበረ። ከምቲ -ንርስቲ ይዋጋኣላ ኣንስቲ - ዝብል ባህላዊ ምስላ፡ ደቂ ኣንስትዮ ኤርትራ ኣንጻር ድርብ ጭቆና ማዕረ ደቂ ተባዕትዮ ኣሕዋተን፡ ክሳብ ጸብለል ብዝበለ ጅግንነት ተሰዊአንን ሰንኪለንን ናጽነት ኣብ ምዕዋት፡ መጻኢ ወለዶ ፍሉይ ምዕራፍ ታሪኽ ሂቡ ብሓበን ዝዝክሮ ኣብነት ገዲፈን ኢየን። ድሕሪ ናጽነት ግን፡ ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሰ ዘዅርዕ ታሪኽ ህዝቢ ኤርትራ ቁልቁል ኣፉ ተደፊኡ፣ ክቡር ባህሊ ተበኪሉ፣ ሰብኣዊ ክብሪ ህዝቢ ተጋሂሱ፣ ክብሪ ደቂ ኣንስትዮ መግለጺ ቃላት ብዘይርከቦ ደረጃ ተጋሂሱ፣ ሃገር ጸጋ ብሩህ መጻኢኣ መንእሰያት ደቃ ስኢና፡ ሚእቲ ዓመታት ንድሕሪ ተመሊሳ፣ ኣብ መበል 21-ዘመን ዝጸልመተት ሃገር ኮይና ትርከብ ኣላ። እዚ ናይ ግዜ ሕሰም ዘይኮነ ናይ ሰብ ሕሰምን እንታይገዲሱንን ዘምጽኦ ኣበሳ ኢዩ። ኣብ ታሪኽ፡ ልምዲ እንታይ ገዲሱኑ ብዘውርዶ ሳዕቤናት፡ እቲ ዝዓበየ ገበን ምዃኑ ብመጽናዕቲ ከም ዝተረጋገጸ ምርዳእ የድሊ። ብግብሪ ዘይስነ ``ተቓዋሚ`የ፡ ደላይ ፍትሒ`የ`` -ምባል ርእሰ ጠበራን ከንቱ ፍረ ኣልቦን ምዃኑ ኣብ ባይታ ዝረአ ዘሎ መሪር ሓቂ ኢዩ። ሓሪሱ ከይጐልጐለ፣ ዘሪኡ ከይጸሃየ፣ ዘይዘርኦ ምህርቲ ኪሓፍስ ዝጽበ ሓረሰታይ ኣብ ህይወት ኣይተራእየን። ምህርቲ ፍትሕን ሓርነትን እውን ብዘይ ቃልሲ ህያው ኪኸውን ከም ዘይክእል ዝሓለፈ ርብዒ ዘመን ኤርትራዊ ህይወት ዝዓበየ ምስክር`ዩ። ኣብ ጐድኒ ንርብዒ ዘመን ዝተጠልመ ዕድመ ናጽነት፡ ብውሑዱ ንርብዒ ዘመን ብዘይ ፍረ ዝተጓዕዘ ተቓውሞ ኢየ ኢሉ ንርእሱ ዘጠመቐ፣ ከም ቃንጥሻ በቚሉ ዝሓድር፣ ኣብ ዘየሎ ስልጣን ተነፋፊጉ ኪጋጮ፡ ካብ ቃልሲ ደስኪሉ፡ ዕምሪ ፋሺስታዊ ውልቀምልካዊ ስርዓት ዘናውሕ ዘሎ ጕጅለታት ማሕለኻን ሓበላ ዓይኒ ቃልሲ ንሓርነትን ፍትሕን ኮይኑ ብምህላዉ፡ ኣካያይዳኡ ኣቕኒዑ ፍጹም እምነትን ተኣዛዝነትን ኣብ ህዝቡ ክሳብ ዘየርኣየ፡ ሓላል ፍርዲ ህዝቢ ክንደየናይ ከይረክብ። ህዝቢ፡ ተቓወምቲ ኢና ኢሎም ብዝኣወጁ ዜጋታቱ ኪርህዎ ዝኣክል ጊዜ ብተስፋ ተጸቢዩ ኢዩ። ካብ ውድባት ተሓኤ መሪሕ ለውጢ ክርኢ ዝተጸበዮ ነደኺ ማይ ውረድላ ኮይኑዎ። ጽንሕ ኢሎም ካብቲ ስርዓት ህግደፍ ተፈንጪሎም ክንመርሓካ ኢሎሞ። ግርም ሕራይ፣ ነዚ ስርዓት`ዚ ዝተኸሉ እኳ እንተ ኾኑ፡ ኣብ ቅድሚ ህዝቦም ተናዚዞም፡ ውሽጡን ግዳሙን ስለ ዝፈልጡዎ ከድምዑ ይኽእሉ ኢዮም ኢሉ ብሓዲስ ተስፋ ስዒቡዎም። ንሳቶም`ውን ኣብ ሓድሕዶም ስኒት ዲዮም ስኢኖም ወይስ ሸርሒ ኮይኑ ክፋናጨሉ ተራእዮም። ህዝቢ ካብ ጸባ ዘይተረኽበዶ ካብ ማይ ጸባ ኮይኑዎ ከኣ እታ ብልጭ ዝበለት ተስፋ ናይ ምትላል ኮይና ረኺቡዋ። እረ ገሊኦምስ ጽሩያት ንምምሳል፡ ብጨለ ኣዘራርባ ንዓመታት ኣብ ኢትዮጵያ ኣተና ማለት ዘበት ክብሉ ከም ዘይጸንሑ፡ ንውድኢቱስ ከም ሰቦም ድኣ ኣተዉ። እንተ እቲ ንሕና ኢና ዝበለጽና እናበልካ ምውሕላል እኳ፡ ኣለና ንማለት ሓሓሊፎም ዘውጽኡዎ ጽሑፋት ከም ዝሕብሮ ኣይገደፉዎን። እታ ሓቀይና መምዘኒት ግብርን ውጽኢትን ግን ቅርብከ። ኣብ ህዝቢ እምነትካ ኣምቢርካ፡ ከም ተኣዛዚኡ ወዲብካ ክሳብ ዘይተቓለስካ፡ ፍትሓዊ ለውጢ ካበይ ይምጻእ! ኣብ ዝሓለፈ ርብዒ ዘመን ኣካይዳ ደምበ ተቓውሞ ብምቕቓሉ ንዕምሪ ፋሺስታዊ ውልቀምልካዊ ስርዓት ካብ ምንዋሕ ሓሊፉ፡ ዘበርከቶ ሓቀይና ትሕዝቶን ኣገባብን ቃልሲ ካብ ዘይሃለወ፡ ሃገር ካብ ኣፈርክቡ ጥፍኣት ክትድሕን ዝደሊ ህዝቢ ካልእ ኣማራጺ ሃሰስ ኪብል ግድን`ዩ። ኮይኑ ኸኣ፡ እንኮ ኣማራጺ ህዝቢ ብህዝቢ ንህዝቢ ዝሰረቱ፡ ህዝቢ በብዘለዎ ናይ ገዛእ ርእሱ ተበግሶ ወሲዱ፡ ብመንገዲ ሕጋውያን ወከልቲ፡ ዓለምለኻዊ ሕጋዊ መሪሕነት ምትካል`ዩ ውጽኢታዊ ዝኸውን ንዝተባህለ እዋናዊ ጻውዒት ዓለምለኻዊ ተበግሶ፡ ኣብ ጐድኒ ምውቕን ሰፊሕን ተቐባልነት፡ ንምድዋኑ እውን ፈተነ ምክያድ ኣይተሳእነን። ተመን ዝረኣየስ ብልሕጺ ተዳህለ - ከም ዝበሃል፡ ነቲ ብምብዛሕ ውድባት ዝሰምበረን ዝተዳህለን ህዝቢ፡ በሰልኡ ተንኪፍካ -ንምንታይከ ሕጂ ካልእ ተወሳኺ ውድብ ኣድለየ - ብምባል ንህዝቢ ናይ ምድንጋር ጐስጓስ ይካየድ ምህላዉ፡ -እዛ ብርኩታ እምኒ ኣላታ - ከም ዝበሃል፡ ንቐጻልነት ድስካለ ቃልሲ ሕቡእ ኣጀንዳ ዝሓዘ ከይኸውን የሰክፍ። ኣብ ጐድኒ`ዚ፡ ሓቢርና ንስራሕ ንዝበለ ከም ግጉይ፡ እምቢ ኣይንሰርሕን ንዝበለ ከም ቅኑዕ ጌርካ ምውሳድ እውን ነገር ጣቋ ኣይኮነን። ካብ ሓቢርና ንልማዕ ተፋላሊና ንጥፋእ ኢዩ ዘስምዕ። ሓቢርካ ምስራሕ ዝጻረር ሰብ ወይ ጕጅለ ሳዕቤን ምንዋሕ መዓትን ስቓይን ህዝቢ ኤርትራ ካብ ምዃን ሓሊፉ ካልእ ውጽኢት ኪህሉዎ ዝከኣል ኣይኮነን። ኣብዚ ንኹሉ ንጹር ኪኸውን ዝግብኦ መሰረታዊ ነጥቢ- 1) ናይ ሓቂ ፍጹም ዋንነት ዘሎዎ ውልቀሰብ ወይ ጕጅለ ኪህሉ ከም ዘይከኣል፣ 2) ናይ ኩሉ መምዘኒ ስራሕን ውጽኢትን ጥራይ ምዃኑ ኢዩ። እዚ ኪዕወት ዚኽእል ብሓድሕዳዊ ምክብባር፡ ብቐጻሊ ክፉት ምኣዲ ዘተ ብምክያድ ጥራይ ኢዩ። ዘተ፡ ኣብ ርእሲ`ቲ ብንባብ ዝፍጠር ውልቀሰባዊ ምዕባለ፡ ናይ ኣተሓሳስባ ለውጢ ኣብ ምምጻእ ዝህልዎ ዓቢ ኣበርክቶ ንምርዳእ ባህሪያዊ እንዶ ጥራይ`ዩ ዝሓትት። ናይ ኣተሓሳስባ ምዕቡል ለውጢ ምስ እንገብር፡ ነቲ ቅኑዕን ወሳንን ፍታሕ ሃገራዊ ሽግር ንምዕዋት፡ ቃልሲ ንፍትሒ ብህዝብን ናይ ህዝብን ንህዝብን ምዃኑ ምልላይ ኣይከሸግረናን`ዩ። ዘተ ንቕኑዕ ካብ ጌጋ ፈቲግና ክንፈልየሉ እንኽእል ባህላዊ መንፊት`ዩ። ንኣብ ወጻኢ ተበታቲኑ ዘሎ ኤርትራዊ ሕብረተሰብ (ዳያስፖራ) ብዝምልከት እዚ ህዝቢኮ ደኺሙዎ`ዩ - ዝብል ውሓለ ዝመስል፡ ግን ካብ ቃልሲ ዘህድም ዘረባ`ውን ሓሓሊፉ በጨቕ ኪብል ይስማዕ`ዩ። እዚ`ውን ሞራል ካብ ምርማስ፡ ናይ ቃልሲ ሕልና ካብ ምዕራብ ሓሊፉ ካልእ ጥቕሚ ዘበርክቶ የብሉን። ደኺሙዎ?! ድሕሪ ናጽነት ኣብ ዝተፈጸም ዘሎ ፋሺስታዊ ውልቀምልካዊ መግዛእቲ ዕምሩ ንምሕጻር ኣየናይ ከይሰልከየ ዘካየዶ ግብራዊ ቃልሲ ሃሊዩዎ`ዩ ዝደኸሞ? ሃገር ክትዓኑ፡ መንእሰይ ኪጸንት ትም ኢልካ ምዕዛብ ዲዩ ኣድኪሙዎ? - ኩሉ ዝበልዖስ ቁራዕ ትሓሮ - ከም ዝበሃል፡ ካልኦት ዝሓረሩሉ ለውጢ ኪመጸሉ ምጽባይ ዲዩ ኣድኪሙዎ?! እዚ ኣዘራርባ`ዚ ነቲ ናይ ርእስኻ ናይ ዘይምቅላስ መንፈስ ርትዓውነት ንምልባስ ዚስንዘር ጭብጢ ዘይብሉ ኣሉታዊ ዘረባ ጥራይ`ዩ ክበሃል ዝከኣል፤ ኪውገድ ከኣ ይግባእ። የግዳስ፡ እቲ ብጫሌዳዊ ቈይቊ ጊዜኻ ምቅጻል፣ ብወገናዊ፡ ቀቢላዊ፡ ሃይማኖታዊ ፍልልያት ምንብድባድ`ዩ ሕልና ዘዕርብን ኪውገድ ዝግብኦን። ደኺመ ክብል ዝግብኦ ዝነበረ (ንኹሉ ጾታ ይምልከት) እቲ ንመስዋእቲ ነግፈረግ ከይበለ፣ ኣብ ዕሩቕ ዝባኑ፣ ኣብ ጥሙይ ከብዱ፣ ብጠቕዒ ጸሓይይን፡ ቍሪ ኣሰሓታን እናተቘሽመደ ሃይ ከይበለ፣ ብተስፋ እናተመርሐ፡ ጽንዓት ተዓጢቑ ናጽነት ህያው ዝገበረ ስዉእን ስንኩሉን ጅግና ኤርትራዊ ዜጋ ኢዩ። ህዝቢ ደኺምዎ እንዲዩ እናበልካ ኣብ እዋን ኣፈርኩቡ ሃገር ሞራል ምድርቋስ፡ መንፈስ ቃልሲ ምርማስ፡ ዋላ ብዘይፍላጥ ብስምዒት ዚግበር ይኹን፡ ፍጹም ሃሳዪ ኢዩ`ሞ ይኣክል፣ ዓገብ ንበሎ! ጥዕና ባህልና`ኸ ከመይ ጌርና ኢና ንፍውሶ? ባህሊ መረጽየን ሕብረትሰብ`ዩ፣ ኩነታት ጥዕና ደም ሰራውር ምዕባለኡ ዝሕብር ባህሊ`ዩ። ስለ ዝኾነ፡ ቅድሚ ኹሉ ብውሑዱ ንርብዒ ዘመን ተደዊኑ ዘሎ ጥዕና ባህልና ክንፍውስ የድልየና። ንሓቂ ዝጓዕጸጸ፣ ንፍጥሒ ዝረገጸ፣ ንስኒት ዘርሓቐ፣ ንድንቍርና ጸቢብ ፍልልያት ዘሳዕረረ ጻህያይ ባህሊ ተጐልቢብካ ፍትሒ ከተንግስ፡ ብርሃን ሓርነት ህያው ክትገብር ፍጹም ዘይከኣል`ዩ። ብሕያዋይ መርማሪ ዓይኒ ንውሽጥና ብምጥማት ነፍስወከፋዊ ተራና ምጽራይ ይሓተና`ሎ። እቲ ምንታይ ማሕበራዊ ጥዕና ብተግባራት ውልቀሰባት ኢዩ ዝጽሎ። ንኽፉት ቀጻሊ ዘተ ዝሕሰም ሕብረተሰብ፡ ብጻህያይ ሕሜትን ብጸቢብ ጫሌዳዊ ፍልልያትን ዕለታዊ ህይወቱ ተዓፊኑ፣ ዕሩቕ ስልጣን ጨቢጦም ንህዝቢ እናፈላለዩን ኣብ ሓድሕዱ እናኣጋጨዉን ኪገዝኡ ንዝደልዩ ዘርኢ ክርዳድ ገፊሕ ማዕጾ ከም ዝኸፍት፣ እዚ ዘሎ ኩነታት ሃገርን፡ ድስካለ ቃልሲ ኣብ ወጻእን ምስክሩ`ዩ። ደግሲ ናይዚ ዝጠቐስኩዎ ኩነታት ኣብ ኩሉ ዳያስፖራዊ ኤርትራዊ ዜጋ ሰሪጹ የሳቕየና ከም ዘሎ፡ ኣሉ ኢልና ክንምጕተሉ ምፍታን ሕፍረት ጥራይ`ዩ ከስንቐና ዝኽእል። የግዳስ፡ እቲ ኣብ ጀነቫ፡ ኣብ እስራኤልን ኢትዮጵያን ዝተራእየ ማዕባል መንእሰይ ንፍትሒ፡ ዝጀመሮ ትንሳኤ ቃልሲ ታሪኻዊ ተርኡ ኢዩ`ሞ፡ ኣብ ናይ ዓወት ፍጻሜ ንኸብጽሖ እዋኑ ዝኣኸለ ይመስል። ምሉእ ተሳትፎ ህዝቢ ግን ይሓትት። ስለዚ፡ ብሓቂ ፍቕሪ ህዝብናን ሃገርናን እንተ ድኣ ኣሊዩና፡ ይትንስኡ ንዘለዉ መንእሰያትና ሞራል ነስንቆም፣ መሬት ንሓዋሩ ከይጸልመተ ንበራበር፣ ኣዒንቲ ሕልናና ንኽፈት፣ ንሕሜት ወጊድ ንበሎ፣ ካብ መቐበል ሕሜት ተቕባል ሕሜት ከም ዝኸፍእ ንረዳእ፣ እቲ ምንታይ ሰማዒ እንተ ዘየለ፡ ከረጺት ሕሜት ኣብ ኢድ መበገሲኡ ከሎ ከም ዝፍርሻሕ ኣየጣራጥርን። እቲ ገዛገዛ እናደወለ በካሊ ሓሶታት ዝዘርእ፣ ንሓቂ ተኲሩ ዘይጥምት፣ ኣብ ቅድሚ ህዝቢ ዓው ኢሉ ዘይምጕት፣ ክርዳድ ዝዘርእ መንሽሮ ሕብረተሰብ ምዃኑ ነስተውዕል። ነዚ ኣለሊና ወጊድ ክንብሎ ምስ እንኽእል ኢና ኸኣ ከም ሕብረተሰብ ክንስስንን፣ ብፍትሒ ዝልለ፡ ሰላምን ራህዋን ዝሰፈኖ ወነንቲ ሓራ ህይወት ክንከውን እንበቅዕ። ሓቀይና እምነት ኣድማሳዊ ሰብኣዊ መሰል ብቓል ዘይኮነ ብግብሪ`ዩ ዚረጋገጽ። ኣድማሳዊ ሰብኣዊ መሰል እኣምነሉ እየ እናበልካ፡ ነቲ ብዘይካ`ቲ ህዝቢ-ብህዝቢ-ናይ ህዝቢ ዝኾነ ሰፊሕ ህዝባዊ ቃልሲ ንፍትሒ ኪዕወት ዘይኽእል ድሕነት ሃገርን ህዝብን ኤርትራ፣ ብናይ ኮምዩኒቲ ድሕነት ህላዌ ኣመኽኒኻ፡ እቶም ወከልቲ ህዝባዊ ምንቅስቓስ ኮይኖም ዝምረጹ ኣባላት ኪኾኑ ኣሎዎም ብምባል፡ ትግበረኡ ብኣባልነት ክትሓጽሮ ምፍታን፣ ተጻይ ናይ ሓቀይና እምነትን ትግባረን ሰብኣዊ መሰል ምዃኑ ጥራይ ከም ዝሕብር ምስትውዓል የድሊ። ኣድማሳዊ ሰብኣዊ መሰል፣ ከምኡ`ውን፡ እቲ ናይ 1966 ክልተ ኣህጉራዊ ስምምዓት ማንታ ሲቪላውን ፖለቲካውን፣ አኮኖሚያውን፡ ባህላውን ማሕበራውን መሰላት፣ ኣብ ከባቢኻ ንዝርከብ ሰፊሕ ህዝቢ ከየሳተፈ፡ ኣብ ጸቢብ ተሳትፎ ተሓጺሩ ኪተርፍ ዝግባእ ኣይኮነን። ኣብ ኣድማሳዊ ሰብኣዊ መሰል ዝኣምን፡ ቀይሕን ጸሊምን፣ ሓጺርን ነዊሕን፣ ኣስላማይን ክስታናይን፣ መታሕተታን ከበሰታይን ከይበለ ንኹሉ ከም ሓደ ሃገራዊ ዜጋ ኪጥርንፍን ከሳትፍን ምስ ዚጽዕት`ዩ መሰረት ነባሪ ሓድነትን ዓወትን ዘውሕስ። ካብዚ ወጻኢ፡ ምስሉይነት ጥራይ ኢዩ ዚኸውን። ከምቲ ናይ ደቡብ ኣፍሪቃ መንፈሳዊ መራሕን ተቓላሳይ ንፍትሕን ረቨረንድ ደዝሞንድ ቱቱ ዝበሎ - ``ኣብቲ ናብ ሓርነትን ፍትሕን ዝወስድ ናይ ሓባር መንገድታት፡ ውገዳ ወይ ምኽልካል ምዝውታር ብፍጹም ናብ ቅድሚት ዝወስድ መንገዲ ኣይኮነን። `` ሓቀይና መትከላዊ እምነት ኣድማሳዊ ሰብኣዊ መሰላት፡ ወናኒ ርእሰ ምትእምማን`ምበር ነዳይ ርእሰ ምትእምማን፣ ሓቛፊ`ምበር ፈላላዪ፣ ኣሳታፊ`ምበር ወጋኒ ኣይገብረካን`ዩ። ኣብ ትግባረ መትከል ኣድማሳዊ ሰብኣዊ መሰል ጥርጣረታት ዝፈጠሮ ደረት ወይ ሓጹር ኣብ ናይ ምግባር ፈተነ ምስ እትኣቱ፡ ዕቱብ ርእሰ መርመራ ክትገብር የድሊ። እቲ ምንታይ፡ ኣብዚ ጊዜያዊ ሕቶ ቃልሲ ህዝቢ ብህዝቢ፡ ሰፊሕ ተሳትፎ ኣብ ዳያስፖራ ናይ ዝርከብ ህዝቢ ኤርትራ ጉዳይ ድሕነት ሃገር ዘገድዶ ኣማራጺ ዘይብሉ ሰብኣዊ ግዴታ ምዃኑ ኪሰሓት ዘይግባእ ሕልናዊ ሓላፍነት ኢዩ። ``ካብቲ ብዛዕባ ጽባሕ ኣዚዩ ድሩቕ እምነት ሒዙ ዝኸይድ ንታሕቲ፡ ንጽባሕ ዝተቐረበላ ሰብ ኪህሉ ኣይኽእልን`ዩ`` ዝተባህለ ከይንኸውን፡ ድሩቕ ኣተሓሳስባ ብምሓዝ ህዝብናን ነፍስናን ንድሕሪት ብምጕታት ከይንጐድእ ዕቱብ ጥንቃቐ እንገብረሉ እዋን ሎሚ፡ ሕጂ ኢዩ። ኣብ ምህናጽ መጻኢት ኤርትራ ኣዚዮም ብዙሓት ብድሆታት ከጋጥሙ ኢዮም። ርእሲ ኹሉ ባህላዊ ብድሆ ካብ ውሽጥን፡ ካብቲ ናብ ምሉእ ዓለም ተበታቲኑ ዘሎ ኤርትራዊ ዜጋን ዝፈርዩ ቈልዑን ግድን ኪህሉ`ዩ። ልዕሊ ኹሉ፡ ፋሺስታዊ ውልቀምልካዊ መግዛእቲ ዘስዓቦ ስምብራት ምብትታን ስደት ንዘለዓለም ዘይሕከኽ ስምብራት`ዩ። ናይ ኤርትራ ምብሕጓጕ ሰብኣዊ ጸጋ፡ ናይ ዝተሰደድናለን ሃገራት መኽሰብ ኮይኑ፣ እታ ኣብ ልዳት ናጽነት ብጸጋ ህዝቢ ትንሳኤኣ ብሩህ ዝነበረት ኤርትራ ኪዕቀን ንዘይኽእል ጊዜ ተናዊሑ ከም ዘሎ ዘካትዕ ኣይኮነን። ከም ኣብነት ንምጥቃስ፡ ፕረሲደንት ጆን አፍ ከነዲ - ናይ ስደተኛታት ሃገር ኣብ ዝብል መጽሓፉ ዝገለጻ ኣመሪካ፡ ብሰሪ ኣብ ሃገሮም ኪሰግሩዎ ዘይከኣሉ ፖለቲካውን፡ አኮኖሚያውን፡ ሃይማኖታውን ጭቆና፡ ብሚልዮናት ተሰዲዶም ዝሃነጹዋ ሃገር ምዃና ይገልጽ። ካብ ሰብዓታት ክሳብ ዕለተ ናጽነት ዝተሰደድና ኤርትራውያን እውን ብውሑድ ቍጽርና ኣብዚ እጃም ኣለና። እንተ ኾነ፡ ንኤርትራ ስምብራት ዝሓደገላ ብዝሒ ኣይነበረን። ናይ ድሕሪ ናጽነት ኣብ ምሉእ ዓለም ምብትታን ግን ንህላዌ ሃገር ዝፈታተን ዘሎ ፍሉይ ሳዕቤን ኣሎዎ። ብሰሪ ጭቆና መሬቱ ገዲፉ ዝተሰደደ ህዝቢ ናብ መሬት ትውልዱ ዝምለስ እንተ ተራእዩ እውን ኣዚዩ ንኡስ ሚእታዊት ኢዩ። ምስ ምውላድ ቈልዑ፡ ኣብቲ ዝተሰደደሉ ሃገር ሰሪቱ ኪነብር ግድን። ናትና`ውን ካብዚ ዝፍለ ኣይኮነን። እዚ ኮይኑ እቲ መሪር ሓቂ፡ ካብ ኣብ ምሉእ ዓለም ዝርከቡ እስራኤላውያን ዘርእዩዎ ግብራዊ ፍቕሪ መሬት መንነቶም ተማሂርና፡ ብልቦናዊ ኣተሓሕዛ ንረብሓ መሬት ትውልድና ክንቅይሮ ግን ዝከኣል`ዩ። ካብ ዘለናዮ ኵርናዓት ዓለም ምስ ኣብ ውሽጢ ዝርከብ ህዝብና ተዋሃሂድና ንኤርትራ ክንሃንጻ፡ እንደገና ግዝኣተ ሕግን ፍትሕን ዝነገሳ፣ ባህሊ ምክብባርን ምትሕልላይን ዝዓምበባ፣ ሰላምን ርግኣትን ዝሰፈና፣ ሓቀይና ደሞክራሲያዊ ስርዓት ዝተተኽለላ፡ መሬት ቅዱስ ቅንኢ ክንገብራ ኣብ ኢድናን ኣብ ኢድ መጻኢ ወለዶን`ዩ። እቲ መሰረት ግን ነዚ ፋሺስታዊ ስርዓት ብምእላይ ካብ ሕጂ ኪንጸፍ ኣሎዎ። ናብ ኩሉ ንምብጻሕ ከቢድን ቀጻልን ቃልሲ ይሓትት። ብድልየትን ትምኒትን ጥራይ ህያው ዝኸውን ሓርነት ግን ፍጹም የለን፤ ከንቱ ሕልሚ ካብ ምሕላም ንምድሓን ዕቱብ ውስጠ ርእሰ-ምርምር ነካይድ፣ ርእሰ-ንቕሓትና ብንባብን ዘተን ክብ ከነብል ብውልቅን ብሓባርን ንጽዓር። ራኢ ባሕቲ መስከረም ዝነበረ ፍረ ኽቡር መስዋእቲ ህያብ ግንቦት 24፡ 1991፡ ህያው ንምግባሩ ካብዚ ዝሓሸ መፍትሒ ክሳብ ሎሚ ኣብ ዓለም ኣይተራእየን ዘሎ`ሞ ከም መድሕና ብግብሪ ንቀበሎ። ፍትሒ ኪነግስ፡ ምልኪ ይብረስ! ክቡር ዘለዓለማዊ ግብራዊ ዝኽሪ ንስዉኣትና!! ህዝቢ ኤርትራ ብብርሃን ሓርነትን ነባሪ ሰላምን ይደበስ!!!	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/articles/4765-2016-08-29-01-25-34
ዓቢ ሰላማዊ ሰልፊ ኣብ ከተማ ኒው-ዮርክ!!!!!!!!!!!	8 ነሓሰ 2016 ዓቢ ሰላማዊ ሰልፊ ኣብ ከተማ ኒው-ዮርክ!!!!!!!!!!! እዚ ኣብ ኒው-ዮርክ ዝግበር ሰላማዊ ሰልፊ "ህዝቢ ብህዝቢ" ዝዓላማኡ እትመርሕ ትሽዓተ ዝኣባላታ ንሰሜን ኣሜሪካ እትውክል፡ ኣሰናዳዊ ሽማግለ ተመሪጻ ኣላ። ዓላማኣ ጸገምን፡ ሽግርን፡ መከራን፡ ሃገርና፡ እትገልጽ፡ ግህሰት ሰብኣዊ መሰላት ኣብ ልዕሊ ህዝብና ንዝወርድ፡ ዘሎብሰበ ስልጣን ኤርትራ! ነቲ ብመርማሪት ኮምሽን፡ ዝቐረበ ጸብጻብ፡ ደገፋ፡ ንመራሕቲ ዓለም፡ ኣብ ዝተኣከብሉ፡ ግዜ፡ ብዓውታ፡ ንኸነስምዕ፡ እትመርሕ፡ ሽማግለ እያ። ኣብ ሰሜን ኣሜርካ ዝነብር ህዝብና በብከተማታቱ፡ ተወኪሉ ነዚ ሰልፊ ከማዕርጎን፡ ብሉጽ ክገብሮን ህጹጽ ጻዋዒት ይጽዋዕ ኣሎ። ወኪል ዘይሰደዳ ከተማታት፡ ሓደ ወኪል ናብ ናይ ከተማታት ባይቶ፡ ክሰዳ ብኽብሪ ይሕተታ ኣለዋ። ሰላማዊ ሰልፊ ዝግበረሉ መዓልቲ ኣብ ዝቐልጠፈ ግዜ ከነፍልጥ ማዃና ንሕብር። ፍትሒ ይንገስ! ምልኪ ይፍረስ!!!! ኣሰናዳዊት ሽማግለ ሰላማዊ ሰልፊ ናይ ሰሜን ኣመሪካ!! ክፍሊ ህዝባዊ ርክብን ሓበረታን ንኣቶ ሃይለ ገብረትንሳኤ ብስልኪ 317-921-0000 ተወከሱ	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/gazetawi-meglesi/4761-2016-08-18-16-09-11
መደብ ትግባረ ንምክያድ ምርጫታት ኣካባቢያዊ ባይቶ	ዓለምለኻዊ ተበግሶ ኤርትራውያን ንምድንፋዕ ህዝባዊ ምንቅስቓስ! (ዓለምለኻዊ ተበግሶ) መመላእታ (ጥብቆ) ወግዓዊ ስምምዕ ነፍስ ወከፍ ሕጹይ፡ ነፍስ ወከፍ መራጽን ኩሉ ኣባል ናይ ኣካባቢ ባይቶ ዓዲ ኪኸውን ዝደልን፡ ኣብ ናይ ኣካባቢ ኤርትራዊ ባይቶታት (መባእታ ባይቶታት ኤርትራውያን) ኣብ ምምራጽ መዝነት ኪሳተፍ ዝደሊ፡ ነዚ ወግዓዊ ስምምዕ ከጽንዖን፡ ነዚ ዚስዕብ ንርእሱ/ሳ ቃል ብምእታው ኪኽትም ይድለ፡ እቲ ንነፍስ ወከፍን ኩሉ ኤርትራውን ኣብ ምእላይ ምልካዊ ዝርዓት ህግደፍን፡ ኣብ ድሕነትን ስሉጥ ምስግጋር ኤርትራ ናብ ደሞክራሲያውን ቅዋማውን ኣገዛዝኣ መንገዲ ዚጸርግ ተልእኾ ዓለምለኻዊ ተበግሶ ኪቕበል፤ ብደሞክራሲይዊ መስርሓት ኪኣምን፤ ንውጽኢት ደሞክራሲያዊ ምርጫታትን ዝውሰድ ውሳኔን ከኽብር፤ ንኹሉ ኤርትራዊ፡ ብሓቂ ኽኣ ንነፍስ ወከፍ ሰብ ከም ማዕረ ኪርእን ብኽብርን ብቕኑዕን ኪሕዝ፤ ፖለቲካዊ ስልጣን ካብቲ እኩብ ድልየት ህዝቢ ከም ዝመጽእን፡ ማንም ልዕሊ ሕጊ ከም ዘይኮነን ኩሉ ጊዜ ክዝክር፤ ምጽዋር፡ ምቕባልን ምኽባርን ፍልልያት ኣብ ባህሊ፡ ብሪታት፡ሃይማኖት፡ ቋንቋ፡ ዓሌት፡ መበቆል፡ ዞባዊ ፍልልያት፡ ኩነታት ክእለትን/ዘይክእለትን፡ ደረጃታት ትምህርቲ፡ ወ.ዘ.ተ.። ምሉእ ስም/ …… ምሉእ ኣድራሻ/ ……………………………………………………………………………………… ዝርዝር ርክብ/ ተለፎን/ …………………………………… ኢ-መይል/- ………………………………… ክታም/ ………………………………… ዕለት/ ……………………… ምሉእ ስም/ …… ምሉእ ኣድራሻ/ ……………………………………………………………………………………… ዝርዝር ርክብ/ ተለፎን/ …………………………………… ኢ-መይል/- ………………………………… ክታም/ ………………………………… ዕለት/ ………………………	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/gazetawi-meglesi/4760-2016-08-17-10-01-03
ኣብ ናይ ሳንድየጎ ዝተኻየደ ኣኼባን ክትዕን ዝቐረባ ሓሳባትን ብኣሕጽሮት	1. ማሕበረኮም/ኮምዩኒቲ ኤርትራ፡ መብዛሕተአን ትካላት ማሕበረኮም ኤርትራ ስድተኛታት ኣብ ክንዲ ጥዕንኦምን፡ ጉዳይ ኢሚግረሽንን፣ ትምህርትን፣ ስራሕን፣ ህዝበን ዘተኮረ ዝኸውን፣ ኣብ ናይ ጣዕሳ ፎርም መምልእን፣ 2% ቀረጽ መመዝመዝን፣ ንኣሽቱ ህግደፍ ምምልማልን፣ ስለላ ኣብ ልዕሊ ደለይቲ ፍትሒ ምክያድን ኮይኑ ሎ። ኣብ ብሕጂ ዝግበር ለውጢ ናይ ማእከል (ሰንተር) ሕቶ ብምፍታሕ ስደተኛታትን ህጻናትን ዝግልገልሉ ክኸውን ከምዘለዎ ንፈልጥ። መብዛሕትአን ማሕበረ ኮማት ኤርትራ፡ ብፖለቲካዊ ኢድ ኣእታውነት ስርዓት ህግደፍ ተሓሚሰን ካብ እቲ ስመን ዝሕብሮ ዘይትርፋዊ ማሕበርን ዘይፖለቲካዊ ጸጊዕነትን ነጻ ክኾና ኣይከኣላን። ኣብ ፍልልይ ሕብረተሰብና ተደቕዲቐን ከኣ ንዝሩግ ኣተሃላልዋና ዝያዳ ኣጋዲደንኦ ኣሎዋ። እዘን ትካላት እዚኣተን ንስደተኛታት መንእሰያት ይኹን ንነባር ኣረጋዊ ዜጋ ዘድልዮ ዝኾነ ዓይነት ኣገልግሎታት የለን። ስለ ዝኾነ ከኣ ደለይቲ ፍትሒ ኣብ ልዕሊ ስርዓት ኣመዝጊብናዮ ዘሎና ዓወት ንምድራብ፡ ኣብ መንጎ ህዝብና ስኒትን፣ ሰላምን ክነግስ ብምግባር፣ ልቢ ህዝብና ክንስዕርን/ክንከስብን ብዙሕ ጻዕሪ ከም ዘድልየና ንርዳእ። 2. ሲቪክ ማሕበራት ብዘርኢ ጉዳይ፣ ንሓዋሩ ንፖለቲካውን፣ ማሕበራውን፣ ቁጠባውን፣ ቅዋማውን ጉዕዞታት ከውሕሰኦ ክኽእላ ስለ ዘለወን ሕጂ ዋላኳ ብዝለዓለ ዓቕመንን ይገብራ እንተሃለዋ፤ ኣብ መንጕአን ብእሂን ምሂን ተላዚበን ብኮንፈረንስ ኣቢለን ከዋሃህድኦ ዘለወን ዓቕሚታት ኣድማዒ ውጽኢት ምሃለዎ። ብዙሓት ክኢላታትን ውፍያት ዚጋታትን ኣብዚ መዳያት እዚ ተርኦም ዕዙዝ እዩ ጸኒሑ፣ ሓንቲ ተሪፋቶም ዘላ ተጠርኒፎም ናይ ስራሕ ምምቕቓል ጊሮም ናይ ብሓባር ምስራሕ ባህሊ ምጥራይ ኢያ። እዚኣ ፖለቲካዊ ውድባት ዝኽሰሳላ ግድለት ኣብ ሲቪካው ማሕበራት ክትርአ ኣይግባእን። 3. ህዝባዊ ሽማግለታት ንስኒትን ፍትሕን ዲሞክራስን ንምቅላስ በዚ ጀሚረንኦ ዘለዋ በቢከተምኡ እናተማሕበራ ብዞባ ደረጃ ተማእኪለን ድምጸን ከልዕላ/ከበርኻ እዋኑ ዝብጽሐ ዘይየኮነስ ዝደንጕየ እውን እዩ። ህዝባዊ ሽማግለታት፡ ከካብ ከተመአን ተወኪለን ብደሞክራስያዊ ኣገባብ ዝተመርጸ ጸጊዕ ዘይብሉ ብቑዕ መሪሕነት ክገብራ ንትስፎ። ብኡ ኣቢለን ከኣ ንህዝቢ ኣብ ዞባአን ዘሎ ወኪለን ንፖለቲካዊ ውድባት ናይ ምቍጽጻር ተራ ክጻወታ ትጽቢት ይግበረለን። እዘን ትካላት እዚእተን ስሉሳዊ ሓላፍነተን ተሰኪመን፣ ሃናጺ ተርአን ክጻወታም እምበር ምስ ሲቪካዊ ማሕበራት ክተሃላለኻን ምስ ፖለቲካዊ ውድባት ክወዳደራን ግቡእ ከምዘይኮነን ነቲ መስርሕውን ዘበርዕን ምዃኑን ብሩህ ክኸውን ኣለዎ። 4. ናይ ተቓውሞ ዜናን ሓበሬታን ማዕከናት እውን ከምተን ናይ ሲቪክ ማሕበራት ኣብ ጉዳይ ኤርትራ ናይ ጋዜጣነት ጥራይ ዘየኮነስ ኣንጻር እቲ ስርዓት ናይ ምንቕቓሕ ተራ እውን ኣለወን። ግን ከኣ ወድዓዊ ሪፖርት ናይ ምቕራብን ሓቂ ናይ ምንጋርን ወገን ናይ ዘይምውሳድን ፕሮፈሽናሊዝም ናይ ምምዕባል ሓላፍነት ከኣ ኣለወን። ስለ ዝኾነ ድማ ኣብ ዝመጽእ ኮንፈራንሳትን ጉብኤታትን ነናተን ዴስክ/ጠረጴዛ ኣዳልየን ዝከታተላሉ ኣሰራርሓ ንምድላው ተዓዘብቲ እንተላይ ኮይነን እውን ናይ ዓይኒ ምስክርነት ንህዝብና መታን ከመሓልላፋ ብሓባር ተኣኪበን ክዳለዋሉ ኣለወን። ናይ ዜናን ሓበሬታን ማዕከናት፣ ካብ ፖለቲካዊ ጸጊዕነት ነጻ ኮይነን ሓቅን ወድዓውን ሓበሬታ ንህዝቢ ከስንቓ ትጽቢት ይግበረለን። 5. ፖለቲካዊ ውድባት ብዘርኢ ጉዳይ፡ ኣብዚ እዋን እዚ ብዙሕ ናይ የማናውን ጸጋማውን ሊበራላውን ትሒዘጸኒሓውን (ኮንሰርቫቲቭ) ስነሓሳባት ኣመቓቕላ ናይ ፖለቲካዊ ውድባት ተቓውሞ ኣልዕሊና ክንርኢ ዘኽእለና ዕምቍታት እኳ ኣይሃሉ እምበር ተግባራዊ ጉዕዞ ጽላላዊ ትካላት ኤርትራ፡ ጽላል ኤርትራዊ ዲሞክራስያዊ ኪዳን ሓቍፍወን ዘሎ ውዳባትን ናይ ብሄራዊ ኣወዳድባ ፕሮግራም ዘለወንን መሓዙተን ዝኾና ፈደራላውያን ውድባትን ኣብ ክልቲኡ እዚ ጽላላት ዘየለዋ ፖለቲካዊ ውድባትን ኮይነን ይጠቓለላ። እዘን ጽላላት እዚኣተን ጉዳየን ብሓደ ዝጥርንፋሉ መስርሕ ብህጹጽ ክጅምራ የድሊ። 6. ሃገራዊ ባይቶ ብዘርኢ ጉዳይ፡ ኣባላት ሃገራዊ ባይቶ ሕጋውን መትከላውን ኣሰራርሓ ተኸቲሉ ካብ ዘይሰርሕ ልዕሊ ሰለስተ ዓመታት ገሩ ሎ። ፖለቲካዊ ውድባት ባይቶ ምስ ህዝብን ሲቪካዊ ማሕበራትን ዝኣተውኦ ኪዳን ወይ ፓርትነርሺፕ ጠሊመን ብጉዳይ ባይቶ ንበይነን ጥራይ ክዝትያን ክውስናን ክልተ ዓመታት ሓሊፍወን ኣሎ። እዚ ሕጂ ንታሕሳስ ተባሂሉ ዘሎ ኣኼባ፣ ኣባላቱ ኣብ ምውሳንስ ይትረፍ ክሳብ ሕጂውን ንሚድያ ዝተእከ ፕረስ ረሊዝ ብኢማይል ኣይተላእከሎምን። እተን ልዕል ኢለን ተቒሰን ዘለዋ ጽላላትን፣ ፖለቲካዊ ውድባትን ናይ ባዕላተን ኮንፈረንስ ጌረን ጉዳያተን ድሕሪ ምውጋን፣ ምስተን ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሳ ኣካላት ደሞክርስያዊ ቃልሲ ዝኾና ህዝባውን፣ ሲቪካውን ማሕበራት ኮይነን ከኣ ናይ ሓባር ኣሰናዳዊት ሽማግለ ብምቛም ዝተሓደሰ ሃገራዊ ጉባኤ የምርሓ። እዚ ንኸይቃላጠፍ ዓጊቱ ዘሎ ኩነታት፤ ብዙሓት ፖለቲካዊ ውድባት ኣብ ዳርጋ ሓደ ዝዕላምኡ ግን ከኣ ክልተ ቃራና (ፕሮንግስ) ዘለዎ ተጋራጫዊ መስርሕ ናይ ናይሮቢን ናይ ኣዋሳን ክልተ ዝተወሳሰበ መቖምያታት ተጋሕቲኑ ዝሰርሕ ኣሰናዳዊ ሽማግለታት ጸይረን ይጕዓዛ ስለ ዘለዋ እዩ ኣብ ደውታን ምድስካልን ኣትዩ ዘሎ።	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/articles/4754-2016-08-10-19-36-48
ክፉት ደብዳበ ንኹሎም መራሕቲ ፖለቲካውያን ውድባት ሕዝቢ ዝሰረቱ ህዝባዊ ቃልሲ ንደምዳሚ ዓወት	ዓለምላኻዊ ተበግሶ ንምድንፋዕ ህዝባዊ ምንቅስቓስ ኤርትራውያን المبادرة العالمية لتمكين الحركة الشعبية الارترية … ክፉት ደብዳበ ንኹሎም መራሕቲ ፖለቲካውያን ውድባት ሃቐና ናይዚ ክፉት ደብዳበ እዚ ነቶም ኣስማቶምን ኣድራሽኦምን ክንረኽቦ ዘይከኣልና መራሕቲ ፖለቲካውያን ውድባት ንምብጻሕ እዩ። ተመሳሳሊ ትሕዝቶ ዘለዎ ደብዳበ ናብ አብ ታሕቶ ተጠቒሶም ዘለዉ 20 መራሕቲ ውድባት ተላኢኹ ሎ። ርእሰ ጉዳይ፡ ሕዝቢ ዝሰረቱ ህዝባዊ ቃልሲ ንደምዳሚ ዓወት ኣቐዲምና ሕውነታውን ሃገራውን ሰላምታና ነቕርበልኩም። ብምቕጻል፡ ንምድሓን ህዝቡኹምን ሃገርኩምን እትገብሩዎ ዘለኹም ተወፋይነት ከነመስግነኩምን ከነድንቐኩምን ንፈቱ። ሎሚ ነዛ ደብዳቤ ንጽሕፈልኩም ዘሎና ናይ ውድብኩም ምሉእ ደገፍን ምትሕብባርን ን ዓለምላኻዊ ተበግሶ ንምድንፋዕ ህዝባዊ ምንቅስቓስ ኤርትራውያን (ዓለምላኻዊ ተበግሶ) ብትሕትና ንምሕታት እዩ። ናይዚ ተበግሶ`ዚ ዓላማ ንኣብ ስደት ዘለዉ ኤርትራውያን ኣብ ምምሓው ናይዚ ንህዝብና ዘሳቒ ዘሎ ዲክታቶርያዊ ስርዓት እጃሞም ንኸበርክቱ ዘኸእሎም ባይታ ምጥጣሕ እዩ። እዞም ነዚ መልእኽቲ እንልእከልኩም ዘለና ግዱሳት ዜጋታት ፡ ነቲ ካብ ህዝቢ ብህዝቢ ክቐውም ንእምሞ ዘለና መሪሕነት ንምቅልጣፍ ንነጥፍ ዘሎና አሳለጥቲ ደኣ እምበር ፡ ድሮ ውክልና ወይ ስልጣን ዝሓዝና ሰባት ወይውን ስልጣን ናይ ምሓዝ ድልየት ይኹን መደብ ዘለና ከምዘይኮና ከነነጽር ንፈቱ። ናይዚ ተበግሶ`ዚ ታራን እማመን ኣተገባብራ ምምራጽ ዓለምለኻዊ መሪሕነት ፡ ብከባብያዊ ምንቕቓሕን ጎስጓስን ጀሚሩ አብ ኩሉ ብርክት ዝበለ ቁጽሪ ኤርትራውያን ዝርከቡሉ ከተማታት/ከባቢታት ብህዝቢ ዝምረጹ ሕጋውያን ወከልቲ ብምምራጽ ፡ እቶም ናይ ከባቢታት ወከልቲ ተኣኪቦም ናይ ሃገር ወከልቲ ይመርጹ፡ ብድሕሪኡ ብደረጃ ክፍሊ ዓለም ፡ አብ መወዳእታ ዓለምለኻዊ መሪሕነት ናይ ምቛም መስርሕ ምስላጥ እዩ። ዕማም ናይቲ ብህዝቢ ዝቐውም ዓላምለኻዊ መሪሕነት ፡ ምስ ፖለቲካውያን ውድባትን አብ ኤርትራ ዘለዉ ናይ ለውጢ ሓይልታትን ብምትሕብባር ፡ ኣብ ሃገርና ኤርትራ ፡ ነቲ ዘሎ ውልቀምልኪ ብምልጋስ ናብ ደሞክራስያዊት ኤርትራ ዘሰጋግረና መደብ ዕዮ ምንዳፍ እዩ። ህዝቢ ኤርትራ ኣንጻር ኩሉ ተጻቦኦታት ብጽንዓትን ሓቦን ተጋዲሉ ናጽነቱ ዝጨበጠ ሓያል ህዝቢ እዩ። ሎሚ ድሕሪ 25 ናይ ናጽነት ዓመታት ብልጽግትን ምዕብልትን ኤርትራ ዝርእየሉ`ምበር ሕሰም ዝበራረየሉ ጊዜ ክኸውን ኣይምተገበአን። እንታይሞ ይገበር፡ ሕማቕ ናይ ታሪኽ ኣጋጣሚ ኮይኑ ፡ ህዝብና ኣብ ገዛእ ሃገሩ ስለዘይጠዓሞ ናብ እግሩ ዝመርሖ ብብዝሒ ይስደድ ኣሎ። መንእሰያትና፡ ቆልዓ ሰበይቲ ኣብ ጉዕዞ ስደት ኣደዳ ሞትን ስቓይን ይኾኑ ኣለዉ። ሃገር ባዲማ ኣብ ኣዚዩ ዘሰክፍ ሓደጋ ወዲቓ ኣላ። ኣብ ከምዚ ዝኣመሰለ ፈታኒ እዋን፡ ዝኾነ ሕልና ዘለዎ ኤርትራዊ ንኹነታት ሃገሩን ሕሰም ህዝቡን እንዳረኣየ፡ ኢዱን እግሩን ኣጣሚሩ ስምዒት ከም ዘይብሉ ጉኡዝ ወይ ከም ዘይምልከቶ መሲሉ ካብ ማዕዶ ክዕዘብ ዘይትጽቢታዊ ተረኽቦ እዩ። ስለ ዝኮነ እዩ ድማ ብዙሓት ኤርትራዊያን፡ ብውልቂ ኮነ ብጥርኑፍ እንቢ ንምልኪ ኢሎም ምስ ደምበ ፍትሒ ወጊኖም እጃሞም ዘበርክቱ ዘለዉ። እዚ ተባዕ ተበግሶ ድማ ክነኣድን ክሰዓብን ዘለዎ ኣብነታዊ ስጉምቲ`ዩ። ደምበ ፍትሒ ግን ስለምንታይ ክሳዕ ሕጂ ክዕወት ዘይከኣለ? እዚ ሕቶ`ዚ ኣብ ርእሲ ነፍሲ ወከፍ ደላዪ ፍትሒ ኮይኑ ዝድዉል ግናኸ መልሲ ዘይተረኽቦ ዓቢ ሕቶ እዩ። እቲ ሕቶ ውልቀመላኺ ስርዓት ኢሰያስ ብሰንኪ ኣጽናትን ኣዕናውን ጨቋኒ ኣገዛዝኣኡ፡ ካብ ገዛእ ህዝቡን ማሕበረተሰብ ዓለምን ተነጺሉ ናብ ዘይተርፍ ውድቀት ተገማጊሙ ክነሱ፡ ስለምንታይ ክወድቕ ዘይከኣለ ዝብል እዩ። እምበኣር ነዚ ሕቶ ብሓባር ንኽንምልስ ኢና ተበግሶ ወሲድና ዘለና። መልሲ ናይዚ ሕቶ፡ ስርዓት ኢሰያስ ኣብ ኮረሻ ተወጢሑ ሸይሸይ ዝብል ዘሎ ኣብ ድልዱል ኣዕኑድ ስለዝቖመ ኣይኮነን፤ ብኣንጻሩኳ ደኣ ብዓለባ ሳሬት እዩ ተንጠልጢሉ ዘሎ፤ የግዳስ ደምበ ፍትሒ ነዚ ውልቀመላኺ ዝምሕወሉ ውጥናቱ ኣነጺሩ ብምትሕብባር ክቃለስ ስለዘይከኣለ እዩ። ክሳዕ ሕጂ ብተናጸል ዝገበርናዮ ቃልሲ ዝሓሸ ነይሩ እንተ ዝኸውን፡ ቀደም ምተዓወትና ሕሰም ህዝብና`ውን ሽዑ መብቀዐ ነይሩ። ስለዚ ካብዚ እንመሃሮ - ብተናጸል ሓይልና ብምምቕቓል ክመጽእ ዝኽእል ዓወት ዘይምህላዉ እዩ። ኣብዚ ድማ ኩልና ንሰማማዕ ይመስለና። ዕምሪ ናይዚ ጨቋኒ ስርዓት ኣሕጺርና ንህዝብና ሓራ ከነውጽእን ንሃገርና ካብ ሓደጋ ከነድሕናን ብሕብረት ንለዓል። እስከ ብምስትውዓል ንጠምት፣ ዝፈላሉዩናዶ ዘሕቡሩና ይበዝሑ? ዘሕብሩና እባ። እቶም ናእሽቱ ዝፈላሉዩና ስለምንታይ ንኽበታቱኑና ቦታ ንህቦም? ኩሉ ሰብ ሓደ ዓይነት ኣተሓሳስባ ክህልዎ ናይ ግድን ድዩ? ሓደ ኣረኣእያ ክህልወና ኢልካ ምሕሳብ ዘይኩውንነታዊ ኣብ ርእሲ ምዃኑ፡ ተደላይ`ውን ኣይኮነን። ከመይሲ ፍልልያትና ጽባቐናን ብርታዐናን እንበር ምልክት ድኻምና ክኸውን ስለ ዘይግብኦ። ድኻም ዝኸውን ግን ፍልልያትና ዓቂብና ናይ ሓባር ራእይን ዕላማን ምስ ዘይህልወና ጥራሕ`ዩ። ኩላትና እንኣምነሉን ንኹሉ ኤርትራዊ መፍትሒ ዝኸውንን፡ ህዝቢ ባዕሉ ተኻቲዑ ኣብ ዘጽድቖ ቅዋም ዝስረት ዲሞክራስያዊ ስርዓት እዩ። ስልጣን ናብ ህዝቢ እንተ ወሪዱ፡ ኩሉ ሰብ ድማ ብሕጊ ተማእዚዙ እንተ ኸይዱ እንታይ ዘሰሓሕብ ኣለና? ቃልስናን ድልየትናን ስልጣን ናብ ህዝቢ ንኸነረክብዶ ኣይኮነን? ስልጣን ብህዝቢ እንተተወኒኑ ልዕልና ሕጊ እንተ ነጊሱ፡ ኩለን ሰልፍታት ብመሰረት ሕጊ ምርጫ ብሉጽ ዝብለኦ ሃገራዊ ፕሮግራመን ሒዘን ናብ ህዝቢ ክቐርባን ክወዳደራን ምቹእ ባይታ ክፈጥረለን እዩ። እዚ ክኸውን ግን፡ መጀመሪያ እዚ ስርዓት ክእለን ዲሞክራስያዊ ስርዓት ክትከልን ኣለዎ። እዚ ማለት ግን ፖለቲካውያን ውድባት ፈጺመን ይሕቀቓ ማለትና ዘይኮነስ ፡ አብዚ እዋን እዚ ኩሉ ዓቕምና ናብቲ ወሳንን መጀመርያ ክኸውን ዘለዎን ክቐንዕ ኣለዎ። ነዚ ክንገብር ግን ኣብ መንጎና ምርድዳእ፡ ግሉጽነት፡ ታሓታትነት፡ ሓድሕድ ምጽውዋርን ምክብባርን ፡ መሳርሒ ቃልስና ብምግባር ከነማዕብሎም ኣዚዩ ከድለየና እዩ። እምበኣር፡ ኣሳለጥቲ ዓለምለኻዊ ተበግሶ ነዚ እዋናውን ታሪኻውን ዝኾነ ሕቶ ምሳኹም ንምምኽኻር ኢና ተበግሶ ወሲድና ኣብ ምንቅስቓስ ንርከብ ዘሎና። እቲ መፍትሒ ኢልና ንእምሞ ዘሎና ሓሳብ፡ ኩሉ ሰብ ዝሳተፎ ህዝባዊ ቃልሲ ንምልዕዓል እዩ። ህዝቢ ዝሰረቱ ሰፊሕ ምንቅስቃስ ንዝተበገሰሉ ዕላማ ኣብ ዝሓጸረን ብዉሑድ ንዋትን ሸቶኡ ክሃርም እንተ ኾይኑ ግን፡ መጀመርያ በብኸባቢኡ ክነቅሕን ክውደብን ኣለዎ። ህዝብና ኣብ መላእ ዓለም ፋሕ ኢሉ ስለ ዝርከብ፡ ንጥፈታቱ ብኸባቢያውን ዓለም ለኻውን ደረጃታት ክወሃሃድን ክምእዘንን ብግዲ ከድሊ እዩ። ነዚ መፍትሒ ክኸውን ይኽእል እዩ ኢልና ዝኣመምናዮ ድማ ካብ ታሕቲ ንላዕሊ ዝዝርጋሕ መሳርዕ መሪሕነት እዩ። ህዝቢ በብኸባቢኡ ብዲሞክራስያዊ ኣገባብ ወከልቱ ክመርጽ እዩ። ኣብ መወዳእታ ድማ ብወከልቲ ህዝቢ ዝምረጽ ዓለም ለኻዊ መሪሕነት ክቐውም እዩ። እዚ ዓለምለኻዊ መሪሕነት ነቲ ኣብ ደገ ዘሎ ምንቅስቓስ ብምምራሕ ምስቲ ኣብ ውሽጢ ዓዲ ዝግበር ስዉር ምንቅስቓስ ተሳንዩ ንሓደ ዕላማ ከምዝሰርሕ ክገብር ትጽቢት ይግበረሉ። በዚ መገዲ ድማ ዕድመ ምልኪ ኣሕጺርና ንሃገርና ናብ ዲሞክራስያዊ ስርዓት ብምስግጋር ፡ ህዝብና ፍረ ጻምኡ ክረክብ ተቓወምቲ ሰልፍታት ድማ ተወዳዲረን ስልጣን ንኽሕዛ ጥጡሕ ባይታ ክህልወን እዩ። ነዚ ዘይተርፍ ሽቶ ንምህራም፡ ጉዕዞ ቃልስና ቀሊል ከምዘይኮነ ኣጸቢቕና ንግንዘብ ኢና። እንተኾነ ግን ቃልስና ካብ ህዝብና ዝምንጩን ብህዝብና ዝዕየን ንረብሓ ህዝብና ዝውዕልን ክሳዕ ዝኾነ፡ ዓወትና ናይ ግድን እዩ። ምኽንያቱ ሕሉፍ ታሪኽና ዘረጋግጾ ሓቂ እዚ ስለ ዝኾነ። ትሕዝቶ መልእኽትና ከምዘለዎ ንምርድኡ ምእንቲ ክጥዕመኩም እማመና ምስ`ዚ ደብዳበ ኣተሓሒዝና ንልእከልኩም ኣለና። ዝኾነ ይኹን ርእይቶ ወይ ሕቶ ምስ ዝህልወኩም ኣብ ዝሓጸረ ጊዜ ለኣኹልና፤ ብወገንና ቅልጡፍ ምላሽ ክንህበሉ ኢና። እማመና ንምንባብ ኣብዚ ዝስዕብ መላግቦ ጠውቑ። // ኣብ መወዳእታ፡ ብስም ኣሳለጥቲ ዓለምለኻዊ ተበግሶ ፡ ደገፍኩም፡ ተሳትፎኹምን ኣበርክቶኹምን ብእኽብሮት እንዳ ሓተትና፡ ምሳኹም ብምትሕብባር ንኽንሰርሕ ድሉዋት ምዃንና በዚ ጽቡቕ ናይ ታሪኽ ኣጋጣሚ ከነረጋግጸልኩም ንፈቱ። ዓወት ንደለይቲ ፍትሒ!!! ዓለምለኻዊ ተበግሶ	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/gazetawi-meglesi/4753-2016-08-10-19-01-38
"ዕዉት ምኣዲ ዘተ ምስ ኣሳለጥቲ ዓለምለኻዊ ተበግሶ ኤርትራውያን ንምድንፋዕ ህዝባዊ ምንቅስቓስ!	``ዘተ ብሓባር ናይ ምሕሳብ ጥበብ ኢዩ። `` ዊልያም ኣይዛክስ "ዕዉት ምኣዲ ዘተ ምስ ኣሳለጥቲ ዓለምለኻዊ ተበግሶ ኤርትራውያን ንምድንፋዕ ህዝባዊ ምንቅስቓስ! ሓምለ 15 2016ዝኸበርኩም ኣብ መላእ ዓለም እትርከቡ ደለይቲ ፍትሒ ኤርትራውያን፡-ብመሰረት`ቲ ኣቐዲምና ኣብ ኣሰናን ኣዝማሪኖን ዘርጊሕናዮ ዝነበርና ናይ ምኣዲ ዘተ ዕደመ፡ኣብ ዕለት ሓምለ 9፡ 2016 ኣብ ቦስቶንን ከባብን ናይ ዘካየድናዮ ምኣዲ ዘተ ሓፈሻዊ ጸብጻብ ነቕርበልኩም። ድኻሞም ከይጸብጸቡ፡ ንዕድመና እኽቢሮም ዝመጹ ኣጋይሽና - ኣሳለጥቲ ዓለምለኻዊ ተበግሶ ኤርትራውያን ንምድንፋዕ ህዝባዊ ምንቅስቓስ - ክብርትን ክቡራትን - ወ/ሮ ተኽኣ ዮውሃንስን፣ ፕሮፈሶር ኣርኣያ ደበሳይን፣ ኣቶ ተወልደ ስእላይን ኢዮም ነይሮም። ኣጋይሽና ካብቲ ናይ መደብ ጊዜ ቅልጥፍ ኢሎም ስለ ዝመዙ ምስ ዝጸንሑ ተሳተፍቲ ናይ ምልላይን ዕላልን ዕድል ብምርካቡ፡ ነት መደብ ዘተ ፍዅስ ዝበለ መንፈስ ከስርጸሉ ክኢሉ`ዩ። ናብ ቀንዲ ኣርእስቲ ዘተ ቅድሚ ምእታው፡ ኣጋይሽና ኣገዳስነትን ኣድላይነትን ምቛም ማእከላት ማሕበረ ኮም ኤርትራውያን ንኹሉ ርዱእ ምዃኑ ብምጥቃስ፡ ኣብ ቦስቶንን ከባቢኡን እንርከብ ኤርትራውያን ነዚ ተኣኪብናሉ ዘለና ማእከል ማሕበረ ኮም ከነቕውምን ከነካይድን ምኽኣልና ዘሕብን ስራሕ ምዃኑ ሞራል ዝህብ ርእይቶ ኣስኒቕሙና። ከምቲ ኣብ ሰነ 23፡ 2016 ካብ ኤውሮጳ ልዕሊ 10 ሽሕ ኤርትራውያን ኣብ ጀነቫ ዘካየዱዎ ሰላማዊ ሰልፊ ንፍትሒ፡ ከምኡ`ውን ኣብ እስራኤልን ኢትዮጵያን ዝተራእየ ምብርባር ቃልሲ፡ ምስ ተበተነ ንኸይዝሕል ኣብ ዘዝነብረሉ ከባቢታት ተጠርኒፉ ምቓጻሉ ኣድላይነቱ ን ኣብ ምሉእ ዓለም ዘሎ ኤርትራዊ ዝምልከት ምዃኑ`ውን እዚ ኣብ ቦስቶን ዝተኻየደ ዘተ ዝሕብሮ መንፈስ ኢዩ። ኣጋይሽና በብወገኖም፡ ናይቲ ምሸት ኣርእስቲ ዘተ ዘተኲረሉ፡ ብመሰረቱ ሃገርና ካብዚ ኣትያቶ ዘላ ከቢድ ዓዘቕቲ ነጻ ንምውጻእ ዝዓለመ፡ ብባህሪኡን ትሕዝቶኡን ውጹእ ኣካል ናይ ፖለቲካዊ ምንቅስቅስ ኾይኑ፡ ሃገርና ንምድሓን ናይ ኩላትና ኤርትራውያን ሓላፍነት ምዃኑ ጸቒጦሙሉ። ልክዕ፡ እቲ ሎሚ እንዝትየሉ ኣርእስቲ ሓዲስ ዘይኮነ፡ ብፍላይ ብሰሪ`ቲ ንዓለም ዘናወጸ ናይ ላምፓዱሳ ህልቂት ኤርትራውያን ኣደታት ምስ ቆልዑን ህጻውንትን ደቀንን፡ መንእሰያትን ዝሰዓበ፡ ነፍሲሄር ዶክተር ተወልደ ተስፋማርያም (ወዲ ቫካሮ) ኣብ ሓጺር ጊዜ ውዕዉዕ ጐስጓስ ኣብ አውሮጳን ኣመሪካን ብምክያድ፡ ኤርትራዊ ኣብ ዘዘሎዎ ተወዲቡ ኪቃለስ ከም ዝግባእ መልእኽቱ ኣመሓላሊፉ`ዩ። ዓለምለኻዊ ተበግሶ ኸኣ በዚ መንፈስ`ዚ ተደሪኹ፡ ስቓይ ህዝቢ ኤርትራ ብዝተኻእለ መጠን ኣብ ዝሓጸረ ግዜ ንኸኸትም፡ ኤርትራውያን ኣብ ዘዘሎናዮ ቦታ ብንጥፈት ክንዋሳእ መንገዲ ዝጸርግ ኣወዳድባ ምዃኑ ኣብሪሆም። ዕላማና ናይ ህዝቢ ኤርትራ ስቓይ ኣብ ዝሓጸረ ጊዜ ኣብ ምኽታሙ ክንሕግዞም ድኣ`ምበር፡ ናይ ውድባትን፡ ሰልፊታትን በርጌሳውያን(ሲቪካውያን) ማሕበራትን ጻዕሪ ከነዳኽም ኣይኮናን ኢሎም። ዓለምለኻዊ ተበግፍሶ ንስልጣን ዝወዳደር ኣካል ዘይኮነ፡ ካብ ታሕቲ ናብ ላዕሊ ናይ ዝካየድ ህዝባዊ ቃልሲ ዘሳልጥ(ዘሳሲ) ምንቅስቓስ ከም ዝኾነ ገሊጾም። ነዚ በብወገኑ ተጀሚሩ ዘሎ ተበግሶታት ምእንቲ ሸቶኡ ክወቅዕ፡ ንናይ ኩላትና ምንቅስቓሳት ዝጥርንፍ፡ ካብ ህዝቢ ብህዝቢ ንህዝቢ ዝተላዕለ ባዕልና ንመርጾን ምሉእ ድጋፍና እንህቦን መሪሕነት ክህልወና፡ ግዜ ዘይህብን ይጽንሓለይ ዘይበሃል ኣገዳስን ህጹጽን ጉዳይ ምዃኑ ጸቒጦም ተዛሪቦሙሉ። ንኣብ ወጻኢ ሃገራት ፋሕ ኢልና እንርከብ ኤርትራውያን ዝጥርንፈናን ዝመርሓናን ዓለምለኻዊ መሪሕነት ጊዜኡ ዝሓለፎ ኣገዳሲ ዕማም ኢዩ ብምባል፣ እዚ ብህዝቢ ዝተመርጸን ምሉእ ናይ ህዝቢ ድጋፍ ዘለዎን ሕጋዊ መሪሕነት ክመጸሉ ዝኽእል ኣገባብን ብኸመይ ኪዕወት ከም ዝኽእልን፡ ዘጋጥሙ ዕንቅፋታት ብኸመይ ክስገሩ ከም ዝኽእሉን፡ ሕመረት ናይዚ ምሸት ዘተና ምኻኑን፡ ሓሳባቶም ከካፍሉናን፡ ካባታትና ከኣ ሓሳባት፡ ምዕዶን ለበዋታትን ክሰምዑ ቅሩባት ምዃኖም ገሊጾም። ንኣገዳስነት ናይ ዓለምለኻዊ መሪሕነት ኤርትራውያን ብዝምልከት፡ ቀንዲ ጠንቂ ናይቲ ኣብ ሃገርና ኩላትና እንደልዮ ለውጢ ከነምጽእ ዘየኽኣለና ተጠርኒፍና ክንቀሳቕስ ብዘይ ምኽኣልና ምዃኑ ገሊጾም። ሕጋዊ ቅቡልነትን መዝነትን ዝሽከም መሪሕነት ንምምራጽ መጀመርታ ብደረጃ ከተማታት ኣብ ዝተፋላለያ ሃገራት ዓለም እንርከብ ኤርትራውያን ኣብ ነንቕመጦ ከተማታት ተወዲብና ብዲሞክራስያዊ ኣገባባት ኩሎም ነቶም ኣብቲ ከባቢ እንነብር ኤርትራውያን ዝውክል መሪሕነት ክንመርጽ ከም ዝባእ ብዝርዝር ገሊጾም። - ኣብዚ ዝግበር ናይ ሓደ ከባቢ መራሕቲ ምምራጽ መስርሕ ኩሉ ኣብቲ ከባቢ ዝርከብ ኤርትራዊ ዝሳተፎ ንክኸውን ዓቢ ጎስጓስን ጻዕርን ክካየድ ይግባእ። ብፍላይ ከኣ ነቶም ናይ መርበብ ሓበሬታን ራድዮን ዘይጥቀሙ ዜጋታት ንምዕዳም ዕቱብ ዝኾነ ጽዕሪ ክካየድ ኣለዎ። ከከም ኣድላይነቱ ብዓረብ፡ እንግሊዝ፡ ትግረ፡ ትግርኛን ዝኣመሰሉ ዝተፈላለዩ ቛንቋታት ተጠቒምና፡ ንኹሎም ኣብቲ ከባቢ ዝርከቡ ኤርትራውያን ክንዕድምን፡ ኣገዳስነት ናይ ተሳታፍነቶም ክንገልጸሎም ከነረደኦምን ይግባእ - ኢሎም። ቀጺሎም፡ ኣብ በብሃገሩ ዝርከቡ ኤርትራውያን ከምዚ ኣብ ላዕሊ ዝተገልጸ ሓባራውን ዲሞክራስያውን መንገዲ በብዘለዉዎ መራሕቶም ምስ መረጹ፡ ቀጺሉ ዘሎ ዕማም ወከልቲ ከተማታት/ከባቢታት ናይ ነፍሲ ወከፍ ሃገር ተኣኪቦም ብደረጃ ሃገር መራሕቶም ምምራጽ እዩ። ስዒቡ፡ ንኣብነት፡ ኣብ ኩለን ሃገራት ኤውሮጳ ዝተመርጹ መራሕቲ ሕጋዊ ተቐባልነት ዘለዎ መሪሕነት ኤርትራውያን ኣብ ክፍለዓለም ኤውሮጳ ይመርጹ። ብተመሳሳሊ ኣገባብ፡ ኣብ ኩሉ ኩርንዓት ዓለም ዝርከቡ ኤርትራውያን ነቲ ዝርከብዎ ሃገር ሕጋዊ ተቐባልነት ዘለዎም መራሕቶም ይመርጹ -ኢሎም። ኣብ መወዳእታ ወከልቲ ምንቅስቓስ ኤርትራውያን ኣብ ኤውሮጳ፡ ሰሜን ኣሜርካ፡ ማእከላይ ምብራቕ፡ ኤስያ፡ ኣውስትራልያ፡ ኣፍሪቃን ደቡብ ኣሚርካን ኣባላት መሪሕነት ዓለምለኻዊ ምንቅስቓስ ኤርትራውያን ይመርጹ። ንሓላፍነት ናይ ዓለምለኻዊ መሪሕነት ኤርትራውያን ኣብ ውጻኢ ሃገራት ብዝምልከት ዝሃቡዎ መግለጺ ከምዚ ይብል፡- ሓላፍነት ናይ ዓለምለኻዊ መሪሕነት፡ ምስ ፖለቲካውያን ናይ ተቓውሞ ውድባት፡ ብምስጢር ከኣ ምስ ኣብ ውሽጢ ሃገር ዘለዉ ደለይቲ ፍትሒ ብምምይያጥ፡ ከምኡ`ውን ካልኦት ኣድማዕቲ ዲፕሎማስያዊ ዝምድናታት ብምጥቃም፡ ማሕበረሰብ ዓለም ኣብ ልዕሊ እዚ ጨቋኒ ስርዓት ከቢድ ጽቕጢ ክገብር ድፍኢታት ገይሩ፡ ን ዘድሊ መሰረታዊ ለውጢ ንምምጻእ ይጽዕር። ብተወሳኺ ፡ ብ ዓለምለኻዊ ተበግሶ ዝቖመ ጉጅለ መጽናዕቲ ኣድላዩ ምርምርን መጽናዕትን ብምክያድ ጠቐምቲ ዝተባህሉ ምኽሪ- ሓዘል ጽሑፋት ብምቕራብ ክተሓጋግዝ ትጽቢት ኣሎ። ዓለምለኻዊ መሪሕነት ብስም ኩላትና ኣብ ሕቡራት መንግስታት ዓለም ይኹን ሕብረት ኣፍሪቃ ብዛዕባ ጉዳይ ህዝቢ ኤርትራ ክጣበቕን ክማጎትን ትጽቢት ናይቲ ዝመረጾ ህዝቢ ክኸውን ናይ ግድን እዩ። ብመንገዲ ሰፊሕ ዲፕሎማስያዊ ዘመተ ሓገዝ ናይ ኩሎም ዓቕሚ ዘለዎም ውዱባትን ሃገራትን ብስም ኣብ ወጻኢ እንርከብ ኤርትራውያን ኣብ ምሕታትን ምውሓስን ኣድማዒ ተራ ከም ዝጻወት`ውን ነኣምን - ብምባል መግለጺኦም ዛዚሞም። ድሕሪ`ዚ መድረኽ ንሕቶታትን ርእይቶታትን ተኸፊቱ፡ ብውዕዉዕ ተሳትፎ፡ ብዛዕባ ምስ ውድባትን፡ ሰልፊታትን፡ በርጌሳዊ ማሕበራትን፡ ብዛዕባ ዓለምለኻዊ ተበግሶ ምስ ዘለዋ ህዝባዊ ምንቅስቓሳት ሓቢሩ ንኽሰርሕ ዝገበሮ ጻዕርታት፣ ኪህሉ ዝኽእልን ዝግብኦን ናይ ስራሕ ዝምድናታት ንዝቐረበ ሰፊሕ ሕቶታት መልሲ ተዋሂቡ ተሳተፍቲ ምስ ዓገቡ፣ ጠቓሚ ርእይቶታት ድሕሪ ምቕባል፡ ብምዉቕ ምስጋና ነጋይሽ፡ መደብ ምኣዲ ዘተ ተዛዚሙ። ስዉኣትና ብትንሳኤ ሓርነት ህዝቢ ይደበሱ! ምልኪ ይፍረስ! ግዝኣተ ሕጊ ይንገስ!!እዚ ዝስዕብ ልቦና ኸኣ ኣብ ልብና የሕድሮ፡-" •" " " " "	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/gazetawi-meglesi/4733-2016-07-19-02-35-24
በ'ንስትን በ'ቕሽሽትን!	በ'ንስትን በ'ቕሽሽትን! ተኣምራት ረፈረንደም! እንግሊዛውያን ሎምዝመን፡ መሪጾም መሪጾም'ሲ ዘይተጸበይዎ መንገዲ ግዲ ረጊጾም፡ ንረፈረንደም ተኣማሚኖም ዝረገጽዋ ደንጎላ ከምዝተገልበጠቶም፡ ነዛ ዓለም ዕዳጋ ብውጽኢቱ ጥራይ ዘይኮነስ ብትርጉም ናይ ምርጫ ከይተረፈ ክሳብ ትጠራጠር ሕውዝውዝ ከብልዋ ቀንዮማ ኣለዉ። ንሓዋሩ ኣምላኽ ብረቨርስ ማ'ጨሎቱ ይንጸገሎም ደኣ እምበር፡ ደድሕሪ እታ ረፈረንደም ዘጋጠመቶም ተኣምራት ደንጽይዎም፡ ኣይሰሙን ኣይሳልስቲ ብረክዚት ኣምሲሉ ከመይ ዝበለ ድዩ ተቐልቂሉ ክሳብ ምባል ክጠራጠሩ ድሕር ኣይበሉን። አረ ገለገሊኦምስ መራሕትና ኣብ ምድቃስና ኢዮም ኣዘንጊዖሙና እሞ፡ በጃኹም እባ ካልኣይቲ ረፈረንደም ሰኽትቱልና ክብሉ ፈቲኖም ኔሮም። ይኹን ደኣ እምበር ካብ እቲ ዓቢ ገዛ እንዳ መዓለ ኣቦኦም ዝወሃቦም ዘሎ መልሲ፡ ኣይትረስዑ እባ! ዓውድኻ ከም ዘርእኻ እኮ እዩ ምህርቲ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ ዝብል መዘኻኸሪ እዩ። ከምኡ እውን ነቶም ዜጋታት ምስ ጎረባብቶም ጸወታን ዘቐራን ክሳብ ዝጽግሞም ናብ ሕፍረት ዘዘምብል መድረኽ እንከጋጥሞም፡ ንቐየስትን መራሕትን ናይ ብረክዚት ግን ውርደትን ንዕቀትን እዩ ዘንጸላልዎም ዘሎ። ዝኾነ ኾይኑ ረፈረንደም ብረክዚት ንእንግሊዝ ካብ እቲ ሕብረት ኣውጺኡ ከርሕቓ ዝምነዮ ዘሎ ርሕቀት ብኪሎ ሜትር ድዩ ብማይል ክዕቀን ንእዋን ዝግደፍ ኮይኑ፡ እቲ ሕብረት ብዓቢኡ ንብረክዚት ከሽክዕ ናበይ ገጹ ከምዝጥወ ንእዋን ዘሻቕል ዓቢ ዕማም እዩ ኮይኑ ዘሎ። ካልእ ንምባል ዘይኮነ'ሲ እሂን ምሂን ናይ ሓሳባት፡ ምቅብባል ናይ ርእሰማል፡ ምጉዕዓዝ ናይ ምህርቲ ከምኡ እውን ምንቅስቓስ ደቂሰባት፡ ብዶብ እንተዘይተጠሪሮም፡ ኮስኮስቲ ምዕባለ ኢዮም፡ ክበሃለሎም፡ ነዊሕ እኳ እንተጸንሐ፡ እንድዕሉ ሎሚ'ቕነ ኣብ ዓዲ'ንግሊዝ፡ ብረክዚት ትበሃል ሽግ ብኽርቢት ረፈረንደም ምስተወልዐት፡ እንግሊዛውያን ካብ ሕብረት አውሮጳ ክወጽኡ ኣድሚጾም ተባሂሉ'ሲ፡ ኣብ አውሮጳ ዝተኸስተ ናይ ለውጢ ኣንፈት፡ ንባህሊ ንሃብቲ ከምኡ እውን ንዝምድና ናይ ህዝብታት፡ ዝገላብጥ ማዕበል ዘናውጽ እዩ ዝመስል ይበሃለሉ ሎ። አረ ገለገለ ተዓዘብትስ ሚዛናዊ መጠን ናይ ሳዕቤኑ፡ ምስ ሳዕቤናት ምፍራስ መንደቕ በርሊን ዝስራዕ እዩ ክሳብ ምባል ዝግምትዎ ውሑዳት ኣይኮኑን። ስለዝኾነ ድማ ይመልሶ ደኣ እምበር ዛጊት'ሲ ብዘይንሕስያ እዩ ከም ዓሶ-ጊንዳዕ ንዓድን ዓውድን ገብገብ ከብል ቀንዩ ዘሎ። ምናልባት ክሳብ ሕጂ ብዝተንጸባረቐ መልክዕ ትሕዝትኡ ክምዘን እንተተፈቲኑ፡ ብቑጠዐ ዝበኾዐ ናይ ምርጫ ስነዐ! ምናልባት ብስሰዐ ዝተዘግሐ ለውጢ እንተ እባርዐ ተሓቚኑ ስለዘይጸዐ ብቐሊሉ ከምዘይወጽኦ ልግዐ፡ ኣረጋጊጹ ንሰብኣይ ምስ ሰበይቲ፡ ኣርሂጹ'ርሂጹ፡ ዝገማምዐ ምስ ገማምዐ እሞ ኣብ እዛ ዓለም ዕዳጋ ጸሓይ ምስ በረቐ ምስጢሩ ተኸሺሑ ዝባኑ እንተተቐልዐ ናይ ዓወቱ ክሳራ ንቐየስቱ ጉንዲ እዝኖም እናጸፍዐ ርእሲ ርእሶም እናኾርኮዐ፡ ምስ ቀጽዐ ታሪኻዊ መስርሕ ናይ ምዕባለ'ሲ ምስ ናይ ሃይማኖት ምስጢራውነት ዝስራዕ፡ ንለውጢ ዘይርዕም ባህርያት፡ ከምዘይብሉ ዝምስክር እዩ ዝመስል። ሓቂ ንምዝራብ ግን ህዝቢ ብናብርኡ እንተዘይዓጊቡ እሞ ብእዋኑ እንተዘይቀሲኑ ብሃንደበት ክስዕብ ዝኽእል ናይ ለውጢ መስርሕ፡ ከም ጋሻ ውሕዥ ኣብ ቅድሚኡ ዝጸንሖ ጠራኒፉ ዝጸራርግ ሓይሊ ክህልዎ ይኽእል እዩ። እሞ እዚ ናትና ነገር ምስ ብረክዚት ብንጽጽር እንክረአ፡ ኣጋ ጽባሕ ናይ ረፈረንደም ተጋሂዱስ፡ ኣብ እዛ ውልዶ ኤርትራ ዝቕጽል ዘሎ ቀጻሊ ስደት ክሳብ መኣስ ኮን'ኸውን ባህልን ህዝብን ከብርስ ንዓለም ዘገርም? ዝምድና ህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያንከ ብእመት ድዩ ብመጽዓን ዝዕቀን ንምባል እዩ ጻዕረይ። ካብኡ ብምንቃል ድማ፡ ኣብ ዓዱን ዓውዱን ከይኣክል፡ ንኤርትራውነት ኣብ ጉዕዞ ስደቱ ዘጋጥሞ ዘሎ ውርደት፡ ልዕሊ ኹሉ ቤት ትምህርቲ ዘይምልከተካ ክትፈልጥ ኣይትፈትን ናይ'ንዳ ዝናን ባህታን ዘስነቖ ፍርሓትን ስግኣትን ብዛዕባ ኢትዮጵያ ቀዳማይ ሕማም ጎድኑ ኮይኑ፡ በቲ ካልኣይ ሸነኽ ድማ፡ ምስ እቲ ባድመ ናይ መን ኢያ ዝዓይነቱ ሕንቅልሕንቅሊተይ ተኣሳሲሩ ኣብ ኢትዮጵያ ዝማዕበለ ፖለቲካዊ ኣመለኻኽታ (ብዛዕባ ኤርትራውነት) ምዩቕ ስለዘብሎ እዩ፡ ናይ ጥፍኣቱ ነበልባል ባዕሉ ዘንበድብድ ክሳብ ዝመስል፡ ካብ ዓዱን ዓውዱን ምእንቲ ኽርሕቕ ኣብ ውቅያኖሳትን ምድረበዳን ዝሃልቕ፡ መዋድቖ ጎድኑ ትኸውን ኣጎዛ ዘንጽፈላ ዕውዶ-ዕውዶ ክምድምድ ዝሃልኽ ዘሎ እሞ፡ ፖለቲካ ናይ ባድመ ሓዲሽ ተኣምራት ይደሊ ሎ እንተበልኩ ዘጋነንኩ ኣይመስለንን። ናይ ዓወት ህርፋን! እቲ ኣዝዩ ዝገርም፡ ኣብ እዋን ዘውድን ደርግን ዝበሃግ ንዝነበረ ኣተኣላልያ ዝምድና ህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ስዒሩ ኣብ ክልቲኡ ስግር ሩባ መረብ ዝጎብለለ ብትግርኛ ዝልለ ፖለቲካዊ ኣነነት፡ ተዓዊተ ንምባል ዘለዎ ህርፋን፡ ወጮስ እንተገልበጥካዮ ወጮ ዝብል ምስላ ዘዘኻኽር እዩ ዝመስል እምበር፡ ምስ እዋን ብምትዕጽጻፍ ክኹስኮስ ዝኽእል ናይ ምንብባር መዓልተይ-መዓልትኻ ዝስወጦ ኣይመስልን እዩ። ነዚ ክስተት እዚ ንምድማቕ ክሳብ ዝመስል ድማ እቲ ቀዳማይ ኣብ ልዕሊ ደርጊ ተዓዊተሉ ብዝብሎ ናይ ትማሊ ውዕሎኡ ክጀሃር፡ ብባድመ ከምዝጸመመ እሞ፡ ኣብ ናይ ህልኽ ኲናት ተሳዒሩ፡ ብሞያ ስለዝሞተ፡ ናይ ዓወቱ ክሳራ ዝፈጠሮ ጋሻ ውሕዥ ከምዝለከሞ ኩሉ ሰብ ዝፈልጦ ናይ ህሉው ኩነታት ነጸብራቕ እዩ። ይኹን ደኣ እምበር እዚ ከም እዚ ዝበለ መሰረታዊ ናይ ሓሳባት ውድቀት ንእዋን ዘርብሕ መስትያት ከውርስ ትጽቢት ዝግበረሉ እኳ እንተኾነ፡ ኩሉ ንምርኣይ ምቕናይ ጥራይ ከምዝበሃል፡ እዛ እዋን ዘይተምጽኦ'ብላን፡ ወያ ተመሳሳሊት ናይ ዓወት ህርፋን፡ ኣብ እቲ ዝለመደቶ ናይ ህልኽ ጎደና ተኸስ ክትብል እንከላ፡ ብዝፈረሰ ሕጓ ኣትዩ፡ ኣብ ገማግም ባሕሪ ኤርትራ ሰራውሩ ዝዝርግሕ ዘሎ ኣቐራርጻ ናይ መጻኢ ዕድል ድምር ውጽኢቱ ኣብ እቲ በዓል ስኞር ባርባ ዝጠረርዎ ክልቲኡ ሸነኽ ሩባ መረብ ንዝነብር ህዝቢ ድቃስ ዝህብ ኣይመስልን እዩ። ስለ እዚ ናይ ባድመ ነገር ብቐሊሉ'ይኮነን ኣብ ታሪኽ ክዝከር። ሳዕቤናት ውዕል ውጫለን ጽውጽዋይ ባድመን ንንጽጽር። ዓጸይ ምንሊክ ኣብ ውጫለ ምሒሎም መረብ ምላሽ ንጥልያን ጠሪሮሞ ዝብል ኣናብባ ታሪኽ፡ ኣብ መንጎ ሊቃውንቲ ፖለቲካ ናይ ሸዋን መሳፍንቲ ትግራይ-ትግሪኚን ዘሕደሮ ህልኽ ቀሊል ከምዘይነበረ ዘውድን ደርግን ጥራይ ዘይኮኑ፡ ገድልን ምግዳልን እውን ብማዕረ ኢዮም ዝምስክርዎ። ሕጂ ድማ ባድመ ናይ መን ኢያ ዝጉልባቡ ህልኽ ኣነዶ ንሽኻ ንመልኽ ናይ ደቂ ሓውቦታት፡ ደቀ እኮ እሞ፡ ደቂ ገዛውቲ፡ መማህርቲ፡ መተዓብይቲ፡ ንዕስራ ዓመታት ክልተ ጎደል ብዘይንሕስያ ዘብረሶ ሂወትን ሃብትን ከይኣኽሎ፡ ሰኣን ቁሩብ እሂን ምሂን ናይ መዛኑ፡ ኣብ ዓሰብን ባጽዕን፡ ናይ ሓይሊ ባሕሪ፡ ሓይሊ ኣየር ይኹን ሓይሊ ምድሪ ብዘየገድስ፡ ወተሃደራዊ መደበር ና ኢየዕራብ ተሰሪሑ ይበሃላ ሎ። እዚ ድማ፡ ይኽደነና ደኣ እምበር ምስ ሳዕቤናት ውዕል ውጫለ ዝዳረግ ናይ ነውጺ ማዕበል ዝድጉል ምስጢር ዘለዎ እዩ ዝመስል እንተበልኩ ብዙሕ ዝደፈርኩ ኣይመስለንን። ብኻልእ ኣበሃህላ፡ መንእሰያታን ሽማግለታትን ካብ እንዳኦም ቦርቊቛ እንዳጎሓፈት፡ ብባህልን ብደሞግራፍን ክዳን ዝባና ትግፈፍ ኣብ ዘላ ኤርትራ፡ ብበትሪ ሙሴ ማያትን ቀላያትን ከምዝሰንጠቐ፡ ብለይቲ ዘይኮነስ ብቐትሪ፡ ኣብ ገማግም ባሕሪ ኤርትራ፡ ሰራውሩ ዝዝርግሕ ዘሎ ኣረኣእያ ምንቅስቓስ ናይ እዛ ዓለም ዕዳጋ፡ ብውግእ ሓድሕድ ናይ የመን ክምኽነየሉ እኹል ከምዘይኮነ ንምግንዛብ፡ ቀዳማይ ሚኒስተር ነታንያሁ (ናይ እስራኤል) ቀይሕ ባሕሪ ተሳጊሮም፡ ንስኻትኩም'ሲ ከመይ ዝበልኩም ኢኹም ደቀይ? ካብ ንእስነትኩም ዘዕበየትኩም ከመ'ዓልካ ናየ ኣቦታትኩም ከቢዳትኩም፡ ካብ ጠረር ናብ ጠረር ተነፋፊሕኩም ክትጠማመቱ ጸሓይ ዓሪባትኩም'ሲ እነሆ ዓዲ ክትውዕሉ ቀሪብኩም። በሉ ከይተነሳሕኩም ቅድሚ ምሕላፍኩም ባዕለይ ወረ ክህበኩም ክሳብ ዝብሉ ዘጸቢ ኣይመስለንን። እዚ ክስተት እዚ ከመ'ተሓሕዛኡ ክቕጽል እንተኾይኑ እሞ ምናልባት እቲ ኻልኣይ እውን ብጉልባብ ባድመ ናይ መን ኢያ ዝተኣጉደ ናይ ዓወት ህርፋን ተገዲዑ፡ መን ብዘይካ መን ምንባር ስኢኑ ንሓላሉ ከም ዝዕዘር፡ እዋን ክሳብ ተነጽሮ ህልኽና ቀጻሊ እዩ ብምባል፡ ኣብ ህልኹ ክዳረቕ እንተመሪጹ፡ ታሪኽ ዝቐረበሉ መስትያት ምርኣይ ብምዝንግዑ ብመዝገብ ክዝከር እዩ ክሳብ ምባል ዘድፍር እዩ። እንተዘይኮነ ግን፡ ካብ ምብራዕ ኲናት ናይ ባድመ ኣትሒዙ ክሳብ እዛ ሰዓት እዚኣ፡ ኣብ ከባቢ ኤርትራን ኢትዮጵያን፡ ክምዕብል ዝረአ ዘሎ፡ ወተሃደራዊ አኮኖምያዊ ከምኡ እውን ፖለቲካዊ ለውጥታት ብምፍቃድ ሓደ በለለይ እንተተባሂሉ፡ ካብኡ ብምቕጻል እዚ ካብ ጀኦግራፍን ደሞግራፍን ሓሊፉ ክሳብ ንባህልን ሃይማኖትን ዘማህምን ስደትን ብርሰትን ኤርትራውነት ክልተ ምባል እንተተቐጺሉ፡ ብዘይ ቃልዓለም ወዮ፡ ንዂናት ናይ ባድመ ኣብ ምብርዑ ዝተዋህቦ ዶብ ሰኣን ምጥራር ዝብል ትሕዝቶ ሕጂ ምስ ጠለባት ናይ እዋን ምእንቲ ክስራዕ ዘድፍሮ መርትዖ ኪኾኖ ኣይክእልን እዩ እሞ፡ ኣተኣላልያ ሕቶ ናይ ባድመ ሓዲሽ ተኣምራት ይድሊ ሎ ንምባል እዩ ፈተነይ። ዝኾነ ኾይኑ ብሰንክ እዚ ብሰብኡት ብፍላይ ድማ ብተጋደልቲ ዝተዓብለለ ናይ ዓወት ህርፋን ወይ ድማ ህልኽ ኣነዶ ንስኻ ንመልኽ ኣብ መንጎ ሊቃውንቲ ፖለቲካ ናይ ትግርኛ ንኽልተ ዓሰርተ ዓመታት ክልተ ጎደል ዶብና ክሳብ ዝጥረር ብዝብል ሸፈጥ ኣብ ዓድን ዓውድን ተሓዚሉ ዘሎ ናይ ታሪኽ መንድዓት፡ ነቶም ተሃላለኽቲ ሰብኡት ኣብ እርጋኖም መሸንቆቛ ናይ ስረኦም ይበጣጥሶ ስለዘሎ'ሲ፡ ኣንቱም ሰባት በ'ቕሽሽትን በ'ንስትን ዝቕየስ ኣማራጺ እንተዝፍተንከ፡ ህዝብታት ዘቀራርብ ገለ ለውጢዶ ኣይምበረቐን ክብል ኢየ ዝፍትን ዘለኹ እሞ፡ ኣቕሽሽትን ኣንስትን ኣብ ርእሺ እቲ ልሙድ ስራሕኩም ክድርቦ ዝፍትን ዘለኹ ዕዮገዛ እንተ'ብዚሐዮ… ወለ እዚጊ ንድኻምኩም ይርኣዮ! ንኽትፈልጡለይ ግን ናብ ብርክኹም ክምርኮስ ዝፍትን ኣማራጺ ዘንቀልኩ፡ መብዛሕትኹም ብናይ ቂምታ ፖለቲካ ዘይትድረኹ፡ ቀልጢፍኩም ድማ ንምሕረት እትምብርከኹ መሲልኩም ስለትረኣዩኒ ኢየ ክሳብ ክንድ እዚ ዝደፈርኩ። ሓቂ ንምዝራብ ድማ ንስኻትኩም ዘይትፈልጥዎ ዛዕባ ኣይኮነን ዘዛርበኒ ዘሎ። ብግልጺ ንጸዓዱን ጸለምትን፡ ሰብ ርሑቕን ቀረባን ክሳብ ዘደንጹ፡ ኤርትራውነት፡ ምስ'ንዳ ዝናን ባህታን'ሲ ኣይወግሕን እዩ፡ ካብ ዝብል ሕራነ ነቒሉ፡ ንቐላጽም ዓሳ ነባሪ ናይ ውቅያኖስን፡ ንሕንዚ መንደላይ ተመን ናይ ምድረበዳን ከይኣክል'ሲ፡ ንመጥባሕቲ ልብን ኩላሊትን ናይ በደዊን ከምኡ እውን ምቕንጣብ ክሳድ ናይ ዓይሲስ፡ ኣሽኪዕካ ብምሕላፍ፡ ኣብ አውሮጳ ብምዕላብ ክርከብ ዝኽእል መስተርሆት ብምምዕዳው ዝቕጽሎ ዘሎ ጉዕዞን ዘስዕቦ ዘሎ ህልቂትን ኣዝዩ ዘሕዝንን ዘፍርሕን እዩ ዝብል ናይ ኩላትና ትዕዝብቲ ንምድጋም ኢየ። ማለት'ሲ ካብ እዛ ቅድሚ ሰሙናት ብሩራዊ እዮበል ናይ ናጽነታ ዘጸምበለት ኤርትራና ንግሆ ንግሆ ኣእላፍ ዜጋታት ይጠፍኡ ከምዘለዉ ኩልና ንሰማምዓሉ ተርእዮ እኳ እንተኾነ፡ ናይ እዚ ተርእዮ እዚ ኣዝዩ ዘደንጹ ፍሉይ መልክዑ፡ ሬሳ ዝቐብሮ ስኢኑ ኣብ ምድረበዳ ዝጎሓፈሉ ወይ ድማ ኣብ ባሕሪ ብማይ ዘቕቢቡ ዝበጣጠሰሉ ኩነታት ከም ዘጋጥም ብረድዮን ተለቭዥንን፡ ብኣውያትን ብሓዘንን እናተመስከረ እንከሎ እቲ ጉዕዞ ብተደጋጋሚ ምቕጻሉ እዩ። እሞ እዚ ኹሉ ኣደራዕ ኣብ እዛ ሓራምዝ እኳ ንሬሳ ናይ ዝሞተ ብጻዮም ኣቑጽልትን ቅርጫፍ ናይ ኦምን ሰሊዖም ከይሸፈኑ ሓዲጎሞ ኣይከዱን ኢዮም ዝበሃለላ ዓለም ዕዳጋ፡ እንታ እዩ ዝምኽነየሉ? ንሱ ከም ዝወሓደ ድማ ካብ ሱዳን ናብ ሊብያ ኣብ ዝግበር ናይ ምድረ በዳ ጉዕዞ፡ ካብ እቶም ሰልዲ ተኺፊሎም ዘሰጋግሩ ሰባት ገለገሊኦም፡ ኣብ ማእከል ምድረበዳ መኪና ደው ኣቢሎም፡ ቃሕ ዝበለቶም ጓለ'ንስተይቲ መሪጾም፡ መኸወሊ ዝኸውን ቆጥቋጥ እኳ ኣብ ዘይቦቕለሉ ሰጣሕ ጎልጎል፡ እሞ ድማ ኣብ ቅድሚ ናይ ስደት ብጾታ ይጋሰሱ ኢዮም፡ ዝብል ወረ እናተደጋገመ እቲ ጉዕዞ ምቕጻሉ እዩ። ስለዝኾነ ድማ፡ ነዚ ኸም እዚ ዝመስል ግፍዕታት ክስንጥቕ ዝፍትን፡ ብእልፊ ኣእላፍ ዝፍቀድ ቀጻሊ ስደትን ብርሰትን ናይ ሰብኣዊ ዓቕሚ፡ ንሓዋሩ ርጥብ ዝበለ መልሲ ክሳብ ዝርከበሉ፡ ኣብ እቲ ፈለማ ዝዓለቡሉ ናይ ስደተኛታት መጽለሊ መምስበጽሑ፡ ብትምህርቲ፡ ብሕክምና፡ ብስራሕ፡ ከምኡ እውን ናብራ ንምጥጣሕ ዝሕግዞም ሓበሬታን ኣቐባብላን ናይ ምስሳን ጻዕሪ ዕዙዝ ኣድህቦ በ'ንስትን በ'ቕሽሽትን እንተዝጅመረሉ'ሲ፡ ነዚ ናይ ጥፍኣት ማዕበል እዚ ዘህድእ ሃናጺ ለውጢ ኣይምበረቐንዶ፡ ትብል ሕቶ ኣቐዲመ፡ "ክመጽእ ይኽእል እዩ" ዝብል መልሲ ከስዕበላ እሞ ርኢቶይ ክውስኸላ። ከመይ'ሲ ገዚፍ ክፋል ናይ ኤርትራዊ ኣነነት ንመንግስትን ንለገስትን ስራሕ ቁጾሩኒ ካብ ምባል ኣብ ናይ ብሕቱ ትካል ንምሽቃል ምስ ጥሜትን ድኻምን ምርብራብ ዝፈቱ እዩ ዝመስል እንተበልኩ ብዙሕ ካብ ሓቂ ዝረሓቕኩ ኣይመስለንን። ሰብ ጽቡቕ ፍቓድ። ኩሉ ሰብ ከምዝሰማምዓሉ፡ ክሳብ ሕጂ ኣብ ትግራይ ኣብ መዓቑቦ ስደተኛታት ናይ ኤርትራውያን ምስ ገበርቲ ሰናይ ተወሃሂዱ ብህዝብን ብመንግስቲ ኢትዮጵያን ዝካየድ ዘሎ ዘይተሓለለ ናይ ምሕጋዝ ጻዕሪ ኣቕሊልካ ዝግመት ኣይኮነን። ይኹን ደኣ እምበር፡ ነዚ ጻዕር እዚ በ'ንስትን በ'ቕሽሽትን ዝወሃሃድ ናይ ዜጋታት መመላእታ እንተዝውሰኾ፡ እዚ ካብ ኢትዮጵያ ብሱዳን ናብ ሊብያ ክሳብ ኢጣልያ ዝግበር ዘሎ ቀጻሊ ናይ ህልቂት ጉዕዞ ከም እዚ ክሳብ ሕጂ ዝቕጽሎ ዘሎ ናህሪ እናነሃረ ዓድን ዓውድን ኣይምበጽበጸን ኔሩ። ምኽንያቱ ካብ ኤርትራ ሃዲሞም ነንዝመጽኡ ሰባት፡ ተቐቢሎም ዘማኽሩን ዘረጋግኡን ሰብ ጽቡቕ ፍቓድ ካብ ተመሃሮ ክሳብ ሰራሕተኛታት ምስ መደባት ናይ ውድባት ዘይቋረን፡ ናይ ህዝቢ ምንቅስቓስ ኣስፊሎም ክዕጠቐሉ እንተ'ንቂሎም'ሲ ኣብ ቅድሚ ጽቡቕ ፍቓዶም ደው ክብል ዝኽእል ናይ ምጥርጣርን ዘይምትእምማንን ሓጹር የለን እንተበልኩ ሕጂ እውን ካብ ሓቂ ዝረሓቕኩ ኣይመስለንን። ስለ እዚ ናብ ብርኪ ኣቕሽሽትን ኣንስትን ክሙርኮስ ዝመረጽኩሉ ምኽንያት፡ እዞም ዓድን ዓውድን ዘመሓድሩ ዘለዉ ሰብኡትን ናይ ፖለቲካ ሊቃውንትን ብናይ ዓወቶም ክሳራ ይኽሰፉ ስለዘለዉ'ሲ፡ ብንጽጽር ኣቕሽሽትን ኣንስትን ብቒምታ ስለዘይትግድዑ፡ በጃኻትኩም እባ መንገዲ መስተርሆት ናብ ምጽራግ ኣነቓንቑና ንዑ ንምባል ኢየ ምሳለይ ዝሕንጥጥ ዘለኹ። ጻዕዳ ጣፍ ለወስቲ! ብፍላይ ነ'ንስቲ ጻዕዳ ጣፍ ለወስቲ! እዛ እዋን እዋንክን ኢያ እንተበልኩወን ዝዛቕረን ዘለኹ ምእንቲ ከይመስለን ኣብነት ከውሕሰለን፡ ሀ) ኣብ ኣመሪካ እነሆ ወ'ዘሮ ሂላሪ ንፈራሪ ናይ ትራምፕ ኣርባዕተ ጎማኣ ከንፍሳላ፡ ዝተቖነናሉ መስፈ ስሒለን ንሰብኡት የስግዳ ኣለዋ። ሁ) ኣብ እታ ካብ አውሮጳ ዝዓበየት፡ ዝሓየለትን ዝሃብተመትን ሃገረ-ጀርመን ንዓመታት ስልጣን ብሒተን ዘለዋ እምበይተይ ኣንጀላ ድማ፡ ኣቤት ክውሕልላ! ካልእስ ይትረፍ ባልገ! ኢሳያስ ሊንጎ ቭላድሚር ፑቲን ምስ ምዕራባውያን ሃገራት እሂን ምሂን ዝበሃለላ ተለፎን እኳ ኣብ ኢደን ኢያ ዘላ። ሂ) ኣብ ዓዲ እንግሊዝ ድማ ንቐዳማይ ሚንሲተር ደቪድ ካምሮን ምሰ'ርዓደ ውጽኢት ረፈረንደም ብረክዚት፡ ወ'ዘሮ ተረዛ መይ ብድድ ኢለን፡ ጋለ ኣቦኣ ጓልዶ ብረክዚት ማለትኮ ብረክዚት እዩ፡ መንግስትናን ህዝብናን ዝሰምረሉ፡ ተስፋ ዘለዎ ኣረኣእያ መጻኢ ዕድል እዩ ዘድልየና ዘሎ እሞ ኣጆኹም ኣለኹልኩም ባዕለይ እናበላ በትሪ መንግስቲ ጨቢጠን ኣለዋ። ሃ) ከምኡ እውን በ'ንስቲ ካብ ዝምራሓ ብሓይልን ብአኮኖምን ትሕት ዝበላ ሃገራት ኣብነት ንምሕዋስ፡ ጸሃይ ኢንግወን - ፕረሲደንት ደቡብ ኮረያ። ሚሸል ባቸለት - ፕረሲደንት ቺለ። ኢለን ጆንሶን - ፕረሲደንት ላይበርያ። ኣሚና ጉሪብ-ፋኪም - ፕረሲደንት ማውሪሸስ። ባድያ ባንዳሪ - ፕረሲደንት ነፓል። ኒኮላ ስትሩጎን - ቀዳመይቲ ሚኒስተር ስኮትላንድ። ሸኪ ሓሲና ዋጀድ - ቀዳመይቲ ሚኒስተር ባንግላደሽ … ምዝካር ፍናን ክህብ ይኽእል ይኸውን እዩ። ዝኾነ ኾይኑ ካብ ሰብ ንላዕሊ ንስኻትክን ከምእትፈልጥኦ፡ ኣብ ኤርትራ፡ ቅድም-ቅድም ኣብ እዋን ቃልሲ ምእንቲ ናጽነት ብዝብል ናየ'መራርሓ ፍሽለት፡ ምስ ናጽነት ድማ፡ ናይ እዚ ዞባ ጎብለል ንምፍላይ ብዝብል ናይ ዓወት ህንጡይነት፡ ብጥይት ዝተቐትሉ ሰብኡት ምጽብጻብ እንተተፈቲኑ ውጽኢቱ ንሓንጎል ዝፍንጅር ክመስል ይኽእል እዩ። እዚ ማለት ግን ብጥይት ዝተቐትሉ ሰብኡት ይበዝሑ ንምባል እምበር፡ ብሰንኪ ውድቀት ቅዲ'መራርሓ እንዳ ዝናን ባህታን ኣንስቲ ብጥይት ኣይተቐትላን ማለተይ ኣይኮነኩን። ዝሓለፈ ከይኣክል ድማ ሰብኡት ሕጂ እውን መንገዲ ገዝኦም ከምዝጠፍኦም፡ ካብ እንዳኦም ክርሕቁ፡ ኣብ ጉዕዞ ናይ ስደት መላገጺ በደዊን ኢዮም ዝኾኑ ዘለዉ እሞ፡ ሃየ እባ ገለ መንገዲ ለውጥን ዕርቅን ኣምታልና በጃኽን፡ ክሳብ መዓስ ኢኽን ለውጢ ካብ ሰብኡትን ተጋደልትን ትምህለላ፡ ክብል እንክፍትን፡ ጠፊኡክን ኣሎ ንምባል ዘይኮነ'ሲ፡ ንእዋን ምእንቲ ከርብሕ ምድጋሙ ዝኣክል፡ ንስኻትክን ቅናትክን ሸጥ ኣቢልክን እንተተበጊስክን፡ እናፈለጡ ዝደንቆሩ ሊቃውንቲ ፖለቲካ ዝዘርእዎ እሾኽ መርገም ምልቃም ኣይክጽግመክንን እዩ። ብኡነት ኢየ ዝብለክን ከምኣ እንተገበርክን'ሲ እዛ ናይ ስደት ብርሰት ቀልጢፋ ትሃድኣሉ መፍትሕ፡ ክትውዕል ኢያ ኣብ ትሕቲ ቁጽጽርክን ንምባል እዩ ጻዕረይ። ኣቕሽሽቲ። ከምኡ እውን ኣብ ክልቲኡ ስግር ሩባ መረብ ዝነብሩ ኣቕሽሽቲ፡ ምሰ'ቕሽሽቲ ዝዋስኡሉ ልዑል ትዕድልቲ ሎ። እዚ ትዕድልቲ እዚ ባድመ ናይ መን ኢያ ዝብል ናይ ዓወት ህርፋን ዘይጥርሮ፡ በ'ንጻሩ እኳ ደኣ ከም እቲ ንሕና ንዝበደሉና ይቕረ ንብሎ፡ በጃኻ ወ'ለዝጊ፡ ንበደልና ኣይተስተባህሎ፡ ዘማዕርጎ፡ ልዑል ትዕድልቲ ከምዘሎ ኣመንትን ዘይኣመንትን ዝፈልጡዎ፡ ብቐሊሉ ህዝብታት ንምቅርራብ ከገልግል ዝኽእል ዓቢ ጸጋ እዩ። ዝርሳዕ መኣስ ኮይኑ፡ ኣብ ኢትዮጵያ ናይ ኦርቶዶክሳዊት ሃይማኖት ጳጳስ ዝነበሩ፡ ክቡር ኣቡነ ጳውሎስ፡ ወለ እዚጊ ኣብ ዙፋኑ ብየማኑ የስፍሮም፡ ንመራሕቲ ሃይማኖት ኣኸቲሎም ናበ ኣስመራ ምስ መጽኡ እሞ፡ ንህሉው ኩነታት ኣልዒሎም እንከስተምህሩ፡ ናይ ልቦም ንምዝራብ መግለጺ ዝኸውን ቃላት ሓጺሩዎም፡ ኣብ መንጎ ቅዳሴኦም ከምዝነብዑ ምዝካር ማለት ምግናን መኣስ ኮይኑ። ይኹን ደኣ እምበር እዚ ዓቢ ጸጋ እዚ ስለምንታይ ክሳብ ሕጂ ድጉል ትዕድልቲ ኮይኑ ይቕጽል ከምዘሎ ንእዋን ዝግደፍ ጥልቂ ምስጢር ኮይኑ፡ ንሓውሩ ኣብ መስርሕ ምኹስኳስ ማሕበራዊ ምትሕቑቛፍ፡ ንተራ ናይ ኣቕሽሽቲ ኣብ ግምት ዘእቱ ገዚፍ ትዕዝብቲ ዝገድፍ እዩ። ምናልባት ክሳብ ሕጂ ብሸነኽ ኤርትራ ደሚቑ ዝረአ ናይ ኣቕሽሽቲ ምንቅስቓስ እንተ ኣልዩ፡ ኣብ ዝተፈላለያ ሃገራት ናይ ዓለም፡ ብፍላይ ብስራሕን ብመሰልን ዝተጣየሰ እኩብ ህዝቢ ኣብ ዝርከበለን ናይ ስደት ቦታታት፡ እግሪ እግሪ ህዝቦም ኣርኪቦም ክምህሩን ንዝለዓለ ኣገልግሎት ታቦቶም ክተኽሉን ብድምቀት ይረኣዩ ከምዘለዉ ኩሉ ሰብ ዝፈልጦ ንኡድ ተበግሶ ኢዩ። ንኣይ ከም ዝመስለኒ፡ ማዕረ ማዕረ ምስ እዚ ንኡድ ተበግሶ እዚ፡ ኣብ እቲ መዓቑቦ ስደተኛታት ተመሳሳሊ ምንቅስቓስ ክዕምብብ እንተተጻዒሩ፡ መድሓኒት፡ ናውቲ ትምህርቲ፡ ክዳውንቲ ከምኡ እውን ዝብላዕ ዝስተ ንጽጉማት ምዕዳል ጥራይ ዘይኮነ፡ ልዕሊ እቲ ጠራኒፉ ንውሕዥ ሩባ መረብ ዘቐብሎ በዓል እዋን ስኢኑ ዘሎ ናይ ቂምታ ፖለቲካ ዘሊሉ ከርሕዎ ዝኽእል ናይ ሰላም ማዕጾ ኣዝዩ ገፊሕ ክኸውን ይኽእል እዩ። ነዚ ንምፍጻም ከኣ ደገ ሰላም እንዳ ወ'ለ እዚጊ ምስዓም እምበር፡ ማዓጹ ቤተ መንግስቲ ናይ ኦጋድጉን ኣልጀሪስን ምኹሕኳሕ ዘድሊ ኣይመስለንን። ምስኡ ኣላግብ ኣቢልካ ክትዝከር ዘለዋ ብድምቀት ትደጋገም ናይ ትምህርቲ ሃይማኖት ዕላል ኣላ። ማለት'ሲ ሓፋሽ ንቕሑ! ንፋስ ኣመሪካን አውሮጳን ሰልዲ እዩ ዝፈቱ እሞ ተጠንቀቑ። ከመይ'ሲ ወለ እዚጊ ንፈታው-ሰልዲ ናብ ዳሱ ስለዘየእቱ'ሲ ሰልዲ ኣይትፍተዉ፡ ትብል ምህሮ ኣተኣሳሲሮም፡ ንሰብ ኪለው ከም ነብሰይ እፈቱ እውን ይብል እዩ ትምህርቲ ወለ እዚጊ እሞ ኣብ መደበር ስደተኛታት ክንድ እዚ ዝኣክል ቆልዓ ሰበይቲ ንምንባይ እልፊ ኣእላፍ ሰላዲ የድሊ ሎ ክሳብ ምባል ምተመጣጠሩ ኔሮም። ብኡ'ቢሎም ድማ እዚ ካብ ኢትዮጵያ ንሱዳን፡ ካብ ሱዳን ንሊብያ፡ ካብ ሊብያ ናብ ኢጣልያ፡ ካብ ኢጣልያ ናብ እታ ስደተኛ ዝምነያ ናይ ጽባሕ ሃገር ንምስግጋር ንደላሎን ንጨዋዮን??? ዝሕወል ዘሎ፡ ብእልፊ ኣእላፋት ዝቑጸር ዶላር ኣብ ጁባ ዋናታቱን ኣብ ቁምነገርን ብምውዓል ንባጤራ ናቕፋ ካብ እቲ ተዓቢጡሉ ዘሎ ሰናዱቕ ናይ ባንክታት ወጺኡ ኣብ ሹቕ ምእንቲ ክዕንድር ኣጆኻ ምበሎ ኔሩ!! ግደ ሓቂ ግን ኣብ እዛ እዋን እዚኣ ኣብ ኤርትራ'ሲ ንኢትዮጵያ ዘስግእ ኤርትራዊ ናይ ተጻብኦ ዓቕሚ ኣሎዶ የለን ዝመስል ምጥርጣር እንተ ኣልዩ እሞ፡ ስደትን ብርሰትን ናይ ኤርትራዊ ንእስነት መለበሚ ክኾኖ ዘይበቅዕ እንተኾይኑ፡ እቶም በ'ማኢት ዝቑጸሩ፡ በብሓደ ዘይኮነስ፡ ብመስርዕ ብጋንታ ብሓይሊ ብበጦሎኒ ምናልባት እውን ብኽፍለ ሰራዊት ተወዲቦም፡ ናይ ምቅዋም መደቦም ሰሪዞም፡ ቀትሪ ምድሪ ካብ ኤርትራ ነቒሎም ኢዮም ሩባ መረብ ሰጊሮም፡ ዝተባህለሎም ናይ ደምሒት ሰራዊት፡ ብኣፎም ጥራይ ዘይኮነስ ብእግሮም እንታይ ከምዝምስክሩ ምግማት ርሑቕ መኣስ ኮይኑ። ከም ርኢቶይ ኣብ እዛ እዋን እዚኣ ንድሕነት ዓድን ዓውድን ክልቲኡ ሸነኽ ሩባ መረብ ዘሻቕል ብርታዐን ዓቕምን ናይ ሻዕብያ ዘይኮነስ ንድኽመትን ውድቀትን ፍልስፍና ናይ'ንዳ ዝናን ባህታን ተጎልቢቡ ኣብ ገማግም ባሕሪ ኤርትራ ሰራውሩ ዘሳፍሕ ዘሎ ናይ ደቂ ስግር-ባሕሪ ተወርዋሪ ሓይሊ እዩ። ብዘይ ሽፍንፍን እዚ ሓይሊ እዚ ጽባሕ ንግሆ ካብ ስደት ንዝምለስ ዜጋ መጽለሊ ዝኸውን ህድሞ ዝሃንጽ ተቖርቋሪ እዩ ተባሂሉ ዝምኽነየሉ መኣስ ኮይኑ። ስለዝኾነ ድማ ቀቢዑ ንዝበለየ ቅዲ'መራርሓ ክሳብ ዝፍንጣሕ ጎየይቲ ኣእጋር ካብ ምስፋሕ ምስ ደቂ እዋን ምብልሓት ክእምት ይኽእል እዩ መንገዲ ፍታሕ!! ድምር ውጽኢት ናይ እዚ ህሉው ኩነታት ምርኩስ ብምግባር እምበኣርከስ፡ ካብ ሻዕብያ ጥራይ ዘይኮነስ ካብ ህሉው ኩነታት ናይ ኤርትራ ሃዲሙ፡ ናብ ስደት ፋሕ ብትን ንዝብል ዘሎ ልቢ ንምህዳእ፡ ኣብ እቲ መዓቑቦ ስደተኛታት፡ መኪና ምዝዋር፡ ዕንጨይቲ ምፍላጽ፡ ሓጻውን ምጥዋይ፡ ዚንጎ ምስቃል፡ መንደቕ ምንዳቕ፡ አለክትሪክ ምዝርጋሕ፡ ምግቢ ምድላው፡ ሕጻናትን ኣረጋውያንን ምክንኻን፡ ዝመስል ጥበባ-ጥበብ… ዘስንቑ መጻሕፍትን ትምህርትን እንተ ዝቕበሎ፡ መብዛሕትኡ ስደተኛ ንዕዮምስክር ናይ ቤት ትምህርቲ ዘይምልከተካ ክትፈልጥ ኣይትፈትን ንውሕዥ ሩባ መረብ ምሃብ መኣስ ምጸገሞ ኔሩ፡ ምባል፡ ከምኡ ዝበለ ናይ ማርሻል ፕላን ዝመስል መደብ ኣበይ ክርከብ ወደይ ክሳብ ምባል ዘብጽሕ ኣይመስለንን። ርሑቕ መኣስ ኮይኑ። ቅድሚ ድርሰት ጽውጽዋይ ናይ ባድመ፡ ንመልክዕ ናጽነት ናይ ኤርትራ ምስ ኢትዮጵያውነት ንምቅርራብ፡ ኲናት ጠጠው ኣቢልና ሰላም ከምዝሰፍን ጌርና፡ ህዝብታት ኣቀራሪብና እምበር እንታይ ክፉእዶ ፈጺማና ኢና፡ ንመጻኢ እንተተመሲሉልና ድማ ጽባሕ ንግሆ ክንበጽሖ ኣርሒቕና ንጥምቶ ራእይ ኣለና ዝብል ዝነበረ ወርቃዊ መንጸፍ ናይ ሓሳባት፡ ናይ ሰባት እምበር ናይ መላእኽታት መኣስ ኔሩ። እኳ ደኣ ክሳብ ሕጂ እውን ስለዘይነቐጸ ቀለሙ፡ ካብ ሸቃላይ ክሳብ ተጋዳላይ ናይ እልፊ ኣእላፍ ልብታት ቀይሩ ከምዝነበረ ብምዝኽኻር፡ ጽቡቕ ፍቓድ እንተተሓዊሱዎ ብሕጂ እውን ሰላም ምዕባለን ክኹስኩስ ዝኽእል እኹል ትሩፍ ዕቑር ዓቕሚ ሎ፡ ምባል ብቐትሩ ምስ ምሕላም ዝስራዕ ኣይመስለንን። ከምኡ እውን ኣብ ምሉእ ዓለም ኣብ ስደቱ ኣሳፊሑ ካብ ዝርከብ ኤርትራዊ ዝተሓወለ ገንዘብ ምስተሓወለ፡ ወያ ብዕንጨይትን ብባኮን ዝተሰንዐት መርከብ፡ መዓልትን ሰዓትን ናይ በረራ ኣኽቢራ ካብ ሊብያ ናብ ኢጣልያ ብሰላም እንተኣተወት ተመስገን፡ ጽዕነታ ናብ ባሕሪ እንተ'ራገፈት ግን ናብ ጀነቫ ዘብዘብ፡ ንእዋን ክጥብር ኣይክእልን እዩ ምባል፡ ካብ ሓቂ ዝረሓቐ ኣይመስለንን። ብንጽጽር ግን ካብ ናብ ጀነቫ ዘብዘብ ናብ ሽመልባ ከተፍ፡ ንዓድን ዓውድን ዘርብሕ መስርሕ ለውጥን ዕርቅን ከንጽፍ ይኽእል እዩ ንምባል እዩ ጻዕረይ። … ጌጋ'ኽለኣለይ። እንተዘይኮነ ግን ትማሊ ትማሊ ፕረሲደንት ኢሳያስን መዃንንቱን ምስ መላእኽቲ ክጽብጽብ ድሕር ዘይብል ዝነበረ ዕዮምስክር ናይ ቤትትምህርቲ ዘይምልከታካ ክትፈልጥ ኣይትፈትን፡ ሕጂ ኣብ ስደት እግሪእግሪ ህዝቢ ሰስዒቡ፡ ፕረሲደንት ኢሳያስን መዃንንቱን ካብ ቀደሞም ኣጋንንቲ ኢዮም ኔሮም ብትብል ሓዳስ መፈክሩ ኣደናጊሩ፡ ነ'ተሓሳስባና ከም ኣመሉ ተቖጻጺሩ ከምክኖ እንተቐጺሉ፡ ሕማም ደሓር ናይ ምግዳል ኣራሲኑ'ራሲኑ ልሕስ ከየብለና ዘየስግእ መኣስ ኮይኑ። ዝኾነ ኾይኑ ሓዲሽ ተኣምራት ምእንቲ ክበርቀልና ኣቕሽሽትን ኣንስትን በጃኻትኩም እባ ምስ ኣምላኽ እሂን ምሂን ሸምግሉና! ራህዋን ሰላምን ንህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን። ዳንኤል ተ. ተኽለጊዮርጊስ 07/172016	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/articles/4731-2016-07-17-20-02-32
መልሲ ን ናይ ዶክ. ኣስመሮም ለገሰ፡ ኣብ ቅድሚ ዓለም ንሓቂ ደፊኑ፡ ንስቓይ ህዝቢ ኤርትራ ዝኸሓደ መደረ ኣንጻር ጸብጻብ ኮሚሽን ኦፍ አንኳየሪ	መልሲ ን ናይ ዶክ. ኣስመሮም ለገሰ፡ ኣብ ቅድሚ ዓለም ንሓቂ ደፊኑ፡ ንስቓይ ህዝቢ ኤርትራ ዝኸሓደ መደረ ኣንጻር ጸብጻብ ኮሚሽን ኦፍ አንኳየሪ ብ ዑቕባይ ገብረመድህን (ከምብሪጅ፡ ማሳቹሰተስ፡ ሰ.ኣ.) ሓምለ 15፡ 2016 ፕረፈሶር ኣስመሮም ለገሰ፡ ምንኳ ብኣካል ዘይንፋለጥ እንተ ኾና፡ በቲ ስነ-ሰብ መበቆልን ምዕባለን ሞያኻ ብማዕዶ ኣባኻ ልዑል ክብርን ሓበንን ከም ዝነበረኒ ክሕብረካ እፈቱ። እንተ ኾነ ግን፡ ኣንጻር ኩሉ ሰብኣዊ መሰል ህብኻ ደው ብምባል፡ ኣብ ትሕቲ ፋሺስታዊ ውልቀመላኺ ኢሳያስ ክትምብርከኽ ስለ ዝመረጽካ፡ ን ዝነበረኒ ክብሪ በሊልካዮ ጥራይ ዘይኮነስ መሪዝካዮ ክብለካ እኽእል፣ ከምኡ`ውን ዝኸሓድካዮ ህዝብኻ። ናይ ህግደፍ ሓሶታት ክሰምዕ ሕማም ርእሲ ስለ ዝፈጥረለይ፡ ነቲ ሕልናኻ ንውልቀመላኺ ኢሳያስ ሸጥካ ንርእስኻ ዘቃላዕካሉ ናይ ሰነ 21፡ 2016 ኣብ ጀነቫ ዝሃብካዮ ሕሱር መደረኻ ደንጒየ ስለ ዝሰማዕኩዎ ደንጒየ መልሰይ እህበካ ኣለኹ። ነታ እዋኑ ኣኺሉ ብህዝቢ ተፈንፊኑ ዘሎ ፋሺስታዊ ውልቀመላኺ ኢሳያስ ንፍርቂ ዘመን ክቐብራ ህርድግ ዝበላ፡ ወትሩ ካብ ዝተቐበረትሉ ደሚቓ ቦሎኽ እትብል ሓቂ፡ ኣብ ቅድሚ ዓለም ክትደፍና ተላኢኽካ ኣብ ገጽካ ክትግጭበካ ርእየያ። ብዝኾነ፡ ቅድሚ ናብቲ ናተይ ርእይቶ ምእታወይ፡ ኣብ ጀነቫ ዝሃብካዮ ዘረባ ምእንቲ ኣብ ልቢ ህዝብኻ ሰፊሩ ን ታሪኽ ክስነደልካ እነሆ ካብ ቃልካ ቆሊበ ቃል ንቓሉ ኣብ ጽሑፍ ኣስፊረልካ፡- ``ብጣዕሚ ተሓጒሸ ኣብዚ መጺአ ነዚ ኹሉ ብምርኣየይ፣ ካብ ኩሉ ኤውሮጳ ተኣኪብኩም ከምዚ ክትገብሩ ከሎኹም ንኹሉ ኤርትራዊ ዘዅርዖ`ዩ። ሕጂ ኣነ ኣመጻጽኣይ ካብ ኤርትራ`የ መጺአ ብቐጥታ። ነዚ ናይ ዓዲ እንግሊዝ ዝግበር ዘሎ ክልተ ኣኼባታት - ሓደ ቅድሚ ትማሊ ነይሩ፣ ሓደ ከኣ ኣብ ዝመጽእ ዘሎ ወርሒ ኪግበር`ዩ። ክልቲኡ ከኣንኤርትራ ዝምልከት`ዩ፣ - ሓደ ብዛዕባ መሰል ደቂሰብ ዝገበሩዎ ምርምር`ዩ፤ ንሱ እቲ ኣኼባ ክግበር ኣይተኻእለን -ብተቓውሞ ለይዲ ኪኖክ - - ዝብል መጽሓፍ ኣብ ሜዳ ከይዳ ዝጸሓፈት ሰብ ኢያ። ሕጂ ጸላኢትና ኮይና (ን ስርዓት ውልቀመላኺ ኢሳያ ማለትካ`ዩ) ዓንቂፋትና። ስለዚ፡ እቲ ኣኼባ ካብ ፓርላማ ወጻኢ ጌርናዮ፣ ተኻይዱ፡ ጽቡቕ ከይዱ። ካልኣይ ኣኼባ ክኣ ይመጽእ ኣሎ፣ ኣብኡ`ውን ክሳተፍ እየ። ``ሕጂ እቲ ዝዓበየ ዕላማና እንታይ`ዩ ነይሩ - እዚ - ሺላ ኪታሩት ደራሲት ጽሒፋቶ ዘላ ብዛዕባ ኤርትራ፡ ኣዚዩ እተጋገየ፡ ግጉይ ዝኾነ፡ ጭብጢታት ዘይብሉ ክሲታት`ያ ኣቕሪባ ዘላ። ስለዚ ንእኡ ከነፍርስ ምሁር ኤርትራዊ ኩሉ ክስለፍ ኣሎዎ ነዚኣ ንኽገብር፡ ዓቕሙ ከበርክት። ንምንታይ፡ እሳ ጽሒፋቶ ዘላ ከክፉኡ ኣብ ኤርትራ ሃለው ኢላ፡ ንዘሎ ስደተኛ ኹሉ ደሊያ፡ 450 ዝኾኑ ሰባት ኣዛሪባ። እዚኦም ከኣ እንታይ`ዮም፣ ስደተኛታት ኢዮም፣ ን ኣሳይላም ክረኽቡ ዝጽዕሩ ዘለዉ ሰባት`ዮም። ነዚኦም ክተሓቶም ከላ ብዛዕባ ኤርትራ፡ እንታይ ዓይነት ሓበሬታ`ዮም ዝህቡ? ፈቲዮም ኣይፈቲዮም፡ ንኤርትራ ከጸልሙ ኣለዎም። ከፊኡና፡ ተቐጥቂጥና፡ ተጨፍጪፍና ክብሉ ኣልዎም። እዚ ሓበሬታ ኣይኮነን፣ ክሲ`ዩ ብኣታቶም ወገን። ስለዚ፡ ንሳቶም ዝከኣሎም ይግበሩ፡ ምእንቲ ዕድል ክረኽቡ፣ ንሳ ግና ነዚ ከም ሓበሬታ ክትወስዶ ኣይግባኣን ነይሩ። ኣብ ክንድኡ። ነቶም ኣሳይላም ዝረኸቡ እንተ ተዛርቦም ካልእ ዓይነት ሓበሬታ ምተረኽበ ብዛዕባ ኤርትራ። ስለዚ፡ ንሳ ኣይትግበሮ`ምበር፡ ኣነ ባዕለይ ክገብሮ ወሲነ ኣለኹ ነዚ። ``ካልኣይ ከኣ ከረድኣኩም ዝደሊ እንተ`ሎ፡ - • ክልተ ኣህጉራዊ ሕግታት ኣሎ፤ ንዓና ዝምልከት ንሳ ተጠቒማትሉ ኣላ፣ ሓደ ከኣ ዕሽሽ ኢላ ሓሊፋቶ`ያ። ንምንታይ - • መሰል ናይ ምዝራብ፡ መሰል ናይ ኣኼባ - ነዚታት ዝምልከት`ዩ፤ ንውልቀሰባት ዝምልከት`ዩ። እቲ ካልኣይ ግና ዝብል`ዩ፤ እዚ ከኣ እቲ ዝዓበየ ዓወታት መንግስቲ ኤርትራ ዘመዝገቦ ኣብኡዩ፤ ማለት ናይ ህዝቢ መሰል ከኽብር`ዩ ፈቲኑ መንግስቲ ኤርትራ፤ ነዚ ኹሉ ሸፊናቶ ሓሊፋ። ስለዚ ንሕና ብኽልቲኡ ሕጊታት መልሲ ክንህባ ኢና፤ ብእኡ ከኣ ነቲ ገይራቶ ዘላ ክሲታት ከነፍርሶ ክንፍትን ኢና። ንሓዋሩ ኸኣ፡ እቲ ንሳ ሸፊናቶ ዘላ ኣብ ሜዳ ጥዕና፡ ኣብ ሜዳ ትምህርቲ፡ ኣብ (ትሕተ ቅርጺ)፡ ኣብ ዲጋታት ምስራሕ፣ እዚ ኹሉ ድኽነት ንምውጋድ ዝተገብረ ጻዕሪ፣ እዚ ኹሉ ዝተገብረ ሳዕሪታት ዋላ ሓንቲ ከም ቁምነገር ጌራ ኣይትርእዮን ኢያ። ስለዚ፡ እዚ`ዩ እቲ ዝዓበየ ጌጋ፣ ንሕና ኸኣ ፡ እዚ ኣብ ቦትኡ ኣሎ፡ ኣይንገድፎን ኢና፣ ኩላ ኣብ ዓለም ዝዝርጋሕ ክንገብራ ኢና፤ ነዚ ጌርና፡ ኩላትኩም ክትተሓባበሩና ተስፋ ንገብሩ። በብወገንኩም ፈትኑ። የቐንየለይ። `` ብምባል ዘረባኻ ዛዚምካ። ንነበብቲ ከብርሆ ዝደሊ፡ ዝተዛረብካዮ ሓንቲ ከይገደፍኩ ተር ከም ዓተር ጌረ እየ ጽሒፈዮ ዘለኹ፣ ዘይኣመነ፡ ነዚ ጽሑፍ ሒዙ ንዘረባኻ ክሰምዖ እዕድሞ። ብዝኾነ፡ ቃልካ፡ ዋላ ብናይቲ ብሓሶት ባህሪ ዝተሞከረ ደረጃ ህግደፍ፡ ካብ ልቢ ዝወጸ ከም ዘይነበረ ዘነጽር፡ ኣዚዩ ድኹም ዘረባ`ዩ ነይሩ ክብለካ እደሊ። ከምቲ ኣብ ሚሐ ዝፈሰሰ ማይ ክዓቍር ዘይኽእል፡ ኣብ ኣእዛን`ቶም ክተሓባበሩ ትላበዎም ዝነበርካ መንነቶም ዝሸጡ ዝዓቘረ እውን ኣይመስለንን። -``ነዚ ክትግዕታዶ ትርህጻ`` - ዝብል ብሂል ኣዴታትዶ ሰሚዕካ ትፈልጥ። ነዚ ሓቅነቱ ዝነደየ ዘረባ ከተስምዕ ንጀነቫ ምኻድካ ን ጐይታኻ ኣየሓጐስካዮን። ምናልባት ነቲ የማነ ህበይ ሰዲዱዎ እንተ ዝኸውን፡ ብሓሶት ዝተሳሕለት መልሓስ ስለ ዘላቶ፡ ንሱዶ ምሓሸ ነቲ ሓቂ ኣብ ናይ ምዝምባዕ ፈተነ። እምበር እኳ፡ ሎምስ ኣይከም ቀደምን፣ ``ሓቂ እናሓደረ ይዅላዕ ከም ወርቂ ``- `` ሓቅን ወጋሕታን እናጸንሐ ይግለጽ`` - ከም ዝበሃል፡ ቃልዕ ዝወጸት ሓቂ ደጊማ ክትቅበር ፍጹም ዘይሕለም`ዩ። ከም መሰነይታኻ፡ ካብ ኢትዮጵያ ዝተለቁሑዎ፡ ዶክ. ሞሓመድ ሓሰን ዝተባህለ፡ ምናልባት ሶማሊያዊ-ኢትዮጵያዊ ወይ ወድ ካልእ ብሄር ይኸውን፡ ብዛዕባ ታሪኽ ቅድሚ ፈደረሽን፣ ታሪኽ ሰውራ ኤርትራ፡ ብፍላይ ናይ እዋን ሻዱሻይ ወራር ክምህር ፈቲኑ፤ ልዕሊ ጳጳስዶ ካቶሊኽ - ንህዝቢ ኤርትራ ታሪኽና ክምህረና ያኢ! ወይ ጉድ፣ ዘመን ሕልፈት ዘየምጽኦ የብሉን። ናብቲ ክልተ ሕጊታት ዝበልካዮ፡ ብዛዕባ ንሰብኣዊ መሰል ዝምልከት ሰነዳት ሕ.ሃ. ማለትካ እንተ ኾይኑ ኣብ ቍጽሩን ስሙን ዝተጋገኻ እመስለኒ። ነተን ክልተ ክትብል ከለኻ ነተን ብ 1966 ዝጸደቓ ማንታታት ማለትካ እመስለኒ። ነቲ ቦዅሪ ኣዋጅ ሰብኣዊ መሰል ግን ጐሲኻዮ ክትሓልፋ ፈቲንካ፤ እቲ ምንታይ፡ ዓንቀጽ ብዓንቀጽ ብ ፋሺስታዊ ውልቀመላኺ ኢሳያስ ጐይታኻ ተጋሂሱ፡ ብ ዝኽሰሰሉ ዘሎ ሓያል ኣድማሳዊት ሕጊ ስለ ዝኾነ`ዩ። እቲ ብጌጋ ስም ዝሰመኻዮ ክልተ ዝርዝር ሰነዳት ሰብኣዊ መሰል፡ ነቲ መሰረት - ኣድማሳዊ ኣዋጅ ሰብኣዊ መሰል - ብሰፊሕ ንምግላጽ ዝወጸ፡ ሰለስቲኡ ክፈላለ ዘይኽእል ንምልኣት ሰብኣዊ መሰላት ዘረጋግጽ ሰነዳት ኢዩ። ስለዚ፡ ብፋሺስታዊ ውልቀመላኺ ኢሳያኣስ ኣብ ኤርትራ ተጋሂሱ ዘሎ መሰላት ብግቡእ ክትርዳእ እንተ ድኣ ደሊኻ፡ ንሰለስቲኡ ክትነቦን፡ ምስቲ ኣብ ባይታ ዘሎ ጸልማት ህዝቢ ኤርትራ ኣዛሚድካ ክትርእዮን አማሕጽነካ። ብዝኾነ፡ እቲ ጐሲኻዮን ብጌጋ ሰሚኻዮን ዝሓለፍካ ሰነዳት ኣዳማሳዊ ሰብኣዊ መሰል ዝያዳ ክበርሃልካ እነሆ፡- ነዚ ኣብ ላዕሊ ዝጠጠቐሰ ኣድማሳዊ ሰብኣዊ መሰላት ኣዛሚድካ ምእንቲ ክትርእዮ፡ ኣብ ቅድሚ ዓይንኻ ብፋሺስታዊ ውልቀመላኺ ኢሳያስ ኣብ ልዕሊ ህዝቢ ዝተፈጸሙ ገበናት ካብ ቀላይ ብጭልፋዶ ፈይ ከብለልካ፡- ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ዓለም መወዳድርቲ ብዘይብሉ ጭቆና ክጸንት ተሳፋ ምዕባሌኣ ኪኸውን ዝነበሮ መንእሰይ ውላዳ ብዂናትን፡ ማእሰርትን፡ ብስደትን ምብትታንን ተባሕጒጉ፡ ን ማሕበራዊ ምድረበዳነት ትቃላዕ ዘላ ኤርትራ እናረአኻ፡ - ``ኣብ ትምህርቲ፡ ኣብ ጥዕና፡ ኣብ ትሕተ-ቅርጺ `መንግስቲ` ኤርትራ እዚ ከኣ እቲ ዝዓበየ ዓወታት መንግስቲ ኤርትራ ዘመዝገቦ ኣብኡ`ዩ`` ኢልካ ከይሓፈርካ። ጽባሕ ንጕሆ ኣብ ቅድሚ ህዝቢ ዘሕትተካ ጥልመት ምሁር ምዃኑ ግን ኣይትረስዕ። ከም ብዕድመ ዝደፋእካ፡ ብሞያኻ ዓቢ ጸጋ ሃገርካ ዝኾንካ፡ ብሊቅነታዊ ንጽህናኻ ግን ሳእኒ ፋሺስታዊ ውልቀመላኺ ኢሳያስ ብመልሓስካ ኣብ ምጽራግ ኣብ ቅድሚ ህዝቢ ኤርትራን ህዝቢ ዓለምን ትፋእካ ዘልመጽካ ዜጋ ምዃንካ፡ ንህዝቢ ኤርትራ ድርብ ሓዘኑ ኴንካ ብምርካብካ፡ ምስ ጐይታኻ ኣብ ናይ ታሪኽ ኰሓፍ ክትድርበ ምምራጽካ ግቡእ ቦታኻ ኢዩ። እንተ ኾነ ግን፡ ንህዝብኻ ይቕረታ ሓቲትካ፡ ንዝተረፈ ዕድሜኻ ነጺህካ ብመትከላዊ ሊቅነት ከተገልግሎ ዝሓሸ ኣማራጺ ምዃኑ ትስሕቶ ኣይመስልንን፤ እቲ ምርጫ ኸኣ ኣብ ኢድካ ኢዩ፣ ትብዓት ጥራይ`ዩ ዝሓተካ። ፕረሲደንት ኣብርሃም ሊንኮልን -``ሓደ ሰብ ዓሻ ክብለካ ሓደ ነገር`ዩ፣ ባዕልኻ ኣፍካ ብምኽፋት ከተረጋግጾ ግን ካልእ ነገር`ዩ`` - ኢሉ ይበሃል። ንከምዚ ከማኻ ኣብ ጊዜኡ ንዝነበሩ ምሁራት ዓያሹ ብምግራም ዝተዛረቦ ምስ ጊዜ ዘይሃሰሰ ልቦና ኢዩ። ኣብ ባህልና`ውን እኮ ምስ ጊዜ ዘይሃስስ ልቦና ሓዘል ምስላታት ከም ዘለና ከም ባህላዊ ኣንትሮፖሎጂስት ምሁር ትፈልጦ ኢኻ። እቲ ምስ ናይ ፕረሲደንት ኣብርሃም ሊንኮልን ቃል ዝሰማማዕ ኣብነት ምስላ ቀዳሞት - ``ዓሻ ከመይ ኣሎ? ዓሻስ ደሓን ኣሎ፣ ዘመድ ዓሻ ከፊኡዎ`ሎ``- ከምኡ`ውን፡ -``ሓሶት ንሓደ ዕለት ኣሶት(ዋጋ)፡ ንዘለዓለም ፍዅሰት`` ይበሃል`ዩ። ኣይንዓሎ! ሕማቕ መዓልቲ ውዒልካ ዶክ. ኣስመሮም ለገሰ። ንነባሪ ሃገርን ህዝብን ክሒድካ ንሓላፊን ፉንፉንን ፋሺስታዊ ውልቀመላኺ ኢሳያስ ክትምብርከኽ፡ ንኽቡር ወለዶኻ ዘጽርፍ ምዃኑዶ ዝሕብረካ ሓደ ለባም ቤተሰብ ወይ ዓርኪ ስኢንካ? ኣብ ውሽጢ`ዛ ህዝባ ንኸይነብር ዝተፈርደላ ተካል ሃገር እናነበርካ ናይ ሓሳብካ ናይ ምግላጽ ኮነ ናይ ምግባእን ምንቅስቓስን ሓርነት ዘይብልካ ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣብ ሓንጎልካ ዘሎ እኮ ንፈልጦ ኢና እናበለ ሰብኣውነት ምግፋፍ ከም መዛናግዒ ዝጠቀመሉ ፋሺስታዊ ውልቀመላኺ ጐይታኻ፡ ንዓ ንጀነቫ ኬድካ በዘሎካ ዓቕሚ ሓሲኻ ንናይ ውሳኔ ንምቅዋም መድር ስለ ዝበለካ፡ ካብዛ ዘለኹዋ ትንፋስ ኣልቦ ህይወትሲ፡ ዋላ ንሓጺር እዋን ብሓሶት እንተ ኣስተንፈስኩ ኣይከፍኣንን`ዩ ኢልካ ዝተቐበልካዮ ትመስል። ኣብዚ እነሀልካ ቁልቁል ኣፉ ዝተደፍአ ተራ ምሁር። ከም ምሁር ግድን ትፈልጦ ኢኻ፣ ግን እንተ ኣካፋልኩኻ ኣይኸፍእን። ንገበናት ኣመሪካን እስራኤልን (ጂዊሽ ወለዶ ዘለዎ) ሰገጥ ከይበለ ዘቃልዕ፡ ፕረፈሶር ናዎም ቾምስኪ -``ሓላፍነት ምሁር፡ ንሓቂ ምቅላሕ፣ ን ሓሶት መንግስቲ ምቅላዕ`` - ኪብል ገሊጺዎ ኣሎ። ንስኻ ከኣ፡ ነዚ ቁልቁል ኣፉ ደፊእካ - ንሓቂ ምድፋን፡ ንሓሶት መንግስቲ ምቅላሕ - ጌርካዮ ኣለኻ። ነቲ ኣብዛ ዓለም ህላዌኻ ኣብ ዘብቅዓሉ ሰዓት ብኽብርን ብውዑይ ንብዓቱን ከፋንወካ ዝግባእ ዝነበረ ጸጋ ፍቕሪ ህዝብኻ ረጊጽኻ፡ ባዕልኻ ብደውካ ሞትካ ምእዋጅካ እሓዝነልካ። እቶም ኣሰርካ ዝኽተሉ ዘለዉ ምሁራት ዜጋታት ኤርትራ ካብዚ ናትካ ተማሂሮም ምስ ህዝቦም ኪዕረቑ ከዛኻኽሮም እደሊ። ብስም`ቲ ኹሉ ዝዘርዘርኩልካ ኣብ ቅድሚ ዓይንኻ ንቡር ህይወት ሓሪሙዎ፡ ግዳይ ስቓይን መከራን ጥፍኣትን ኮይኑ ዘሎ ህዝቢ ኤርትራ ኸኣ ዓገብ እብለካ። ክቡር ግብራዊ ዝኽሪ ንስዉኣትና! ሰላምን ራህዋን ኪሰፍን፡ ምልኪ ይፍረስ፡ ፍትሒ ይንገስ!!	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/articles/4726-2016-07-15-21-32-18
ታሕሳስ 22፡ 2005 ቅሉዕ መደብ ሕቶን መልስን ምስ ፕረዚደንት ህግደፍ ነበር ኣቶ ኢሳያስ ኣፈወርቂ ሳልሳይ ክፋል	ንሳልሳይ መዓልቲ ኣብ ዝቐጸለ መደብ፡ ሽማግለ ምጽራይ ገበናት ህግደፍ፡ ብተለቪዝዮን ኣብ ዝተመሓላለፈ ቅሉዕ መደብ ሕቶን መልስን፡ ንኣቶ ኢሳያስ ኣፈወርቂ ዝቀረበትሉ ሕቶታትን ዝህቦ መልስን ክትሰምዑ ኢኹም። እቶም ሕቶታት፡ ብዛዕባ ድምጺ ሓፋሽ፡ ቲቪኤረ፡ ሓዳስ ኤርትራን ሕድርን ዝብሃላ፡ ዝውረ ገዲፈን ዘይተገብረ እናፈጠራ፡ ንዓመታት ህዝቢ ዘደናገራ መኹባ-ቲ ሓሶት ህግደፍ፡ ዝምልከቱ ኢዮም። ኣብ መወዳእታ ድማ፡ እዚ ሽማግለ፡ ሓድሽ ዓመት 2006፡ ምስ ሓድሽ መንፈስን መብጽዓን መታን ክንፍልሞ፡ በቲ ዘሕጉስ - ዘሕብን - በቲ ግን ዘሕፍር ዘሕንኽ ቃለ ምልልስ እንዕዘበሉ፡ ንእሽቶ መደብ ቀሪቡ ኣሎ። ኣብዛ ምንጪñ ሓበንና ዝኾኑ፡ ፍትሓውያን ኣቦታትናን ሰብ ቅያ ሰማእታትናን ዘውረሱና ኤርትራና፡ "ምግጋይ ንቡር - ዘይምእራም ግን ነውሪ!" ከም ምዃኑ ኣሚኖም" ብቀጥታ ወይ ብስቕታ፡ ካብ ሓንሳብስ ዓስርተ ግዜ፡ ኣብ እከይ ኢዶም ዝሓወሱ ሰባት፡ መንገዲ ፍትሕን ርትዕን ምስ ዝመርጹ" ሓድሽ ታሪኽ ከም ዝጽሕፉ ርኢና፡ ክንሕጎስ ክንሕበን ኢና። ብኣንጻሩ፡ ካብ ኣብራኽ ኣቦ ተፈጢሮም፡ ወላዲኦምን ኣሕዋቶምን ኣብ ምስቓይን ምዝላፍን ዝተዋፈሩ ሕማቅ ሽንቲ ሕብረተሰብ ዝብሉ ዎ ተዓዚብና፡ ኤህ ክንብል - ክንነብዕ ኢና። ኣብዚ መደብ እዚ፡ ወዲ ሰብ፡ ዕትብቲ ሕልንኡ ተበቲኹ፡ ናብ መስርዕ ዝሩጋት ክሳብ ዘይተጸምበረ፡ ንሓበን ሓርበኛታት በራኺ ገብረስላሴ፡ ከም ኣብነት ወሲድና፡ እቲ ንያት ዘዕረበ ዝመስል ፍጡር፡ ቀንዴል ልቡ ብኣጋ ዘይቅህም ብርሃን ሰዲዱ፡ ሃዋርያ ሓቂ ከም ዝገብሮ ክንዕዘብ ኢና። ብኣንጻሩ፡ ካብ ወለላ ሃገር ተወሊዱ ክንሱ፡ ናሕሲ ሓንጎሉ ከይተረረ - ዓንዲ ልቦንኡ ከይደልደለ፡ ጠበብቲጓዕጾጾም ሓኽሊ ዝገበሩ ዎ ሰብ፡ ጾር ዓዱ - መርገም ወላዲቱ ከም ዝኾነ ንምርኣይ፡ ንኣቶ ዓሊ ዓብዱ ከነቕርቦ ኢና። ክልተ ኣንጻራት፡ ማለት፡ ሓቅን ሓሶትን - መትከልን በለጽን - ጽራይን ሓተላን - ጸሓይን ጸልማትን - ገነትን ገሃነምን ፊት ንፊት ቀሪበን ስለዘለዋ፡ ተዓዛቢ፡ ሓቁ ክመርጽ፡ ገነቱ ክሓሪ፡ ማንም ክግህሶ ዘይግባእ ናይ ተፈጥሮ መሰሉ ከም ምዃኑ ጠቂስና፡ ናብ መደብና ክንሰግር። ብርዱእ ምኽንያታት፡ ነዚ፡ ድሮ ኣንፈቱ ዘፍለጠ ዝመስል መልሲ ፕረዚደንት ህግደፍን መሳርሕቱን ምንባብ ዝሰልቸ ዎ ተኸታታሊ ምስ ዝህሉ፡ ነዚ ቃለ ምልልስ ሰጊሩ፡ ናብቲ ካል ኣይ መደብ ክሰግር ንዕድም። እንተኾነ፡ ብዘይ መርድእ ደቖም ዝቀበሩ - ብዘይ ፍርዲ ደቖም ዝተኣስሩ፡ ከም ኩልና ዝቕየሙ፡ ዝነኽሱ ደቀባት፡ ዕድመ ስለዝዓደሎም፡ መዓልታት ህይወት ምስ ጠበሶም፡ ከም ጎጎ ገው ኢሎም ዝበሰሉ፡ ዝድርበ ዘይብሎም ወራዙት፣ ካብ ኤርትራ ሰጊሮም፡ ዓለም ክመርሑ ዝኽእሉ፡ ቀለም ሰትዮም ፍልጠት ዝዛርዩ ሊቃውንቲ፣ ሓጎጽጎጽ ሕሱም ተጋድሎን እከይ ሽርሕታትን ዝደሃኾም" መጋድልቶም ብጾቶም ቀቢሮም ናጽነትና ዘረጋገጹ ገለ ካብ ኣባላት ህዝባዊ ግንባርን ተሓኤን" ቂም - በቐል ከየዕወሮም፡ ነቶም ብዘይ መርድእ ደቖም ዝደርበዩ፡ ብዘይ ሕጊ ደቖም ዝኣሰሩ ሰባት፡ ኣብ ክንዲ ኢዶም ዝፈድዩ ዎ ም፡ ፍርዲ፡ መስርሓ ሓልያ ክትከይድ ዕድል ክህቡዋን ሓቂ ከጻርዩን ምክትታል ከይስልችወኩም እናተተስፎና፡ ናብ ፕረዚደንት ነበር ኣቶ ኢሳያስ ኣፈወርቂ ዝቐርብ ሕቶታት ክንቅጽል።	asmarino.com	https://www.asmarino.com/tig/waza/4718-2016-07-07-20-20-32-1

Subsets and Splits

No community queries yet

The top public SQL queries from the community will appear here once available.